O`simliklarda urug`lnish masalalarini yechish uchun metodik yordam

Mitoz tufayli boʻladigan jarayonlar.
-mikrosporani boʼlinishi.
-vegetativ va generativ hujayraning boʼlinishi.
- murtak xaltasidagi hujayralar hosil boʼlishi.
Masalalar va ularni yechimlari.
1- masala. Sholi o`simligini spermiylaridagi xromasomalari soni makkajo`xori xromasomalarining n to`plamidan 2 taga ortiq. Agar bir tup sholi o`simligida 158 don hosil bo'lsa, tuxum hujayralarni urug`lantrishda ishtrok etgan spermiylardagi xromasomalar sonini toping.
A) 972 B) 1738 C) 648 D) 1896

Yechilishi;

1) Makkajo'xori spermiysida n =10 xromasoma bor Sholi o'simligi 10+2=12 n=12 xromasoma bor ekan
2) 1 ta urug` xosil bo`lishi uchun 2 ta spermiy ishtirok etadi. 158 ta don hosil bo'lishida 316 ta spermiy ishtrok etadi.
3) 316 ta spermiydan 158 tasi tuxum hujayrani 158 tasi markaziy hujayrani urug'lantiradi.
4) demak 158 x 12=1896 Javob: D) 1896

2 – masala. Kungaboqarning somatik hujayrasidagi xromasomalar soni olchaning somatik hujayrasidagi xromasomalar sonidan 2 taga koʼp. Kungaboqarning savatchasida 442 ta urugʼ hosil bolgan bolsa, urug` hosil qilishda qatnashgan mikrosporadagi xromosomalar sonini toping.

A)7514 B)15028 C)13260 D)6630

Yechilishi;

Olchaning somatik hujayrasida 2n =32 ta xromosoma bor. ( 10-sinf darsligi 199 – sahifa)

Kungaboqar somatik hujayrasida esa, 32+2=34 xromosoma bor.
1ta urug' hosil bo'lishi uchun chang donasidan 1 mikrospora qatnashadi 1ta mikrospora 2 ta spermiy hosil qiladi. 2 ta spermiy 1 ta urug` hosil bo'lishida ishtirok etadi. Mikrosporada xromasoma n holatda.

1 ta urug'------ 1 ta mikrospora

442 ta urug'---- 442 ta mikrospora
442•17=7514 Javob: A) 7514

3- masala Xirzutum g`o`zasida, urug`lanish natijasida, bir nechta zigota hosil bo'ldi. Zigotalardagi xromasomalarning umumiy soni 6240 ta bo'lsa, qo`sh urug'lanishda ishtrok etgan spermiylar sonini toping.

A) 240 B) 480 C) 120 D) 360
Yechilishi;

1) xirzutum g'o'zasida 2n 52 ta xromasoma bor ( 10-sinf darsligi 199 – sahifa)

2) spermiy n -gaploid xolatda bo`lgani uchun 52: 2=26 xromasoma bor ekan. 6240:26=240 Javob: A

4 - masala Noma`lum o`simlikning 40 ta birlamchidan hujayrasi hosil bo`lgan spermiylarning 30% urug`lantirishda ishtirok etdi.Urug`lanishda ishrok etgan spermiylardagi xromasomalarning, urug`lanishda ishtirok etmagan spermiylardagi xromasomalar farqi 896 tani tashkil qilsa, urug`lanishda ishtirok etgan spermiylardagi xromasomlar sonini aniqlang.

A)672 B)128 C)1568 D)896

Yechilishi;