Boshqarishning ijtimoiy-psixologik usullari. Motivatsiya va rag’batlantirish Fan: Marketing va menejment asoslari O’qituvchi: PhD Voxidova M.X. Mavzu doirasida talaba quyidagi bilim va ko’nikmalarga ega bo’ladi: - 1. Motivlashtirish nima?
- 2. Ehtiyojlar qanday tavsiflanadi?
- 3. Motivlashtirish vositasida boshqarishni samarali olib boorish
- 4. A.Maslou nazariyasi
- 5. Kutish va adolatlilik nazariyasi
- 6. Iqtisodiy va noiqtisodiy motivlar
Ehtiyoj va uning turlari
Tarixiyligiga qarab
O’tkinchi
Hozirgi, kelajak
Tabaqalanishiga qarab
Millati, tarixi, geografik joylashuvi
Jinsi, yoshi
O’rniga qarab
Birlamchi ehtiyojlar
Yuqori darajadagi ehtiyojlar
Qoniqish darajasiga qarab
Paydo bo’lishiga qarab
- Asosiy
- ikkilamchi
- egri, bilvosita
Qaytarilishiga qarab
- Bir martalik
- Takrorlanib turadigan
- doimiy.
Bo’ysunuvchilar
Ehtiyoj va qiziqishlar
Rahbar
Motivatsiya nima? - Oddiy so'zlar bilan aytganda, Motivatsiya bu odamlarni harakat qilishga va o'z maqsadlariga erishishga majbur qiladigan ma'lum bir kuch. Bu bizni tinimsiz mehnat qilishga undaydi va muvaffaqiyatga chorlaydi. Shuni ham aytishimiz mumkinki, bu odamning xulq-atvorining ko'p qirralarini shakllantiradigan, muayyan harakatlarning sodir etilishi uchun javobgar bo'lgan motivatsiya.
Motivatsiya ko'p jihatdan ko'rib chiqiladigan tushunchadir, shuning uchun u quyidagi turlarga bo'linadi: - Tashqi motivatsiya sharoitlarga qarab, inson faoliyati bilan belgilanadi. Masalan, reklama yoki mukofotni olish uchun musobaqalarda ishtirok etish zarurati. Ish beruvchilar tashqi rag'batlantirish usullaridan muvaffaqiyatli foydalanmoqdalar;
- Ichki motivatsiya, qanday sharoitda bo'lishidan qat'i nazar, odamning natijaga qarab harakat qilishni istashini anglatadi. Ya'ni, inson o'zining ichki imkoniyatlari tufayli maqsadga intiladi. Ichki motivatsiyaga misol sifatida odamning martaba zinapoyasini ko'tarib turmush darajasini yaxshilash istagi bo'lishi mumkin;
- Ijobiy turtki inson o'z yoki boshqa birovning xohish-istaklarini qondirish uchun harakat qilayotganida;
- Salbiy motivatsiya, ularni amalga oshirish istagidan qat'i nazar, muammolardan qochish uchun harakatlarni o'z ichiga oladi. Masalan, ota-onalar bilan janjallashmaslik uchun uyni tozalash kerak;
- Barqaror motivatsiya inson ehtiyojlariga, masalan ochlik, chanqoqlik yoki dam olish istagiga asoslangan;
- Uchuvchi motivatsiya doimiy tashqi yordam bilan kuchaytirilishi kerak. Bunga misol - vazn yo'qotish yoki chekishni tashlash istagi.
Motivatsiya
Ichki
Tashqi
Ichki motivatsiyaga misollar: - Jarayon.
- Biz maqsadlarga erishishga va yangi muammolarni hal qilishga intilamiz. Biz o'z mahoratimizni oshirishni va o'z qobiliyatimizni boshqalarga ham, o'zimizga ham isbotlashni xohlaymiz. Odatda, bu tuyg'u tabiatga xosdir.
- Shaxsiy o'sish.
