Oybarchin♡, [

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]#variant1.1-savol
O‘zbekiston Respublikasningi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni.
O’zbekiston Respublikasi siyosiy mustaqillikni qo’lga kiritgach, ijtimoiy hayotimizning barcha sohalarida tub islohotlar amalga oshirila boshlandi. Xususan talim sohasida ham bir qancha islohotlar olib borildi.Bunga misol sifatida 1992-yil iyul oyida mustaqil O’zbekistonning ilk «Ta’lim to’g’risida»gi Qonuni qabul qilindi. Mazkur Qonun mazmunida Respublika ta’limi tizimi, uning asosiy yo’nalishlari, maqsad, vazifalari, ta’lim bosqichlari va ularning mohiyati kabi masalalar o’z ifodasini topdi. Biroq, 1997 yilga kelib, O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi Qonuni va uning mazmunida ilgari surilgan g’oyalarning amaliyotga tadbiqi tahlil etilganda bu borada muayyan kamchiliklarga yo’l qo’yilganligi aniqlandi. O’tkazilgan tahlil natijalariga ko’ra, ta’lim tizimida olib borilayotgan islohot aksariyat o’rinlarda chuqur ilmiy asoslarga ega bo’lmaganligi ma’lum bo’ldi hamda kadrlar tayyorlash tizimini isloh qilish zarurligi belgilandi. SHu bois O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasida yangi tahrirdagi O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi Qonuni qabul qilindi.“Taʼlim toʼgʼrisida”gi Qonunning mazmun-mohiyati (OʼRQ–637, 23.09.2020)Qonun bilan jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, eʼtiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qatʼiy nazar, har kimga taʼlim olish uchun teng huquqlar kafolatlanadi.Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]
#variant1. 2-savol.Pedagogika fani va uning asosiy kategoriyalari.
Pedagogika fanining asosiy kategoriyalari shaxs kamolotini ta'minlash, ta'lim va tarbiya samaradorligiga erishishga qaratilgan jarayonlaming umumiy mohiyatini yoritadi. Eng muhim kategoriyalar sirasiga quyidagilar kiradi: shaxs, tarbiya, ta'lim (o'qitish, o'qish), bilim, ko'nikma, malaka, ma'lumot, rivojlanish.
Shaxs — psixologik jihatdan taraqqiy etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-harakatlari bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarashga ega bo'lgan jamiyat a'zosi.
Tarbiva — muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida yosh avlodni hartomonlama o'stirish, uning ongi, xulq-atvori va dunyoqarashini tarkib toptirish jarayoni.
Ta'lim —o'quvchilarni nazariy bilim, amaliy ko'nikma va malakalar bilan qurollantirish, ularning bilish qobiliyatlarini o'stirish va dunyoqarashlarini shakllantirishga yo'naltirilgan jarayon.
Bilim — shaxsning ongida tushunchalar, sxemalar, ma'lum obrazlar ko'rinishida aks etuvchi borliq haqidagi tizimlashtirilgan ilmiy ma'lumotlar majmui.
Ko'nikma - shaxsning muayyan faoliyatni tashkil eta olish qobiliyati.
Malaka — muayyan harakat yoki faoliyatni bajarishning avtomatlashtirilgan shakli.
Ma'lumot — ta'lim-tarbiya natijasida o'zlashtirilgan va tizimlashtirilgan bilim, hosil qilingan ko'nikma va malakalar hamda tarkib topgan dunyoqarash majmui.
Rivoilanish — shaxsning fiziologik va intellektual o'sishida namoyon bo'Iadigan rniqdor va sifat o'zgarishlar mohiyatini ifoda etuvchi murakkab jarayon.Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]
#variant1. 3-savol.Ta'lim menejmenti haqida tushuncha.
Ta’lim menejmenti – ta’limni boshqarishda jamoatchilikning faol qatnashuvi hisoblanadi.Ta’lim muassasalarini boshqarish nazariyasi ta’lim muassasalarining menejmenti nazariyasi bilan boyitildi. Menejment nazariyasi xodimlarga nisbatan ishonch, ularning unumli mehnat qilishlari uchun sharoit yaratish«Menejment» va «menejer» atamalari hozirgi talqinda korxona va muassasa egalari o’z mulklari va xodimlarni o’zlari boshqarganlaridan ko’ra tanlangan yo’nalish bo’yicha maxsus tayyorgarlikdan o’tgan mutaxassislarni jalb etish afzal ekanligini ko’rsatadi
Menejment (yoki boshqarish) mavjud minimal imkoniyatlardan maksimal natijalarga erishish maqsadida muayyan xodim yoki guruhga ta’sir etish, ular bilan hamkorlik qilish jarayonidir. Ta’lim muassasasi menejmenti haqida so’z yuritilganda, O’zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ning 4.6-bandida so’z yuritilayotgan jarayonning mohiyati haqida batafsil to’xtalib o’tilganligini alohida ta’kidlash zarur. Ushbu hujjatda qayd etilicha, ta’lim muassasasi menejmentida quyidagi holatlar nazarda tutiladi:1.uzluksiz ta’lim tizimi va kadrlar tayyorlashning davlat va nodavlat ta’lim muassasalarini tarkibiy jihatdan o’zgartirish va ularni izchil rivojlantirish davlat yo’li bilan boshqarib borilishi;2.barcha darajadagi ta’lim boshqaruv organlarining vakolat doiralari «Ta’lim to’g’risida»gi Qonunga muvofiq belgilanadi;ta’limning normativ-huquiy bazasi rivojlantiriladi;
3.moliya-xo’jalik faoliyatini olib borish hamda ta’lim jarayonini tashkil etishda o’quv yurtlarining huquqlari kengayadi va mustaqilligi ta’minlanadi;
4.ta’lim muassasalari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda attestatsiyadan o’tkaziladi hamda akkreditatsiyalanadi. Akkreditatsiya yakunlariga ko’ra ta’lim sohasida faoliyat ko’rsatish huquqi beriladi;
5.mutaxassis tashkilotlarning, mahalliy hokimiyat organlarining, savdo-sanoat doiralarining, jamoat tashkilotlarining, fondlarning va homiy vakillarni o’z ichiga oluvchi vasiylik va kuzatish kengashlari tizimi orqali ta’lim muassasalarining samarali, jamoat boshqaruvi tizimi joriy etiladi.
Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]
#variant21-savol .1.
Kadrlar tayyorlash Milliy modeli va uning tarkibiy qismlari.
Kadrlar tayyorlashning Milliy modelning asosiy tarkibiy qismlari: shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan, ishlab chiqarish; uzluksiz ta’limni tashkil etish va rivojlantirish prinsiplari, uzluksiz ta’lim va tizimi va turlari, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi, oliy ta’lim, kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari kiradi.
Kadrlar tayyorlash milliy modeli faqat ta'lim-tarbiya jarayoninigina qamrab olmay, ishlab chiqarish va ijtimoiy munosabatlarni ham o'z ichiga oladi. Kadrlar tayyorlash milliy modeli shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta'lim, fan va ishlab chiqarish kabi tarkibiy qismlarning o'zaro hamkorligi, ular o'rtasidagi o'zaro aloqadorlik asosida «yuksak ma'naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlarni tayyorlash Milliy tizimi» mohiyatini aks ettiruvchi andoza, loyiha hisoblanadi.Shaxs kadrlar tayyorlash tizimining bosh subyekti va obyekti, ta'lim sohasidagi xizmatlarning iste'molchisi va ularni amalga oshiruvchidir.Shaxs uzluksiz ta'lim jarayonida dunyoviy, ilmiy bilimlarni o'zlashtiradi, fan asoslarini puxta egallaydi, ishlab chiqarish sohalari bilan tanishadi, shuningdek, o'zida ijtimoiy ta'sirlar yordamida ma'naviy-axloqiy sifatlarni tarbiyalab boradi. Shaxsda o'zlashtirilgan bilim, faoliyat ko'nikmalari va hayotiy tajriba asosida kasbiy mahorat ham shakllanib boradi. Yuksak ma'naviy-axloqiy sifatlar va yuqori darajadagi kasbiy malakaga ega bo'1 ish uchun shaxs o'z oldiga muayyan maqsadni qo'ya olishi hamda unga erishish yo'lida tinimsiz izlanishi, o'qib-o'rganishi lozim. Shundagina u ijtimoiy raqobatga chidamli, malakali kadr bo'lib shakllanadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]

#variant2. 2-savol.

Pedagogika fanining paydo bo'lishi rivojlanishi.

Dastlabki maktablar qadimgi Sharqda (Vavilon, Misr, Hindistonda) paydo bo'lib, ularda bolalarga ma'muriy-xo'jalik boshqaruvi asoslari o'rgatilgan. Antik davrda maktablar Sparta, Afina va Rim tarbiya tizimining muhim tarkibiy qismi sifatida faoliyat olib borganlar.
Qadimgi Yunonistonda bunday joylar akademiva deb nomlangan. «Akademiya» so'zi afsonaviy qahramon Akadema nomidan kelib chiqqan. Eramizdan avvalgi IV asrda Afina yaqinidagi Akadema nomi bilan nomlanuvchi joyda Platon o'z shogirdlariga ma'ruzalar o'qigan bo'lib, keyinchalik ta'lim tashkil etiluvchi maskan ham shunday nom bilan atala boshlagan. Qadimgi Rim va Yunonistonda bolalarga bilim berish faylasuflar zimmasiga yuklatilgan.
Jamiyatning tabaqalanishi natijasida, quldorlik tuzumida bolalarni ta'lim maskanlariga olib borish va olib kelish vazifasini qullar bajarishgan va ular «pedagog» deb nomlanganlar. Ushbu tushunchaning ma'nosi «bola yetaklovchi» demakdir.
Tarixiy taraqqiyotning keyingi bosqichlarida bolalarga tizimli bilimlarni berish bilan doimiy shug'ullanuvchi kishilar aynan shu nom bilan atala boshlaganlar.
Feodalizm davrida aksariyat maktablar masjid (musulmon mamlakatlarida) yoki ibodatxonalar (Hindiston) qoshida tashkil etilgan. Bunday maktablarda yoshlarga diniy bilimlar bilan birga dunyoviy bilimlar ham o'rgatilgan.
O'rta asrlar davrida, Sharqda akademiya ko'rinishidagi ta'lim muassasalari ham faoliyat yuritgan bo'lib, ular «Donishmandlar uyi» (IX asr, Bag'dod), «Ma'mun akademiyasi» (XI asrboshlari, Xorazm), observatoriyalar qoshidagi jamiyatlar (XV asr, Samarqane) tarzida nomlangan. Akademiyalarga turli fan yo'nalishlari bo'yicha kuchli bilimga ega bo'lgan qomusiy olimlar jalb etilgan bo'lib, ular tomonidan matematika, geodeziya, mineralogiya, meditsina, astronomiya kabi yo'nalishlarda keng ko'lamli tadqiqotlar olib borilgan.
O'rta asrlar hamda kapital ishlab chiqarishiga asoslangan jamiyatlarda akademiya (Sharqda madrasa)lar ko'rinishidagi maktablarda ma'naviy-axloqiy jihatdan yetuk, turli sohalar bo'yicha mukammal bilimga ega pedagoglarning faoliyat yuritishlariga alohida ahamiyat qaratilgan. Chunonchi, Muhammad Tarag'ay Ulug'bek tomonidan barpo etilgan madrasalarda o'z davrining taniqli olimlari — Ali Qushchi, Taftazoniy, Qozizoda Rumiy, Mavlono Muhammad, G'iyosiddin Jamshid Koshiy, Muiniddin Koshiy hamda Mansur Koshiylar talabalarga ta'lim berganlar.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]

#variant2. 3-savol :
Ta‘lim muassasalarida ichki nazoratni tashkil etish. Ta‘lim sohasida attestatsiya.
Attestatsiya-taʼlim muassasasi faoliyatini baholashda davlat nazoratining asosiy shakli hisoblanib, taʼlim muassasasida kadrlar tayyorlash mazmuni, darajasi va sifatining davlat taʼlim standartlari hamda davlat talablariga muvofiqligini aniqlashdan iborat.Attestatsiya oʻtkazish tartibiTaʼlim tashkilotlari har 5 yilda bir marta attestatsiyadan oʻtkaziladi. Yangi tashkil etilgan taʼlim tashkilotlari 5 yildan soʻng attestatsiyadan oʻtkaziladi.Attestatsiya jarayonida taʼlim turlari boʻyicha taʼlim muassasalarining oxirgi ikki yillik faoliyatini kompleks tahlil etilib, asosan taʼlim-tarbiya jarayonining davlat taʼlim standartlari va davlat talablariga muvofiq tashkil etilganligi, oʻquvchi va tarbiyalanuvchilarning taʼlim-tarbiya dasturlarini oʻzlashtirish darajasi, tarbiyachi-pedagog kadrlarning salohiyati oʻquv-uslubiy ishlarning olib borilishi va oʻquvchilarning darsliklar bilan taʼminlanishiga alohida eʼtibor qaratiladi.
Shuningdek, maktabgacha taʼlim muassasalarida bolalar rivoji uchun oʻyinchoqlar, uslubiy qoʻllanma va bolalar adabiyoti bilan taʼminlanganligi, sport maydonchalari va zarur sharoitlarning yaratilganligi, ovqatlanish hamda dam olish xonalarining belgilangan sanitariya-gigiyenik va estetik talablarga mosligi hisobga olinadi.
Taʼlim muassasalari attestatsiyasi xolislik, toʻla oshkoralik, davriylik va pedagogik etika meʼyorlariga amal qilingan holda oʻtkazilib, Davlat inspeksiyasida attestatsiyadan oʻtuvchi taʼlim muassasasi uchun attestatsiyadan oʻtkazish bilan bogʻliq boʻlgan hujjatlar yigʻma jildi yigʻiladi va navbatdagi attestatsiya oʻtkazilgunga qadar saqlanadi.
Attestatsiya komissiyalarini tashkil etish va ularning tarkibi
Maktabgacha, umumiy oʻrta va maktabdan tashqari taʼlim tashkilotlarini attestatsiyadan oʻtkazish uchun Davlat inspeksiyasi tegishliligi boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vazirligi, Xalq taʼlimi vazirligi, Madaniyat vazirligi, Jismoniy tarbiya va sport vazirligi, Sogʻliqni saqlash vazirligi hamda boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda qoʻshma qaror qabul qiladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]#variant3 1-savol.

Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy tamoyillari.
Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy tamoyillari. O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonunining 3-moddasida ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy tamoyillari ko‘rsatib o‘tilgan. Ular quyidagilardan iborat:
ta’lim-tarbiyaning insonparvar va demokratik xarakterda bo‘lishi,
ta’lim tizimining uzluksizligi va izchilligi;
umumiy o‘rta, shuningdek, o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limining yo‘nalishlarini tanlashning ixtiyorligi;
ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi; davlat ta’lim standarti doirasida ta’lim olishning hamma uchun ochiqligi;
ta’lim dasturini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondoshuv;
bilimli bo‘lishni rag‘batlantirish;
ta’lim tizimida davlat va jamiyat boshqaruvini uyg‘unlashtirish.
O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonunining 3-moddasida ta’lim sohasida davlat siyosatining asosiy tamoyillaridan biri ta’lim va tarbiyaning insonparvar va demokratik xarakterda bo‘lishi ko‘rsatilgan. Ta’lim va tarbiyaning insonparvarlashuvi insonni intellektual va ma’naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan uzluksiz ta’lim tizimi orqali har tomonlama barkamol shaxsni shakllantirishni nazarda tutadi. Ta’limni insonparvarlashtirish shaxsning ijodiy qobiliyatlarini ro‘yobga chiqarishga imkon yaratadi. Shuningdek, ta’lim jarayonida uning ma’naviy-axloqiy ehtiyojlari, xohish-istaklari va hiziqishlarini hisobga olishni nazarda tutadi. Bir so‘z bilan aytganda, ta’lim-tarbiya jarayoni shaxsni har tomonlama kamol topishini ta’minlashga yo‘naltiriladi, uning shaxsiga nisbatan hurmat bilan yondashiladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]

#variant3. 2-savol:

Pedagogik fanlar tizimi.

Pedagogika fanlari tizimi maktablarda va boshqa ta'lim muassasalarida turli fanlarni o'qitishning maxsus usuli va usullariga katta o'rin egallaydi. Shuningdek, ular jismoniy, ma'naviy, badiiy, ekologik va boshqa tarbiyaviy masalalarni qamrab oladi. Buning sababi, ta'lim va tarbiya sohasidagi har bir mavzu, intizom va yo'nalish faqat o'z vazifalarini bajarishda qo'llaniladigan umumiy, lekin o'ziga xos talablarga ega.

Zamonaviy pedagogika fanlari tizimini taqqoslaydigan va taqqoslanadigan pedagogika bilan taqqoslaganda yana bir yo'nalish mavjud. Uning nomiga ko'ra, bu fan turli mamlakatlardagi pedagogik fikrlarning rivojlanishidagi tendentsiyalarni qiyosiy, xalqaro ma'noda o'rganadi. Uning maqsadi ilm-fanni ta'limning turli sohalarida qo'llaniladigan ilg'or uslublar va usullar bilan boyitishdir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]
#variant3.3-savol:

Ta’lim muassasasi Ustavi – rahbarlik va boshqaruv tizimini aniqlovchi hujjat.

O`zbеkistоn Rеspublikаsining «Umumiy o`rtа tа’lim to`g`risidа»gi Nizоmi O`zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsining 1998-yil 13-mаydаgi 203-sоnli qаrоrigа muvоfiq qаbul qilingаn edi.
Nizоmgа аsоsаn, umumiy o`rtа tа’limning mаqsаdi o`quvchilаrni dаvlаt tа’lim stаndаrtlаrigа muvоfiq o`qitish vа tаrbiyalаsh hаmdа shахsning tа’lim оlish huquqini ro`yobgа chiqаrish hisоblаnаdi.
Umumiy o`rtа tа’lim mаzmunini yoritish Nizоmning аsоsiy g`оyalаridаn biri bo`lib, mаjburiy vа qo`shimchа kоmpоnеntlаr umumiy o`rtа tа’lim mаzmunining аsоsini tаshkil etаdi.
Mаktаb ichki bоshqаruvining o`zigа хоsligi quyidаgi vаzifаlаrdа аniq ko`rinаdi:
1Tа’lim-tаrbiya jаrаyonini pеdаgоgik tаhlil qilish.
2Mаqsаd qo`yish vа rеjаlаshtirish.
3Tаshkil qilish.
4Mаktаb chki bоshqаruvini nаzоrаt qilish.
5Tаrtibgа sоlish.
2017 yil «Umumiy o`rtа tа’lim to`g`risidа»gi Nizоm yangi variantda ishlab chiqildi.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 15 martdagi 140-son qaroriga asosan «Umumiy o’rta ta’lim to’g’risidagi nizom» tasdiqlandi. Ushbu Nizom quyidagi bo’limlardan iborat:
1-bob. Umumiy qoidalar
2-bob. Umumiy o’rta ta’limning maqsadi va vazifalari
3-bob. Umumiy o’rta ta’limni tashkil etish
4-bob. O’quv-tarbiya jarayonini tashkil etish va uning mazmuni
5-bob. Umumta’lim muassasasiga o’qishga qabul qilish
6-bob. O’quvchilar sog’lig’ini muhofaza qilish
7-bob. Pedagog kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish
8-bob. Umumiy o’rta ta’limni boshqarish
9-bob. Moliyalashtirish va moddiy-texnik ta’minoti
10-bob. YAkuniy qoidalar
Tа’lim-tаrbiya jаrаyonining tаshkil etilishi vа rivоjlаnishini tаhlil qilmаsdаn, аvvаl erishilgаn nаtijаlаrni hоzirgilаri bilаn tаqqоslаmаsdаn turib, uni bоshqаrib bo`lmаydi.
Tа’lim muаssаsаsini bоshqаrish sаmаrаdоrligi rаhbаrning hаm, o`qituvchilаrning hаm pеdаgоgik tаhlil uslubiyatini tеrаn bilishlаrigа bоg`liq. Аgаr o`z vаqtidа, prоfеssiоnаl dаrаjаdа pеdаgоgik jаrаyon to`g`ri tаhlil qilinmаsа, jаmоа оrаsidа o`zаrо bir-birini tushunmаslik, ishоnchsizlik kеlib chiqаdi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]

#variant4.1-savol

Ta’lim tizimi va turlari.

Ta’lim tizimi va turlari
o'zbekistonda uzluksiz ta'lim tizimi. XALQ TA'LIMI TIZIMI RESPUBLIKAMIZ IJTIMOIY-IQTISODIY
VA MADANIY RIVOJLANTIRISHDA USTUVOR SOHA Xalq ta'limi tizimi deb muayyan mamlakatlar ichki va tashqi taraqqiyotiga tavsif beruychi hamda malum bir qoidalar asosida tashldl etilgan barcha ta'Iim-tarbiya muassasalarining tuzilishiga aytiladi.
O'zbekistonda Xalq ta'limi tizimi respublikamizni ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy rivojlantirishning ustuvor soh'asi hisoblanadi. Xalq ta'limi tizimi respublikamizning ilm borasidagi kuch-quv-vatini, jamiyat, oila va davlat oldidagi o'z mas'uliyatini anglaydi-gan erkin shaxsni shakllantirish maqsadini ko'zlaydi.
Xaiq ta'limi tizimi O'zbekiston Respublikasining Konstitu-tsiyasi va O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi asoslari to'g'risidagi qonunga muvofiq tashkil etiladi va nazorat qilinadi. Respublikamiz Konstitutsiyasining 18 va 41- moddalarida ko'rsatil-ganidek, barcha fuqarolar jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeyidan qat'i nazar, bilim olish huquqiga egadirlar

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]

#variant4

2. Pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasi.

Pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasi. Ijtimoiy tarbiya mohiyatini ilmiy jihatdan asoslash ma'lum pedagogik hodisaning muayyan vaziyatlarda namoyon bo'lish qonuniyatlarini bilishni taqozo etadi. Bizga ma'Iumki, pedagogik hodisa murakkab tuzilmaga ega bo'lib, uning umumiy mohiyatini to'laqonli anglash uchun bir qator fanlarning imkoniyatlariga tayaniladi. Ana shu nuqtayi nazardan pedagogika fani bilan quyidagi fanlar o'rtasida yaqin aloqadorlik mavjud:

1. Falsafa — shaxs rivojlanishi jarayonining dialektik xususiyatlari, muayyan pedagogik g'oya, qarash hamda ta'limotlarning falsafiyjihatlari kabi masalalarni tahlil etishga imkon beradi.

Iqtisod — ta'lim muassasalarining faoliyatini yo'lga qo'yish, o'quv binolarini qurish, ta'lim-tarbiya jarayonlarini tashkil etish va ularning moddiy-texnika va zamonaviy texnologiyalar bilan jihozlash kabi masalalarning iqtisodiy jihatlarini anglashga xizmat qiladi.

Sotsiologiva — ijtimoiy munosabatlar mazmuni, ularni tashkil etish shartlari xususida ma'lumotlarga ega bo'lish asosida ta'lim-tarbiya jarayoni ishtirokchilarining o'zaro munosabatlarini samarali tashkil etish uchun imkoniyat yaratadi.

Etika— shaxs ma'naviyatini shakllantirish, unda eng oliy insoniy sifatlar, axloqiy ong va ma'naviy-axloqiy madaniyatni tarbiyalashda muhim o'rin tutuvchi nazariy g'oyalarni pedagogik jarayonga tatbiq etishda alohida o'rin tutadi.

Est etika — shaxs tomonidan go'zallikning his etilishi, unga intilishi, shuningdek, unda estetik didni tarbiyalashda muhim yo'nalishlarni aniqlashga xizmat qiladi.

Fiziologiva— o'quv-tarbiya jarayonida bolalarning fiziologik, anatomik xususiyatlarining inobatga olinishi uchun boshlang'ich asoslarni beradi.

Gigivena — o'quvchilarning salomatligini muhofazalash, ularni jinsiy jihatdan to'g'ri shakllantirishda nazariy va amaliy g'oyalari bilan yordam beradi.

8. Psixologiva — shaxsda ma'naviy-axloqiy, ruhiy-intellektual, hissiy- irodaviy sifatlarni tarkib toptirish uchun zamin yaratadi.

Tarix — pedagogika fani taraqqiyoti, ta'lim-tarbiya jarayonlarining dinamik, dialektik xususiyatlarini inobatga olish, shuningdek, xalq pedagogikasi g'oyalarini kelgusi avlodga uzatish uchun yo'naltiriladi.

Madanivatshunoslik — o'quvchilarda insoniyat tomonidan yaratilgan moddiy va ma'naviy madaniyat asoslari haqidagi tasawurni shakllantirish, ularda madaniy xulq-atvor xislatlarini tarkib toptirish uchun xizmat qiladi.

Tibbiv fanlar - shaxsning fiziologik-anatoinik jihatidan to'g'ri rivojlanishini ta'minlash, uning organizmida namoyon bo'layotgan ayrim nuqsonlarni bartaraf etishga amaliy yondashuv, shuningdek, nuqsonli boialarni o'qitish hamda tarbiyalash muammolarini o'rganishda ko'maklashadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]
#variant4.

3. Estetik tarbiyaning maqsad va vazifalari. Estetik tarbiya vositalari.

Estetik tarbiya – jamiyatda ma’naviy muhitni paydo qilishga ko’mak beruvchi muhim unsur bo’lib, u inson didini shakllantiruvchi, rivojlantiruvchi hamda ana shu orqali insonni jamiyat munosabatlariga yaqinlashtiruvchi kuchdir.

Hozirda estetik tarbiyaning ko’lami tobora kengaymoqda. Shunga ko’ra, u o’z oldiga talaygina muhim vazifalarni qo’ygan. Bular:-kishilarda san’at asarlari, badiiy ijod namunalarini nafaqat faol o’zlashtirish balki, ularning estetik mohiyatini anglash va baholash qobiliyatini takomillashtirish;

-jamiyat a’zolarining ijodiy imkoniyatlarini namoyon qildirish va ulardan foydalana bilishga ishonch tuyg’usini uyg’otish;

- tabiat hamda jamiyat ijtimoiy jarayonlariga sof tuyg’u bilan munosabatda bo’lishga va ularni ravnaq toptirish yo’lida astoydil faoliyat olib borish ko’nikmalarini hosil qilish;

- o’tmish ma’naviy merosimizga hurmat hissini uyg’otish, milliy g’urur, milliy iftixor tuyg’ularini shakllantirish uchun zamin yaratish;

- ijodning barcha turlarini taraqqiy ettirib jahonga yuz tutish va ularni millat manfaatlari uchun naf keltiradigan tomonlarini targ’ib qilishga undashdir.

Estetik tarbiyaning asosiy vositalari tarkibiga- san’at, information texnologiyalar, tabiat, mehnat, sport kabi sohalarni kiritish mumkin

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]

#variant5.

1. Ilmiy-pedagogik tadqiqotlarni tashkil etish va o‘tkazish.

Ilmiy-pedagogik tadqiqotlarni tashkil etish va o’tkazish. Pedagogika fani rivoji muayyan pedagogik muammolarni tadqiq etish maqsadida olib borilgan tadqiqot ishlarining g'oyasi, mazmuni hamda natijalari hisobiga ta'minlanadi. Ijtimoiy va ishlab chiqarish jarayonining keskin rivojlanishi, shaxsni har tomonlama kamol toptirish imkonini beruvchi omil hamda pedagogik shart-sharoitlarni aniqlash, jamiyat va shaxs ma'naviyatiga ziyon yetkazuvchi holatlarni bartaraf etishni taqozo qiladi. Tarbiya jarayonlarining mohiyatini anglash ularni keng yoki tor doirada o'rganish, mavjud ko'rsatkichlar vositasida ularning sodir bo'lish sabablarini o'rganish, zarur chora-tadbirlarni belgilash ilmiy izlanishlarni tashkil etish zaruriyatini yuzaga keltiradi. Pedagogik izlanishlarning samarali kechishi bir qator obyektiv va subyektiv omillarga bog'liq. jylazkur jarayonda maqsadga muvofiq keluvchi, maqbul, ayni vaqtda samarali bo'lgan metodlarni tanlay olish ham muhimdir.

Pedagogik ilmiv-tadqiqot metodlari shaxsni tarbiyalash, unga muayyan yo'nalishlarda chuqur, puxta ilmiy bilimlarni berishga berish tamoyillari, obyektiv va subyektiv omillarini aniqlovchi pedagogik jarayonning ichki mohiyati, aloqa va qonuniyatlarini maxsus tekshirish va bilish usullaridir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]
#variant5. 2-savol

Individ” va “shaxs” tushunchasi.

SHaxs tushunchasini “individ” tushunchasidan farqlash lozim. Individuallik haqida turli darajada gapirish mumkin. Masalan, bioximik, neyrofiziologik, psixologik va hokazo. Lekin bu indivi-duallik shaxs tushunchasini to‘liq aks ettirmaydi. SHaxs esa ong va o‘z-o‘zini anglash paydo bo‘lishi bilan yuzaga keladi.

Falsafiy-qomusiy lug‘atda individ tushunchasini, aniqrog‘i individualizmni (lotincha - bo‘linmas) inson shaxsiy hayotining alohidaligi, shaxs huquqlarining mutloqligini va avtonomiyasini ifodalovchi falsafiy axloqiy tamoyil, deb ta’riflangan.Individ” va “individualizm” bir-biriga yaqin atamalar bo‘lsa ham har birining o‘ziga xos mazmun va mohiyati bor. Agar individ deganda mustaqil yashaydigan tirik vujud, shaxsni tushunilsa, individualizmning kelib chiqishi falsafa qomusiy lug‘atida to‘g‘ri yozilishicha, uning mohiyatini asoslashga qaratilgan qarashlar shaxsni jamoaga qarama-qarshi qo‘yish, shaxsiy manfaatlarni jamiyat manfaatlaridan ustun qo‘yishni ifodalovchi tamoyil sifatida xususiy mulkning paydo bo‘lishi bilan bir paytda shakllangan.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]
#variant5.

3. Jismoniy tarbiyaning maqsad va vazifalari. Jismoniy tarbiya vositalari.

Ma'lumki, jismoniy tarbiya qadimdan mavjud bo’lib inson hayoti bilan rivojlanib kеlgan. Inson jismoniy tarbiya uchun vositalarni asta-sеkin tanlab borib, hayotida jismoniy tarbiya vositalarini vujudga kеltirgan bular jismoniy mashqlar gigiеnik omillar, tarbiyaning sog’lomlashtirish kuchlari. Insonning jismoniy rivojlanishiga turli harakatlar ham ta'sir etadi (mehnat, rasm solish, kiyinish va boshqalar), shartsiz rеflеks, massaj va boshqalar. Ular sog’liqni mustahkamlash, organizmni har tomonlama va gormonik rivojlantirish, hayotga zarur bo’lgan harakat, ko’nikma va malakalarni oshirish jismoniy takomillashtirishuvini yuqori pog’onaga ko’tarish maqsadida foydalaniladi.

Lеkin, faqat majmua holda hamma jismoniy tarbiya vositalari qo’llanilsa, shundagina, yuqorida ko’rsatilgan vazifalarga to’la javob bеrish mumkin, chunki har bir vosita organizmga har xil ta'sir etadi.

Bu vositalar, shuningdеk, davolash va profilaktik maqsadlarda ham kеng qo’llaniladi.
Jismoniy mashqlar tasnifi.

Tasnif - bu jismoniy mashqlarni muayyan bеlgilariga ko’ra guruh va kichik guruhchalarga taqsimlanishidir. Turli jismoniy mashqlar ko’plab o’xshash bеlgilarga ega. Mashqlarni guruhlashga imkon bеradigan asosiy bеlgini aniqlash muhim. Bu bеlgi pеlogogik jiqatdan axamiyatli bo’lishi lozim. Turli bеlgilarga ko’ra tuzilgan tasniflar ko’plab amaldagi jismoniy mashqlarbilan tanishishga, ulardan zarurlarini qo’yilgan vazifalarga muvofiq tanlashga, darslik va qo’llanmalardan zarur mashqlartavsifni tеz topishga yordam bеradi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]
#variant6. 1-savol :

Shaxs rivojlanishining ijtimoiylashuv bilan aloqadorligi.

Shaxs ijtimoiy munosabatlar iaravonida shakllanadi. Chunki ta'lim jarayonida bolalarga jamiyatda birga yashash bilan bog'liq bo'lgan holat va hodisalar o'rgatiladi. Bu jarayonda o'quvchi jamiyatga «kirishadi» va u bilan o'zaro munosabatda bo'ladi. Ular ma'lum ijtimoiy tajriba (bilim, qadriyat, axloqiy qoida, ko'rsatma) orttiradilar, ya'ni, ijtimoiylashadilar.
Ijtimoiylashuv uzoq davom etadigan murakkab jarayon. Chunki har qanday jamiyat rivojlanish jarayonida ijtimoiy va axloqiy qadriyatlar, ideallar, axloqiy me'yorlar va qoidalar tizimini ishlab chiqadi, har bir bola yuqoridagi qoidalarni qabul qilib, o'rganib mazkur jamiyatda yashash, uning a'zosi bo'lish imkoniyatiga ega bo'ladi. Buning uchun jamiyat u yoki bu shaklda shaxsga maqsadga muvofiq ta'sir etadi. Bu ta'sir ta'lim vositasida amalga oshadi. Ikkinchi tomondan, shaxsning shakllanishiga turli g'oyalar, ijtimoiy muhit ta'sir ko'rsatadi.
Odamlar ijtimoiy me'yorlar va axloqiy qoidalar bilan munosabatga kirishadilar va uni o'rganadilar.
Ijtimoiylashuv jaravoni ichki qarama-qarshiliklarga ega. Ijtimoiylashgan inson jamiyat talablariga mos kelishi, unga «kirishib» ketishi, jamiyat rivojlanishidagi salbiy jihatlarga, shaxsning individual rivojlanishiga to'sqinlik qiluvchi hayotiy holatlarga qarshi turishi kerak. Lekin hayotda ba'zan aksi ham bo'ladi: to'liq ijtimoiylashgan, jamiyatga kirishib ketadigan, ammo muhitda ba'zi salbiy holatlarga qarshi kurashishda faollik ko'rsatmaydigan odamlar ham mavjud.
Bu holat ko'p jihatdan butun jamiyat, tarbiya muassasalari, o'qituvchilar hamda ota-onalarga ham taalluqli. Tarbiyada qarama-qarshilik insonparvarlik g'oyasi yordamidagina bartaraf etilishi mumkin. Zero, O'zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da ham ta'kidlab o'tilganidek, uzluksiz ta'limni tashkil etish, rivojlantirish hamda ta'limning ijtimoiylashuviga erishish dolzarb masaladir. Ta'lim oluvchilarda estetik boy dunyoqarashni shakllantirish, ularda yuksak ma'naviyat, madaniyat va ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirish kabilar muhim ijtimoiy talablar hisoblanad

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]

#variant6.
2-savol:

Ta‘lim jarayoning mohiyati.

Ta'lim va ta'lim muammolari bir-biri bilan chambarchas bog'liq, shuning uchun amalda o'qitish va tarbiyaviy ta'sirlarning shaxs rivojlanishiga - uning his-tuyg'ulari, irodasi, xarakteri, motivatsiyasi, qadriyat yo'nalishlari va boshqalarga alohida ta'sir ko'rsatadigan sohalarini ajratib ko'rsatish qiyin. aql. Biroq, ta'lim va tarbiya jarayonlarini ilmiy tushunish va tashkil etish o'ziga xos xususiyatlarga ega. Shuning uchun bu jarayonlarni ajratish birinchi navbatda ularning mohiyatini tushuntirish uchun amalga oshiriladi.
Ta'limning mohiyatishunday o'zaro ta'sirda yotadiki, tarbiyachi ataylab tarbiyalangan shaxsga ta'sir o'tkazishga intiladi: "shaxs shaxs sifatida qanday bo'lishi mumkin va qanday bo'lishi kerak" (K.D.Ushinskiy). Ya'ni ta'lim - bu shaxs yoki odamlar guruhini o'zgartirishga qaratilgan tadbirlardan biri.Bu tarbiyalanuvchining ruhiy holatini, dunyoqarashi va ongini, bilim va faoliyat uslubini, shaxsiyatini va qadriyat yo'nalishlarini o'zgartirishga qaratilgan amaliyotni o'zgartiruvchi faoliyatdir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]

#variant6. 3-savol:

Mehnat tarbiyasi maqsad va vazifalari. Mehnat tarbiyasining mazmuni va metodlari.

Mehnat tarbiyasi o‘quvchilarga mehnatning mohiyatini chuqur anglatish, ularda mehnatga ongli munosabat, shuningdek, muayyan ijtimoiy-foydali harakat yoki kasbiy ko‘nikma va malakalarini shakllantirishga yo‘naltirilgan pedagogik faoliyat jarayoni bo‘lib, ijtimoiy tarbiyaning muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi. Mehnat tarbiyasini shunday tashkil etish kerakki, inson mehnat jarayoni va uning natijasidan qanoatlanishini tarkib toptirishga ko‘maklashsin. Mehnat tarbiyasining provard maqsadi shaxs xarakterining asosiy xislati sifatida uning mehnatga bo‘lgan ehtiyojini shakllantirishdir. Mehnat tarbiyasi axloqiy tarbiyaning asosiy vositasi hisoblanadi. Chunki mehnat faoliyati yordamida o‘quvchida mehnatsevarlik, intizomlilik, irodalilik, tashabbuskorlik, mustaqil harakat qilish kabi axloqiy xislatlar ham shakllanadi. Mehnat tarbiyasi estetik tarbiya bilan mustahkam aloqada olib boriladi. Mehnat tarbiyasi mazmuniga estetik elementlarni singdirish asosida uni amalga oshirish o‘quvchilar mehnat tarbiyasida katta ahamiyat kasb etadi. Mehnatda go‘zallik va o‘z mehnatidan zavqlanish uning yanada samarali kechishiga yordam beradi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]

#variant7 . 1-savol:

Shaxs rivojlanishida irsiyat, muhit va tarbiyaning tutgan o’rni.

Fanda, odamning shaxs sifatida rivojlanishiga biologik va ijtimoiy omillarning ta'siri o'rtasidagi munosabatni belgilashga oid munozara ko'pdan buyon davom etmoqda.
Fanda biologik yo'nalish deb nomlangan nuqtayi nazar yetakchi o'rinlardan birini egallab, uning vakillari Aristotel, Platonlar tabiiy-biologik omillarni yuqori qo'yadi. Ular tug'ma imkoniyatlar, taqdir, tole har kimning hayotdagi o'rnini belgilab bergan, deydilar. XV asr falsafasida vujudga kelgan preformizm oqimi namoyandalari esa shaxs rivojlanishidagi naslning roliga katta baho berib, va tarbiyaning rolini inkor etadi. Xorij psixologiyasidagi yana bir oqim — bixeviorizm XX asr boshlarida yuzaga kelgan bo'lib, uning namoyandalari, ong va aqliy qobiliyat nasldan-naslga o'tib, insonga u tabiatan berilgan, deyiladi.
Biologik oqimga qarshi falsafiy oqim vakillari rivojlanishni ijtimoiy omil bilan belgilaydilar. Bu oqim vakillari bola shaxsining jismoniy psixik rivojlanishi u yashaydigan muhitga bog'liq deb ko'rsatadilar.
Muhit deganda odam yashaydigan sharoitdagi barcha tashqi ta'sir tushuniladi. Shu nuqtayi nazardan tarbiya tufayli bolani o'zi yashaydigan ijtimoiy sharoitga moslashtirish mumkin, degan xulosa kelib chiqadi.Ular ijtimoiy muhitning rolini hal qiluvchi omil deb hisoblaydilar. Demak, odam bolasining shaxs sifatida rivojlanib, taraqqiy etib borishi, uning shaxs bo'lib kamolga yetishida nasl (biologik omil), ijtimoiy muhit (bola yashaydigan sharoit), shuningdek, maqsadga muvofiq amalga oshadigan tarbiya ham birdek ahamiyatga ega. Bu omillarning ta'sirini aniqlashda ilg'or pedagogik olimlar, psixolog va faylasuflar ta'limotiga suyaniladi. Falsafada shaxsni jamiyat bilan bog'liq bo'lgan ijtimoiy hayotdagi murakkab voqelik deb qaraladi. Ular individning ma'naviy boyligi uning munosabatlariga bog'liq, deb hisoblaydilar.
Haqiqatdan ham, shaxs mehnat faoliyati zaminida rivojlanadi, kamolga yetadi. Inson sharoitni, sharoit esa odamni yaratadi. Bu esa o'z navbatida inson faolligini namoyon etadi. Zero, shaxs ma'lum ijtimoiy tuzum mahsulidir. Jamiyat shaxs kamolotining muayyan imkoniyatlarini ro'yobga chiqarishi yoki yo'q qilishi mumkin.
Shunday qilib, odam shaxsining jamiyatdagi rivojlanishi tabiat, muhit, inson o'rtasidagi murakkab aloqa ta'siri ostida ro'y beradi, inson ularga faol ta'sir etadi va shu yo'l bilan hayoti va o'z tabiatini o'zgartiradi.
Shaxsga ijtimoiy muhitning ta'siri ham muhim. Bu tarbiya tizimi orqali amalga oshiriladi. Ya'ni, birinchidan, tarbiya ta'sirida muhit bera olmagan bilim, ma'lumot egallanadi, mehnat va texnik faoliyat bilan bog'liq ko'nikma va malakalar hosil bo'ladi,ikkinchidan, tarbiya tufayli tug'ma kamchiliklar ham o'zgartirilib,shaxs kamolga yetadi,uchinchidan, tarbiya yordamida muhitning salbiy ta'sirini hamyo'qotish mumkin,to'rtinchidan, tarbiya kelajakka qaratilgan maqsadni belgilaydi.
Demak, tarbiya bilan rivojlanish bir-biriga ta'sir etadi, bu tarbiya doimiy va uzluksizdir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:49]

#variant7
2-savol:

Ta’lim nazariyasi (didaktika) pegagogikaning tarkibiy qismi sifatida.

Didaktika pedagogika nazariyasining nisbatan mustaqil qismi bo'lib, unda o'qitish jarayonining umumiy qonuniyatlari ochib beriladi. Didaktikaning so'zma-so'z tarjimasi "ta'lim nazariyasi" ma'nosini anglatadi. Didaktika "yunoncha" so'zdan olingan bo'lib, "didacticos" - o'rgatish, o'qitish ma'nosini bildiradi. Didaktika - ta'lim jarayoni, mazmuni, qonuniyat va tamoyillari, shakl, metod va vositalarini ilmiy asoslab beruvchi ta'lim nazariyasi, pedagogikaning alohida sohasi.
Bu atamani nemis pedagogi V.Ratke (1571-1635) fanga kiritgan, deb hisoblanadi. Didaktika nomi ostida fanni nazariy va metodologik asoslarini tadqiq qiladigan ilmiy fanni tushundi. Didaktikaning fundamental ilmiy asoslari ilk bor Ya.A.Komenskiy tomonidan ishlab chiqilgan. 1657-yilda u chex tilida "Buyuk didaktika" asarini yozdi. Didaktikani Komenskiy "hammani hamma narsaga o'rgatish san'ati" deb tushuntirdi.Didaktikada ta'limni tashkil etishning umumiy masalalari, o'qitish jarayonining mohiyati, ta'limning mazmuni, o'qitish qonuniyatlari, o'qitish tamoyillari, metodlari, uning tashkiliy shakllari yoritiladi.
Didaktikaning ob'yekti - o'sib kelayotgan avlodga ijtimoiy tajribalarni, milliy va umuminsoniy madaniyatni tarkib toptirishga yo'naltirilgan faoliyatning asosiy turi hisoblangan ta 'lim berishdir.
Didaktikaning asosiy kategoriyalari quyidagilardan iborat: o'rgatish, o'rganish, o'qitish, ta'lim, bilim, ko'nikma, malaka, kompetensiya, maqsad, mazmun, tashkil etish, shakl, metod, vosita, natija.
O'rgatish - o'qitish maqsadini amalga oshirish bo'yicha pedagogning tartiblangan faoliyati.
O'rganish - anglash, mashq qilish, va egallangan tajribalar asosida xulq-atvor va faoliyatning yangi shakllarini egallash jarayoni, oldin egallanganlari o'zgaradi.
O'qitish - qo'yilgan maqsadga erishishga yo'naltirilgan pedagog bilan o'quvchilarning tartiblangan o'zaro harakati.
Ta'lim - o'qitish jarayonida egallanadigan bilim, ko'nikma, malakalar, kompetensiya va fikrlash usullari tizimi.
Bilim - ma'lum bir fanni nazariy o'zlashtirishni aks ettiradigan inson g' oyalari yig' indisi;
Ko'nikma - egallangan bilimlarning aniq xatti-harakatdagi ifodasi, o'zlashtirilgan bilimlarni amaliyotga qo'llash usullarini egallash.
Malaka - avtomatlashgan, biror bir usul bilan bexato bajarish, ko'nikmaning takomillashgan darajasi.
Kompetensiya - egallangan bilim, ko'nikma va malakalarni kundalik va kasbiy faoliyatda qo'llay olish layoqati.
Maqsad - o' qitishning nimaga qaratilganligi, uning kuchlari kelgusida qay yo'sinda safarbar etilishi.
Mazmun - o'qitish jarayonida egallanishi lozim bo'lgan ilmiy bilim, amaliy ko'nikma va malakalar, faoliyat, fikrlash usullari tizimi.
Tashkil etish - qo'yilgan maqsadni samarali amalga oshirish uchun unga zaruriy shaklni taqdim etadigan, aniq mezonlar bo'yicha tartiblangan didaktik jarayon.
Shakl - o'quv jarayonining tashqi ifodasi, uning ichki mohiyati, mantig'i, mazmuni uchun qobiq.
Metod - o'qitishning maqsad va vazifalariga erishish (amalga oshirish) yo'li.
Vosita - o'quv jarayonining predmetli qo'llab-quvvatlanishi, yangi materialni o'zlashtirish jarayonida o'qituvchi va talabalar tomonidan foydalaniladigan ob' yekt.
Natija - o'quv jarayonining so'nggi mahsuli, belgilangan maqsadlarning amalga oshganlik darajasi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant7. 3-savol:

Korreksion pedagogika pedagogik fanlarning tarmog‘i sifatida.

Korrektsion pedagogikaning predmeti, vazifalari va mohiyati: Rivojlanishida turli nuqson (kamchilik)lar bo’lgan o’quvchilarni korrektsion o’qitish va tarbiyalash bilan korrektsion pedagogika (defektologiya) shug’ullanadi. Korrektsion (maxsud) pedagogika (defektologiya — yunoncha defectus — nuqson, kamchilik, logos — fan. ta’limot) — rivojlanishda jismoniy yoki psixik kamchilikka ega. Maxsus individual tarbiyalash va o’qitish metodlariga asoslangan, salomatlik imkoniyatlari cheklangan bolaning individualligi hamda shaxsini rivojlantirish jarayonini boshqarish mohiyati, qonuniyatlarini o’rganuvchi fan sanaladi. Pedagogik lug’atda «korrektsiya» tushunchasi (yunoncha «korrectio» tuzatish) pedagogik uslub va tadbirlardan iborat maxsus tizimi yordamida anomal bolalarning psixik va jismoniy rivojlanish kamchiliklarini tuzatish (qisman yoki to’liq) sifatida tushunilishi ta’kidlab o’tiladi.
Ana shu lug’atda «korrektsion pedagogika»ning jismoniy yoki psixik kamchilikka ega, maxsus, individual tarbiyalash va o’qitish metodlariga muhtoj bo’lgan, sog’lig’i imkoniyatlari cheklangan bolaning individualligi va shaxsini rivojlantirish jarayonini boshqarish mohiyati, qonuniyatlarini o’rganuvchi fan ekanligi qayd etiladi.Korrektsion pedagogikaning asosiy maqsadi - belgilangan (normal) va (mavjud kamchilik) faoliyat o’rtasidagi nomuvofiqlikni yo’qotish yoki kamaytirishdan iborat.
Korreksion-pedaaogik faoliyat yaxlit ta’lim jarayonini qamrab oluvchi hamda murakkab psixofiziologik va ijtimoiy-pedagogik chora- tadbirlarning amalga oshirilishini nazarda tutuvchi pedagogik tizim.
Diagnostika korrektsion, korrektsion-rivojlantiruvchi, korrektsion- profilaktik faoliyatlar bilan birqatorda tarbiyaviy va korrektsion-o’qitish, psixokorrektsion faoliyatni ham amalga oshirilishini ta’minlaydi. Korrektsion-pedagogik faoliyat maxsus ta’lim dasturiga muvofiq mutaxassislar yordamida anomal o’quvchilarni o’qitish, tarbiyalash va rivojlantirishga yo’naltirilgan yaxlit jarayon.
O’zbekiston Respublikasida korrektsion pedagogika (defektologiya)-ning rivojlanish tarixi Rossiya defektologiya fani bilan uzviy bog’liq .Ayni vaqtda respublikada anomal bolalar uchun maxsus o’quv muassasalari (ko’zi ojiz hamda kar bolalar uchun maktab-internatlar, aqli zaiflar uchun yordamchi maktab-internatlar) faoliyat olib bormoqda. O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi Qonuni (1997-yil)ning 23-bandida psixik yoki jismoniy rivojlanishida nuqsonlar bo’lgan bolalar va o’smirlarni o’qitish va davolash maxsus (ixtisoslashtirilgan) ta’lim muassasalarida yo’lga qo’yilishi ta’kidlab o’tilgan.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant8. 1- 1.

Shaxs rivojlanishining yosh va psixologik xususiyatlari.

Shaxs – psixologiya fanining asosiy ilmiy tushunchalaridan biri bo‘lib hisoblanadi. SHaxsning nimaligini tushunish va uning ruhiy tuzilishini ta’riflash imkonini beruvchi asosiy xossalarini ajratib olish uchun ushbu tushunchani «inson individ shaxs individuallik» qatorida ko‘rib chiqamiz.

Inson o‘ta murakkab mavjudot sifatida cheksiz murakkab dunyoda, aniqrog‘i, ko‘plab dunyolarda yashaydi, ularning ichidan zamonimizning mashhur faylasuflaridan biri Yurgen Xabermas asosiylari sifatida uch dunyoni: tashqi dunyo, ijtimoiy dunyo («bizning olam»), ichki dunyo («mening olamim», individuallik va betakrorlilik «mening mavjudligimning» betakrorligi) ajratishni taklif etdi.

Tashqi dunyo – bu insonning tabiat qonunlarini bilishda va ularni o‘z maqsadlarida tabiatni qayta tuzish uchun qo‘llashda egallaydigan tabiat olami. Bu fan, texnika, amaliyot olamidir. Bu barcha narsa isbot talab etuvchi maqsadga muvofiq faoliyat olamidir.

Ijtimoiy dunyo – bu insonni dunyoga kiritishning asosiy vositasi jismli faoliyat bo‘lgan olam. Insonni atrofdagi olamga va o‘ziga nisbatan munosabatlarining rang-barangligida tushunish, faolligining manbalarini topish va yo‘nalishini anglash uchun insonning olamda tutgan o‘rnini aniqlab olish zarur. Insonga shaxs sifatida yondoshish, avvalambor, insonga jamiyat tuzilishida tutgan o‘rni bilan aniqlanuvchi jamiyatning birligi sifatida qarash bilan bog‘liqdir. Insonni biologik organizm, tur birligi sifatida hayvondan farq qiluvchi tub negizli belgisi jamiyatga tegishlilik, ijtimoiylik hisoblanadi. Bundan kelib chiqadiki, shaxsni o‘rganishda dastlabki holat bo‘lib uning jamiyatdagi o‘rni, ijtimoiy munosabatlar tizimiga kiritilganligi xizmat qiladi .

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]
#variant8. 2

Didaktikaning maqsad va vazifalari.

ta’lim berish, o'qitish, o'rgatishni amalga oshirishdir. Didaktika «nimani?» va «nima uchun?» o‘qitish kerak degan savollar bilan shug'ullansa, metodika esa u bilan uzviy bog‘liq holda «qay tarzda, qanday?» va «nimalar yordamida o'qitish?» lozim masalalari bilan shug‘u)lanadi. Didakti­kaning an’anaviy «qanday o'qitish kerak?» degan savoli bizni o'qitish metodlari kategoriyasiga olib keladi. Metodlarsiz qo'yilgan maqsadlarga erishib bo'lmaydi. U qo'yilgan maqsad bilan natijani bog'laydi.

«Metod» atamasi yunoncha «methodos — tadqiqot yoki bilish yo'li, nazariya, ta’limot» so'zidan kelib chiqqan bo'lib — tadqiqot yo'li, liaqiqalga ifililisli, bilisli, liarakaf qilish yo'llari, kutilayotgan natija^a erishish usuli ma’nosini anglatadi. Metod deganda voqyelik- ni amaliy yoki nazariy o'zlashlirish usullari tushuniladi. Faoliyat­ning lurli jabhalarini o'rganishni qamrab olgani holda ilmiy bilish va uning usullari metodikaning asosiy yo'nalishidir. Unda ta’lim va larbiya berish usullari asosiy o'rinda turadi. Metod — o'qituvchi bi­lan o'quvchi-talabalarning ta’lim-tarbiyadan qo'yilgan maqsadga erishishga qaratilgan tartibga solingan, tizimlashtirilgan faoliyatdir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]
#variant8. 3-Fuqarolik tarbiyasining vazifalarini quyidagilar tashkil etadi:

Fuqarolik tarbiyasining maqsad, vazifalari va metodlari

Yosh avlodni doimiy ravishda jamiyatda ustuvor mavqega ega bo’lgan axloqiy va huquqiy me’yorlarga rioya etishga o’rgatib borish.

O’quvchilarga fuqarolik huquq va burchlari to’g’risida ma’lumotlar berib borish, ularda fuqarolik faoliyatini tashkil etish borasida ko’nikma va malakalar hosil qilish.

O’quvchilarda davlat ramzlariga nisbatan hurmat va muhabbatni qaror toptirish, Respublika Prezidenti sha’ni, or-nomusini himoya qilishga tayyorlik hissini shakllantirish.

O’quvchilarda xalq o’tmishi, milliy qadriyatlarga nisbatan muhabbat tuyg’usini uyg’otish, ulardan g’ururlanish, faxrlanish va iftixor hislarini oshirish.

Vatan, xalq va millat ishiga sodiqlik, o’z manfaatlarini yurt manfaatlari bilan uyg’unlashtira olishga erishish, fidoiy fuqaroni tarbiyalab voyaga yetkazish.

Vatan, yurt ozodligi va mustaqilligini e’zozlovchi, ardoqlovchi, uni himoya qilishga tayyor fuqaroni tarbiyalash ishiga keng jamoatchilik e’tiborini jalb etish.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]
#variant9. 1-savol : Ta’lim jarayonining mohiyati. Ta'limning mohiyatishunday o'zaro ta'sirda yotadiki, tarbiyachi ataylab tarbiyalangan shaxsga ta'sir o'tkazishga intiladi: "shaxs shaxs sifatida qanday bo'lishi mumkin va qanday bo'lishi kerak" (K.D.Ushinskiy). Ya'ni ta'lim - bu shaxs yoki odamlar guruhini o'zgartirishga qaratilgan tadbirlardan biri.Bu tarbiyalanuvchining ruhiy holatini, dunyoqarashi va ongini, bilim va faoliyat uslubini, shaxsiyatini va qadriyat yo'nalishlarini o'zgartirishga qaratilgan amaliyotni o'zgartiruvchi faoliyatdir.

Psixologik-pedagogik lug'atda ta'limning shunday ta'rifi berilgan - bu ijtimoiy-tarixiy tajribani yangi avlodlarga o'tkazish faoliyati; shaxsning ongi va xulq-atvoriga uning rivojlanishi, ijtimoiy hayot va mehnatga tayyorlanishi uchun shart-sharoitlarni ta'minlaydigan muayyan munosabatlar, tushunchalar, tamoyillar, qadriyat yo'nalishlarini shakllantirish uchun tizimli va maqsadli ta'sir ko'rsatish.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]
#variant9 2-savol:

Ilmiy-texnik jarayon va ta’lim mazmuni

Ta'lim mazmuni - bir belgilangan maqsadlarga, turlari faoliyati, usullari, yo'nalish va boshqa parametrlar bolaning o'zlikni mazmunli ta'sir tavsiflovchi deb. Bu hisobga tashqi omillar ta'sirini, shuningdek, bolaning xarakteri individual xususiyatlarini oladi.

Ta'lim mazmuni e'tiqodi, shaxsiy xususiyatlari, qiziqishlariga xususiyatlari va bola nishonga davomida o'zlashtirish kerak, boshqa xususiyatlar majmuini o'z ichiga olgan ma'lum tizim hisoblanadi. asos g'oyalariga quyidagi qo'ydi:

haqiqat maqsadli (uning qobiliyati va mayl muvofiq Inson taraqqiyoti);

qo'shma faoliyat (o'rganish o'quv dasturlari, o'qituvchilar va o'quvchilar bilan yaqin hamkorlikda qidiruv usullari);
o'z-o'zini aniqlash (tadqiqot manfaatlari sohasida harakat ba'zi erkinligi bir muhim mavqeini, shuningdek, qonun berilishi kerak bola);
Shaxsiy yo'l-yo'riq (ta'lim jarayonida markazida faqat bir bola, uning his-tuyg'ulari va manfaatlari bo'lishi kerak);
ixtiyoriy (bolalar bilan ishlash, ular muayyan bilim va ko'nikmalarga ega, ularning istagini bildirdi shunday tashkil etilishi kerak);
jamoa (bolalarni tarbiyalash jarayonida jamiyatda yashash uchun tayyorlangan bo'lishi kerak).

Ta’limning mazmuni uning vazifalaridan kelib chiqadi. Ta’limning mazmuni

ilmiy bilimlar, ko’nikma va malakalar tizimidir. O’quvchi ilmiy bilim, ko’nikma va
malakalarni egallash jarayonida aqliy va jismoniy qobiliyatlarini rivojlantiradi,
dunyoqarashi, ahloqi Shakllanadi, hayotga, mehnatga tayyorlanadi. Ta’lim
mazmuniga insoniyat to’plagan barcha ijtimoiy tajribalar kiradi. Uning mazmuni,
xajmi, ijtimoiy tuzumning iqtisodiy talab va ehtiyojlari, fan-texnika taraqqiyoti
darajasi bilan belgilanadi. Ya’ni uning mazmuniga tabiat, jamiyat, inson va uning
tafakkuri haqidagi bilimlar, hozirgi zamon fani, texnikasi, madaniyati, ishlab-
chiqarishdagi yangiliklar kiritiladi. Ta’limning mazmuni o’zgaruvchan, u doimo
yangilanib turadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant9. 3.

Ma’naviy-axloqiy tarbiyaning maqsad va vazifalari

Hozirgi ijtimoiy shart-sharoitda mamlakatimiz istiqboli va istiqloli to'g'risida g'amxo'rlik qilish,o'zligini anglash,Vatani va xalqining nimaga qodirligini ,o'z qadr qimmatini bilish,bor imkoniyatini Vatan,xalq ravnaqi yo'lida halol mehnat qilish,yuksak g'oya va kashfiyotlarni to'g'ri yo'naltirish,bu yo'lda fidoyi bo'lishdan iboratdir.Yurtboshimizning “Yuksak ma’naviyat -engilmas kuch” asarining xar bir satrlari aynana ma’naviy axloqiy tarbiyaning butun mazmun va mohiyatini ifoda etgan desak ayni xaqiqatdir. Prezidentimiz mustakillikning dastlabki yillaridayoq ma’naviy-axlokiy tarbiyaning tub ildizlari va mazmuni haqida “Ma’naviyat tarbiyaning eng ta’sirchan quroli ekan,undan oqilona foydalanish,bolalarimizni vatanparvarlik,rostgo'ylik,xaqsevarlikka o'rgatish kerak bo'ladi. Aslini olganda,axloq -ma’naviyatning o'zagi.Inson axloqi shunchaki salom-alik,xushmuomaladangina iborat emas.Axloq-bu avvalo insof va adolat tuygusi ,iymon,xalollik degani” purma’no fikrlari bilan barcha madaniyatli va ma’rifatli insonlarga kelajak vazifalarnining tub mohiyatini ko'rsatib otgan edilar.

O'zbekiston Respublikasi Prezidenti ,Akademik Islom Karimovning ilgari surgan fikr va g'oyalari asosida ma’naviyatning quyidagi tarkibiy qismlari aniqlandi:

-madaniy-ma’rifiy yuksaklik;
-ijtimoiy-didaktik taraqqiyot;
-falsafiy-pedagogik o'sish;
- iymon-e’tiqodning butligi;
-milliy odob-axlokq normalariga to'la rioya qilish;
-ilm-ma’rifatli bo'lish;
-insonparvarlik,xalqparvarlik,vatanparvarlik,adolatparvarlik;
-milliy qadriyatlarga muhabbat;
-fidoiylik,jasurlik,mardlik,tashabbuskorlik;
-poklanish;
-islom diniga e’tikodlilik;
-Vatan va xalk mustakilligini doimiy ravishda himoya kilish va unga xizmat etish;
-Ajdodlar va ularning merosini chuqur hurmat qilish.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant10 1.

O‘qitish va o‘rganish jarayonlari tavsifi, o‘quv jarayonida ularning o‘zaro bog‘liqligi.

Inson faoliyatining hamma asosiy turlari (mehnat, fan, san’at, o’yin, sport) uning tevarak-atrof olamni va o’z-o’zini bilish bilan bog’langan. O’qish tevarak-atrofdagi olamni bilishning maxsus tashkil etilgan va o’qituvchi rahbarlik qiladigan alohida turidir. Bu jarayonning mohiyati – bilim, ko’nikma malaka va kompetentsiyalarni hosil qilish, o’quv fanlari mazmunini o’zlashtirib olish va bilish kuchlarini rivojlantirishdir.
O’rgatuvchilik faoliyati yoki o’qitish, o’quvchilarning o’quv faoliyatini boshqarishdan iborat bo’ladi va ularni mashg’ulotlar uchun uyushtirishda, ularning diqqati, tafakkuri, hatti-harakati va hokazolariga rahbarlik qilishda, ular oldiga ularning faoliyatini tobora murakkablashtirilgan vazifalarni izchillik bilan qo’yib borishda, ularni tekshirib borish kabilarda o’z ifodasini topadi.
O’quv faoliyati yoki o’qish bilim, ko’nikma va malakalarni egallab olishning murakkab jarayoni bo’lib, o’quvchilarning intellektual, irodaviy va jismoniy kuch-g’ayratini talab etadi hamda ularning rivojlanishini rag’batlantiradi. O’qituvchining oqilona biror maqsadga qaratilgan rahbarligi va o’quvchilarning esa faol ongli ishtirokisiz, ta’lim jarayonida ijobiy natijalar bo’lishi mumkin emas. Ta’lim jarayonining bu ikki tomoni (o’qitish va o’qish) bir maqsad: ta’limning xilma-xil vositalari va metodlaridan foydalangan holda o’quv materialni egallab olish maqsadi bilan birlashgandir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant10 2-savol:

Hozirgi vaqtda ta’lim mazmunini belgilashga doir asosiy g‘oyalar.

Ta’lim mazmuni – bu jamiyatning Shaxsni ma’naviy rivojlanishi darajasiga
qo‘yilgan talablar, jamiyatning ijtimoiy tajriba va madaniyatini aks ettirgan ijtimoiy
buyurtmasi modelidir. Hozirgi sharoitda o‘rta maktab, akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun ta’lim mazmuni (o‘quv rejalari)ni ishlab chiqishda ta’lim
mazmunida quyidagi g‘oyalar etakchi o‘rin tutadi:
1.insoniylashtirish;
2.insonparvarlashtirish;
3integratsiyalashtirish;
4.standartlashtirish;
5.ko‘p bosqichlilikka asoslanish;
6amaliylashtirish;
7.axborotlashtirish;
8.individuallashtirish;
9.uzluksizlik.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant10 .3-savol :

Ma’naviy-axloqiy tarbiya shakl va metodlari

Abdulla Avloniy “Turkiy guliston yohud axloq” asarida axloq “insonlarni yaxshilikka chaqiruvchi, yomonlikdan qaytaruvchi bir ilmdur”, - deydi. Aynan axloq, uning ijtimoiy ahamiyati haqida ma’lumot beruvchi mazkur manbada alloma yaxshi va yomon xulqlarga to’xtalib o’tadi. Allomaning nuqati nazaricha, yaxshi xulqlar quyidagilardan iborat: fatonat (aql), diyonat (e’tiqod), nazofat (poklik va tozalik), g’ayrat, riyozat (savob ishlar), qanoat, shifoat, ilm, sabr, hilm (yumshoq tabiat) intizom, nafs me’yori, vijdon, vatanni suymak, haqqoniyat, nazari ibrat, iffat, hayo, idrok va zako, hifzi lison (til va adabiyot), iqtisod, viqor (g’urur), muhabbat, avf (kechirimli bo’lish). Bu xislatlar ma’naviy-axloqlilikning asosiy sifatlari sanaladi. Ular asosida Vatanga muhabbat va sadoqat, mehnatga axloqiy munosabat, o’z atrofdagilarga axloqiy yondashuv, shuningdek, har bir o’quvchining o’zi va shaxsiy xulq-atvoriga munosabatni qaror toptiriladi.
Abdulla Avlniy yomon xulqlar sirasiga quyidagilarni kiritadi: g’azab, aysh-ishrat, jaholat, safohat (umri va molini bekorchi narsalarga sarf etish), hamoqat (o’zbilarmonlik, manmanlik), adolat (dangasa, yalqov), hasosat (ta’ma, hirs), rahovat (g’ayratsizlik), anoniyyat (xudbin, mutakabbir, manman), adovat (kek saqlash), namimat (chaqimchilik), g’iybat, haqorat, jibonat (qo’rqoqlik), hasad, kizb (yolg’on), nifoq, ta’ma, zulm va boshqalar.

O’quvchilarda ijobiy sifatlarni tarbiyalash ularning salbiy xislatlardan holi bo’lishlariga yordam beradi. Bu esa dastlab o’quvchilarga xulq-odob me’yorlari va qoidalarini anglash va shaxs ongini shakllantirishga doir metodlar asosida amalga oshiriladi.

Bunga badiiy va ilmiy-ommaviy adabiyotlarni o’qish, kinofilьm va spektakllarni tomasha qilish, maxsus tashkil etilgan ma’naviy-ma’rifat kunlarida turli mavzularda suhbatlar tashkil etish natijasida axloqiy tushunchalar va xulq-odatlar paydo bo’la boshlaydi. O’quvchilar o’zlari va boshqalarning xatti-harakatlarini baholay boshlaydilar. Buning uchun turli ma’naviy-axloqiy mavzularda o’tkaziladigan suhbat va munozaralarda o’quvchini fikr yuritish, o’ylashga yo’naltirish muhim ahamiyatga ega. Masalan, “O’rtog’imiz Kamol qanday qilib giyohvandlar orasiga tushib qoldi?”, “Siz erkinlik deganda nimani tushunasiz?”, “Zamonaviylik – bu nima?” kabi mavzulardagi suhbat, bahs va munozaralar o’quvchilarni o’ylash, fikr yuritishga yo’llaydi, ularda salbiy xislatlardan saqlanish, yaxshi odatlarni o’rganishga bo’lgan intilish va qiziqishlari tarkib topa boshlaydi. Ularning, ayniqsa, o’z xatti-harakatlarini baholashga bo’lgan intilishlari va ishonch, e’tiqodlari shakllanadi.

Debat, munozara va suhbatlar ma’naviy-axloqiy tarbiyaning eng dolzarb muammolariga bag’ishlanishi zarur.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]
#variant11 .

O‘quvchilarning bilish faoliyati va uning tuzilishi.

Ma’lumki, bilish faoliyatining sub’yekti o’quvchi sanaladi. Shu bois ijtimoiy-pedagogik asoslarga ega ta’lim markazida uning shaxsi, ongi, ham o’rganilayotgan olamga, ham bilish faoliyatidagi hamkorlariga: o’quvchilar va uning ta’lim olishini tashkil etuvchi va yo’naltiruvchi o’qituvchilar munosabati yotadi. Bu masala barcha davrlarda birdek ahamiyat kasb etib kelgan.
Ta’limda o’quvchilarning faoliyati haqida gap borganda o’quvchining bilish faolligi tushunchasi alohida ahamiyat kasb etadi. O’kuvchining bilish faolligi uning bilish jarayonidagi intellektual mulohazasida, umumiy va alohida topshiriqlarni bajarishida namoyon bo’ladi. Bu xususiyatlar o’quvchilarning faqatgina yuqori darajadagi bilim olishini kafolatlab qolmay, balki uning hayotiy faoliyati, ya’ni o’quvchi shaxsining shakllanishi, uning amaliyotga, hayotga bo’lgan faol munosabati uchun harakterlidir. SHu sababli bilish faolligini oshirish insonning faol hayotiy qarashlarini shakllantirish deb bemalol aytish mumkin.
O’quvchining bilish faoliyatining yana bir farqli xususiyati uning kechish xarakteridir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant11 2.

Ta’lim mazmunini belgilab beruvchi me’yoriy hujjatlar

Qonunga ko’ra ta’lim tizimimiz davlat ta’lim standartlari, davlat ta’lim talablari va ta’lim dasturlarini yoki ulardan birini amalga oshiruvchi ta’lim tashkilotlari; yakka tartibda pedagogik faoliyat bilan shug’ullanuvchi jismoniy shaxslar (repetitorlik); ta’lim tizimining faoliyat ko’rsatishi va rivojlanishini ta’minlash uchun zarur bo’lgan tadqiqot ishlarini bajaruvchi ilmiy-pedagogik muassasalar; ta’lim sohasida davlat boshqaruvi organlari hamda ularga idoraviy mansub tashkilotlarni o’z ichiga oladi. Ta’lim tizimini boshqarish pedagogika fanining muhim tarmog’i bo’lib, O’zbekiston Respublikasida ta’lim tizimi organlari va ularning vazifalari, ish faoliyatining mazmuni va metodlarini belgilab beradi, shuningdek, ta’lim muassasalariga rahbarlik qilish tizimini asoslaydi.
O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimini boshqarishga umumiy rahbarlikni O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi olib boradi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant11 3.

Iqtisodiy tarbiya – o‘quvchilarning ilmiy dunyoqarashini shakllantirishning tarkibiy qismi sifatida

Ilmiy dunyoqarash va tafakkurni shakllantirish. Dunyoqarash tabiat, ijtimoiy jamiyat, tafakkur hamda shaxs faoliyati mazmunining rivojlanib borishini belgilab beruvchi dialektik qarashlar va e'tiqodlar tizimidir. Mazkur tizim doirasida ijtimoiy-g‘oyaviy, falsafiy, iqtisodiy, tabiiy-ilmiy, ma'naviy-axloqiy, estetik, huquqiy va ekologik bilimlar negizida shakllangan e'tiqodlar asosiy tarkibiy unsurlar sifatida namoyon bo‘ladi.

Muayyan dunyoqarashga ega bo‘lish shaxsda atrof-muhit, ijtimoiy munosabatlar, mehnat faoliyati va ishlab chiqarish jarayoni, sub'ektlarga nisbatan ma'lum munosabatning qaror topishi, shuningdek, shaxs tomonidan zimmasidagi ijtimoiy burchlarini to‘laqonli anglash va ularni bajarishga nisbatan mas'uliyat tuyg‘usiga ega bo‘lishi uchun zamin yaratadi.

Shaxsda dunyoqarash izchil, tizimli, uzluksiz hamda maqsadga muvofiq tashkil etilayotgan ta'lim-tarbiyaning yo‘lga qo‘yilishi, uning turli yo‘nalish va mazmundagi ijtimoiy munosabatlar jarayonida faol ishtirok etishi, shuningdek, o‘z-o‘zini tarbiyalab borishi natijasida shakllanadi. Yosh avlod dunyoqarashining shakllanishida ta'lim muassasalarida o‘qitilishi yo‘lga qo‘yilgan tabiiy, ijtimoiy va gumanitar fanlar asoslarining ular tomonidan puxta o‘zlashtirilishi muhim o‘rin tutadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant12 1.

TA'LIM TAMOYILLARI VA QONUNIYATLARI.

O’qituvchi faoliyatining muvaffaqiyati avvalo u didaktik prinsip (qonuniyat) larni qanchalik to’g’ri amalga oshirishiga bog’liq. Ta‘lim qonuniyatlari bu - o’qitish jarayoniga qo’yiladigan talablar yig’indisidir. Ta‘lim prinsip (tamoyil) lari deb, ta‘limning barcha bosqichlari va hamma predmetlarini o’qitish uchun asos bo’ladigan qonuniyatlar, qoidalarga aytamiz. Ta‘lim qonuniyatlari o’quvchi va o’qituvchi orasidagi eng muhim ichki ahamiyatni aks ettiradi.
O‘zbekiston Prezidenti Sh. Mirziyoyev 2017 yil 7-fevral kungi farmoni bilan 2017—2021-yillarda O‘zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini tasdiqladi. Bu haqda Strategiya loyihasi dolzarb hamda aholi va tadbirkorlarni tashvishga solayotgan masalalarni kompleks o‘rganish, qonunchilik, huquqni muhofaza qilish amaliyoti va xorijiy tajribani tahlil qilish yakunlari bo‘yicha ishlab chiqildi. Hujjat internetda e’lon qilinib, ekspertlar va jamoatchilikning keng muhokamasidan o‘tdi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant12 2.

DAVLAT TA'LIM STANDARTI.

Davlat ta’lim standarti umumiy о‘rta ta’lim, kasb-hunar ta’limi hamda oliy ta’lim uchun alohida-alohida ishlab chiqarildi.
Umumiy о‘rta ta’limning davlat ta’lim standarti о‘quvchilar umumta’lim tayyorgarligi saviyasiga qо‘yiladigan majburiy minimal darajani belgilab berdi. О‘z navbatida kasb-hunar ta’limi, davlat ta’lim standarti о‘quvchilar kasb-hunar tayyorgarligiga, saviyasiga qо‘yadigan (oliy ta’lim DTS talablar mutaxassislik tayyorgarligiga, saviyasiga qо‘yiladigan) majburiy minimal darajani belgilaydi.
DTS (davlat ta’lim standarti) ta’lim mazmuni shakllari vositalari, usullari va ularning sifatini baholash tartibini belgilaydi. Ta’lim mazmunining о‘zagi hisoblangan standart vositasida, mamlakat hududida faoliyat kо‘rsatayotgan turli ta’lim muassasalarida (davlat va nodavlat) ta’limning barqaror darajasini ta’minlash sharti amalga oshiriladi. DTS о‘z mohiyatiga kо‘ra о‘quv dasturlari, darsliklar, qо‘llanmalar, nizomlar о‘quv rejasi va boshqa mayoriy hujjatlarni yaratish uchu nasos bо‘lib xizmat qiladi.
Umumiy о‘rta (kasb-hunar va oliy) ta’limning DTS о‘zining tuzilishi va mazmuniga kо‘ra davlat, hudud ta’lim muassasalari manfaatlari va vositalari muvozanatini aks ettiradi hamda eng muhimi о‘quvchi shaxsi, uning intilishlari qobiliyati va qiziqishlari ustuvorligidan kelib chiqadi.
Davlat ta’lim standarti. Ta’lim mazmunining rivojlanishida kо‘zga tashlanayotgan zamonaviy tendensiyalaridan biri uni standartlashtirish (davlat miqyosida yagona qoidalar va talablar о‘rnatilishi) hisoblanadi.
Standartlashtirishda quyidagi ikki omil muhim ahamiyatga ega:
1) turli ta’lim muassasalarida tahsil olayotgan yoshlarning umumiy о‘rta, о‘rta maxsus, kasb-hunar bilimlar hajmining bir xillik darajasini ta’minlovchi mamlakatda yagona pedagogik muhitni yaratish zarurligi;
2) О‘zbekistonning jahon hamjamiyati tizimiga kirishi natijasida xalqaro ta’lim amaliyotida umumiy о‘rta va о‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi mazmunini rivojlanishi tendensiyalarining hisobga olinishi.
Davlat ta’lim standarti:
1) ta’lim olish shaklidan qat’iy nazar bitiruvchilar erishishlari kerak bо‘lgan ta’lim darajasini belgilovchi asosiy hujjat;
2) о‘quv fani bо‘yicha yakuniy ta’limning yakuniy natijalarini belgilovchi asosiy hujjat;
3) ta’lim dasturlari mazmunining minimumi, о‘quvchilar tomonidan bajariladigan о‘quv ishlarining maksimal hajmi, shuningdek, bitiruvchilarning tayyorgarlik darajalariga qо‘yiluvchi talablarni belgilaydi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant12 3.

O'QUVCHILARNING EKOLOGIK TARBIYASI.

Jamiyatning iqtisodiy rivojlanish darajasi qanchalik yuqori bo‘lsa, uning tabiatga ta’sir etish darajasi ham shunchalik ko‘p bo‘lar ekan. Aholi sonining tez o‘sib borishi natijasida ekologik muammolar ham ko‘payib bormoqda. Ayniqsa, yer, suv, energetika, oziq-ovqat bilan ta’minlash haqidagi muamolar butun dunyo (global) muammolariga aylanib bormoqda.
Ekologik muammolarning ilmiy, iqtisodiy, texnik, gigienik, yuridik, estetik, pedagogik kabi yo‘nalishlari mavjud. Bu yo‘nalishlar ichidan pedagogik yo‘nalish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki ekologik muammolar inson faoliyati natijasida kelib chiqadi.
Pedagogik yo‘nalishda ekologik ta’lim va tarbiya berish ko‘zda tutiladi. Ekologik ta’lim deganda o‘quvchilarga berilishi lozim bo‘lgan tabiat bilan inson orasidagi munosabatlarni ifodalovchi bilimlar tizimi tushuniladi.
Ekologik tarbiya esa insonning atrof-muhitga nisbatan munosabatini tarbiyalashdir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant13 1.

TA'LIM METODLARI VA USULLARI TUSHUNCHALARI.

Metod so‘zi yunoncha tadqiqot, maqsadga erishish yo‘li, usuli deganidir. Metod - eng umumiy
ma’noda - maqsadga erishish usuli, ma’lum tarzda tartibga solingan faoliyat. Ko‘rinadiki, bu o‘rinda ham
o‘qituvchining o‘rgatuvchi ishi va u tashkil etgan o‘quvchilarning faol o‘quv-bilish faoliyati
uyg‘unlashadi.
Ta’lim metodlari deyilganda, o‘rganilayotgan materialni egallashga qaratilgan turli didaktik
vazifalarni hal etish bo‘yicha o‘qituvchining o‘rgatuvchi ishi va o‘quvchilarning o‘quv-bilish faoliyatini
tashkil etish usullari yig‘indisi tushuniladi.
Didaktikada, shuningdek, ta’ lim usullari atamasi ham keng qo‘llanadi.
Ta’lim usuli - ta’lim metodining tarkibiy qismi yoki alohida tomoni. Metodlar bilan usullar
munosabati o‘zaro bir-biriga bog‘langan. Usul va metod butun va qism sifatida bir-biriga bog‘lanadi.
Usullar yordamida faqat pedagogik yoki o‘quv vazifasining bir qismi hal qilinadi. Xuddi shu metodik
usullar turli metodlarda foydalanilgan bo‘lishi mumkin.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant13 2.

TA'LIMNI TASHKIL ETISH SHAKLLARI TUSHUNCHASI VA TA'LIM TURLARI.

Ta’limni tashkil etish shakli - bu o‘qituvchi va o‘quvchining belgilangan tartibda, muayyan maqsadga muvofiq ma’lum rejimda tashkil etiladigan o‘quv-bilish faoliyatining tashqi ifodasidir. Ayni vaqtda ta’limning quyidagi shakllari ajratib ko‘rsatiladi: in dividual, individual guruhli, sinf dars, leksiya seminar va sinfdan tashqari, auditoriyadan tashqari, maktabdan tashqari O‘quvchilarni qamrab olishi, o‘quvchilar faoliyatini tashkil etishi, jamoaviy va individual shakllarining nisbatlari, mustaqilligi darajasi va o‘qish jarayoniga rahbarlik qilish xususiyatlari kabi belgilariga ko‘ra quyidagi uch asosiy turga ajratiladi individual; sinf dars; ma’ruza seminar. Ta'limni tashkil etish shakllari: An'anaviy ta'lim shakli, noan'anviy ta'lim shakli va yordamchi ta'lim shakli.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant13 3.

AQLIY TARBIYANING MAQSADI VA VAZIFALARI.

Aqliy tarbiyaning vazifasi bolalarda voqea va xodisalarni to’la aks ettiradigan yuksak darajadagi umumlashtirilgan bilimlar tizimini shakllantirishdan iboratdir. Bilim dunyoqarashning asosini tashkil etadi. Demak, bola tevarak atrofdagi narsalar, ularning vazifasi sifati va xossalari (sinadi, pachoq bo’ladi, yirtiladi, to’qiladi) haqida, qaysi materialdan tayyorlanganligi to’g’risida aniq tasavvurga ega bo’ladi. Aqliy faoliyatni rivojlantirish bilim hajmi va xususiyatiga bog'liq.

Oybarchin♡, [01.02.2023 22:55]

#variant14 1.

ZAMONAVIY DIDAKTIKADA TA'LIM METODLARI TASNIFIGA TURLICHA YONDASHUVLAR.

Zamonaviy didaktikada ta’lim metodlari tasnifiga turlicha yondashuvlar. Didaktik tadqiqotlar ko‘rsatadiki, ta’lim metodlari nomenklaturasi (nomlanishi) va tasnifi ularni ishlab chiqishda tanlangan yondashuvga bog‘liq holda juda xilma-xil ekanligi bilan xarakterli. Ulardan eng muhimlariga to‘xtalamiz. Ta’lim metodlari tasnifi: An’anaviy (manbasiga ko‘ra) ta’lim metodlari (E.I.Golant, N.M.Verzilin va bosh.) Og‘zaki Ko‘rgazmali Amaliy Kitob bilan ishlash Videometod Hikoya Suhbat Tushuntirish Ma’ruza Munozara Illyustratsiya Demonstratsiya Mashq Amaliy Laboratoriya Didaktik o‘yin O‘qish, O‘rganish, Reja tuzish, Konspekt qilish Ko‘rish, O‘rganish, Nazorat qilish O‘quvchilarning bilish faoliyati tavsifiga ko‘ra ta’lim metodlari tasnifi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:00]

#variant14 2.

DARSNING TURLARI VA TUZILISHI. NOSTANDART DARSLAR.

Dars — maktab taʼlimining asosiy tashkiliy shakli. Dars muayyan miqdordagi doimiy oʻquvchilar tarkibi bilan qatʼiy tartibda uyushtiriladigan va aniq maqsadga yoʻnaltirilgan didaktik tadbirdir. Dars — insoniyat tomonidan minglab yillar mobaynida orttirilgan hayotiy tajribalarni oʻquvchilarga juda qisqa vaqtda oʻrgatishning eng samarali usuli. Taʼlimning Dars shakli Turkistonda uzoq zamonlardan buyon qoʻllanilib kelgan. darsni tashkil etish va uning samaradorligini taʼminlashda oʻqituvchining oʻrni beqiyos boʻlgan. Turkiston maktablarida taʼlimning tashqi shakliy jihatlariga emas, balki mohiyatiga ham eʼtibor berilgan.Malumki, an'anaviy bo'lmagan darslar talabalarning kognitiv motiflari, tashabbuslari va manfaatlarini rivojlantiradi. O'rganish qobiliyatini shakllantiradi. Noan'anaviy darslarga tayyorgarlik darajasi kam baholanmaydi. Noan'anaviy bo'lmagan darsda ananaviy darsga qaraganda puxta tayyorgarlik ko'rish kerak

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:00]

#variant14 3.

O'QUVCHILARNING ILMIY DUNYOQARASHINI SHAKLLANTIRISHNING TARKIBIY QISMLARI.

Yosh avlodda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish hamma davrlarda millatning ilg’or kishilari diqqat markazida bo’lib kelgan. Insoniyat boshidan kechirgan barcha tuzumlarda davrning o’qimishli, ziyoli, bilimdon kishilari dunyo ilm faniga umuminsoniy madaniyatiga salmoqli hissalarini qo’shganlar. Bilim ilmiy dunyoqarashning asosi bo’lib hisoblanadi. Bilim olish albatta yoshlikdan boshlanadi. «Yoshlikda olingan ilm toshga o’yilgan naqshdir»,- deydi dono xalqimiz.Dunyoqarash - faqat insongagina xos xususiyat bo’lib, hayvonot dunyosi boshqa narsa , buyumlar va mavjudodlar uchun bu hol yotdir. Ularda dunyoqarash kishilarning olam va uning o’zgarishi, rivojlanishi haqidagi ilmiy falsafiy, siyosiy, huquqiy, axloqiy, estetik diniy, qarashlari va tasavvurlari tizimidan iborat.Dunyoqarashning ikkita darajasi mavjud. Birinchisini, kishilarning kundalik hayotiy amaliy tajribasi hamda kasbiy faoliyati asosida to’plangan bilimlar, tasavvurlar, qarashlar tashkil qilsa, ikkinchisini ilm-fan tufayli to’plangan nazariy bilimlar, g’oyalar yig’indisi tashkil etadi. Ularning ikkalasi bir-biri bilan uzviy bog’langan bulib, bir-birini to’ldiradi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:00]

#variant15 1.

TA'LIM METODLARINING MOHIYATI.

«Metod» so‘zining yunoncha tarjimasi «tadqiqot, usul, maqsadga erishish yo‘li» kabi ma’nolarni anglatadi. Filofosiya lug‘atida ushbu tushuncha umumiy tarzda «maqsadga erishish usullari» deya sharhlangan.
Ayni vaqtda pedagogik manbalarda «ta’lim metodi» tushunchasiga berilgan ta’riflarning xilma-xil ekanligiga guvoh bo‘lish mumkin.Ta’lim metodlari ta’lim maqsadini yoritishga xizmat qiladi, u yordamida ta’lim mazmunini o‘zlashtirish yo‘llari ifoda etiladi, o‘qituvchi va o‘quvchilarning o‘zaro harakati, xususiyati aks ettiriladi.Ta’lim metodlari doimo u yoki bu o‘qish vositalari yordamida joriy etiladi, shu bois ularning o‘zaro shartlanganligini ta’kidlash joiz.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant15 2.

TA'LIMNI TASHKIL ETISHNING YORDAMCHI SHAKLLARI.

Ta'limni tashkil etish bu- o'qituvchi va o'quvchining ma'lum bir tartibda, aniq maqsadga yo'naltirilgan va ma'lum rejimdagi o'quv faoliyati hisoblanadi. O'quvchilarni qamrab olish jamoaviy va individual shakllarining nisbatlari va o'quvchilarning faoliyatini tashkil etish belgilariga ko'ra uch asosiy turga ajratiladi: individual; sinf-dars; ma'ruza seminar. Ta'limni tashkil etishning shakllari: An'anaviy ta'lim shakli, noan'annaviy ta'lim shakli va yordamchi shakllariga bo'linadi. Ta'limni taahkil etishning yordamchi shakllariga fakultativ mashg'ulotlar sanaladi. Ular o'quvchilarning qiziqishlari asosida tashkil etiladi: to'garaklar, klublar, olimpiadalar, viktorinalar, ko'rgazmalar va eskpeditsiyalar shular jumlasidandir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant15 3.

TARBIYANING UMUMIY METODLARI.

Tarbiya metodi (yunoncha «metodos» – yo‘l) tarbiya maqsadiga erishishning yo‘li. Maktab amaliyotiga tatbiq etilganda, metodlar – bu tarbiyalanuvchilarning ongi, irodasi, tuyg‘ulari va xulqiga ta’sir etish usullaridir.
Tarbiyaning mutlaqo yangi metodlarini yaratishga bironta tarbiyachining kuchi etmaydi. Metodlarni takomillashtirish muammosi doimo mavjud, har bir tarbiyachi o‘zining imkoniyatiga ko‘ra uni hal qiladi, tarbiya jarayonining aniq shart-sharoitlariga mos ravishda o‘zining xususiy qarashlarini ifoda etish asosida umumiy metodikani boyitadi. Tarbiya metodlarini bunday xususiy takomillashtirish tarbiya usullari deb ataladi. Tarbiya usullari – umumiy metodning bir qismi, alohida harakati, yanada aniqlashuvi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant16 1.

TA'LIM METODLARINI TANLAB OLISH SHARTLARI.

Ta’lim metodining umumiy tavsifida kо‘rsatilganidek, har bir metodning ta’lim jarayonida aniq vazifalari bor. Ta’lim jarayonida bir necha metodlar qо‘llaniladi. Bu metodlar bir-biriga bog‘liq bо‘lib, о‘qituvchi-ta’lim oluvchi о‘rtasidagi о‘zaro faoliyat mohiyatini tavsiflaydi. О‘qitish jarayonida metodlarning о‘rni va vazifalari belgilab olinganda ularni tanlash onson bо‘ladi.
Metodlarni tanlashda ularning mezonlarini kо‘rib chiqish kerak bо‘ladi. Mezonlardan biri - metodlarning didaktik qoidalarga mos kelishi shartidir.
Keyingi mezon esa – metodlar mazmunining ta’lim maqsad va vazifalarini ta’lim oluvchilarni tarbiyalash va о‘stirish bilan mosligi uchun xizmat qilishidir.
Jadvalda metodlarni tanlash uchun yordam beradigan ta’lim metodlarining о‘zaro taqqoslanishi kо‘rsatilgan.
Ta’lim metodlarini tanlashning uchinchi mezoni – metodlar mazmuni ta’lim mazmuniga mos kelishidir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant16 2.

O'QITUVCHINING DARSGA TAYYORLANISHI.

Darsning samaradorligi uning puxta tayyorlanganligi va samarali tashkil etilganligi bilan bog‘liq. YAxshi rejalashtirilmagan, etarlicha o‘ylab chiqilmagan, shoshilinch tuzilgan va o‘quvchilar imkoniyatlariga moslashtirilmagan dars sifatli bo‘la olmaydi. Darsga tayyorgarlik aniq sharoitlarda eng yuqori yakuniy natijaga erishishni ta’minlovchi o‘quv-tarbiyaviy jarayonni tashkil etilishini ta’minlash, komleks chora-tadbirlarni ishlab chiqishdir.
O‘qituvchining darsga tayyorgarligida quyidagi uchta bosqich ko‘zga tashlanadi: tashxislash, bashoratlash, loyihalashtirish (rejalashtirish). SHu bilan birga o‘qituvchi amaliy materiallarni yaxshi bilishi, o‘z fanini erkin olib borishga erishishi lozim. Darsga tayyorgarlik asosini bo‘lajak mashg‘ultning algoritmlari, samaradorligi bog‘liq bo‘lgan omillar va holatlarni hisobga olishni ta’minlovchi qadamlarni ketma-ket tartib bilan bajarish tashkil etadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant16 3.

O'QUVCHILAR JAMOASINI SHAKLLANTIRISHNING MOHIYATI VA TASHKILIY ASOSLARI.

Jamoa tomonidan hal etilishi ko’zda tutilgan yetakchi tarbiyaviy vazifa shaxsni har tomonlama tarbiyalash, unda ijobiy sifatlarni tarbiyalash hamda mustahkam hayotiy pozitsiyani qaror toptirishdan iboratdir. Umumiy o’rta ta’lim muassasalarida jamoani shakllantirish ma’suliyatli vazifa sanaladi. Maktab jamoasi tarkibida eng barqaror bo’g’in - bu muayyan sinflar negizida shakllangan jamoalar sanaladi. Sinf jamoasi tarkibida o’quvchilar tomonidan amalga oshiriluvchi asosiy faoliyat o’qish faoliyati sanaladi. Aynan sinf jamoasida shaxslararo aloqa va munosabatlar tarkib topadi. Shuningdek, sinflar jamoalari negizida maktab jamoasi shakllanadi. Maktab jamoasi ikki muhim bo’g’in – o’qituvchilar jamoasi hamda o’quvchilar jamoasi asosida tarkib topadi. O’quv yurtlari jamoasi tarkibida o’quvchilar jamoasi asosiy qismni tashkil etadi.
O’quvchilar jamoasi - bu ijtimoiy ahvoli shuningdek, umumiy saylov organlari oldidagi umumiy javobgarlik, barcha a’zolarning huquq va burchlari tengligi asosidagi o’zaro birlikka ega o’quvchilar guruhidir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant17 1.

Ta’lim vositalari va ularning funksiyalari.

Ta’lim vositalari. Ta’lim metodlari ta’ lim vositalari
bilan birgalikda qo‘llaniladi. Ta’lim vositalari - bu yangi bilimlarni o‘zlashtirish uchun o‘qituvchi va
o‘quvchilar tomonidan foydalaniladigan ob’yekt. Ta’lim vositalari katta ahamiyatga ega. Ta’limning
barcha vositalari ta’lim maqsadlarini muvafaqqiyatli amalga oshiradi.
Didaktik vositalar deganda, o‘quv va ko‘rgazmali qo‘llanmalar, namoyishli qurilmalar, texnik
vositalar tushuniladi.
Ta’lim vositalari o‘zida o‘quv-tarbiyaviy maqsadga erishish uchun zarur bo‘lgan moddiy yoki
ma’naviy qadriyatlarni aks ettiradi. Odatda ular ta’lim metodlariga mos holatda foydalaniladi. Biroq agar
metodlar «qanday o‘qitish» savoliga javob bersa, vositalar esa, «uning yordamida niamani o‘qitish»
savoliga javob beradi.
An’anaviy ravishda qo‘laniladigan ta’lim vositalariga darslik, rasmlar, jadvallar, nutq, o‘ quvustaxonasi jihozlari, laboratoriyalar, axborot vositalari, o‘quv jarayonini tashkil eti shva boshqarish
vositalari kiradi.
Didaktik vositalar metodlar singari ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi funktsiyalarni bajaradi.
Bundan tashqari o‘quvchilarning o‘quv-bilish faoliyatini hosil qilish, boshqarish va nazorat qilish
vazifalarini bajaradi.
Didaktik vositalar audivizuallik tafsilotida motivatsion, axborot, ta’lim jarayonini boshqarish,
optimallashtirish funktsiyalarini bajaradi.
Fanni o‘qitish bilan bog‘liq holda ta’lim vositasi tanlanadi. O‘qituvchi o‘zining ixtiyori bo‘yicha
ko‘rgazmali material, o‘quv qo‘llanmadan foydalanishi mumkin. Ta’lim vositasini qo‘llashning yana bir
jihati albatta ta’lim jarayonining tarkibiy qismi sifatida aks ettirishidir.
Ta’lim vositasini tanlab olish ta’lim metodini tanlab olish bilan bog‘liq. Agar ta’limning faol
metodi(kitob bilan ishlash, mashqlar) foyda-lanilsa, u holda o‘quv qo‘llanmalari, darsliklar va ta’limning
texnik vositalaridan foydalaniladi. Aynan ta’limning aktiv-texnik vositalari amaliy metodlarda
foydalaniladi.
Ta’limning faollikni nisbatan kam talab etadigan metodlari(o‘quvchilar eshitadi, ya’ni hikoya,
ma’ruza, tushuntirish, ekskursiya) ta’limning ko‘rgazmali vositalaridan foydalaniladi. Ta’limning
ko‘rgazmali vositalari pedagogning o‘zi tomonidan tuzilgan bo‘lishi mumkin.
Vositalarning istalgan turidan foydalanishda o‘lchov va mutanosiblikka e’tibor berish kerak. Masalan,
ko‘rgazmali vositalarning soni etarli bo‘lmasligi bilimlarning sifatiga ta’sir ko‘rsatadi, bilishga qiziqishni
pasaytiradi, obrazli idrok etishni rivojlantirmaydi. Ulardan haddan tashqari foydalanish o‘quvchilarning
o‘rganilayotgan fanga engil-elpi qarashiga olib keladi. Murakkab mavzularni o‘rganishda 4-5
demonstratsiya optimal hisoblanadi.
Ta’lim vositalari tasnifi aniq va yagona bo‘lishi mumkin emas. Ta’lim vositasining ahamiyatli tomoni
ularning birgalikda qo‘llanilishidir va hech qachon bir-birini inkor etmaydi.
O‘qituvchining vazifasi - dars jarayonini faollishtirish uchun ta’limning samarali vositasini tanlab
olishdir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant17 2-savol:

Ta’lim olganlikni tashxis etishning mohiyati.

Tashxis – bu didaktik jarayon kechadigan barcha sharoitlarni oydinlashtirish, uning natijalarini belgilash demak. Tashxissiz didaktik jarayonni samarali boshqarish, mavjud sharoit uchun optimal natijalarga erishish mumkin emas.
Ta’lim olganlikni tashxislash orqali erishilgan natijalar va ta’lim olganlik ajratib olinadi. SHuningdek, ta’lim olganlik tashxislash vaqtida belgilangan maqsadni amalga oshirish darajasi sifatida ham qaraladi. Didaktik tashxislashning maqsadi o‘o‘quv jarayonida kechadigan barcha jihatlarni uning mahsuli bilan bog‘liq holda, o‘z vaqtida aniqlash, baholash va tahlil qilishdan iborat. Tashxis ta’lim oluvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini an’anaviy tekshirishga nisbatan kengroq va chuqurroq ma’no kasb etadi. Ta’limni baholash yoki tekshirish faqat natijalarni qayd etadi, biroq ularning kelib chiqishini izohlamaydi. Tashxis natijalarni ularga erishish yo‘llari va vositalari, usullari bilan aloqadorlikda baholaydi, ta’lim mahsulining shakllanish jarayonlari va bosqichlarni aniqlaydi.Tashxislash nazorat, tekshirish, baholash, statistik ma’lumotlar to‘plash, ularni tahlil qilish, dinamika, tendensiyalarni aniqlash, voqealarning keyingi rivojini taxminlashni o‘z ichiga oladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant17 .3

Tarbiya jarayonining o‘ziga xos xususiyatlari

Tarbiya asosan ta`lim berish davrida parallel olib boriladigan pedagogik jarayondir. Bu jarayonda o‘qituvchilar ham o‘quvchilarning ham ishtirok etadilar. Maktabda o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyatini yahlit qiladigan asosiy jarayon ta’limdir. O‘qitish jarayonida bolalarga faqat bilim berilibgina qolmasdan, har bir fan mazmuniga muvofiq tarbiya ham amalga oshiriladi. Bu ta’limning tarbiyalovchi xarakterida batafsil o‘rganiladi. Demak, ta’lim va tarbiya yagona jarayondir. Ammo ularni aynan bir jarayon deb o‘ylash mumkin emas. Chunki, har birining o‘ziga xos xususiyatlari, o‘ziga xos belgilari bor. Tarbiya mantiqi, ta`lim mazmuninidan farq qiladi. Tarbiyaviy ishlarni amalga oshirish bilan bog‘liq faoliyatda o‘qituvchi ta’limdagidan farqli o‘laroq boshqa vazifani amalga oshiradi. Bu faoliyatning mazmuni ham, shakli ham, metodlari ham ta’limdagidan farq qiladi. Tarbiyaning o‘ziga xos xususiyati, ta’limdan farqi nimada? O‘sib kelayotgan yosh avlodni ongli inson qilib tarbiyalashda maktabda olib boriladigan ishlar bilan bir qatorda atrof-muxit ham ta`sir qiladi. Shuning uchun tarbiya ko‘p qirrali jarayon. Ta’limda esa o‘qituvchi asosiy siymo bo‘lib xizmat qiladi. Uning bilim berishga, o‘qitish metodlariga, bayonining va vazifalarning mazmuniga hech kim qarshilik qilmaydi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant18 1.

O‘quv jarayonida nazorat va hisobga olish funksiyalari.

Respublikamizda ta’lim mazmunini modernizasiyalash bugungi kun talablaridan biridir. Ta’lim mazmunini modernizasiyalash o’quv-tarbiya jarayonini tashkil etish va boshqarish tizimini ham modernizasiyalashni taqazo qiladi.
«Ta’lim to’g’risida»gi qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi», «Maktab ta’limini rivojlantirish davlat umummilliy dasturi»ni ta’lim jarayoniga tadbiq qilishning sifat va samaradorligini ta’min etishning hal qiluvchi me’yoriy xujjatlari hisoblanadi. Ta’lim-tarbiya jarayonida zaruriy darajadagi natijani olish uchun ta’limning sifat va natijalarini, samaradorligini aniqlashni takomillashtirish va yangilash davr talablaridan biridir.

Bo’lajak o’qituvchilarning kasb tayyorgarligini kuchaytirish, mutaxassislik va ixtisoslikka doir fanlarni chuqur o’rganish orqali bilim, ko’nikma va malakalarini baholash mavzusini amaliyotda qo’llashga o’rgatish masalasiga e’tibor kuchaydi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]
#variant18 2.

Tarbiya tushunchasi, tarbiyaning maqsadi va umumiy vazifalari.

Tarbiya - muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida shaxsni har tomonlama o ‘stirish, uning ongi, xulq-atvori va dunyoqarashini tarkib toptirish jarayoni. Boshqacharoq talqin etilganda, tarbiya yosh avlodni muayyan maqsad yo‘Iida har tomonlama voyaga yetkazish, unda ijtimoiy ong va xulqatvorni tarkib toptirishga yo‘naltirilgan faoliyat jarayonidir. Tarbiyani samarali yo'lga qo'yish uchun uning harakatlantiruvchi kuchi, tarbiya jarayonining manbayini yaxshi bilish va hisobga olish muhimdir. Bu tarbiya jarayonidagi ichki va tashqi qaramaqarshiliklardan iborat. Tarbiya jarayonining natijasi. Tarbiyaning natijasi yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlarni tarbiyalashdir. Bu jarayon ikki tomonlama bo’lib, uyushtirish va rahbarlik, shuningdek, o‘quvchi shaxsining o‘zi tomonidan faollik ko‘rsatilishini taqozo etadi. Bu jarayonda pedagog yetakchi rol o ‘ynaydi. Chunki u ijtimoiy tarbiyaning umumiy maqsadlari mohiyatini tushunadi, maqsad yo‘lida amalga oshiriladigan vazifalar tizimidan yaxshi xabardor, tarbiya shakl, metod va vositalarini asosli, ilmiy tarzda tanlab oladi va tarbiya jarayoniga tatbiq etadi. Tarbiya jarayonining mohiyatini tarbiyaga har tomonlama yondashish bilan muvaffaqiyatli tarzda, ilmiy tahlil qilish mumkin. Shaxs tarbiyaning natijasi sifatida shakllanadigan ijtimoiy mavjudotdir. Shaxsning ko‘pdan-ko‘p xislatlari bir-biridan ajratilgan emas, balki o‘zaro mustahkam bogMangan. Tarbiya jarayonida bolaning shaxsiyati ayrim-ayrim emas, balki yaxlit ravishda rivojlanadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant18 3.

Ta’limni tashkil etish shakllari tushunchasi va ta’lim turlari.

1997 yil 29 avgustda O’zbеkiston Rеspublikasining "Ta'lim -to’grisida"gi qonuni qabul qilindi. Bu qonunda ta'kidlanishicha, ta'limning mazmuni: har bir o’sib kеlayotgan yosh avlodni hayotda va dunyoviy dеmokratik jamiyat baxt-saodati yo’lidagi yuqori unumli mеhnatiga barkamol avlod qilib tayyorlash bilan bеlgilangan.
Ushbu qonun Fuqarolarga ta'lim, tarbiya bеrish, kasb-hunar o’rgatishiing huququqiy asoslarini bеlgilash va har kimning bilim olishdai iborat konstitutsiyaviy huquqini ta'minlashga qaratilgan.
Ta'limning asosiy mazmunini uning vazifalarida oydinlashtiriladi. Asosiy vazifalarga aqliy tarbiya bilan huquqiylik bo’lgan vazifalar kiradi. Bu vazifalar ichiga ilmiy va tеxnikaviy bilimlar, hamda ular bilan huquqiylik bo’lgan malaka va ko’nikmalar bilan qurollantirish, ajdodlarimiz qoldirgan tarixiy va madaniy qadriyatlarda hayotning ma'nosi, jamiyatda insoniing tutgan o’rni, ta'lim-tarbiyasi, odob - axloqi haqidagi xikmatli fikrlar borki, bular bugunga haq-huquq ta'limi taraqqiyoti uchun va milliy maktab yaratishi borasida yoshlarimizda insonparvarlik, poklik, imon-e'tiqod, muruvvat, vatanparvarlik, mеhnatsеvarlik, millatlararo do’stlik munosabatlari, qahramonlik, mardlik singari tuyg’ularini tarbiyalaydi.

Yangi dеmokratik jamiyat qurishda ta'limning mazmuni bu jamiyat extiyojlaridan kеlib chiqib va quyidagilarga amal qilgan holda bеlgalanadi:

ilmiy bilimlarning yetakchi roli to’g’risidagi qoidaga;

insoniyatning madaniy-ma'rifiy mеrosi boyliklarini, umuminsoniy qadriyatlarini egallab olish haqidaga "Milliy dastur" ko’rsatmalariga;

tarbiyalanuvchi shaxsni barkamol avlod qilib rivojlantirish, iymon-e'tiqodini, ilmiy dunyoqarashini tarkib toptirish;

- ilmiy hayot bilan, yagonga dеmokratik jamiyat qurilishi tajribasi bog’liqligi haqidagi qoidaga;

- ta'limning bir maqsadga qaratilganligi (umumiy yoki kasbiy ta'lim);

- ta'lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy printsplariga va didaktik printsiplariga muvofiqligaga amal qilinadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]
#variant19 1.

Ta’lim olganlikni tashxis etish tamoyillari.

Pedagogikada ta’lim oluvchilarning ta’lim olganligini tashxislash va nazorat qilish tamoyillarining tizimi ishlab chiqilgan. Ulardan eng muhimlari xolislik (ob’ektivlik), tizimlilik (sistemalilik), ko’rgazmalilik (oshkoralik) sanaladi. Xolislik (ob’ektivlik) tashxis testlari (topshiriqlari, savollari), tashxis jarayoni mazmunining ilmiy asoslanganligi, pedagogning barcha ta’lim oluvchilarga do’stona munosabati hamda bilim, malakalarni baholashning aniq ko’rinishda belgilangan mezonlaridan iborat. Amalda tashxisning xolisligi qo’yilgan baholar nazorat metodlari
vositalaridan, tashxis o’tkazgan ta’lim beruvchidan qat’iy nazar hamma vaqt mos kelishini anglatadi.

Tizimlilik (sistemalilik) tamoyilining talabi shundan iboratki, tashxislash nazoratini ta’lim jarayonining barcha bosqichlarida – bilimlarni boshlang’ich idrok etishdan to amalda qo’llashgacha bo’lgan bosqichlarida olib borish kerak. Tizimlilik barcha ta’lim oluvchilar o’quv muassasasida bo’lgan birinchi kundan boshlab oxirigacha muntazam tashxisga jalb etilishini anglatadi. Ta’lim oluvchining bilimi va egallashi lozim bo’lgan barcha jihatlarni ishonchli tekshirish uchun ta’lim nazoratini tez – tez o’tkazish kerak. Tizimlilik tamoyili tashxis o’tkazishga butun yondashuvni talab etadiki, bunda nazorat, tekshirish, baholashning turli shakllari, metodlari, vositalari uzviy o’zaro bog’liqlikda va birlikda qo’llaniladi, bir maqsadga xizmat qiladi. Bu kabi yondashuv tashxisning ayrim metodlari va vositalarini mutloqlashtirishga yo’l qo’ymaydi.

Ko’rgazmalilik (oshkoralik) tamoyili avvalo barcha ta’lim oluvchilarni aynan bir xil mezonlar bo’yicha ochiq sinovdan o’tkazishni anglatadi. Tashxis jarayonida belgilanadigan har bir ta’lim oluvchi reytingi ko’rgazmali, qiyosiy harakterga ega. Oshkoralik tamoyili, shuningdek, baholarni e’lon qilish va motivatsiyalashni talab etadi. Baho mo’ljal (orientir) bo’lib, ta’lim oluvchilar unga muvofiq o’zlariga qo’yiladigan talablar va pedagogning xolisligi haqida fikr yuritadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant19 2.

