O‘xshash bo‘lish

Topshiriq

1.Assimilatsiya (lotincha assimilatio - "o‘xshash bo‘lish") deb tovushlarning bir-biriga ta`siri natijasida ulardan birining ikkinchisiga o‘xshash bo‘lish hodisasiga aytiladi. Odatda unlilar unlilarga, undoshlar undoshlarga assimilatsiya qilinadi.

1.ketdi (ketti) 2.taqsimot (taxsimot), 3.ulug'sifat (uluxsifat), 4.o‘taketgan (o‘taketgan), 5.o‘qchi (o‘xchi), 6.tanbur (tambur) 7.surnay (sunnay), 8.kamay (kannay), 9.tipirlatmoq (tipillatmoq), 10.mahkam (makkam) 11.qantak (o‘rik), 12.qo‘ltiqtayoq (qo‘ltig'tayog'),13. to‘g'nag'ich (to‘nag'ich)

2. Dissimilatsiya (lotincha dissimilatio - "o‘xshamaslik") deyiladi. Masalan, rus va o‘zbek oғzaki nutqida dissimilatsiya ko‘p uchraydi:

1.tumba (tunba), 2.Tambov (Tanbov), 3.tramvay (tranvay), 3.kombayn (konbayn), 4.djemper (djenper),5. ambar (anbar) 6.uchta-ushta, 7.maqtov-maxtov, 8.birorta-bironta, 9.kissa-kista, 10.nonni-nondi

3. Metateza (yoki inversiya) hodisasi tovushlar yoki bo‘ғinlarning so‘z tarkibida o‘zaro o‘rin almashishi bilan izohlanadi. Ba`zan so‘zda yonma-yon kelgan tovushlarning o‘zaro o‘rin almashinuvi inversiya deb, aksincha, bir-biridan uzoq bo‘lgan tovushlarning o‘zaro almashinuvi metateza deb yuritiladi. Bu hodisa ko‘proq oғzaki nutqda uchraydi:

1. mramor (marmar), 2. tuproq (turpoq), 3. yomg'ir (yog'mir), 4.tuxfa (tufxa), 5. supra (surpa) 6.isitma-istima, 7.aylanmoq-aynalmoq

4. Prokopa (ankopa) – so’z boshidagi tovushning tushib qolishi:

1.yiring-iring, 2. yirik-irik, 3.YUsuf-Usuf.

5. Sinkopa – so’z o’rtasidagi tovushning tushib qolishi. Bu hodisa reduksiyaning davomi sifatida yuzaga keladi, ya’ni o’zak morfemaga affiks qo’shilishi natijasida, o’rg’u oxirgi bo’g’inga ko’chib, o’zakdagi unli kuchsizlanadi va tushib qoladi:

1.burun-burnim, 2.o’g’il-o’g’lim.

6.Apakopa – so’z oxiridagi tovushning yoki qo’shma so’z komponentlarining tushirib qoldirilishi: 1.baland-balan, 2.xursand-xursan, 3.Toshkent-toshken, 4.kilogramm-kilo

7. Proteza So‘zning boshlang'ich qismiga tovushlarni qo‘shib aytish.

1.stantsiya (istansa, istansiya), 2.stol (ustol), 3.stul (ustul), 4.spravka (ispravka)

8. Epenteza So‘zga tovushni qo‘shib aytish

1. nonko‘r (nonga ko‘r), 2.ishqiboz

9.Epiteza – so’z oxirida tovush orttirilishi hodisasi:

1.kiosk-kisoka, 2.tank-tanka.

10. Eliziya – unli tovush bilan tugagan so’zga unli bilan boshlangan so’zning qo’shilishi natijasida bir unli tovushning tushishi.

1.ayta oldi – aytoldi, 2.Dili orom – Dilorom