- O'z-o'zini takomillashtirishga bo'lgan ehtiyoj haqiqatan ham ichki motivatsiya. O'zimiz va tashqi dunyo haqidagi bilimimizni oshirish istagi motivatsiyaning juda kuchli shakli bo'lishi mumkin. Biz shaxs sifatida o'rganishga va o'sishga intilamiz. Motivatsiya shaxsiy o'sish o'zgarishni izlashda ham ko'rish mumkin. Ko'pchiligimiz dastlab tarbiya yoki boshlang'ich tayyorgarlikka qo'yilgan parametrlar va bilimlar bilan cheklangan edik. Ammo shaxsiy o'sishga turtki bizni ushbu asosiy mezonlarni yaxshilashga va shaxs sifatida rivojlanib, yangi narsalarni o'rganishga undaydi.
- Hokimiyat istagi.
- Hokimiyatni xohlash ustidan nazorat shaklini olish mumkin o'z hayoti yoki atrofingizdagi odamlarni boshqarish. Birinchi holda, inson muvaffaqiyatga erishadi va o'zi xohlagan tarzda yashash imkoniyatiga ega bo'ladi. Boshqa holatlarda, boshqalardan ustun bo'lish istagi, qonun va xatti-harakatlar nuqtai nazaridan odamning eng yaxshi yo'l tutishiga olib kelishi mumkin. Shunga qaramay, motivatsiyaning bu shakli juda kuchli va insoniyat tarixidan ko'rinib turibdiki, bu juda keng tarqalgan.
- Ijtimoiy motivatsiya.
- Ijtimoiy motivatsiyaning namoyon bo'lishi odamlarning ma'lum bir narsaga tegishli bo'lish istagini o'z ichiga oladi ijtimoiy guruh. Masalan, "zamonaviy" tengdoshlar yoki muvaffaqiyatli odamlar ulanishlar bilan. Oddiy so'zlar bilan aytganda, odamlar boshqa odamlar bilan ijtimoiy aloqaga ehtiyoj sezadilar. Shunday qilib, ko'pchilik tegishli bo'lish istagi bo'lgan ijtimoiy guruhga mos kelish uchun motivatsiyani oladi.
Tashqi motivatsiyaga misollar: - Sovrin.
- Ushbu turdagi motivatsiya moddiy va nomoddiy mukofotlarni o'z ichiga oladi. Ko'pgina odamlar qandaydir tarzda mukofotlanishini bilishar ekan, juda qattiq ishlashga va hatto eng murakkab ishlarni bajarishga tayyor.
- Qo'rquv.
- Qo'rquv sabablari oqibatlar bilan bog'liq. Ushbu turdagi motivatsiya ko'pincha mukofotlash usuli mumkin bo'lmagan yoki ishlamayotgan hollarda qo'llaniladi. Jazodan qo'rqish, bu juda qattiq ishlash uchun juda kuchli rag'batdir. Biznesda bu ko'pincha "sabzi va tayoq" deb ataladi, ogohlantiruvchi sabzi va qo'rquv - bu tayoq.
Maslou piramidasi Gerteberg nazariyasi
Qoniqmaslik omillari
|
Yuqori qoniqtirish omillari
|
Korxona siyosati
Mehnat sharoiti
Ish haqi
Ishchilar o’rtasidagi munosabat
Mehnat xavfsizligi
Mehnat intizomini muntazam nazorat qilish
|
Yutuqlarga erishish
Mansabning ko’tarilib borishi
Yuqori mas’uliyat
Natijani tan olish va qo’llab-quvvatlash
Ijodiy va xizmat doirasida o’sish imkoniyati
| Kutish va adolatlilik nazariyasi - Mahnat xarajatlari bilan natija o’rtasidagi farqni kutish
- Natija bilan rag’batlantirish o’rtasidagi farqni kutish
- Rag’batlantirishning qiymati
- Individual daromad= Boshqa sh.d.
- Individual xarajat = Boshqa sh.x.
Iqtisodiy va noiqtisodiy motivlar - Ish haqi
- Tadbirkorlik foydasi
- Turli imtiyoz va mukofotlar berish
- Mukofotdan mahrum qilish
Maqsadli motivlar
Mehnatni boyitish motivlari
Daxldorlikni oshirish omillari
Do'stlaringiz bilan baham: |
