O‘tkir o‘tanov «umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti»

 
6-Mavzu: O’qituvchi 
 
Reja : 
1. 
O‘qituvchining jamiyatdagi o‘rni va ahamiyati. 
2. 
O‘qituvchi yoshlarga ta‘li-tarbiya beruvchi kishi. 
3. 
O‘qituvchining pedagogik faoliyati. 
4. 
Pedagogik qobiliyat va maqsad haqida tushuncha. 
5. 
O‘qituvchining kasb sifatlari. 
 
Tayanch  so’z  va  iboralar:  Kasbni  va  bolani  sevish,  mas‘uliyat,  ta‘lim-tarbiya, 
shakllantirish,    qiyin,  sharafli,  fidoiy,  muallimga,  muhtojlik,  ota-onasi  singari,  qobiliyati,  faol, 
ijodkor,  pedagogik-psixologik  bilimlar,  jamiyat  manfaati,  madaniy  boylik,  xazinalar,  mafkura, 
ma‘naviyat sohibi, kasb mahorati, pedagogik faoliyat, tayyorgarlik, metodik, siyosiy, talabchan, 
kasbiy  layoqatlilik,  tez  fikrlay  olish  va  hokazo.  Faoliyat,  qobiliyat,  layoqat,  bilish, 
tashkilotchilik,  nutq,  obru  orttirish,  ta‘sir  ko‘rsata  olish,  nodir  dunyo,  ko‘ra  bilish  qobiliyati, 
sahovatli,  ijtimoiy  mas‘uliyat,  odob,  jamiyat  manfaati,  izlanuvchan,  tanqidiy  nazar  bilan 
yondashish,  mehr,  sabr-toqat.  Maxsus  bilimlar,  insonparvarlik,  burchga  sadoqat,  mulohazali, 
o‘ziga va boshqalarga talabchan, ziyolilik, birovlarni tinglash, ichki va tashqi go‘zallik, so‘z va 
ish birligi, fidoiylik va hokazo. 
 
Respublikamiz hukumati xalq ta’limi sohasida o’rtaga qo’yayotgan vazifalarni bajarish 
ko’p jihatdan o’qituvchiga bog’liq. Yangi iqtisodiy siyosatga o’tish sharoitida ta’lim-tarbiyadan 
ko’zda tutilayotgan maqsadlarga erishish, o’quvchilarning xilma-xil faoliyatini uyushtirish, ularni 
bilimli, odobli, e’tiqodli, mehnatsevar, ma’naviy barkamol inson qilib o’stirish o’qituvchi 
zimmasiga yuklatilgan. Bu haqda I. A. Karimov “Barkamol avlod orzusi” asarida: “Bilimga 
chanqoq, iste’dodli yoshlarni topib, ularni Vatanga fidoiy insonlar qilib tarbiyalash muqaddas 
vazifamizdir”, - deb ta’kidlangani bag’oyat o’rinli. 
 
O’zining fidokorona mehnati bilan yosh avlodni o’qitish va tarbiyalash sifatini oshirishga 
katta hissa qo’shayotgan ijodkor o’qituvchilar soni yil sayin ortib borayapti. Maktablarda 
“metodist o’qituvchi”, “katta o’qituvchi”, “O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan o’qituvchi”, 
“O’zbekiston xalq o’qituvchisi”, “O’zbekiston qahramoni” unvonlariga sazovor bo’lgan 
o’qituvchilar soni ortib bormoqda. O’qituvchilarning sharafli qiyin ishining e’tirofi sifatida 
I.A.Karimovning “O’z-o’ziga, el ishiga bag’ishlagan, inson tarbiyasiga jon tikkan olijanob 

---

o’qituvchilarni, mo’tabar muallimlarni bundan buyon ham boshimizga ko’taramiz”, deb 
bildirgan e’tirofi, hurmati har bir o’qituvchini to’lqinlantiradi. 
 
O‘zbekistonning  istiqboli  ko‘p  jihatdan  o‘qituvchiga,  uning  saviyasiga,  tayyorgarligi, 
fidoyiligiga, yosh avlodni o‘qitishi va tarbiyalash ishiga bo‘lgan munosabatiga bog‘liq. 
 