Tarbiya jarayonining o‘ziga xos xususiyatlari.

Tarbiya asosan ta`lim berish davrida parallel olib boriladigan pedagogik jarayondir. Bu jarayonda o‘qituvchilar ham o‘quvchilarning ham ishtirok etadilar. Maktabda o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyatini yahlit qiladigan asosiy jarayon ta’limdir. O‘qitish jarayonida bolalarga faqat bilim berilibgina qolmasdan, har bir fan mazmuniga muvofiq tarbiya ham amalga oshiriladi. Bu ta’limning tarbiyalovchi xarakterida batafsil o‘rganiladi. Demak, ta’lim va tarbiya yagona jarayondir. Ammo ularni aynan bir jarayon deb o‘ylash mumkin emas. Chunki, har birining o‘ziga xos xususiyatlari, o‘ziga xos belgilari bor. Tarbiya mantiqi, ta`lim mazmuninidan farq qiladi. Tarbiyaviy ishlarni amalga oshirish bilan bog‘liq faoliyatda o‘qituvchi ta’limdagidan farqli o‘laroq boshqa vazifani amalga oshiradi. Bu faoliyatning mazmuni ham, shakli ham, metodlari ham ta’limdagidan farq qiladi. Tarbiyaning o‘ziga xos xususiyati, ta’limdan farqi nimada? O‘sib kelayotgan yosh avlodni ongli inson qilib tarbiyalashda maktabda olib boriladigan ishlar bilan bir qatorda atrof-muxit ham ta`sir qiladi. Shuning uchun tarbiya ko‘p qirrali jarayon. Ta’limda esa o‘qituvchi asosiy siymo bo‘lib xizmat qiladi. Uning bilim berishga, o‘qitish metodlariga, bayonining va vazifalarning mazmuniga hech kim qarshilik qilmaydi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant19 3.

Dars turlari va ularning tuzilishi

Yangi bilimlarni bayon etish darsi. Uning tuzilishi: darsning boshlanishini tashkil etish;
darsning maqsad va vazifalarini bayon etish, yangi materialni tushuntirishga tayyorgarlik ko’rish (uy
vazifasini tekshirish, avvalgi materiallarni qaytarish va hokazo), yangi materialni tushuntirish, darsni
yakunlash va uyga vazifa berish;
Egallangan bilimlarni mustahkamlash darsi. Uning tuzilishi: darsning boshlanishini
tashkil etish, darsning maqsad va vazifalarini bayon etish, egallangan bilimlarni mustahkamlash,
darsni yakunlash va uyga vazifa berish;
Umumlashtirish va takrorlash darsi. Uning tuzilishi: darsning boshlanishini tashkil etish,
darsning maqsad va vazifalarini bayon etish, o’quv materialini umumlashtirish va tizimga solish,
darsni yakunlash va uyga vazifa berish;
Nazorat darsi. Uning tuzilishi: nazorat maqsadi va ishning tashkil qilinishi tartibini
tushuntirish, nazorat mazmuni va uni bajarish usullari bilan tanishtirish, o’quvchilarning mustaqil
ishlashini nazorat qilish, darsga yakun yasash;
Aralash dars. Uning tuzilishi: darsning boshlanishini tashkil etish, uy vazifasini
tekshirish, dars maqsadi va vazifalarini bayon etish, takrorlash. Darsni yakunlash va uyga vazifa
berish.
Maktab amaliyotida boshqa turdagi darslar - musobaqa darslari, maslahat darslari, anjuman
darslari, bir-biriga o’rgatish darslari, ma’ruza darslari ham o’tkaziladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant20 1.

O‘quv faoliyati natijalarini hisobga olish turlari, shakllari va metodlari.

Pedagogika fani bilimlarni o’z vaqtida nazorat qilish va baholashning uchta vazifasi borligini alohida uqtiradi:

1.O’zlashtirishni nazorat qilish va baholash natijalariga qarab davlat ta’lim standartlari qanday bajarilayotganligi nazorat qilinadi va vazifalar belgilanadi.

2.Bilimlarni nazorat qilish va baholash natijasida o’quvchilarda bilimlar yanada kengayadi. Bu bilan ta’lim muassasalari oldida turgan ta’limiy maqsad bajariladi.
3.Ta’lim sohasida yaxshi natijalar yoshlar tarbiyasiga ham ta’sir ko’rsatadi, ularda ko’tarinki ruh, o’z kuchiga bo’lgan ishonch va qiziqish paydo bo’ladi. SHuning uchun ham ta’lim natijalarini nazorat qilish va baholash ta’lim tizimining ajralmas qismidir.

Ana shu vazifalardan kelib chiqib o’quvchilar o’quv faoliyatini hisobga olishning bir qator shakl va metodlari asoslangan.

Har bir fan bo’yicha o’quvchining o’quv faoliyatini nazorat qilish va baholash chorak yoki yarim yillik davomida muntazam ravishda olib boriladi va quyidagi nazorat turlari orqali baholanadi:
a)joriy nazorat;
b)oraliq nazorat;
c)yakuniy nazorat.

Joriy nazorat – bu ta’lim jarayonida o’quvchilar tomonidan o’quv dasturida belgilangan muayyan mavzularni o’zlashtirilish bo’yicha bilim, ko’nikma va malakalari darajasini aniqlash, baholash shakli. Bu nazorat o’qituvchi tomonidan o’tkazilib, o’quvchilarning bilim darajasini aniqlash fanning har bir mavzusi bo’yicha kundalik ballar qo’yib borishni nazarda tutadi.

Oraliq nazorat o’quvchilar tomonidan o’quv materialining muayyan bob yoki bo’limlari bo’yicha o’zlashtirilgan bilim, ko’nikma va malakalari darajasini aniqlash, baholash shakli.

Yakuniy nazorat – ta’lim oluvchilarning chorak yoki yarim yillik uchun belgilangan o’quv materiallari bo’yicha o’zlashtirilgan bilim, ko’nikma va malakalari darajasini aniqlash, baholash shakli bo’lib, o’rganilgan mavzular bo’yicha yozma, og’zaki, test shaklida o’tkaziladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]
#variant20 2.

Tarbiya qonuniyatlari va tamoyillari.

Tarbiya qonuniyatlari - bu bir tomondan, ijtimoiy hodisa sifatida tarbiyaning xususiyatlari, ikkinchi tomondan, shaxsning rivojlanishi bilan bog’liq bo’lgan barqaror aloqalar.

Tarbiya jarayonining quyidagi qonuniyatlari mavjud:

1.ijtimoiy muhitning ob’ektiv va sub’ektiv omillariga bog’liqligi;
2.tarbiyaning shaxsning rivojlanishi bilan birligi va o’zaro bog’liqligi;
3.faoliyat va munosabatni e’tirof etish shaxsning ijtimoiy qimmatli azilatlarini shakllantirishning negizi va asosiy manbai;
Tarbiya tamoyillari - bu tarbiyaviy ishning yo’nalishiga, mazmuniga, metodlari va tashkil etilishiga, tarbiya jarayonining ishtirokchilari orasidagi munosabatlarga qo’yiladigan asosiy talablar ifodalanadigan dastlabki qoidalardir.
Tarbiya turlarining umumiy tavsifi. Tarbiya turlari turli sohalarga ko’ra tasnif etiladi. Ko’proq umumlashgan tasnif o’zida aqliy, mehnat, jismoniy tarbiyani qamrab oladi. Ta’lim muassasalaridagi tarbiyaviy ishlarning turli yo’nalishlari bilan bog’liqlikda fuqarolik, siyosiy, baynalmilal, axloqiy, estetik, mehnat, jismoniy, huquqiy, ekologik, iqtisodiy tarbiyaga bo’linadi. Institutsional belgilariga bo’yicha oila, ta’lim muassasasi, ta’lim muassasasidan tashqari, diniy, bolalar, yoshlar tashkilotlaridagi tarbiya, maxsus ta’lim muassasalaridagi tarbiyaga bo’linadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:01]

#variant20 3.

TA'LIMNI TASHKIL ETISHNING YORDAMCHI SHAKLLARI.

Ta'limni tashkil etish bu- o'qituvchi va o'quvchining ma'lum bir tartibda, aniq maqsadga yo'naltirilgan va ma'lum rejimdagi o'quv faoliyati hisoblanadi. O'quvchilarni qamrab olish jamoaviy va individual shakllarining nisbatlari va o'quvchilarning faoliyatini tashkil etish belgilariga ko'ra uch asosiy turga ajratiladi: individual; sinf-dars; ma'ruza seminar. Ta'limni tashkil etishning shakllari: An'anaviy ta'lim shakli, noan'annaviy ta'lim shakli va yordamchi shakllariga bo'linadi. Ta'limni taahkil etishning yordamchi shakllariga fakultativ mashg'ulotlar sanaladi. Ular o'quvchilarning qiziqishlari asosida tashkil etiladi: to'garaklar, klublar, olimpiadalar, viktorinalar, ko'rgazmalar va eskpeditsiyalar shular jumlasidandir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet21 #savol1

Bilim, ko‘nikma va malakalarni baholash mezonlari.

Yoshlarga ta’lim-tarbiya berish masalalarida yangicha yondashish davr talabi bo’lib kelmoqda. Zero Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida “Ilg’or pedagogik texnologiyalar, ta’limning yangi shakl va uslublari, o‘quv shu jumladan, tabaqalashgan dasturlar amaliyoti joriy etiladi”1, deb ta’kidlanadi.
Respublikamizda uzluksiz ta’lim tizimini joriy etishdan ko‘zlangan asosiy maqsad – yosh avlodda yuqori kasbiy madaniyat, ijodiy va ijtimoiy-siyosiy faollik, erkin fikr yuritish kabi qobiliyatlarni shakllantirishdan iborat. Bunda avvalo, tahsil oluvchilarning faolligini oshirish talab qilinadi. Shuning uchun ham o’quvchilarning mustaqil, ijodiy, tanqidiy fikrlarini o‘stirishda ta’limning interfaol usullaridan keng hamda o’rinli foydalanish maqsadga muvofiqdir. Shu bilan birga o‘quvchilarda mehnat ta’limiga oid bilim va ko‘nikmalarini shakllantirishda dars va darsdan tashqari mashg’ulotlarni tashkil etishda tizimlilik, aniq maqsadga yo‘naltirilganlik, o’qitish ishlarining natijalarini nazorat qilish hamda baholashga yangicha usularni joriy etish kabilar yetarlicha o‘z aksini topmay qolmoqda. Shuning uchun umumta’lim maktablarida o‘quv uslubiy ishlarni takomillashtirishda ta’lim va tarbiyaning faol usullaridan foydalanish, o‘qitishning hamda sinov-nazorat ishlarini o‘tkazishni maqbul shakllaridan oqilona foydanish yo‘llarini izlab topish dolzarb masalaga aylanib bormoqda.
Ma’lumki, o‘qitish usullari o‘qituvchining o‘quvchilar bilan muayyan maqsadlarga erishish yo’lidagi faoliyatidan tarkib topgan bo‘lib, kimga nimani qanday o‘rgatish zarurligi haqidagi masalalarni ochib berishga xizmat qiladi. Shuning uchun o‘quvchilarni bilish faoliyatlarini faollashtirish va ularning mustaqil, ijodiy fikrlashlari uchun qo‘llaniladigan shakl va usullarini mos ravishda tanlash kelgusida kadrlar tayyorlashda o‘z samarasini beradi.
O‘rta maxsus, kasb-hunar muassasalarida o‘quv tarbiyaviy jarayon unumli mehnatni amalga oshirish uchun o‘quvchilarni tayyorlashga yo‘naltirilgan bo‘lib, malakali, unumli mehnat o‘quvchilarning ta’lim-tarbiya olish jarayonida shakllangan bilim, malaka va ko‘nikmalariga asoslangandir.
O‘quv tarbiyaviy jarayon – boshqariladigan va rostlanadigan jarayon bo‘lib, o‘qituvchi, ustoz va o‘quvchilardagi bilim, malaka va ko‘nikmalarni son va sifat jihatdan haqqoniy baholash o‘quv-tarbiyaviy jarayonda olingan natijalarga qarab o‘zgartirishlar kiritib borish bilan birga o‘zining faoliyatiga ham tavsif beradi.
O‘quvchilarning bilim, malaka, ko‘nikmalarni va qobiliyatlariga baho berishdan oldin yana bir bor bilim, malaka, ko‘nikmalarni va qobiliyatlarini qarab chiqaylik.
Bilim – nazariy va amaliyot faoliyat natijasida o‘rgangan, esda saqlab qolingan, fikrlashtirilgan hodisa va predmetlar haqidagi tushunchalar tizimidir.
Bilimlar o‘z navbatida tizimli va tizimsiz, nazariy va amaliy, keng va tor, chuqur-yuzaki, moslashuvchan, andozali, mustahkam va mustahkam bo‘lmagan turlariga bo‘linadi. Bularning ichida kasbiy ta’lim natijasida hosil bo‘ladigan nazariy va amaliy bilimlarni oshirish mumkin. Chunki nazariy bilimlar narsalarning (predmetlar) yetarli darajadagi xususiyatlarni, texnika va texnologiyalar hodisasini va ularning obyektiv munosabatini bildiradi. Amaliy bilim esa texnika va texnologiya sohasidagi jarayonlarning aloqasini, hodisasi va boshqalarning to‘g’ridan-to‘g’ri amaliy faoliyatiga kiritilganligini bildiradi.
Malaka - bu o‘quvchilarning avtomatik ravishda amalga oshirilgan holda birorta ishni bajarish qobiliyatidir.
Ko‘nikmani shakllantirish bu kasbiy ta’limning majburiy oxirgi maqsadi bo‘lib, bu ko‘nikma, o‘qish, amaliyot jarayonida bosqichma-bosqich shakllanib boradi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet21 #savol2

Jamoa tushunchasi

Jamoa (lotincha «kollektivus» so’zining tarjimasi bo’lib, yig’ilma, omma, birgalikdagi majlis, birlashma, guruh) bir necha a’zo (kishi)lardan iborat bo’lib, ijtimoiy ahamiyatga ega umumiy maqsad asosida tashkil topgan guruh demakdir. Zamonaviy talqinda «jamoa» tushunchasi ikki xil ma’noda ishlatiladi. Birinchidan, jamoa deganda bir necha kishilarning muayyan maqsad yo’lida birlashuvidan iborat tashkiliy guruhi tushuniladi (masalan ishlab chiqarish jamoasi, zavod jamoasi, o’quv yurti jamoasi, xo’jalik jamosi va hokazo). Ikkinchidan, jamoa deganda yuqori darajada uyushtirilgan guruh tushuniladi. CHunonchi, o’quvchilar jamoasi yuqori darajada uyushtirilgan birlashma hisoblanadi.
Jamoada va jamoa yordamida tarbiyalash - tarbiya tizimida muhim ahamiyatga ega bo’lgan tamoyillardan biridir. SHaxsni shakllantirishda jamoaning yetakchi rol o’ynashi to’g’risidagi fikrlar pedagogika fanining ilk rivojlanish davrlaridayoq bildirilgan. Jamoada uning a’zolari o’rtasidagi munosabatning alohida shakli yuzaga keladi, bu esa shaxsning jamoa bilan birgalikda rivojlanshini ta’minlaydi. Lekin har qanday guruhni ham jamoa deb hisoblab bo’lmaydi. Jamoa bir qator belgilarga egadirki, mazkur belgilar jamoani kishilarning yetarli darajada uyushgan har qanday guruhdan ajratib turadi.O’quvchilar jamoasi o’ziga xoslik kasb etuvchi muhim belgilarga egadir. quyida jamoa va uning xususiyatlari (belgilari) borasida so’z yuritamiz.
Jamoa ijtimoiy jamiyatning bir qismi hisoblanadi, unda ijtimoiy hayot va kishilik munosabatlarining barcha me’yorlari o’z ifodasini topadi. Zero, jamoa jamiyatdagi mavjud munosabatlar tizimida namoyon bo’lar ekan, jamoa va ijtimoiy jamiyat maqsadi, intilishida o’zaro birlik, uzviylik, aloqadorlik yuzaga keladi.
SHu bois jamoa hayotining aniq (yagona) maqsadga qaratilganligi va ijtimoiy-g’oyaviy xususiyat kasb etishi uning yetakchi belgisi sanaladi.
Har bir jamoa boshqa jamoalar bilan uzviy aloqadorlikda mavjud bo’ladi. Muayyan jamoaning har bir a’zosi jamiyat ijtimoiy faoliyatini tashkil etish jarayonida o’z jaomasi bilan birgalikda ishtirok etadi. Jamoa a’zolarini intilishlarini tushunish, jamoa oldiga qo’yilgan maqsad mohiyatini chuqur his etish hamda uning shaxsni shakllantirishdagi o’rni va rolini to’g’ri baholay olish jamoa a’zolarining umumiy va xususiy (shaxsiy) maqsad, qiziqishi, ehtiyoj va faoliyatlari o’rtasidagi birlikni namoyon etadi hamda jamoaning bo’linishga yo’l qo’ymaydi.
Jamoa va uni shakllantirish o’qituvchiik faoliyatining maqsadi hisoblanidi. Muhim tarbiyaviy ta’sir kuchiga ega bo’lgan sub’ektlarning alohida namuna ko’rsatishlari jamoani shakllantirishning muhim vositasi bo’lib, ushbu vosita yordamida jamoaning barcha yoki muayyan a’zosini tarbiyalash ijobiy samaralar beradi.
Jamoa tomonidan hal etilishi ko’zda tutilgan yetakchi tarbiyaviy vazifa shaxsni har tomonlama tarbiyalash, unda ijobiy sifatlarni tarbiyalash hamda mustahkam hayotiy pozitsiyani qaror toptirishdan iboratdir.
Umumiy o’rta ta’lim muassasalarida jamoani shakllantirish mas’uliyatli vazifa sanaladi

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet21 #savol3

Ta’lim metodlari va usullari tushunchalari

Metod, usul va texnologiya. Ta’lim metodi tushunchasi
anchagina murakkabdir. Shu bois pedagogikada uning tobora aniq talqini xususida munozara haligacha
davom etmoqda. Biroq bu tushunchaga beriladigan didaktlarning turli ta’riflariga qaramay, ularning
nuqtai nazarlarini yaqinlashtiradigan qandaydir umumiylikni ham ta’kidlash mumkin. Ko‘pchilik
mualliflar ta’lim metodini o‘quvchilarning o‘quv bilish faoliyatini tashkil etish usuli, deb hisoblashga
moyildir.
Shu qoidani boshlang‘ich nuqta bilib, mazkur tushunchani yanada batafsil ko‘rib chiqish va uning
ilmiy ta’rifiga kelishga harakat qilamiz.
Metod so‘zi yunoncha tadqiqot, maqsadga erishish yo‘li, usuli deganidir. Metod - eng umumiy
ma’noda - maqsadga erishish usuli, ma’lum tarzda tartibga solingan faoliyat. Ko‘rinadiki, bu o‘rinda ham
o‘qituvchining o‘rgatuvchi ishi va u tashkil etgan o‘quvchilarning faol o‘quv-bilish faoliyati
uyg‘unlashadi.
Ta’lim metodlari deyilganda, o‘rganilayotgan materialni egallashga qaratilgan turli didaktik
vazifalarni hal etish bo‘yicha o‘qituvchining o‘rgatuvchi ishi va o‘quvchilarning o‘quv-bilish faoliyatini
tashkil etish usullari yig‘indisi tushuniladi.
Didaktikada, shuningdek, ta’ lim usullari atamasi ham keng qo‘llanadi.
Ta’lim usuli - ta’lim metodining tarkibiy qismi yoki alohida tomoni. Metodlar bilan usullar
munosabati o‘zaro bir-biriga bog‘langan. Usul va metod butun va qism sifatida bir-biriga bog‘lanadi.
Usullar yordamida faqat pedagogik yoki o‘quv vazifasining bir qismi hal qilinadi. Xuddi shu metodik
usullar turli metodlarda foydalanilgan bo‘lishi mumkin. Va aksincha, xuddi shu metod turli o‘ qituvchilar
tomonidan turli usullarda ochib berilishi mumkin.
Masalan, o‘qituvchilar tomonidan ko‘p qo‘llaniladigan mashq manbasiga ko‘ra amaliy metod
hisoblansa, uni qo‘llash esa bir nechta usullar (mashqning qoidasini o‘ qib berish (1-usul), bittasini
namuna sifatida bajarib ko‘rsatish (2-usul), o‘qituvchining namunasi asosida o‘quvchilar tomonidan
mashqning bajarilishi (3-usul), o‘quvchilar tomonidan bajarilgan mashqlarni tekshirish va xatolarini
tuzatish (4-usul) va boshqalar) yordamida amalga oshiriladi.
O‘qituvchilarning ayrimlari esa, “metod” tushunchasining o‘rniga “uslub” tushunchasini ham
qo‘llaydilar. Ammo “uslub”
tushunchasi “metod” atamasining mohiyatini o‘zida to‘liq aks ettira olmaydi. Chunki uslub ko‘proq
xususiy (so‘z borayotgan holatda aynan o‘qituvchiga xoslikni ifoda etadi) tavsifga ega bo‘lib, aniq
maqsadga erishish yo‘li sifatida xizmat qila olmaydi.
Pedagogik texnologiya - bu muayyan loyiha asosida tashkil etiladigan, aniq maqsadga yo‘naltipilgan
hamda ushbu maqsadning natijalanishini kafolatlovchi pedagogik faoliyat japayoni mazmunidir. Har
qanday pedagogik texnologiya, jumladan umummadaniy dunyoqarashni shakllantirishga yo‘naltirilgan
texnologiya ham o‘zaro hamkorlik, muloqot, ularning bir-birlariga ta’sirlari eng zamonaviy talablarga
javob bergan holda, o‘qituvchi ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etish va boshqarish tamoyillari, yo‘llari,
umummadaniy dunyoqarashni shakllantirishga xizmat qiluvchi metod va uslublar, talabalar shaxsi
faoliyatni to‘g‘ri tashkil etish, ular bilan hamkorlik qilish, muloqotga kirishish, pedagogik faoliyatini
tashkil etish jarayonida yuzaga keluvchi muammo va qarashlarni birgalikda hal etish, auditoriyada ijodiy hamkorlik, ishchanlik muhitini hosil qilishga doir shakl va metodlar bilan qurollangan bo‘lishi lozimTa’lim amaliyotida “pedagogik texnologiya” tushunchasi uch darajada qo‘llaniladi:
Umumpedagogik (makro) daraja. Mazkur darajaga muvofiq keladigan texnologiyalar yaxlit
pedagogik jarayonga tegishli bo‘lib, ularga muammoli, tabaqalashtirilgan, integratsion, shaxsga
yo‘naltirilgan, rivojlantiruvchi, modulli, masofali o‘qitish texnologiyalarini misol sifatida keltirish
mumkin.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet22 #savol1

O’quvchilar jamoasini shakllantirishning mohiyati va tashkiliy asoslari.

Jamoa tomonidan hal etilishi ko’zda tutilgan yetakchi tarbiyaviy vazifa shaxsni har tomonlama tarbiyalash, unda ijobiy sifatlarni tarbiyalash hamda mustahkam hayotiy pozitsiyani qaror toptirishdan iboratdir. Umumiy o’rta ta’lim muassasalarida jamoani shakllantirish ma’suliyatli vazifa sanaladi. Maktab jamoasi tarkibida eng barqaror bo’g’in - bu muayyan sinflar negizida shakllangan jamoalar sanaladi. Sinf jamoasi tarkibida o’quvchilar tomonidan amalga oshiriluvchi asosiy faoliyat o’qish faoliyati sanaladi. Aynan sinf jamoasida shaxslararo aloqa va munosabatlar tarkib topadi. Shuningdek, sinflar jamoalari negizida maktab jamoasi shakllanadi. Maktab jamoasi ikki muhim bo’g’in – o’qituvchilar jamoasi hamda o’quvchilar jamoasi asosida tarkib topadi. O’quv yurtlari jamoasi tarkibida o’quvchilar jamoasi asosiy qismni tashkil etadi.
O’quvchilar jamoasi - bu ijtimoiy ahvoli shuningdek, umumiy saylov organlari oldidagi umumiy javobgarlik, barcha a’zolarning huquq va burchlari tengligi asosidagi o’zaro birlikka ega o’quvchilar guruhidir. O’quvchilar jamoasi unga rahbarlikni olib boruvchi o’qituvchilar hamda bolalardan iborat jamoaning murakkab birlashmasi bo’lib, o’z-o’zini nazorat qilish hamda o’z-o’zini boshqarish huquqi, shuningdek, o’ziga xos psixologik muhit va an’analariga ega bo’ladi. O’quvchilar jamoasining rivojlanish darajasi va shakllanish bosqichlari. Jamoa va uni shakllantirish metodikasini bilish o’qituvchiik faoliyatining asosiy mazmuni sanaladi. Muhim tarbiyaviy ta’sir kuchiga ega bo’lgan sub’ektlarning alohida namuna ko’rsatishlari jamoani shakllantirishning muhim vositasi bo’lib, ushbu vosita yordamida jamoaning barcha yoki muayyan a’zosini tarbiyalash ijobiy samaralar beradi.
Jamoa tomonidan hal etilishi ko’zda tutilgan yetakchi tarbiyaviy vazifa shaxsni har tomonlama tarbiyalash, unda ijobiy sifatlarni tarbiyalash hamda mustahkam hayotiy pozitsiyani qaror toptirishdan iboratdir. O’quvchilar jamoasining rivojlanish darajasi jamoa a’zolarining jamoa tomonidan hal etilishi ko’zda tutilgan yetakchi tarbiyaviy vazifalar bajarilish sifati orqali aniqlanadi. Maktab jamoasi tarkibida eng barqaror bo’g’in - bu muayyan sinflar negizida shakllangan jamoalar sanaladi. Sinf jamoasi tarkibida o’quvchilar tomonidan amalga oshiriluvchi asosiy faoliyat o’qish faoliyati sanaladi. Aynan sinf jamoasida shaxslararo aloqa va munosabatlar tarkib topadi. Shuningdek, sinflar jamoalari negizida maktab jamoasi shakllanadi.
Maktab jamoasi ikki muhim bo’g’in – o’qituvchilar jamoasi hamda o’quvchilar jamoasi asosida tarkib topadi. O’quv yurtlari jamoasi tarkibida o’quvchilar jamoasi asosiy qismni tashkil etadi.
O’quvchilar jamoasi - bu ijtimoiy ahvoli shuningdek, umumiy saylov organlari oldidagi umumiy javobgarlik, barcha a’zolarning huquq va burchlari tengligi asosidagi o’zaro birlikka ega o’quvchilar guruhidir.
O’quvchilar jamoasi unga rahbarlikni olib boruvchi o’qituvchilar hamda bolalardan iborat jamoaning murakkab birlashmasi bo’lib, o’z-o’zini nazorat qilish hamda o’z-o’zini boshqarish huquqi, shuningdek, o’ziga xos psixologik muhit va an’analariga ega bo’ladi.
Jamoani shakllantirish muayyan qonuniyatlarga bo’ysunadigan uzoq muddatli murakkab jarayondir. Jamoaning vujudga kelish uchun to’rt bosqich zarur. Jamoaning shakllanish bosqichlarida dastlab o’qituvchi butun guruhga talab qo’yadi hamda mazkur jarayonda jamoa faollarining shakllanishiga alohida e’tibor qaratadi. Navbatdagi bosqichda muayyan darajada shakllangan jamoa faollari jamoa a’zolari oldiga ma’lum talablarni qo’yadi. Uchinchi bosqichda esa jamoa umumiy holda jamoaning har a’zosidan muayyan tarzdagi faoliyatni olib borishni talab qiladi. So’nggi (to’rtinchi) bosqichda esa jamoaning har bir a’zosi o’z oldiga mustaqil ravishda jamoa manfaatlarini ifoda etuvchi talabni qo’yish layoqatiga ega bo’ladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet22 #savol2

Tarbiyaning umumiy metodlari

Tarbiya metodi (yunoncha «metodos» – yo‘l) tarbiya maqsadiga erishishning yo‘li. Maktab amaliyotiga tatbiq etilganda, metodlar – bu tarbiyalanuvchilarning ongi, irodasi, tuyg‘ulari va xulqiga ta’sir etish usullaridir.
Tarbiyaning mutlaqo yangi metodlarini yaratishga bironta tarbiyachining kuchi etmaydi. Metodlarni takomillashtirish muammosi doimo mavjud, har bir tarbiyachi o‘zining imkoniyatiga ko‘ra uni hal qiladi, tarbiya jarayonining aniq shart-sharoitlariga mos ravishda o‘zining xususiy qarashlarini ifoda etish asosida umumiy metodikani boyitadi. Tarbiya metodlarini bunday xususiy takomillashtirish tarbiya usullari deb ataladi. Tarbiya usullari – umumiy metodning bir qismi, alohida harakati, yanada aniqlashuvi. Obrazli aytganda, usullar – bu qo‘yilgan maqsadga tezroq erishish uchun tarbiyachi o‘zining tarbiyalanuvchilari bilan yo‘l ochadigan o‘rganilmagan so‘qmoq. Agar uni boshqa tarbiyachilar ham foydalana boshlasa, u holda asta-sekin usullar keng ustunli yo‘llar – metodlarga aylanishi mumkin. Tarbiya metod va usullarini bilish, ularni to‘g‘ri qo‘llay olishni egallash – bu pedagogik mahorat darajasini belgilovchi muhim tavsiflardan biri. Tarbiya metod va usullarining aloqadorligi ana shunda.
Amaliyotda tarbiya vositalari tushunchasi ham ajratiladi. Usullar deganda ta’sir ko‘rsatishlar birligi, vosita deganda, usullar yig‘indisi tushuniladi. Vosita – bu usul ham emas, metod ham emas. Masalan, mehnat – tarbiya vositasi, biroq uni ko‘rsatib berish, mehnatni baholash, ishdagi xatoni ko‘rsatish – bu usullar. So‘z (keng ma’noda) – tarbiya vositasi, biroq replika taqkoslash – usullar. Bu bilan bog‘liqlikda ba’zan tarbiya metodlari qo‘yilgan maqsadni muvafaqqiyatli amalga oshirish uchun foydalaniladigan usul va vositalar tizimi sifatida aniqlanadi. Xuddi shuningdek metodning tuzilishida usullar va vosita albatta mavjud bo‘ladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet22 #savol3

Ta’lim mazmunini belgilab beruvchi me’yoriy hujjatlar.

