O‘simlikshunoslik fani amaliy mashg‘ulot darsi uchun tarqatma material Mavzu: Moyli va tolali ekinlarning morfologiyasi
Download 474.12 Kb. Pdf ko'rish
|
Tolali va moyli ekinlar
- Bu sahifa navigatsiya:
- Moyli va tolali ekinlarning morfologiyasi
- Lub-tolali ekinlarning morfologiyasi Ekin turi Poyasi Bargi Gul to‘plami Guli Tolali zig‘ir
- Dag‘al kanop.
- Tolali zig‘ir tuxumsimon, yassi 3-5 silliq, yaltiroq jigar rang Kanop
- Ildizi
- Mevasi
|
TOShKENT DAVLAT AGRAR UNIVERSITETI O‘SIMLIKShUNOSLIK VA MOYLI EKINLAR KAFEDRASI O‘simlikshunoslik fani amaliy mashg‘ulot darsi uchun tarqatma material Mavzu: Moyli va tolali ekinlarning morfologiyasi Moyli va tolali ekinlarning morfologiyasi Lub-tolali ekinlarning poyasidan tola olinadi, tola poyaning po‘stlog‘ida joylashadi. Bu guruhni tolali zig‘ir, kanop, jut, tolali nasha, dag‘al kanop, rami ekinlari tashkil qiladi. Lub-tolali ekinlar morfalogik va biologik xususiyati bilan bir-biridan farq qiladi. -Tolali zig‘ir- linum usitatissimum l,- oilasi Linaseae. -Kanop-Hibiscus cannabinus L-oilasi Malvaceae. -Tolali nasha-Cannabis sativa L-Cannabinaceou oilasi. -Dag‘al kanop- Abutilon avicennae L -oilasi Malvaceae Bu ekinlarning umumiy morfologik belgilari 1 - jadvalda keltirilgan. 1 - jadval Lub-tolali ekinlarning morfologiyasi Ekin turi Poyasi Bargi Gul to‘plami Guli Tolali zig‘ir silliq,ingichka,na ysimon, bo‘yi 1m, uchi kam shoxlanadi navbat bilan joylashgan, tuksiz,uchi o‘tkirlashgan soyabonsimon, shingil yoki yakka-yakka ikki jinsli, beshtali, goho pushti va oq Kanop Yumaloq,qo- vurg‘ali, bo‘yi 2-4 m bandli,past- da ponasimon oddiy,o‘rtada bo‘lakli, 3-7 ta bo‘lakli, yuqorida cho‘zinchoq, oddiy barg qo‘ltig‘ida joylashgan 1-2 tadan, kalta bandli yirik,ikki ikki jinsli ,och sariq, o‘rtada qizil dog‘i bor Tolali nasha pastki qismi yumaloq, bo‘yi 2-3m bargi kuchli kertilgan, 5-13ta bo‘laklar bo‘ladi urg‘ochi gullar barg qo‘ltig‘ida joylashadi, erkak gullari shoxlarni uchlarida shingil gulto‘plamida to‘plangan urg‘ochi gullari bitta bargli o‘rama va tuguncha, erkak gullarda 5 ta changchi bo‘ladi Dag‘al kanop. yumaloq,tuk- li,bo‘yi 3,0-3,5m ketma ket, bandli, yirik,yurak- simon,uchi o‘tkirlash- gan,tukli barglar qo‘ltig‘ida bittadan joylashadi o‘rtacha, ikki jinsli,sariq zarg‘aldoq Lub-tolali ekinlarning urug‘i ham bir-biridan farq qiladi. Lub-tolali ekinlar urug‘idan ekiladi.(tolali nashadan tashqari).Tolali nasha bir urug‘li mevasidan o‘stiriladi. Mevasi yong‘oqcha bo‘ladi. Bu ekinlarni bir - biridan urug‘, morfologiyasidan qarab ajratib olish mumkin. 2 - jadval Lub-tolali ekinlarning urug‘ belgilari. Ekin turi Shakli Uzunligi,mm Yuzasi Rangi Tolali zig‘ir tuxumsimon, yassi 3-5 silliq, yaltiroq jigar rang Kanop uch-qirrali, ponasimon 3-5 tukli to‘q kul rang Tolali nasha sharsimon 2,5-1,5 silliq oq kul rang Dag‘al kanop botiq buyraksimon 3-4 taqir-buqur, siyrak tukli qora yoki to‘q kul rang Tolali zig‘ir. Tolali zig‘ir-Linum usitatissimum L-turiga va Linaceae oilasiga mansub.Tolali zig‘ir avlodiga 200 ta tur kiradi, ammo shu bitta madaniy turi ekiladi. Tolali zig‘ir bir yillik o‘tsimon o‘simlik. Ildizi-o‘q ildiz, kuchsiz rivojlangan, kam shoxlanadi. Poyasi - tik o‘sadi, ingichka, diametri 1-2 mm, silliq, balandligi 0,75- 1,25 metr atrofida. Uchki qismi shoxlanadi. Barglari - oddiy, bandsiz, tuksiz, ketma ket joylashadi.Yer betiga urug‘palla chiqaradi, ponasimon shaklda. Gullari - beshtali, poya va yon shoxlarining uchlarida joylashadi. Guli ikki jinsli, 5ta gul barg, 5ta kosachabarg, 5ta changchi va 5ta ustunchali, besh uyali tugunchadan iborat. Guli havo-binafsha, ba’zan oq rangli. Mevasi - 5 uyali ko‘sakcha, yetilganda chatnamaydi, yumoloq, uchi o‘tkirlashgan.Mevasida o‘nta urug‘ bo‘ladi. Urug‘i - mayda, tuxumsimon, silliq, yaltiroq, jigar rangli, 1000 tasining vazni 3,5-5,5 g. Poyasining anatomik tuzilishi.-poyasining tashqi xo‘jayralar qoplami epidermis po‘stloqdan iborat, u yupqa mum g‘ubor (kutikula) bilan qoplangan.Epidermis ostidagi po‘stlog‘da lub tolasi dastalari halqa-halqa shaklda joylashgan, undan keyin ichki qismida yog‘ochlik va naychalar joylashgan. Poyasining markazida yog‘ochlikdan keyin o‘zak keladi, poyaning eng o‘rtasida bo‘shliq bor. Tolali dastalar pektin moddasi bilan bir- biriga yopishgan alohida tolachalardan iborat. har bir tolacha - bu o‘zgargan xujayra. Xujayra o‘sadi, ingichka va uzun bo‘ladi, ichi quriydi, po‘sti yo‘g‘onlashadi. O‘rtacha uzunligi 20-30 mm, ammo 100-120 mm gacha bo‘ladi. Zig‘ir poyasida tola miqdori va sifati har xil bo‘ladi. Poyaning pastki qismida 12%, o‘rta qismida 35%, yuqori qismida 28-30% shu qismning vazniga nisbatan tola bo‘ladi. Umuman poya og‘irligidan 18-20% tola chiqadi. Zig‘ir tolasi egiluvchan, mayin, pishiq bo‘lib kul rangli bo‘ladi. Download 474.12 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|