O’smirlarda suisidal holatlar va ularni diagnostikasi

Suitsidal  suiqasdga  hamma  suitsidal  harakatlar,  biron  sababga  ko’ra  o’lim 

bilan  tugamaydigan,  ya’ni  suitsidentga  bog’liq  bo’lmagan  (masalan,  o’z  vaqtida 

tegishli jonlantirish) qayd etiladi.  

Suitsidal  urinishlarga  namoyishkorona  harakatlar,  ya’ni  suitsident  o’zi 

qo’llayotgan  vositaning  joniga  qasd  qilishiga  xavfsiz  hisoblanadi.  Yuqorida 

aytilganlar bu harakatlar amalga oshishi mumkinligi xavfini kamaytirmaydi.  

Suitsidal  namoyishlarga  o’z  joniga  qasd  qilishga  yo’naltirilgan  biron-bir 

harakatlarga  olib  kelmaydigan  suitsidal  fikrlar,  ishoralar  va  mulohazalarga 

tegishlidir. 

Suitsidning  yaqinlashayotgani  suitsidal  davr  oldidan  ma’lum  bo’ladi.  U  bir 

necha  soniyadan  bir  necha  yilgacha  o’zgarib  turadi.  Ko’pincha,  bu  o’smirlar  va 

katta  yoshdagilarda  hayotning  qiyin  vaziyatlarida  namoyon  bo’ladi.  Bu  davr 

suitsidning  ilk  bosqichi  hisoblanib,  tugallanmagan  suitsid  harakatlarda, 

shuningdek, undan oldinroq namoyon bo’ladi. 

Suitsid oldi davri quyidagicha ta’riflanadi: odamda avval ahamiyatsiz fikrlar 

tug’iladi, hayot qadrini o’ylamaydi, “yashash kerak emas, hayotdan charchadim”, 

“bularning hammasi qachon tugaydi?” “hammasi jonga tegdi” va shunga o’xshash 

fikrlarni o’ziga shior qilib oladi. Ular o’lim haqida aniq tasavvurga ega emas, lekin 

yashashni  inkor  qiladi.  Bunday  suitsidal  usul  u  yoki  bu  vaziyatlarda  hamma 

odamlarda  uchrab  turadi.  Agar  jarayon  davom  etsa,  keyingi  bosqichlarda  passiv 

suitsidal  fikrlar,  ya’ni  o’z  joniga  qasd  qilish  mavzusidagi  fantaziyalar  bilan 

tavsiflanadi.  Masalan:  “uyquga  yotsang-u,  hech  qachon  uyg’onmasang”,  “bironta 

qo’rqinchli kasal bilan kasallansang” va shunga o’xshash insonning suitsidga ichki 

tayyorligi aks etadi. 

Uchinchi  suitsid  oldi  bosqichida  o’lish  istagi  tan  olinadi.  Bu  davr  uchun 

rejalangan  suitsid  xosdir.  Bu  vaqtda  suitsid  rejasi  ishlab  chiqiladi,  usullari  o’ylab 

topiladi, vaqt va joy tanlanadi. 

---

Suitsidal harakatlar, fikrlar, tayyorlik, tahdidlar va boshqa davrlar, ya’ni o’z 

joniga qasd qilish qarori qabul qilingan davr – suitsidal davr deb nomlanadi.  

 

Shu  tariqa  suitsidal  oldi  va  suitsidal  davrlar  –  bu  bosqichlar  odamni  o’z 

joniga qasd qilishga u yoki bu usulda tayyorlashi bilan tasniflanadi.   

Xorij  adabiyotlarida  suitsidal  xulq-atvorni  quyidagi  turlari  tavsiflanadi: