Основы биохимии. Лекция №4

4
P
2
O
7

---

Asosiy fermentlardan biri DNK polimeraza fermentidir.
Bakteriyalarda DNK polimerazalarining uchta asosiy turi
ma'lum: DNK pol I, DNK pol II va DNK pol III. Hozirgi
vaqtda DNK pol III DNK sintezi uchun zarur bo'lgan
ferment ekanligi ma'lum; DNK pol I va DNK pol II birinchi
navbatda tuzatish uchun talab qilinadi. DNK pol III har biri
o'sib borayotgan DNK zanjirining 3'-OH guruhiga birma-bir
qolipdagi nukleotidni to'ldiruvchi deoksiribonukleotidlarni
qo'shadi. Ushbu nukleotidlarning qo'shilishi energiya talab
qiladi. Bu energiya har bir nukleotidga (trifosfat nukleotid)
biriktirilgan uchta fosfat guruhining aloqalarida mavjud
bo'lib, energiya adenozin trifosfat (ATP) ning fosfat
bog'larida
saqlanadi.
Fosfatlar
orasidagi
bog'lanish
uzilganda va difosfat ajralib chiqqanda, chiqarilgan energiya
kiruvchi nukleotid va o'sib borayotgan DNK zanjiridagi
erkin 3'-OH guruhi o'rtasida suvsizlanish sintezi orqali
kovalent fosfodiefir bog'larning hosil bo'lishiga imkon
beradi.

---

Xromosomali DNK odatda gistonlar (eukariotlar va
prokariotlarda)
yoki
gistonga
o'xshash
oqsillar
(bakteriyalarda) atrofida o'ralgan yoki o'ta o'ralgan. Ushbu
kompakt
DNK
molekulasidagi
ma'lumotlarga
kirish
imkonsiz holda bo`ladi. Biroq, topoizomerazalar deb
ataladigan fermentlar xromosomaning shaklini va o'ta
spirallashgan
qismlarini
o'zgartiradi.
Bakteriya
DNK
replikatsiyasi boshlanishi uchun super o'ralgan xromosoma
DNK
giraza
deb
ham
ataladigan
topoizomeraza
II
tomonidan bo'shashtiriladi. Keyin helikaza deb ataladigan
ferment azotli asos juftlari orasidagi vodorod bog`larini
uzish orqali DNK zanjirlarini ajratadi. Eslatib o'tamiz, AT
ketma-ketliklarida vodorod aloqalari kamroq va shuning
uchun guanin-sitozin (GC) ketma-ketliklariga qaraganda
zaifroq o'zaro ta'sirga ega. Bu fermentlar ATP energiyasini
talab qiladi. DNK ochilganda, replikatsiya vilkalari deb
ataladigan
Y
shaklidagi
tuzilmalar
hosil
bo'ladi.
Replikatsiyaning boshlanishida ikkita replikatsiya vilkalari
hosil bo'lib.

---