Qonunga ko’ra ta’lim tizimimiz davlat ta’lim standartlari, davlat ta’lim talablari va ta’lim dasturlarini yoki ulardan birini amalga oshiruvchi ta’lim tashkilotlari; yakka tartibda pedagogik faoliyat bilan shug’ullanuvchi jismoniy shaxslar (repetitorlik); ta’lim tizimining faoliyat ko’rsatishi va rivojlanishini ta’minlash uchun zarur bo’lgan tadqiqot ishlarini bajaruvchi ilmiy-pedagogik muassasalar; ta’lim sohasida davlat boshqaruvi organlari hamda ularga idoraviy mansub tashkilotlarni o’z ichiga oladi. Ta’lim tizimini boshqarish pedagogika fanining muhim tarmog’i bo’lib, O’zbekiston Respublikasida ta’lim tizimi organlari va ularning vazifalari, ish faoliyatining mazmuni va metodlarini belgilab beradi, shuningdek, ta’lim muassasalariga rahbarlik qilish tizimini asoslaydi.
O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimini boshqarishga umumiy rahbarlikni O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi olib boradi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi ta’lim tizimini boshqarish bo’yicha quyidagi vakolatlarga egadir:
1. Ta’lim sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish;
2. Ta’lim sohasida davlat boshqaruvi organlariga rahbarlik qilish;
3. Ta’limni rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqishni amalga oshirish;
4. Ta’lim muassasalarini tashkil etish, qayta tashkil etish va tugatish tartibini belgilash;
5. Ta’lim muassasalarini akkreditatsiyadan, pedagogik, ilmiy kadrlarni attestatsiyadan o’tkazish tartibini belgilash;
6. Boshqa davlatlarning ta’lim muassasalariga O’zbekiston Respublikasi hududida ta’lim faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi ruxsatnomalar berish;
7. Qonun hujjatlari talablariga muvofiq xorijiy davlatlarning ta’lim to’g’risidagi hujjatlarni tan olish va bu hujjatlarning ekvivalent ekanligini qayd etish tartibini belgilash;
8. Davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash;
9. Davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi ma’lumot to’g’risidagi hujjatlarni tasdiqlash va ularni berish tartibini belgilash;
10. Davlat grantlari miqdorini va ta’lim muassasalariga qabul qilish tartibini belgilash;
11. Oliy ta’lim muassasalarining rektorni tayinlash;
12. Ta’lim oluvchilarning akkreditatsiya qilingan bir ta’lim muassasalaridan boshqasiga o’tkazish tartibini belgilash, shuningdek, qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlar.
Respublika ta’lim tizimini boshqarishda bir qator davlat organlariga tegishli vazirliklar, chunonchi, Xalq ta’limi vazirligi hamda Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi, shuningdek, markazlar xususan, Respublika ta’lim Markazi, viloyat, shahar, tuman xalq ta’limi bo’limlari ham ishtirok etadilar.
Ta’limni boshqarish bo’yicha vakolatli davlat organlarining huquqlari doirasiga quyidagilar kiradi:
1. Ta’lim sohasidagi yagona davlat siyosatini ro’yobga chiqarish;
2. Ta’lim muassasalari faoliyatini muvofiqlashtirish va uslubiy masalalarda ularga rahbarlik qilish;
3. DTS, mutaxassislarning bilim saviyasi va kasb tayyorgarligiga bo’lgan talablarning bajarilishini ta’minlash;
4. O’qitishning ilg’or shakllari va yangi pedagogik texnologiyalarni, ta’limning texnik va axborot vositalarini o’quv jarayoniga joriy etish;
5. O’quv va o’quv uslubiy adabiyotlarni yaratish va nashr etishni tashkil etish;
6. Ta’lim oluvchilarning yakuniy davlat attestatsiyasi to’g’risidagi nizomlarni tasdiqlash;
7. Davlat oliy ta’lim muassasalarining rektorlarini tayinlash to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasiga takliflar kiritish;
8. Pedagog xodimlarni tayyorlash, ularning malakasini oshirish, qayta tayyorlashni tashkil etish, shuningdek, qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlar.
Respublika ta’lim tizimini boshqarishda mahalliy davlat hokimiyati organlari ham ishtirok etadi. Ularning Respublika ta’lim tizimini boshqarishdagi o’rni va roli quyidagilar bilan belgilanadi:
1. Ta’lim muassasalarini tashkil etadilar, qayta tashkil etadilar va tugatadilar (respublika tasarrufida bo’lgan muassasalar bundan mustasno) ularning ustavlarini ro’yxatga oladilar;

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

2. O’z hududlaridagi ta’lim muassasalarini vakolat doirasida moliyalash miqdorlarini va imtiyozlarini belgilaydi;
3. Ta’lim sifati va darajasiga, shuningdek, pedagog xodimlarning kasb faoliyatiga bo’lgan talablariga rioya etilishini ta’minlaydilar. Shuningdek, qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni ham amalga oshiradilar.
Ta’lim tizimini boshqarish sohasida ta’lim muassasasi faoliyatini boshqarish ishlarini tashkil etishga ham alohida e’tibor beriladi. Ta’lim muassasasi uning rahbari (direktor yoki rektor) tomonidan boshqariladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet23 #savol1

O‘quvchilar jamoasining rivojlanish darajasi va bosqichlari.

Har bir tashkilotda rasmiy va norasmiy guruhlar mavjud. Ular tashkilot rivojlanishi va saqmaradorligiga katta ta’sir ko’rsatadi. Guruh- ikki yoki undan ortiq kishilarning biror maqsad yoki vazifasini amalga oshirish yo’lida birlashishi yoki o’zaro kelishuv, bir-birini tushunish.
Biz guruhlarni rasmiy va norasmiy turlarga bo’lamiz. Rasmiy guruhlar tashkilot rahbarlari tomonidan ma’lum bir maqsadni amalga oshirish yo’lida tuziladi. Ular rasmiy tashkilotning bir qismi sifatida namoyon bo’ladi. Rasmioy guruhlarda vazifalar ishtirokchilar orasida taqsimlanadi. Rasmiy guruhlarning 3 ko’rinishi mavjud:
Vertikal guruh menejer va uning bo’y sunuvchilari tomonidan tuziladi. Bu guruh ko’rinishi ba’zan funksional guruh deb ham nomlanadi.
Gorizontal guruh ishchilar tomonidan tashkilotning faqat bir bo’g’inida tuziladi. Bunday guruhlar tashkilotning turli bo’lim ishchilar tomonidan ma’lum maqsadni amalga oshirish uchun tuziladi. Vazifa bajarilgandan so’ng bu guruh tarqatib yuborilishi ham mumkin.
Ishchi guruh yangi mahsulot yaratish yoki institutda yangi kitob yozish uchun tuziladigan guruhdir. Biz bularga misol qilib Yaponiya sifat to’garaklarini aytishimiz mumkin. Bunday guruhlar tashkilotda bir nechta bo’lishi ham mumkin.
Qo’mita- ba’zi bir tashkilotlarda bu maslahat kengashi, maqsadli guruh ham, deb nomlanadi.
Jamoa va unga qo'yilgan talablar haqida so'z ketar ekan, turli yoshdagi sinflarda jamoa tashkil etishning farqli tomonlari bormi? Ularning o'ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat, degan savol tug'ilishi tabiiy.
Jamoa a’zolariga:
• ixtiyoriylik;
• demokratik faoliyat;
• so'z erkinligi;
• tashabbuskorlik;
• mustaqillik;
• faollik;
• ijodiy faoliyat ko'rsatishlari uchun imkoniyat yaratilishi kerak
2. O‘quvchilаr jаmоаsini shаkllаntirishning mоhiyati vа tаshkiliy аsоslаri.
O'quvchilar jamoalarini tuzish guruhlarda, sinflarda turli farq- lar bilan amalga oshiriladi. Shuning uchun barcha sinflar uchun bir xildagi yo'l-yo'riqlami belgilab bo'lmaydi.
Ayniqsa, boshlang'ich, V va IX sinflarda o'quvchilar jamoasini tashkil etish va jipslashtirish katta qiyinchiliklar tug'diradi. Bu sinflarda ko'pincha o'quvchilar tarkibi mutloq yangi yoki qisman o'zgaradi. Shunday ekan, o'quvchilar jamoasini yangidan tuzishga to'g'ri keladi.
VI-VII sinflarda o'quvchilar faollari kengayib boradi. Ular ko'proq jamoatchilik ishlarida qatnashadilar, o'zlarining axloqiy tajribalarini boyitadilar, mehnat qilish malakalari va ko'nikmalarini rivojlantiradilar.
Sinf rahbari quyi va o'rta sinflarda bu ishlami amalga oshi- rishda bolalar va o'smirlar uyushmasiga, yuqori sinflarda ≪Yoshlar ittifoqi yetakchisi≫ yordamiga tayanadi.
Sinf jamoasini jipslashtirish yo‘llari:
1. Jamoatchilik topshirig'i berish.
2. Sinf faollarini to'g'ri tanlash.
3. O'quvchilami istiqbolga chorlash.
4. Sinfda ijobiy an’analami qaror toptirish.
5. O'quvchilarga yagona talablar qo'yish.
Jamoatchilik topshirig'i. Jamoa bo'lib ishlash, amaliy fao-liyat ko'rsatish sinf jamoasini jipslashtirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu faoliyat sinf jamoasi hayotini mazmundor va qiziqarli qiladi. Sinfdagi barcha o'quvchilarga, hatto qoloq, inti-zomi bo'sh o'quvchilarga ham jamoat topshirig'i berish kerak.Bu bolalami mehnatsevarlik, tejamkorlik va tartib-intizomga o'igatadi.
Sinfdagi faollami aniqlash. Sinf rahbari dastlabki kunlarda-noq o'quvchilami jamoat topshiriqlari orqali kuzatib boradi. Ular ichidan faol bolalami tanlab oladi. Shunday ongli, tashabbuskor, tashkilotchi, a’lochi o'quvchilardan sinf faollarini saylaydi.
Jamoat ishini faqat faollar zimmasiga emas, balki barcha o'quvchilar orasida taqsimlash maqsadga muvofiqdir.
O'quvchilami istiqbolga chorlash. Istiqbol - bu yorqin, qiziqarli va quvonchli voqealar manzilidir. Sinfda yorqin va jozibador istiqbollaming bo'lmasligi, bu jamoada bir xillik va zerikarli holat- lami keltirib chiqaradi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet23 #savol2

Tarbiya metodlari, usullari va vositalari tushunchalari.

Tarbiya metodi (yunoncha «metodos» – yo‘l) tarbiya maqsadiga
erishishning yo‘li. Maktab amaliyotiga tatbiq etilganda, metodlar – bu
tarbiyalanuvchilarning ongi, irodasi, tuyg‘ulari va xulqiga ta’sir etish usullaridir.
Tarbiyaning mutlaqo yangi metodlarini yaratishga bironta tarbiyachining
kuchi etmaydi. Metodlarni takomillashtirish muammosi doimo mavjud, har bir
tarbiyachi o‘zining imkoniyatiga ko‘ra uni hal qiladi, tarbiya jarayonining aniq
Shart-Sharoitlariga mos ravishda o‘zining xususiy qarashlarini ifoda etish asosida
umumiy metodikani boyitadi. Tarbiya metodlarini bunday xususiy
takomillashtirish tarbiya usullari deb ataladi. Tarbiya usullari – umumiy
metodning bir qismi, alohida harakati, yanada aniqlashuvi. Obrazli aytganda,
usullar – bu qo‘yilgan maqsadga tezroq erishish uchun tarbiyachi o‘zining
tarbiyalanuvchilari bilan yo‘l ochadigan o‘rganilmagan so‘qmoq. Agar uni boshqa
tarbiyachilar ham foydalana boshlasa, u holda asta-sekin usullar keng ustunli
yo‘llar – metodlarga aylanishi mumkin. Tarbiya metod va usullarini bilish, ularni
to‘g‘ri qo‘llay olishni egallash – bu pedagogik mahorat darajasini belgilovchi
muhim tavsiflardan biri. Tarbiya metod va usullarining aloqadorligi ana Shunda.
Amaliyotda tarbiya vositalari tushunchasi ham ajratiladi. Usullara deganda
ta’sir ko‘rsatishlar birligi, vosita deganda, usullar yig‘indisi tushuniladi. Vosita –
bu usul ham emas, metod ham emas. Masalan, mehnat – tarbiya vositasi, biroq uni
ko‘rsatib berish, mehnatni baholash, ishdagi xatoni ko‘rsatish – bu usullar. So‘z
(keng ma’noda) – tarbiya vositasi, biroq replika taqkoslash – usullar. Bu bilan
bog‘liqlikda ba’zan tarbiya metodlari qo‘yilgan maqsadni muvafaqqiyatli amalga
oshirish uchun foydalaniladigan usul va vositalar tizimi sifatida aniqlanadi. Xuddi
Shuningdek metodning tuzilishida usullar va vosita albatta mavjud bo‘ladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet23 #savol3

Hozirgi vaqtda ta’lim mazmunini belgilashga doir asosiy g‘oyalar

Ta’lim mazmuni – bu jamiyatning Shaxsni ma’naviy rivojlanishi darajasiga
qo‘yilgan talablar, jamiyatning ijtimoiy tajriba va madaniyatini aks ettirgan ijtimoiy
buyurtmasi modelidir. Hozirgi sharoitda o‘rta maktab, akademik litsey va kasb-
hunar kollejlari uchun ta’lim mazmuni (o‘quv rejalari)ni ishlab chiqishda ta’lim
mazmunida quyidagi g‘oyalar etakchi o‘rin tutadi:
1)
insoniylashtirish;

2)
insonparvarlashtirish;

3)
integratsiyalashtirish;
4)
standartlashtirish;
5)
ko‘p bosqichlilikka asoslanish;
6)
amaliylashtirish;
7)
axborotlashtirish;
8)
individuallashtirish;
9)
uzluksizlik.
Maktab ta’limi mazmunini shakllantirish quyidagi umumiy tamoyillarga
muvofiq amalga oshiriladi:
1. Ta’lim mazmunining barcha elementlari barcha bosqichlarda jamiyat, fan,
madaniyat va shaxs rivojlanishi talablariga mos bo‘lishi tamoyili.
2. Ta’limning yagona mazmunli va protsessual tomoni tamoyili.
3. Ta’lim mazmunining yaxlit tuzilishi tamoyili.
4. Ta’lim mazmunini insonparvarlashtirish tamoyili.
5. Ta’lim mazmunini fundamentallashtirish tamoyili.
6. Ta’lim mazmunining ketma-ketligi tamoyili.
7. Ta’limning mazmuni muntazamligi tamoyili.
8. Ta’lim mazmunining o‘quvchilar yoshlari imkoniyatlariga mosligi
tamoyili.
Umumiy o‘rta ta’limning mazmunini shakllantirish ko‘rib chiqilgan
tamoyillarini zamonaviy o‘rta maktablar uchun tanlab olish quyidagi mezonlar
bo‘yicha amalga oshiriladi:
-
erkin fikrlovchi shaxsning rivojlanishi va uning madaniyatini
shakllantirish masalalari mazmunini yaxlit aks ettirish;
-
ilmiy va amaliy ahamiyati;
-
ta’lim mazmunining murakkabligi, o‘quvchilar imkoniyatlarining
mavjud o‘quv dasturlariga mosligi;
-
ta’lim hajmining uni o‘rganishga ajratiladigan vaqtga mosligi;
-
maktab hamda litseylar bazasining zamonaviy talablarga javob berishi;
-
umumiy o‘rta ta’lim mazmunini qurishda xalqaro tajribalarni hisobga
olish.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet24 #savol1

O‘quvchilar jamoasi rivojining asosiy shart-sharoitlari.

Didaktika va metodikaning maqsadi: ta’lim berish, o'qitish, o'rgatishni amalga oshirishdir. Didaktika «nimani?» va «nima uchun?» o‘qitish kerak degan savollar bilan shug'ullansa, metodika esa u bilan uzviy bog‘liq holda «qay tarzda, qanday?» va «nimalar yordamida o'qitish?» lozim masalalari bilan shug‘u)lanadi. Didakti­kaning an’anaviy «qanday o'qitish kerak?» degan savoli bizni o'qitish metodlari kategoriyasiga olib keladi. Metodlarsiz qo'yilgan maqsadlarga erishib bo'lmaydi. U qo'yilgan maqsad bilan natijani bog'laydi.
«Metod» atamasi yunoncha «methodos — tadqiqot yoki bilish yo'li, nazariya, ta’limot» so'zidan kelib chiqqan bo'lib — tadqiqot yo'li, liaqiqalga ifililisli, bilisli, liarakaf qilish yo'llari, kutilayotgan natija^a erishish usuli ma’nosini anglatadi. Metod deganda voqyelik- ni amaliy yoki nazariy o'zlashlirish usullari tushuniladi. Faoliyat­ning lurli jabhalarini o'rganishni qamrab olgani holda ilmiy bilish va uning usullari metodikaning asosiy yo'nalishidir. Unda ta’lim va larbiya berish usullari asosiy o'rinda turadi. Metod — o'qituvchi bi­lan o'quvchi-talabalarning ta’lim-tarbiyadan qo'yilgan maqsadga erishishga qaratilgan tartibga solingan, tizimlashtirilgan faoliyatdir.
Metod nihoyatda serqirra bo'lib, juda ko'p komponentlarni jamlaydi. Uning qirralariga: ta’lim-tarbiyaning maqsadi; o'qituvchi tanlagan maqsadga yetish usullari; o'qituvchi bilan o'quvchi- talabalarning hamkorlik qilish yo'llari; ta’lim maqsadini aniq o'quv materiali mazmunida ifodalash; ta’lim-tarbiya jarayonining (qonun, qonuniyatlar, prinsiplar) mantig'i; axborotlar manbasi; o'qituvchining mahorati; ta’lim-tarbiya jarayoni qatnashchilarining faolligi; o'qitish vositalari va usullari tizimi va boshqalarni yozish mumkin. Murakkabligi uchun ham metodni yagona ma’noga ega tarzda ifodalash qiyin. Shu bois metodning mazmun-mohiyatini, sifatlarini soddalashtirilgan variantdagi ta’riflarda berishga to'g'ri keladi.
O'qitish metodlarining serqirraligi, murakkab tuzilishga ega ekanligi unga turli jihatdan yondashuvlarda o'z ifodasin1 topadi. P. Podlasiyning fikricha, metod-jarayonning o'zagi, rejalashtirilgan maqsadni yakuniy natija bilan bog‘lovchi bo‘g‘in. Uning «Maqsad — mazmun — metodlar — shakllar - o‘qitish vositalari» tizimidagi roli hal qiluvchidir1. Pedagogik amaliyotda, an'anaga muvofiq, o‘quv - tarbiyaviy maqsadlarga erishish uchun qo'llanilayotgan, tartibga solingan faoliyat usuli metod deb tu­shuniladi. Bunda o‘qituvchining o‘qitish faoliyati usullari bilan o'quvchining o'qish faoliyatining usullari bir-biriga bog'liqligi ta’kidlanadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet24 #savol2

Shaxs ongini shakllantirish metodlari.

Shaxs ongini shakllantirish (ishontirish) metodlariga quyidagilar kiradi: hikoya, tushuntirish, izohlash, ma'ruza, etik suhbat, nasihat, o'git, ko'rsatma, munozara, namuna
Bu guruhga mansub metodlarning mohiyati shundaki, ular orqali o’quvchilar ongiga jamiyatda ustuvor o’rin tutuvchi ijtimoiy g’oya va maqsadlar singdiriladi. O’quvchilarda g’oyaviy onglilik va ijtimoiy faollik, ya’ni, davlatning ichki va xalqaro siyosati mazmunini tushunish va idrok qilish ko’nikmalarini tarbiyalash lozim.

Tushuntirish ijtimoiy ongni shakllantirishda eng ko’p ishlatiladigan metoddir. Tushuntirishning vazifasi o’quvchilarni yuksak madaniyatli, milliy g’urur tuyg’usiga ega bo’lib voyaga еtishlarini tarbiyalashga yordam berishdan iborat.

Suhbat. O’quvchi shaxsini g’oyaviy va ma’naviy-axloqiy jihatdan shakllantirishda o’qituvchining jonli so’zi eng ta’sirchan metod hisoblanadi. Suhbat uchun mavzu tanlashda uning mazkur sinf o’quvchilari uchun dolzarbligi, o’quvchilarning suhbat mazmuniga bo’lgan munosabatlari va suhbatdan kutilayotgan natijani hisobga olish zarur.
Hikoya. O’quvchilar odatda hayot va turli adabiyotlardan olingan aniq misollar bilan boyitilgan hikoyalarni katta qiziqish bilan tinglaydilar. Ularga axloq me’yorlari, xalq o’tmishi, tabiiy boyliklar, qahramonlar hayoti va jasorati, shuningdek, tarix, adabiyot va san’at haqida hikoya qilib berish mumkin. Badiiy adabiyot namunalari, shuningdek, ommaviy axborot vositalari – radio, televidenie, gazeta va jurnallar sahifalarida hamda Internet matbuotida e’lon qilingan ma’lumotlar ham o’quvchilar uchun qimmatli material bo’lib xizmat qiladi. Suhbat ham, hikoya ham o’quvchilarning yoshiga mos mavzularda, ular tushunadigan so’zlar vositasida adabiy tilda o’tkazilishi maqsadga muvofiqdir. Suhbat yoki hikoya mavzusining o’quvchilar tomonidan belgilanishi, ularning samarali kechishini ta’minlaydi, buning natijasida o’quvchilar ilgari surilayotgan mavzuga befarq qaramaydilar.
Namuna. O’quvchilar o’z atrofidagi kishilarda hamma yaxshi axloqiy sifatlarni ko’rishlari va ibrat olishlari nihoyatda muhim.
O’qituvchining shaxsan o’zi namuna bo’lishi, ayniqsa, yoshlarga katta ta’sir ko’rsatadi. Ular o’qituvchining darsda va hayotda o’zini qanday tutishini, atrofdagi kishilar bilan qanday muomala qilishini, o’z vazifalarini qanday bajarishini kuzatib yuradilar.
O’quvchilar o’zlariga yaqin kishilarning xulq-atvoriga taqlid qiladilar, Xulq-atvorlar bolalarda yaxshi sifatlarning, ba’zan esa yomon sifatlarning ham tarkib topishiga ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun o’qituvchi va ota-onalar har qanday holatda ham o’zlarini tuta bilishlari kerak. Ular qaerda bo’lishmasin, atroflarida bolalar borligini his etishlari lozim. Kattalarning so’zi bilan yurish-turishi va xatti-harakatlarida tafovut bo’lmasligi kerak.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet24 #savol3

Ta’lim nazariyasi (didaktika) peda-gogikaning tarkibiy qismi sifatida.

Didaktika pedagogikaning tarkibiy qismi sifatida. Didaktika pedagogika nazariyasining nisbatan mustaqil qismi bo'lib, unda o'qitish jarayonining umumiy qonuniyatlari ochib beriladi. Didaktikaning so'zma-so'z tarjimasi "ta'lim nazariyasi" ma'nosini anglatadi. Didaktika "yunoncha" so'zdan olingan bo'lib, "didacticos" - o'rgatish, o'qitish ma'nosini bildiradi.

Didaktika - ta'lim jarayoni, mazmuni, qonuniyat va tamoyillari, shakl, metod va vositalarini ilmiy asoslab beruvchi ta'lim nazariyasi, pedagogikaning alohida sohasi.

Bu atamani nemis pedagogi V.Ratke (1571-1635) fanga kiritgan, deb hisoblanadi. Didaktika nomi ostida fanni nazariy va metodologik asoslarini tadqiq qiladigan ilmiy fanni tushundi. Didaktikaning fundamental ilmiy asoslari ilk bor Ya.A.Komenskiy tomonidan ishlab chiqilgan. 1657-yilda u chex tilida "Buyuk didaktika" asarini yozdi. Didaktikani Komenskiy "hammani hamma narsaga o'rgatish san'ati" deb tushuntirdi.

