O‘rtacha miqdorlar to‘g‘risida tushuncha

O‘rtacha garmonik miqdorni hisoblash tartibi

Oilaviy pudratchilar	Paxta hosildorligi, s/ga (x)	Paxta yalpi hosili, s W(xf)	Ekin maydoni, ga
1 2 3 4 5 6	20 26 20 28 26 28	40 104 60 162 182 224	2 4 3 6 7 8

Garmonik o‘rtacha miqdorlarning yana biri oddiy garmonik miqdorlar hisoblanadi. Buni quyidagicha ifodalash mumkin:

­­­

Bunda: n – vazn, alohida miqdorlar soni;

– alohida miqdorlar teskari darajalarining yig‘indisi.
­­­­­
4. Moda va mediana


O‘rtacha miqdorlar bir-biridan farq qiladigan yakka miqdor­larning o‘rtachasidir. Shuning uchun ular to‘plam uchun xos bo‘l­­gan umumiy yo‘nalishni, qonuniyatni ochib bera oladi, ammo to‘plamdagi yakka belgilar qiymatlarini niqoblaydi. Bu esa ha­yot­da sodir bo‘ladigan ayrim hodisalarni o‘lchash, ba­holash va ta’rif­lashda xatoliklarga olib kelishi mumkin. Ushbu kam­chilikka yo‘l qo‘ymaslik uchun statistikada moda va mediana qo‘llaniladi.
Moda deganda statistik to‘plamda eng katta songa va sal­moq­qa ega bo‘lgan ko‘rsatkich tushuniladi. U aniq miqdor sanalib, o‘r­ganilayotgan to‘plamning strukturasini (tuzilmasi) ta’rif­lash­da muhim ahamiyatga ega. Masalan, o‘rtacha ish haqi yoki o‘rta­cha hasildorlik bilan eng ko‘p uchraydigan ish haqi darajasi yoki hosildorlik darajasi ham katta ahamiyatga ega.
Moda oraliqli va oraliqli bo‘lmagan (diskret) variatsion qa­tor­lar bo‘yicha aniqlanadi. Oraliqli bo‘lmagan (diskret) qator­larda modani aniqlash qiyinchilik tug‘dirmaydi, uni hisoblashda ortiqcha hisoblashlar talab qilinmaydi. Diskret (oraliqli bo‘l­ma­gan) qatorlarda qaysi bir variantning vazni yoki salmog‘i ko‘p uch­rasa, shu variant moda hisoblanadi. Diskret qatorlar bo‘yi­cha modani aniqlashni quyidagi misolda ko‘rib chiqamiz.

6-jadval