Основные концепции в современной экономики

Marksizm va real sotsializm negizida zamonaviy burjua jamiyatini ijtimoiylashtirishning umumjahon tendentsiyasi vujudga keldi. Ushbu tendentsiyani ifodalash shakllaridan biri institutsional - sotsiologik rivojlanish nazariyasi edi. Ushbu tendentsiyaning asoschisi amerikalik iqtisodchi va sotsiolog Torshteyn Veblendir. Hatto XVIII - XIX asrlarda ham falsafa, sotsiologiya, etika va iqtisod fanlari insonning ommaviy, ijtimoiy tabiatiga e'tibor berdilar. O‘shanda ham fanda “inson ruhi” degan tushuncha bor edi. O'sha davrning barcha asarlarida bitta oddiy fikr tasdiqlangan: inson faqat individualist va egoist bo'lishi mumkin emas, chunki u jamiyatda yashaydi. Insonning biologik mohiyati uning tabiat farzandi ekanligi bilan izohlanadi. Shu bilan birga, inson jamiyat farzandi, bu uning ijtimoiy, ma'naviy mohiyatini tushuntiradi.

Institutsional - sotsiologik kontseptsiya inson mavjudligining barcha sohalariga singib ketgan. Hatto iste'molchining bozordagi xatti-harakatlarida ham uning atrofidagi odamlarning ta'sirini ko'rish mumkin. Ba'zilar ko'pchilikning ta'siriga berilishadi, ya'ni, bu ko'pchilikka qo'shilish ta'siri ostida. Boshqalar, aksincha, "olomon"dan ajralib turishga intilishadi. Yana boshqalar Veblen effekti tarafdorlari. Bular qimmat tovarlarni haqiqiy foydaliligiga qarab emas, balki obro'siga qarab sotib oladigan, o'zining yuksak mavqei bilan boshqalarni hayratga solish uchun hisoblangan iste'molchilardir. Zamonaviy iqtisodiyotda institutsional-sotsiologik yo'nalish alohida o'rin tutadi. Mahalliy o'zini o'zi boshqarishni tashkil etishga ijobiy ta'sir ko'rsatishi va mintaqaviy va federal darajadagi hokimiyatni tashkil etishda yordam berishi mumkin.Shunday qilib, yuqoridagilardan shuni aytishimiz mumkinki, zamonaviy iqtisodiy nazariyaning to'rtta kontseptsiyasining har biri ijobiy tomonlarga ega. Vaziyatda keynschilik, sotsializm nazariyasiga va institutsional-sotsiologik kontseptsiyaga beradigan barcha ijobiy fazilatlarni olish va ulardan mamlakat iqtisodiy tizimini rivojlantirishda foydalanish vazifasi qo'yiladi.