"Didaktika" atamasi ilk bor nemis pedagogi Volfgang Ratkening "Didaktika yoki ta'lim san'ati" (1613-yil) deb nomlangan ma'ruzasida qo'llanilgan.

Didaktika ilmiy bilimlar tizimi sifatida birinchi marta chex pedagogi Yan Amos Komenskiyning "Buyuk didaktika" (1657-yil) asarida ochib berilgan.

Didaktikada ta'limni tashkil etishning umumiy masalalari, o'qitish jarayonining mohiyati, ta'limning mazmuni, o'qitish qonuniyatlari, o'qitish tamoyillari, metodlari, uning tashkiliy shakllari yoritiladi.

Pedagog - olimlar yillar davomida ta'lim tizimida Nega o'qitamiz? Nimani o'qitamiz? Qanday o'qitamiz? Qaerda o'qitamiz? kabi savollarga javob izladilar. Didaktika "nimaga o'qitish?", "nimani o'qitish?", "qaerda o'qitish?", "qanday o'qitish?" kabi savollarga javob beradi.

Ushbu holatga asosan 1990 yillarning o'rtalarida ta'lim sohasiga oid teoriyalar va ularning asoschilari, o'sha davr amaliy darslari va o'qitish tarixi, talqin qilish kabilar bevosita ta'sir ko'rsatadi. Men o'z hamkasblarimga qarata o'zida " qanday o'qitish" kabi savollarga javob topish imkoniyatiga ega bo'lgan qo'llanmalar avval ham, xozir ham ta'lim jarayonida asosiy ustun bo'lib kelgan va talabalar, izlanuvchilarga amaliy maslahat ko'rsata olgan deb ayta olaman.

Didaktikaning ob'yekti - o'sib kelayotgan avlodga ijtimoiy tajribalarni, milliy va umuminsoniy madaniyatni tarkib toptirishga yo'naltirilgan faoliyatning asosiu turi hisoblangan ta 'lim berishdir.

Didaktikaning predmeti sifatida o'rgatish (o'qituvchi faoliyati) va o'rganish (o'quvchilarning bilish faoliyati), ularning o'zaro harakati aks etadi.

O'qitish jarayoni pedagogning o'rgatuvchilik faoliyatini va o'quvchilarning maxsus tashkil etilgan bilish faoliyatini o'z ichiga oladi. Shu o'rinda bu jarayonlarning tahliliga e'tibor qarataylik. Ta'limda o'qituvchining boshqaruvchilik roli o'z kasbining ijtimoiy asoslaridan kelib chiqib, ajdodlarining boy tajribasini, insoniyatning asrlar davomidagi bilish, mehnat, muloqot, umumiy aloqalar, estetik hamda axloqiy qarashlar jarayonida qo'lga kiritgan yutuqlarni egallashni shart qilib qo'yadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:06]

#bilet25
#savol1

SHaxs xulq-atvori va faoliyatini tashkil etish metodlari.

Shaxsning xulq-atvor nazariyasi
Faylasuflar qadim zamonlardan buyon shaxs xulq-atvorining u yoki bu shakllari qonuniyatlarini aniqlashga, nima sababdan bir kishi bilan umumiy til topishi oson-u, boshqa kishi bilan umumiy til topishning hyech qanday iloji yo’qligini, ayrim kishining xulq-atvori mantig’i nima bilan belgilanishini aniqlashga urinib kelganlar.
Xulq-atvor shaxsning atrof-muhit bilan o’zaro ta’sirga kirishish shakllaridan iborat bo’lib, ular bir qator omillarga bog’liq bo’ladi. Shaxsni va uning xulq-atvorini tavsiflab beradigan asosiy omillarga quyidagilar kiradi:

shaxsning tabiiy xususiyatlari, uning o’ziga xos psixologik xususiyatlari;

ehtiyojlari, sabablari, qiziqishlari tizimi;

shaxsni boshqarish tizimi, uning “men-obrazi”.

Shaxsning tabiiy xususiyatlari – bular unda tug’ilgan vaqtidan boshlab mavjud bo’lgan narsalardir. Odatda, ular faollik va ta’sirchanlik singari dinamik tavsiflarning ma’lum darajada ifodalanishi bilan ajralib turadi. Shaxsning faolligi turli xil faoliyatlarga intilishida, o’zini namoyon qilishida, psixik jarayonlarning, harakat reaksiyasining kechish kuchi va tezligida ifodalanadi, ya’ni shaxsning faoliyatiga xos bo’lgan xususiyat sifatida namoyon bo’ladi. Faollikning eng oxirgi ifodasi, bir tomondan, katta kuch-g’ayrat sarflpsh, harakatdagi, faoliyatdagi, nutqdagi shiddatkorlik bo’lsa, ikkinchi tomondan, psixik faoliyat, nutq, imo-ishoraning zaifligi, passivligida aks etadi. Ta’sirchanlik shaxsning asabi qo’zg’aluvchanligining turli darajasida, uning atrofimizdagi olamga bo’lgan munosabatini ko’rsatib beruvchi his-tuyg’ularining shiddatkorligida namoyon bo’ladi. XX asr 20-yillarining boshlarida shvesariyalik psixiatr K.G.Yung shaxsning psixologik xususiyatlarini “ekstraversiya” va “introversiya” tushunchalari orqali ta’riflab berishni taklif etdi.
Ekstraversiya (extra – tashqari) shaxsning shunday psixologik xususiyatlarini ko’rsatib beradiki, bunda shaxs o’zining qiziqishlarini tashqi omilga, tashqi obyektlarga qaratadi, ba’zan ba’zan buni o’zining qiziqishlari hisobiga, shaxsiy ahamiyatini pasaytirish hisobiga amalga oshiradi.

Ekstravertlarga xulq-atvorining ta’sirchanligi, imo-ishoralardagi faollik, samimiylik, tashabbus ko’rsatish (ba’zan ortiq darajada), ijtimoiy ko’nikuvchanlik, ichki olamning ochiqligi xos bo’ladi.

Introversiya (into – ichki) shaxsning o’z shaxsiy manfaatlariga, ichki olamiga diqqat e’tiborining qayd qilinishi bilan ajralib turadi.

Introvertlar o’zlarining manfaatlarini eng muhim deb hisoblab, uni yuqori darajada qadrlaydilar. Ular uchun odamovilik, biqiqlik, ijtimoiy passivlik, mustaqil tahlil qilishga moyillik, yetarli darajada murakkab ijtimoiy adabtasiya (ko’nikuvchanlik) xosdir.

Introversiya – ekstraversiyaning hissiy tavsiflar bilan birga qo’shilib kelishi shaxs temperamentini belgilab beradi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#bilet25 #savol2

Ta’lim muassasasi Ustavi – rahbarlik va boshqaruv tizimini aniqlovchi hujjat.

Ta’lim muassasasini boshqarishning pedagogik- psixologik asoslari. Boshqarish faqat ishlab chiqarishgagina xos bo`lgan jarayon emas. Balki ijtimoiy sohalar, shuningdek, ta’lim tizimida ham boshqarishni to`g`ri tashkil etilishi juda muhim.
Hozirgi paytda yagona pedagogik jarayonni boshqarishga ilmiy yondashish harakati kuchaydi. Bu esa intellektual salohiyati yuqori kadrlarni shakllantirish uchun o`ta muhim hisoblanadi.
Avvalo, boshqarishning ijtimoiy mohiyatini anglab olaylik. Boshqarish ma’lum bir ob’ektga tashkiliy, rejali, tizimli ta’sir ko`rsatish demakdir.
Ta’lim muassasasining pedagogik faoliyatini boshqarish ta’lim muassasasining faoliyat xususiyatiga ko`ra pedagogik jarayonini rejalashtirish, tashkil etish, rag`batlantirish, natijalarni nazorat va tahlil qilish maqsadida amalga oshiriluvchi boshqaruv faoliyatidir.
Bugungi kunda pedagogika faniga ta’lim muassasalarini boshqarish bo`yicha yangidan-yangi tushunchalar kirib kelyapti, ularning mohiyati avvalgilardan ham teranroqdir. Masalan, «ta’sir etish» tushunchasining o`rniga «o`zaro harakat», «hamkorlik», «refleksiv boshqarish» kabi tushunchalar qo`llanilmoqda.
Ta’lim muassasalarini boshqarish nazariyasi ta’lim muassasalarining menejmenti nazariyasi bilan boyitildi. Menejment nazariyasi xodimlarga nisbatan ishonch, ularning unumli mehnat qilishlari uchun sharoit yaratish hamda o`zaro hurmat bilan tavsiflanadi.
Xo`sh, menejment va menejer atamalarining asl mohiyati nimani anglatadi?
Biz ushbu tushunchalarning mohiyati, ta’lim muassasida davlat-jamoa boshqaruvining pedagogik-psixologik asoslarini tushunishimizda ushbu yo`nalishda tadqiqot olib borgan pedagog R.Ahliddinovning qarashlari alohida diqqatga sazovor.
Menejment deganda, odatda rahbarlik lavozimiga rasman tayinlangan shaxslarning ishigina tushuniladi. Boshqarishga, shuningdek, murabbiylik ishi ham taalluqli hisoblanadi. Menejment (yoki boshqarish) mavjud minimal imkoniyatlardan maksimal natijalarga erishish maqsadida muayyan xodim yoki guruhga ta’sir etish, ular bilan hamkorlik qilish jarayonidir. Ta’lim muassasasi menejmenti haqida so`z yuritilganda, O`zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ning 4.6-bandida so`z yuritilayotgan jarayonning mohiyati haqida batafsil to`xtalib o`tilganligini alohida ta’kidlash zarur. Ushbu hujjatda qayd etilicha, ta’lim muassasasi menejmentida quyidagi holatlar nazarda tutiladi:

uzluksiz ta’lim tizimi va kadrlar tayyorlashning davlat va nodavlat ta’lim muassasalarini tarkibiy jihatdan o`zgartirish va ularni izchil rivojlantirish davlat yo`li bilan boshqarib borilishi;

barcha darajadagi ta’lim boshqaruv organlarining vakolat doiralari «Ta’lim to`g`risida»gi qonunga muvofiq belgilanadi;

ta’limning normativ-huquiy bazasi rivojlantiriladi;

moliya-xo`jalik faoliyatini olib borish hamda ta’lim jarayonini tashkil etishda o`quv yurtlarining huquqlari kengayadi va mustaqilligi ta’minlanadi;

ta’lim muassasalari O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda attestatsiyadan o`tkaziladi hamda akkreditatsiyalanadi. Akkreditatsiya yakunlariga ko`ra ta’lim sohasida faoliyat ko`rsatish huquqi beriladi;

muassis tashkilotlarning, mahalliy hokimiyat organlarining, savdo-sanoat doiralarining, jamoat tashkilotlarining, fondlarning va homiy vakillarni o`z ichiga oluvchi vasiylik va kuzatish kengashlari tizimi orqali ta’lim muassasalarining samarali, jamoat boshqaruvi tizimi joriy etiladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#bilet25 #savol3

Didaktikaning maqsad va vazifalari.

Didaktika va metodikaning maqsadi: ta’lim berish, o'qitish, o'rgatishni amalga oshirishdir. Didaktika «nimani?» va «nima uchun?» o‘qitish kerak degan savollar bilan shug'ullansa, metodika esa u bilan uzviy bog‘liq holda «qay tarzda, qanday?» va «nimalar yordamida o'qitish?» lozim masalalari bilan shug‘u)lanadi. Didakti­kaning an’anaviy «qanday o'qitish kerak?» degan savoli bizni o'qitish metodlari kategoriyasiga olib keladi. Metodlarsiz qo'yilgan maqsadlarga erishib bo'lmaydi. U qo'yilgan maqsad bilan natijani bog'laydi.

«Metod» atamasi yunoncha «methodos — tadqiqot yoki bilish yo'li, nazariya, ta’limot» so'zidan kelib chiqqan bo'lib — tadqiqot yo'li, liaqiqalga ifililisli, bilisli, liarakaf qilish yo'llari, kutilayotgan natija^a erishish usuli ma’nosini anglatadi. Metod deganda voqyelik- ni amaliy yoki nazariy o'zlashlirish usullari tushuniladi. Faoliyat­ning lurli jabhalarini o'rganishni qamrab olgani holda ilmiy bilish va uning usullari metodikaning asosiy yo'nalishidir. Unda ta’lim va larbiya berish usullari asosiy o'rinda turadi. Metod — o'qituvchi bi­lan o'quvchi-talabalarning ta’lim-tarbiyadan qo'yilgan maqsadga erishishga qaratilgan tartibga solingan, tizimlashtirilgan faoliyatdir.

Metod nihoyatda serqirra bo'lib, juda ko'p komponentlarni jamlaydi. Uning qirralariga: ta’lim-tarbiyaning maqsadi; o'qituvchi tanlagan maqsadga yetish usullari; o'qituvchi bilan o'quvchi- talabalarning hamkorlik qilish yo'llari; ta’lim maqsadini aniq o'quv materiali mazmunida ifodalash; ta’lim-tarbiya jarayonining (qonun, qonuniyatlar, prinsiplar) mantig'i; axborotlar manbasi; o'qituvchining mahorati; ta’lim-tarbiya jarayoni qatnashchilarining faolligi; o'qitish vositalari va usullari tizimi va boshqalarni yozish mumkin. Murakkabligi uchun ham metodni yagona ma’noga ega tarzda ifodalash qiyin. Shu bois metodning mazmun-mohiyatini, sifatlarini soddalashtirilgan variantdagi ta’riflarda berishga to'g'ri keladi.

O'qitish metodlarining serqirraligi, murakkab tuzilishga ega ekanligi unga turli jihatdan yondashuvlarda o'z ifodasin1 topadi. P. Podlasiyning fikricha, metod-jarayonning o'zagi, rejalashtirilgan maqsadni yakuniy natija bilan bog‘lovchi bo‘g‘in. Uning «Maqsad — mazmun — metodlar — shakllar - o‘qitish vositalari» tizimidagi roli hal qiluvchidir1. Pedagogik amaliyotda, an'anaga muvofiq, o‘quv - tarbiyaviy maqsadlarga erishish uchun qo'llanilayotgan, tartibga solingan faoliyat usuli metod deb tu­shuniladi. Bunda o‘qituvchining o‘qitish faoliyati usullari bilan o'quvchining o'qish faoliyatining usullari bir-biriga bog'liqligi ta’kidlanadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]
#variant26 1.

Shaxsning xulq-atvorini motivatsiyalash va rag‘batlantirish metodlari.

Tarbiyalanuvchilarga ta’sir etishi natijalariga ko‘ra metodlarni ikki guruhga bo‘lish mumkin:1. Axloqiy me’yorlar, motivlarni hosil qilishga, tasavvur, tushuncha, g‘oyalarni shakllantirishga ta’sir etuvchi. 2. Xulq-atvorning u yoki bu turini aniqlaydigan odatlarni hosil qilishga ta’sir etuvchi. Rag’batlantirish – talabaning namunali xulqi uchun boshqalarga ibrat qilib ko’rsatish, faxriy yorliqlar bilan taqdirlash, devoriy gazetada talaba to’g’risida kichik ma’lumotnoma berish, uning suratini maxsus doskaga qo’yish, ota-onasining nomiga tashakkurnoma yuborish.
Ragʻbatlantirish metodlari – oʻquvchilarning harakatlarini ijobiy baholashni koʻzda tutadi. Ragʻbatlantirish quvonch, qoniqish, qanoatlanish kechinmalarini paydo qiladi, tetiklik va gʻayrat bagʻishlaydi, oʻz kuchiga ishonchni mustahkamlaydi, ijobiy xatti-harakatlarni ragʻbatlantiradi, oʻz faoliyati va xulqiga mas’uliyatini oshiradi. Ragʻbatlantirish metodlari xilma-xil boʻlib, ular tarkibiga ma’qullash, koʻngil koʻtarish, dalda berish, ishonch bildirish, qayd qilish, ogʻzaki va yozma tashakkur bildirish, mukofatlash va boshqalar kiradi.
Ragʻbatlantirish pedagogik talablarni hisobga olgan holda qoʻllanilishi lozim. Har qanday ragʻbatlantirish oʻquvchining jamoa oldidagi chinakkam xizmatlariga muvofiq boʻlishi lozim. Ragʻbatlantirish vaqtida oʻquvchining alohida xususiyatlarini, jamoada tutgan oʻrnini hisobga olish va u ketma-ket boʻlmasligi kerak. Haddan oshirib maqtash jamoaga nisbatan taqqoslash talabchanlikni boʻshashtirib yuborish, bular oʻquvchida man-manlik, xudbinlik sifatlarining yuzaga kelishiga sabab boʻladi. Ragʻbatni tashkil etishda oʻquvchining muvaffaqiyati bilan birga uning jamoadagi oʻrni, axloqiy qiyofasi, shuningdek, mehnatga, jamoa topshiriqlariga, jamoaning oʻziga munosabati borasidagi jamoa fikrini inobatga olish ham talab etiladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant26 2.

Korreksion pedagogika pedagogik fanlarning tarmog‘i sifatida.

XIX asrning 20 yillaridan beri Defektologiya fani – jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bolalar talim tarbiyasi bilan shug‘ullanadigan fan sifatida o‘rganilib kelmoqda. Xozirgi kunda bu fan «korreksion pedagogika» deb ham yuritilmoqda. Inson xuquqlari dekloratsiyasi, bolalar konvensiyasi talablaridan kelib chiqqan xolda jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor kishilarni kamsitmaslik, xaqoratlamaslik uchun masalan, Moskva shahridagi Defektologiya ilmiy-tadqiqot instituti “Korreksion pedogogika ilmiy tadqiqot instituti” deb nomlanmoqda. Defektologiya fani ko‘p mamlakatlarda korreksion pedagogika deb yuritilmoqda. Korreksion pedagogika fanining predmeti - anomal bolalar , ya’ani jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bolalar ( yunoncha anomalos - odatdan tashqari ), norasao degan ma’noni bildiruvchi so‘zi bilan yuritiladi. Xozirgi kunda O‘zbekistonda Korreksion pedagogika —aloxida yordamga muxtoj jismoniy yoki ruhiy kamchiliklari bor bolalarning psixofiziologik rivojlanishidagi xususiyatlarini o‘rganadigan, ularning ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanadigan fandir. Korreksion pedagogika so‘zi lotincha tuzatish— bartaraf etish, pedagogika— ta’lim-tarbiya, urganish degan suzlardan olingan. Ruhiy va jismoniy kamchiliklari bor bolalar anomal bolalar deyiladi (yunoncha odatdan tashqari, noraso degan ma’noni bildiruvchi anomalos suzidan olingan). Korreksion pedagogika fanining mavzu bahsi anomal, aloxida yordamga muxtoj bolalardir. Korreksion pedagogikaning vazifasi — anomaliyalarning kelib chiqish sabablari, turlarini, anomal bolalarning psixofiziologik rivojlanishdagi xususiyatlarini urganish, shular, asosida integratsiyalashgan, inklyuziv yoki differensial ta’limni tashkil etish, ularning ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanishdir. Korreksion pedagogika fanining maqsadi — anomal bolalarga integratsiyalashgan-inkiyuziv xamda differensial ta’limni tashkil etish uchun zarur shart-sharoitlarni urganish, ulardagi psixofiziologik kamchiliklarni iloji boricha bartaraf etish, tuzatish yoki bilinmaydigan holga keltirish usullarini belgilash va amaliyotda tatbiq etish yullarini tarbiyachi hamda o‘qituvchilarga ko‘rsatib berishdan iborat. Anomaliyalar har xil bo‘ladi, ularning ba’zilari batamom bartaraf etiladi, ba’zilari bir qadar tuzatiladi, korreksiyalanadi, boshqalari esa bilinmaydigan holga keltiriladi, ba’zilari esa kompensatsiyalanadi. Bola nutqida qo‘pol kamchiliklar bo‘lsa, to‘g‘ri tashkil etilgan logopedik choralarni o‘z vaqtida ko‘rish yo‘li bilan ularni to‘liq bartaraf etish mumkin. Boladagi nuqson organik kamchiliklar natijasida paydo bo‘lgan bo‘lsa (masalan, oligofreniya shunday nuqson jumlasiga kiradi), uni to‘liq bartaraf etib bo‘lmasa ham, biroq qisman tuzatish mumkin. Korreksion pedagogika amaliyotida yana shunday anomaliyalar uchraydiki, ularni tuzatib ham, korreksiyalab ham bo‘lmaydi, masalan, tug‘ma ko‘rlik yoki karlik shular jumlasidandir. Bunda ko‘rish analizatorining vazifasini sezgi organlariga, eshitish analizatorining vazifasini esa ko‘rish analizatoriga yuklash, ya’ni kompensatsiyalash, o‘rnini bosipsh mumkin. Ko‘rish qobiliyati zaif bolalar sezgi organlariga tayangan holda barmoqlari bilan Brayl shriftidan foydalanadilar. Bunda harf olti nuqta kombinatsiyasi bilan belgilanadi. Eshitish qobiliyati zaif bolalar esa imo-ishora, ya’ni daktil nutqdan, barmoqlar harakati bilan anglatiladigan nutqdan foydalanishlari mumkin.
Korreksion pedagogika nisbatan yangi fan. U asosan 19 asrning o‘rtalarida rivojlana boshladi. 1925 yilda Moskva shaxrida Eksperimental defektologiya instituti tashkil etildi. Bu institutni buyuk psixolog professor Vigotskiy L. S. boshqardi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant26 3.

Ta’lim jarayonining mohiyati

Ta'lim va ta'lim muammolari bir-biri bilan chambarchas bog'liq, shuning uchun amalda o'qitish va tarbiyaviy ta'sirlarning shaxs rivojlanishiga - uning his-tuyg'ulari, irodasi, xarakteri, motivatsiyasi, qadriyat yo'nalishlari va boshqalarga alohida ta'sir ko'rsatadigan sohalarini ajratib ko'rsatish qiyin. aql. Biroq, ta'lim va tarbiya jarayonlarini ilmiy tushunish va tashkil etish o'ziga xos xususiyatlarga ega. Shuning uchun bu jarayonlarni ajratish birinchi navbatda ularning mohiyatini tushuntirish uchun amalga oshiriladi.Ta'limning mohiyatishunday o'zaro ta'sirda yotadiki, tarbiyachi ataylab tarbiyalangan shaxsga ta'sir o'tkazishga intiladi: "shaxs shaxs sifatida qanday bo'lishi mumkin va qanday bo'lishi kerak" (K.D.Ushinskiy). Ya'ni ta'lim - bu shaxs yoki odamlar guruhini o'zgartirishga qaratilgan tadbirlardan biri.Bu tarbiyalanuvchining ruhiy holatini, dunyoqarashi va ongini, bilim va faoliyat uslubini, shaxsiyatini va qadriyat yo'nalishlarini o'zgartirishga qaratilgan amaliyotni o'zgartiruvchi faoliyatdir.Psixologik-pedagogik lug'atda ta'limning shunday ta'rifi berilgan - bu ijtimoiy-tarixiy tajribani yangi avlodlarga o'tkazish faoliyati; shaxsning ongi va xulq-atvoriga uning rivojlanishi, ijtimoiy hayot va mehnatga tayyorlanishi uchun shart-sharoitlarni ta'minlaydigan muayyan munosabatlar, tushunchalar, tamoyillar, qadriyat yo'nalishlarini shakllantirish uchun tizimli va maqsadli ta'sir ko'rsatish.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant27 1.

Korreksion (maxsus) pedagogikaning asosiy vazifalari, tamoyillari va metodlari.

Defektologiya fani ko‘p mamlakatlarda korreksion pedagogika deb yuritilmoqda. Korreksion pedagogika fanining predmeti - anomal bolalar , ya’ani jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bolalar ( yunoncha anomalos - odatdan tashqari ), norasao degan ma’noni bildiruvchi so‘zi bilan yuritiladi. Xozirgi kunda O‘zbekistonda Korreksion pedagogika —aloxida yordamga muxtoj jismoniy yoki ruhiy kamchiliklari bor bolalarning psixofiziologik rivojlanishidagi xususiyatlarini o‘rganadigan, ularning ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanadigan fandir. Korreksion pedagogika so‘zi lotincha tuzatish— bartaraf etish, pedagogika— ta’lim-tarbiya, urganish degan suzlardan olingan. Ruhiy va jismoniy kamchiliklari bor bolalar anomal bolalar deyiladi (yunoncha odatdan tashqari, noraso degan ma’noni bildiruvchi anomalos suzidan olingan). Korreksion pedagogika fanining mavzu bahsi anomal, aloxida yordamga muxtoj bolalardir. Korreksion pedagogikaning vazifasi — anomaliyalarning kelib chiqish sabablari, turlarini, anomal bolalarning psixofiziologik rivojlanishdagi xususiyatlarini urganish, shular, asosida integratsiyalashgan, inklyuziv yoki differensial ta’limni tashkil etish, ularning ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanishdir. Korreksion pedagogika fanining maqsadi — anomal bolalarga integratsiyalashgan-inkiyuziv xamda differensial ta’limni tashkil etish uchun zarur shart-sharoitlarni urganish, ulardagi psixofiziologik kamchiliklarni iloji boricha bartaraf etish, tuzatish yoki bilinmaydigan holga keltirish usullarini belgilash va amaliyotda tatbiq etish yullarini tarbiyachi hamda o‘qituvchilarga ko‘rsatib berishdan iborat. Anomaliyalar har xil bo‘ladi, ularning ba’zilari batamom bartaraf etiladi, ba’zilari bir qadar tuzatiladi, korreksiyalanadi, boshqalari esa bilinmaydigan holga keltiriladi, ba’zilari esa kompensatsiyalanadi. Bola nutqida qo‘pol kamchiliklar bo‘lsa, to‘g‘ri tashkil etilgan logopedik choralarni o‘z vaqtida ko‘rish yo‘li bilan ularni to‘liq bartaraf etish mumkin. Boladagi nuqson organik kamchiliklar natijasida paydo bo‘lgan bo‘lsa (masalan, oligofreniya shunday nuqson jumlasiga kiradi), uni to‘liq bartaraf etib bo‘lmasa ham, biroq qisman tuzatish mumkin. Korreksion pedagogika amaliyotida yana shunday anomaliyalar uchraydiki, ularni tuzatib ham, korreksiyalab ham bo‘lmaydi, masalan, tug‘ma ko‘rlik yoki karlik shular jumlasidandir. Bunda ko‘rish analizatorining vazifasini sezgi organlariga, eshitish analizatorining vazifasini esa ko‘rish analizatoriga yuklash, ya’ni kompensatsiyalash, o‘rnini bosipsh mumkin. Ko‘rish qobiliyati zaif bolalar sezgi organlariga tayangan holda barmoqlari bilan Brayl shriftidan foydalanadilar. Bunda harf olti nuqta kombinatsiyasi bilan belgilanadi. Eshitish qobiliyati zaif bolalar esa imo-ishora, ya’ni daktil nutqdan, barmoqlar harakati bilan anglatiladigan nutqdan foydalanishlari mumkin. O‘zbekistonda korreksion pedagogika fanining rivojlanish 1967 yildan boshlab tezlashdi, chunki shu yili Nizomiy nomli Toshkent davlat pedagogika institutining Pedagogika va psixologiya fakulteti qoshida oligofrenopedagogika bo‘limi tashkil etildi. Bu bo‘limga 1976 yili surdopedagogika bo‘limi qo‘shildi. 1984 yili esa mustaqil defektologiya fakultetining bir necha bo‘limida ta’lim berila boshlandi. Hozirgi kunda TDPU BTU va defektologiya fakultetida Defektologiya kafedrasi faoliyat ko‘rsatmoqda, defektolog bakalavr va magistrlar taxsil olmoqdalar.Tallim kunduzgi va sirtqi bo‘limda uzbek va rus tilida tashkil etilgan.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant27

Fuqarolik tarbiyasining maqsad, vazifalari va metodlari.

