O`simliklarda urug`lnish masalalarini yechish uchun metodik yordam

1 ta birlamchi hujayradan 4 ta mikrospora hosil bo`ladi.Bitta mikrosporada 2 ta spermiy hosil bo`ladi jami 8 ta spermiy
1) 40 x 8=320 jami spermiylar soni .
2) 320 - 100%
x - 30%
x = 96 urug`lantirishda ishtirok etgan.
3) 320-96=224 urug`lantirishda ishtirok etmagan.
4) 224x-96x=896
128x=896
x=7
96 x 7=672
Agar shunga o`xshash masalada nomalim o`simlikni nomini so`ralsa .Bu o`simlik diploid navli bu`g`doy hisoblanadi 2 n 14 ta xromasoma bor.

5-masala .Nomaʼlum oʼsimlikning 60 ta birlamchi hujayrasi hosil boʼlgan spermiylarning 30% urugʼlantirishda ishtirok etdi.Urugʼlanishda ishrok etgan spermiylardagi xromasomalarning urugʼlanishda ishtirok etmagan spermiylardagi xromasomalar farqi 1920 tani tashkil qilsa nomaʼlum oʼsimlikka xos xususiyatni aniqlang.

A)bugʼdoy toʼpguli murakkab boshoq kariotipi n=7
B)makkajoʼxori ayrim jinsli kariotipi n=10
C)tamaki ikki jinsli kariotipi n=12
D)qalampir kariotipi n=24

Yechilishi;

1 ta birlamchi hujayradan 4 ta mikrospora hosil bo`ladi.Bitta mikrosporada 2 ta spermiy hosil bo`ladi jami 8 ta spermiy
1)60 x 8=480 jami spermiy
2) 480 – 100%
X - 30 %
X = 144 ta spermiy urug`lantirishda ishtirok etgan.
3) 480-144=336 ta spermiy urug`lantirishda ishtirok etmagan.
4) 336-144=192
5) 1920:192=10
6) n=10 makkajo'xori ( 10-sinf darsligi 88 – sahifa)
Javob:B
6-masala. Noma’lum o’simlik urug’lanish jarayoni uchun gametogenez natijasida 80 ta birlamchi jinsiy hujayradan hosil bo’lgan spermiylarning 75 % i urug’lanishda qatnashmagan.Qatnashgan va qatnashmagan spermiylardagi xromosomalar farqi 7680 ga teng.Urug’lanishda qatnashgan spermiylardagi xromosomalar sonini toping.
A) 3840 B) 2940 C) 11520 D) 5760
Yechilishi;
1 ta birlamchi hujayradan 4 ta mikrospora hosil bo`ladi.Bitta mikrosporada 2 ta spermiy hosil bo`ladi jami 8 ta spermiy
1) 80 • 8 = 640 ta spermiy
2) 640 • 0,25 = 160 ta qatnashgan
3) 640 - 160 = 480 ta qatnashmagani
4) x bilan xromasomani belgilaymiz
480 x - 160 x = 7680 x = 24 ta xromasomali oʻsimlik
5) 160 • 24 = 3840
Javob: A) 3840
7-masala. Arpa o’simligidan 400 ta urug’ olindi. Endospermidagi xromasoma soni 33 ga teng ekanligi ma’lum bo’lsa, urug’ hosil bo’lishida qatnashgan spermatozoidlardagi jami xromasoma sonini aniqlang?
A) 8800 B) 8000 C) 7600 D) 4400
Yechilishi;
1)Bizga ma`lumki Endosperm 3n triploid to`plamga ega .Agar 33—3n bo`lsa n-11 ekan
2) 400 x 2 = 800 sperma xar bir urug` xosil bo`lishi uchun 2 sperma qatnashadi
3) 800 x 11 = 8800 A javob

8-masala. .Makkajo’xorining barg epidermisida (a), ildizning o’sish konusi hujayrasida (b), endospermida (c), tuxum hujayrasida (d), markaziy hujayrasida (e) xromasomalar sonini juftlab ko’rsating.