So‘nggi  yillarda  pedagogika  kollejlarida  o‘qituvchilar  tayyorlashni  takomillashtirishiga 
qaratilgan ko‘plab amaliy ishlar olib borilmoqda. 
 
Chunonchi  bo‘lajak  o‘qituvchilarning  kasb  tayyorgarligini  kuchaytirish,  ixtisosiga  doir 
fanlar  chuqur  o‘rganish  va  pedagogik  mahoratni  egallash  maqsadida  ―Pedagogik  mahorat‖ 
kursini  fan  sifatida  o‘rganilishi,  nazariy  bilimlarni  amaliyotda  qo‘llashga  o‘tish  masalasiga 
e‘tibor  kuchaydi.  Shuningdek,  bo‘lajak  o‘qituvchilarga  pedagogik,  ruxshunoslik,  metodikasiga 
doir fanlarni o‘rgatish ko‘lami yanada kengayadi. 
 
O’zbekiston respublikasining kadrlar tayyorlash milliy dasturida uzluksiz ta’limni amalga 
oshirish g’oyasi o’qituvchi kadrlar tayyorlashga amaliy yordam ko’rsatmoqda. Shu munosabat 
bilan o’qituvchilar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash ishi davlat siysati darajasida 
ko’tariladi. Bu tadbirlar universitet va pedagogik insititutlarning maxsus fakul’tetlarida, malaka 
oshirish insititutlarida samarali amalga oshirilmoqda. 
 
O’qituvchilik sharafli, lekin juda murakkab kasb hisoblanadi. Bu to’g’risida o’qituvchilik 
kasbining yosh avlodni shakllantirishdagi o’rni va ahamiyatiga bobomiz A.N.Farobiy shunday 
fikrni “Baxt-saodatga erishuv va tug’ma qobiliyatlarning rivojlanishi o’z- o’zicha bo’lavermaydi, 
balki bu masalada qandaydir bir muallim yoki raxbarga muxtojlik seziladi.” Haqiqatdan ham 
o’quvchilardagi qobiliyatlarni rivojlantirishda va tarbiyalashda muallimning xizmatlari 
beqiyosdir. Yaxshi o’qituvchi bo’lish uchun pedagogik nazariyani egallashning o’zi yetarli emas. 
Chunki pedagogik nazariyadan bolalarni o’qitish va tarbiyalash haqida umumiy qoidalar, 
umumlashtirilgan metodlar bayon etiladi. Bu to’g’rida rus mashxur pedagogi A.N.Tolstoy “Agar 
o’qituvchi faqat ishiga havas qo’ygan bo’lsa, u yaxshi o’qtuvchi bo’ladi. Agar o’quvchi faqat ota, 
onasi kabi  havas qo’ygan bo’lsa, u oldingi o’qitkvchidan yaxshiroq bo’ladi. Bordi-yu, ikkala 
xislatni o’zida mujassamlashtirsa, u holda u mukammal o’qituvchi bo’ladi,”deb juda o’rinli 
ta’kidlab o’tgan. Haqiqatdan ham ana shu ikki fazilatni o’zida mujassamlashtira olgan o’qitkvchi 
barkamol insonni tarbiyalay oladi. Afsuski  hamma o’qituvchilardan ana shu qimmatli sifat 
ba’zan shakllanmagan bo’ladi. Shuning uchun ham O’zbekiston davlatining barcha maktablarda 
ishlaydigan o’qituvchi: 
 
Pedagogik  faoliyatning  obro‘  e‘tiborini  va  ijtimoiy  maqomini  oshirish  yuzasidan  davlat 
siyosati ro‘yobga chiqariladi.Ta‘lim  oluvchilarning va pedagoglarning o‘qishi sog‘lig‘i va dam 
olishi zarur sharoitlar yaratiladi; 
4.2 
Pedagog va ilmiy-pedagog kadrlar tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning 
malakasini oshirish. 
 
 Pedagog kadrlarning malakasiini oshirish va ularning qayta tayyorlashning zamon 
talablariga moslashuvchan, ta’limning yuqori sifati va barqaror rivojlanishni ko’zlovchi tizimi 
vujudga keltirildi. Pedagog kadrlarni ildam qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish, 
raqobatbardosh darajada ularning kasb sifatini qo’llab-quvvatlash ta’minlanadi, va hokazo.