Fuqarolik tarbiyasi fuqarolik tushunchasining mohiyatini anglatish orqali o’quvchilarda yuksak darajadagi fuqarolik madaniyatini shakllantirish, ularni xalq, Vatan, jamiyat manfaatlari yo’lida kurashuvchi fuqarolar etib tarbiyalashga yo’naltirilgan pedagogik jarayon. Fuqarolik tarbiyasining markaziy ob’ekti fuqaro sanaladi.
-Fuqaro fuqaroligi huquqiy jihatdan e’tirof etilgan hamda muayyan jamiyat (davlat) a’zosi bo’lgan shaxsdir.
-Fuqarolik esa huquqiy va axloqiy me’yorlarga ongli rioya etish, ma’lum huquqlardan foydalanish hamda burchlarni bajarishga mas’ullik bilan yondoshuv, mehnat jarayoni va jamoadagi faollik, ma’naviy yetuklik asosida muayyan davlatga mansublik.
Fuqarolik tarbiyasining vazifalarini quyidagilar tashkil etadi: -Yosh avlodni doimiy ravishda jamiyatda ustuvor mavqega ega bo’lgan axloqiy va huquqiy me’yorlarga rioya etishga o’rgatib borish.
-O’quvchilarga fuqarolik huquq va burchlari to’g’risida ma’lumotlar berib borish, ularda fuqarolik faoliyatini tashkil etish borasida ko’nikma va malakalar hosil qilish.
-O’quvchilarda davlat ramzlariga nisbatan hurmat va muhabbatni qaror toptirish, Respublika Prezidenti sha’ni, or-nomusini himoya qilishga tayyorlik hissini shakllantirish.
-O’quvchilarda xalq o’tmishi, milliy qadriyatlarga nisbatan muhabbat tuyg’usini uyg’otish, ulardan g’ururlanish, faxrlanish va iftixor hislarini oshirish.
-Vatan, xalq va millat ishiga sodiqlik, o’z manfaatlarini yurt manfaatlari bilan uyg’unlashtira olishga erishish, fidoiy fuqaroni tarbiyalab voyaga yetkazish.
-Vatan, yurt ozodligi va mustaqilligini e’zozlovchi, ardoqlovchi, uni himoya qilishga tayyor fuqaroni tarbiyalash ishiga keng jamoatchilik e’tiborini jalb etish.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant27 3.

“Individ” va “shaxs” tushunchasi.

Insonning mohiyatini tushunishga harakat qilish jarayonida u nafaqat tashqi, balki ichki, pinhona xususiyatlarga ham ega ekanligini, ular jamuljam holda insonning individ, individuallik, shaxs kabi tushunchalarda aks etadigan muayyan obrazini shakllantirishini ham hisobga olish lozim. Boshqacha aytganda, insonning mohiyatini uning ichki va tashqi borlig‘i birligida, uning dunyoga faol munosabatida izlash kerak. SHaxs tushunchasini “individ” tushunchasidan farqlash lozim. Individuallik haqida turli darajada gapirish mumkin. Masalan, bioximik, neyrofiziologik, psixologik va hokazo. Lekin bu indivi-duallik shaxs tushunchasini to‘liq aks ettirmaydi. SHaxs esa ong va o‘z-o‘zini anglash paydo bo‘lishi bilan yuzaga keladi.Falsafiy-qomusiy lug‘atda individ tushunchasini, aniqrog‘i individualizmni (lotincha - bo‘linmas) inson shaxsiy hayotining alohidaligi, shaxs huquqlarining mutloqligini va avtonomiyasini ifodalovchi falsafiy axloqiy tamoyil, deb ta’riflangan. Insonning mohiyatini tushunishga harakat qilish jarayonida u nafaqat tashqi, balki ichki, pinhona xususiyatlarga ham ega ekanligini, ular jamuljam holda insonning individ, individuallik, shaxs kabi tushunchalarda aks etadigan muayyan obrazini shakllantirishini ham hisobga olish lozim. Boshqacha aytganda, insonning mohiyatini uning ichki va tashqi borlig‘i birligida, uning dunyoga faol munosabatida izlash kerak.SHaxs tushunchasini “individ” tushunchasidan farqlash lozim. Individuallik haqida turli darajada gapirish mumkin. Masalan, bioximik, neyrofiziologik, psixologik va hokazo. Lekin bu indivi-duallik shaxs tushunchasini to‘liq aks ettirmaydi. SHaxs esa ong va o‘z-o‘zini anglash paydo bo‘lishi bilan yuzaga keladi. Falsafiy-qomusiy lug‘atda individ tushunchasini, aniqrog‘i individualizmni (lotincha - bo‘linmas) inson shaxsiy hayotining alohidaligi, shaxs huquqlarining mutloqligini va avtonomiyasini ifodalovchi falsafiy axloqiy tamoyil,deb ta’riflangan. “SHaxs”alohida kishi, ijtimoiy-axloqiy mohiyatni o‘zida mujassamlashtirgan individ ma’nosini anglatadigan tushunchadir. Bu tushuncha barcha ijtimoiy-gumanitar fanlarni o‘z predmeti nuktai nazaridan ishlatiladi. SHaxs hakida xilma-xil talqinlar bor. SHaxs - biofiziologik, ijtimoiy, ma’naviy, axloqiy va estetik fazilat va xislatlarniig yaxlit bir butunlikka aylanishi hamda munosabatlar tizimi bilan qamrab olinishidir.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant28 1.

Ta’lim muassasasi menejmenti haqida tushuncha.

Menejment deganda, odatda rahbarlik lavozimiga rasman tayinlangan shaxslarning ishigina tushuniladi. Boshqarishga, shuningdek, murabbiylik ishi ham taalluqli hisoblanadi. Menejment (yoki boshqarish) mavjud minimal imkoniyatlardan maksimal natijalarga erishish maqsadida muayyan xodim yoki guruhga ta’sir etish, ular bilan hamkorlik qilish jarayonidir. Ta’lim muassasasi menejmenti haqida so`z yuritilganda, O`zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ning 4.6-bandida so`z yuritilayotgan jarayonning mohiyati haqida batafsil to`xtalib o`tilganligini alohida ta’kidlash zarur. Ushbu hujjatda qayd etilicha, ta’lim muassasasi menejmentida quyidagi holatlar nazarda tutiladi:
• uzluksiz ta’lim tizimi va kadrlar tayyorlashning davlat va nodavlat ta’lim muassasalarini tarkibiy jihatdan o`zgartirish va ularni izchil rivojlantirish davlat yo`li bilan boshqarib borilishi;
• barcha darajadagi ta’lim boshqaruv organlarining vakolat doiralari «Ta’lim to`g`risida»gi qonunga muvofiq belgilanadi;
• ta’limning normativ-huquiy bazasi rivojlantiriladi;
• moliya-xo`jalik faoliyatini olib borish hamda ta’lim jarayonini tashkil etishda o`quv yurtlarining huquqlari kengayadi va mustaqilligi ta’minlanadi;
• ta’lim muassasalari O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda attestatsiyadan o`tkaziladi hamda akkreditatsiyalanadi. Akkreditatsiya yakunlariga ko`ra ta’lim sohasida faoliyat ko`rsatish huquqi beriladi;
• muassis tashkilotlarning, mahalliy hokimiyat organlarining, savdo-sanoat doiralarining, jamoat tashkilotlarining, fondlarning va homiy vakillarni o`z ichiga oluvchi vasiylik va kuzatish kengashlari tizimi orqali ta’lim muassasalarining samarali, jamoat boshqaruvi tizimi joriy etiladi.
Bundan tashqari, olimlar ta’lim menejmetining bir qator o`ziga xos xususiyatlarga ega ekanligini ham ta’kidlab o`tishadi. Ular orasida quyidagi xususiyatlar asosiy hisoblanadi:

• ta’lim menejmenti «maqsadga muvofiqlik» so`zi bilan aniqlanadigan ma’naviy o`lchovga ega;

• ta’lim menejmenti – bu fan va san’at (chunki bunda insonlar o`rtasidagi o`zaro munosabatlar katta rol o`ynaydi);
• menejment mazmunida o`z aksini topadigan shaxs, davlat va jamiyat manfaatlarining o`zaro dialektik birligi;
• ta’limni boshqarishda jamoatchilikning faol qatnashuvi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant28 2.

Aqliy tarbiyaning maqsadi va vazifalari. Aqliy tarbiya vositalari.

Aqliy tarbiya – ta'lim oluvchilarni fan asoslariga oid bilimlar tizimi bilan qurollantiradi. Aqliy tarbiya barkamol inson tarbiyalashning yetakchi tarkibiy qismi bo‘lib, o‘quvchilarni tabiat va jamiyat, kishi tafakkuri haqidagi bilimlarni o‘zlashtirib olishlari, ularda ilmiy dunyoqarash, yuqori onglilik xislatlarini tarbiyalash, fan asoslaridan xabardor qilish, tafakkur va nutq qobliyatlarini o‘stirishni maqsad qilib qo‘yadi.Bilimlar tizimini ongli ravishda o‘zlashtirish mantiqiy fikrlash, xotira, diqqat, idrok etish, aqliy qobiliyat, mayillik va iqtidorni rivojlantirishga ko‘maklashadi.Aqliy tarbiyaning vazifalari quyidagilar sanaladi:
- ilmiy bilimlarning muayyan hajmini o‘zlashtirish;
- ilmiy dunyoqarashni shakllantirish;
- aqliy kuch, qobiliyat va iqtidorni rivojlantirish;
- bilishga bo‘lgan qiziqishlarni rivojlantirish;
- bilishga bo‘lgan faollikni kuchaytirish;
- o‘z bilimlarni muntazam ravishda to‘ldirib borish, umumiy o‘rta ta'lim va maxsus kasbiy tayyorgarlik darajasini oshirishga bo‘lgan ehtiyojni rivojlantirish.Muhammad alayhissalom o‘z hadislarida; «Ilmga ilm olmoq yo‘li bilan erishilgaydir. Ilmu hunarni Xitoyga borib bo‘lsa ham o‘rganinglar. ... Ilm egallang. Ilm sahroda do‘st, hayot yo‘llarida tayanch, yolg‘iz damlarda yo‘ldosh baxtsiz daqiqalarda rahbar, qayg‘uli onlarda madadkor, odamlar orasida zebu-ziynat, dushmanlarga qarshi kurashishda quroldir» deydi.Shuningdek, hadisi Sharifda «Ilm olmoqqa intilish har bir muslim va muslima uchun farzdir» deydilar.Alisher Navoiy o‘zining «Farhod va Shirin» dostonidan Farhodning aqlu-idrokli, bilimdon, hunarmand, kamtar, insonparvar, irodali va e'tiqodli bo‘lganligini tasvirlaydi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant28 3.

Shaxs rivohlanishining ijtimoiylashuv bilan aloqadorligi.

Shaxs ijtimoiy munosabatlar iaravonida shakllanadi. Chunki ta'lim jarayonida bolalarga jamiyatda birga yashash bilan bog'liq bo'lgan holat va hodisalar o'rgatiladi. Bu jarayonda o'quvchi jamiyatga «kirishadi» va u bilan o'zaro munosabatda bo'ladi. Ular ma'lum ijtimoiy tajriba (bilim, qadriyat, axloqiy qoida, ko'rsatma) orttiradilar, ya'ni, ijtimoiylashadilar. Ijtimoiylashuv uzoq davom etadigan murakkab jarayon. Chunki har qanday jamiyat rivojlanish jarayonida ijtimoiy va axloqiy qadriyatlar, ideallar, axloqiy me'yorlar va qoidalar tizimini ishlab chiqadi, har bir bola yuqoridagi qoidalarni qabul qilib, o'rganib mazkur jamiyatda yashash, uning a'zosi bo'lish imkoniyatiga ega bo'ladi. Buning uchun jamiyat u yoki bu shaklda shaxsga maqsadga muvofiq ta'sir etadi. Bu ta'sir ta'lim vositasida amalga oshadi. Ikkinchi tomondan, shaxsning shakllanishiga turli g'oyalar, ijtimoiy muhit ta'sir ko'rsatadi.Odamlar ijtimoiy me'yorlar va axloqiy qoidalar bilan munosabatga kirishadilar va uni o'rganadilar.Ijtimoiylashuv jaravoni ichki qarama-qarshiliklarga ega. Ijtimoiylashgan inson jamiyat talablariga mos kelishi, unga «kirishib» ketishi, jamiyat rivojlanishidagi salbiy jihatlarga, shaxsning individual rivojlanishiga to'sqinlik qiluvchi hayotiy holatlarga qarshi turishi kerak. Lekin hayotda ba'zan aksi ham bo'ladi: to'liq ijtimoiylashgan, jamiyatga kirishib ketadigan, ammo muhitda ba'zi salbiy holatlarga qarshi kurashishda faollik ko'rsatmaydigan odamlar ham mavjud.Bu holat ko'p jihatdan butun jamiyat, tarbiya muassasalari, o'qituvchilar hamda ota-onalarga ham taalluqli. Tarbiyada qarama-qarshilik insonparvarlik g'oyasi yordamidagina bartaraf etilishi mumkin. Zero, O'zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da ham ta'kidlab o'tilganidek, uzluksiz ta'limni tashkil etish, rivojlantirish hamda ta'limning ijtimoiylashuviga erishish dolzarb masaladir. Ta'lim oluvchilarda estetik boy dunyoqarashni shakllantirish, ularda yuksak ma'naviyat, madaniyat va ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirish kabilar muhim ijtimoiy talablar hisoblanadi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant29

Ta’lim muassasasi Ustavi – rahbarlik va boshqaruv tizimini aniqlovchi hujjat.

Ta’lim muassasasining Ustavi ta’lim muassasasi faoliyatiga rahbarlik va boshqarish tizimini aniqlovchi hujjatdir.Ta’lim muassasasining Ustavi quyidagi bo`limlardan tashkil topadi:
1. Qisqacha ta’lim muassasasi haqidagi ma’lumotlar.
2. Ta’lim muassasasining maqsad va vazifalari.
3. Ta’lim muassasasini boshqarish.
4. O'quv-tarbiya va ilmiy-uslubiy ishlami tashkil etish.
5. Tarbiyachi. Huquq va burchlari.
6. Tarbiyalanuvchi. Huquq va burchlari.
7. Ma’muriy va yordamchi xodimlarning huquq va burchlari;.
8. Ota-onalar yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslarning huquqlari, majburiyat va mas’uliyatlari;.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant29 2.

Iqtisodiy tarbiya – o‘quvchilarning ilmiy dunyoqarashini shakllantirishning tarkibiy qismi sifatida.

Iqtisodiy tarbiya (tejamkorlik). Iqtisodiy tarbiya ham shaxsning barkamol shakllanishining zarur shartidir. Yoshlarni iqtisodiy tarbiyalash pedagogikaning asosiy muammolaridan biri bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qolaveradi. Bozor iqtisodiga o‘tayotgan bir sharoitda va keyingi rivojlanishda ham yoshlarda iqtisodiy tafakkurni shakllantirish muhimdir. Bu sohada hukumatimiz g‘amho‘rlik ko‘rsatmoqda va pedagoglarimiz tadqiqotlar olib bormoqda.
Iqtisodiy tarbiya o‘quvchilarda tejamkorlik, ishbilarmonlik, iqtisodiy hisob-kitob qilish qobiliyatini shakllantiradi. Iqtisodiy tarbiya mazmuni Sharq mutafakkirlari tomonidan muntazam boyitilib, ilmiy asoslab kelingan. Bu borada Al-Xorazmiy matematika fani inson hayotida asosiy o‘rin tutishini alohida ta’kidlaydi. Uning fikricha, kishi hisob ilmini bilishi va o‘z ishiga puxta bo‘lishi kerak. Shunda u o‘z mehnatining (o‘zgalarning ham) natijalarini o‘lchovlar orqali aniqlay olishi mumkin.
A.N.Forobiy “Baxt-saodatga erishuv haqida” asarida shunday yozadi: “Inson o‘z mablag‘ini to‘g‘ri sarflashni bilishi kerak. Pul sarflashda qizg‘anchiqlik qilish xasislikka olib keladi. Pullarni rejasiz ishlatish esa insonni beboshlikka yetaklaydi”. A.Avloniy “Iqtisod deb, pul va mol kabi ne’matlarning qadrini bilmakka aytilur” yana “Hozirgi zamonda maqsadga yetmoq, xalqqa maqbul bo‘lmoq uchun ilm va mol lozimdur” kabi qimmatli g‘oyalarni olg‘a surgan. Masalan, uning quyidagi fikrlarini ko‘raylik: “Amerikaliklar bir dona bug‘doy ekib, yigirma qadoq bug‘doy olurlar, yevropaliklar o‘zimizdan olgan 5 tiyinlik paxtamizni o‘zimizga 25 tiyinga soturlar. Ammo biz osiyoliklar, xususan, turkistonliklar, dumba sotib, chandir chaynaymiz: qaymoq berub, non o‘rniga kesak tishlaymiz, so‘zning qisqasi, hozirgi zamonga muvofiq kishi bo‘lmak uchun ilm va ma’rifat ila barobar iqtisod, insof tugamas sa’i, bitmas g‘ayrat lozimdir”.
Ahmad Yugnakiy “Hibbatul haqoyiq”da: “Mol-mulksiz kishi uchun bilim – bitmas-tuganmas mulkdir, kambag‘al uchun bilim hisob – xatosiz hisobdir”. Bu fikrdan shuni anglash zarurki, inson o‘zining ilmi bilan ijtimoiy hayotga tejamkorlik ko‘nikmalarini shakllantiradi va o‘z hayotini oqilona tashkil qiladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant29 3.

SHaxs rivojlanishida irsiyat, muhit va tarbiyaning tutgan o‘rni.

Shaxs tarbiyasiga ta’sir etuvchi omillar. Pedagogika, psixologiya va faosafa fanlarida individning shaxs sifatida rivojlanishiga irsiyat (biologik omillar), muhit (ijtimoiy omillar) hamda tarbiya kabi omillarning ta’siri o‘rtasidagi munosabatni belgilashga oid munozara ko‘pdan buyon davom etadi.Insonning shaxs sifatida rivojlanishida ijtimoiy hodisalarning ta’siri kuchli bo‘ladimi yoki biologik (tabiiy) omillar yetakchi o‘rin tutadimi? Balki tarbiyaning ta’siri yuqoridir? O‘z davrida ulug‘ mutafakkir Abu Rayhon Beruniy ilk bor ilgari inson kamolatida uch narsa – irsiyat, muhit hamda tarbiya muhim rol o‘ynaydi degan qarashni ilgari surgan bo‘lsa, Aristotel, Platonlar tabiiy-biologik omillarni yuqori qo‘yadi. Ular tug‘ma xususiyatlar, taqdir, tole har kimning hayotdagi o‘rnini belgilab bergan, deydilar.Shaxs rivojlanishini ta’minlashda ijtimoiy muhit tomonidan ko‘rsatiladigan ta’siri tarbiya tizimi orqali amalga oshiriladi. YA’ni: 1) tarbiya ta’sirida muhit bera olmagan bilim, ma’lumot egallanadi, mehnat va texnik faoliyat bilan bog‘liq ko‘nikma va malakalar hosil bo‘ladi; 2) tarbiya tufayli tug‘ma kamchiliklar ham o‘zgartirilib, shaxs kamolga yetadi; 3) tarbiya yordamida muhitning salbiy ta’sirini ham yo‘qotish mumkin; 4) tarbiya kelajakka qaratilgan maqsadni belgilaydi.Shaxsning shakllanishida quyidagi omillarning ta’sir katta:Demak, tarbiya bilan rivojlanish o‘zaro aloqador bo‘lib, shaxsning rivojlanishida tarbiya doimiy va uzluksiz xarakter kasb etadi. Bola shaxsining rivojlanishida tarbiya ham yetakchi o‘ringa ega bo‘lib, tarbiya tufayli nasl-nasabi, oila muhiti, ijtimoiy muhit ta’sirida har tomonlama rivojlanishga qodir, degan xulosani chiqarish mumkin.Shaxs rivojlanishida faoliyatnig o‘rni. Shaxs rivojlanishida irsiyat, muhit, tarbiya bilan bir qatorda inson faoliyati ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bu degani inson qanchalik mehnat qilsa, uning rivojlanishi shunchalik yuqori bo‘ladi. Faoliyat o‘zi nima? Faoliyat jarayonida inson shaxsi, har tomonlama va bir butun, yaxlit holda rivojlanadi. Lekin faoliyatni maqsadga muvofiq amalga oshirishi uchun uni to‘g‘ri tashkil etish lozim. Insonning qobiliyati va yoshi u tomonidan tashkil etilayotgan faoliyat mohiyatiga ko‘ra belgilanadi. Lekin ko‘p holatlarda shaxsning rivojlanishi uchun imkoniyatlar yaratilmaydi, tarbiyalanuvchilarning ijtimoiy mehnat, bilish faoliyatlari cheklangan bo‘ladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant30 1.

Boshqaruv metodlari. Ta’lim muassasasi faoliyatini rejalashtirish.

Boshqarish jarayonida uning tarkibiy qismlari - maqsad va vazifalar, mazmun va shakl hamda metodlar o’zaro bog’liklikda bo’ladi. Ammo ular ichida eng o’zgaruvchan va murakkab pedagogik jamoaga ta’sir ko’rsatish metodlari bo’lib hisoblanadi. Ular boshqaruvchi va boshqariluvchilar faoliyatlarini o’zaro birligini ta’minlaydi. Boshqarish metodlari boshqariladigan ob’ektga maqsadga qaratilgan ta’sir ko’rsatish uchun shakllaridan iborat bo’lib, ular yordamida boshqarish sub’ekti va ob’ektining o’zaro uyg’unligi ta’minlanadi. Metodlar boshqarish tizimining xususiyatlari, vazifasi mazmuni va mohiyatidan kelib chiqib, boshqaruv faoliyatini ta’sir ko’rsatish mazmunini belgilaydi.Ta’lim tizimini boshqarish metodlari o’quv yurtining o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda o’qituvchilarga ta’lim-tarbiya berish metodlari bilan ma’lum aloqador bo’ladi. Buning boisi shuki, ular o’qituvchilarni o’quvchilarga puxta bilim berish, ular faoliyatini tashkil qilish, o’qish, o’rganishga qiziqtirishga xizmat qilishi kerak. Shu bilan birga ular o’rtasida farq ham mavjud. Ularning farqi ta’sir ko’rsatish ob’ektlari bilan bog’liqdir. Boshqarish metodlari sub’ektning boshqaradigan tizimga ta’sir ko’rsatish usullaridan iborat. Bu usullar asosan pedagogik tizimning tashkiliy-psixologik yaxlitligini ta’minlab, o’quv-tarbiya jarayonining sifat va samaradorligini oshirishga yordam beradi. Biz yuqorida ta’lim tizimini boshqarish jamiyatini boshqarishning tarkibiy qismi ekanligini ta’kidlagan edik. Jamiyatni boshqarish ta’lim tizimini boshqarishning umum nazariy asosini tashkil etadi. Bundan tashqari har ikkalasi ham yagona metodologiyaga asoslanadi. Ammo shu bilan birga jamiyatning bevosita moddiy ne’matlar ishlab chiqarish sohalarini boshqarishda operatsion-texnologik metodlar belgilovchi rol o’ynaydi. Ta’lim tizimini boshqarishda ijtimoiy-psixologik metodlar muhim ahamiyat kasb etadi. Bu metodlar shaxsning aql-idrokigagina emas, balki hissiyotlariga ham ta’sir ko’rsatishi, uning o’z-o’zini ro’yobga chiqarishi va o’z-o’zini tartibga solish uchun imkoniyat yaratishni nazarda tutadi. Bu esa o’z navbatida ma’muriy ta’sir ko’rsatishni kuchaytirib, sub’ektning bevosita rahbar aralashuvisiz o’z harakatlarini jamoa talablariga boshqarish talablariga moslashtirishga xizmat qiladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant30 2.

O‘quvchilarning ekologik tarbiyasi.

Ekologik muammolarning ilmiy, iqtisodiy, texnik, gigienik, yuridik, estetik, pedagogik kabi yo‘nalishlari mavjud. Bu yo‘nalishlar ichidan pedagogik yo‘nalish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki ekologik muammolar inson faoliyati natijasida kelib chiqadi. Pedagogik yo‘nalishda ekologik ta’lim va tarbiya berish ko‘zda tutiladi. Ekologik ta’lim deganda o‘quvchilarga berilishi lozim bo‘lgan tabiat bilan inson orasidagi munosabatlarni ifodalovchi bilimlar tizimi tushuniladi. Ekologik tarbiya esa insonning atrof-muhitga nisbatan munosabatini tarbiyalashdir. Ekologik ta’lim-tarbiya umumiy ta’lim-tarbiyaning yangi shakli va tarkibiy qismi bo‘lib, maktabda barcha fanlarni o‘qitishda amalga oshirilishi ko‘zda tutiladi. Ekologik ta’lim-tarbiyadan bosh maqsad ham yosh avlodga atrof-muhit va uning muammolariga ongli munosabatni shakllantirishdan iboratdir. Ekologik tarbiyalash jarayonida yoshlarni yashab turgan tabiatimiz boyliklarini tejab-tergashga, uni muhofaza qilishga o‘rgata boriladi.Ekologik tarbiyada o‘quvchilarni o‘z maktabini; yashaydigan muhitishahar va qishloq ko‘chalarini o‘kalamzorlashtirish, mevali va manzarali daraxt ko‘chatlari ekish, xiyobonlarni, suv havzalarini ozoda saqlash, uy hayvonlariga qarash kabi ishlarda kuchi yetgancha qatnashishga jalb etish katta ahamiyatga ega.Ekologik savodxonlik va madaniyat, avvalo, oiladan boshlanadi. Ekologik dunyoqarashni shakllantirishning negizi oiladagi tarbiyaga bevosita bog‘liqdir. Agar bu masala oilada to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilmagan bo‘lsa, uni maktablarda, keyingi ta’lim bosqichlarida hamda mehnat jarayonlarida qaror toptirish qiyin bo‘ladi. ekologik ta’lim-tarbiyani asosan, bog‘cha va maktablarda amalga oshirish zarur. Bog‘cha bolalarida avval ekologik ta’lim tushunchalari shakllantiriladi. 1-5 sinflarda esa, asosan, tabiatshunoslik darslarida o‘qituvchilarga ekologik ta’lim-tarbiya beriladi . Bunda ekologiyadan ilmiy tushunchalar maktablarda o‘qitiladigan barcha fanlarda, ayniqsa, tabiatshunoslik, fizika, ekologiya, matematika, geografiya, tarix kabi fanlarni o‘qitishda umumlashtiriladi. Shu bilan birga fakul’tetiv mashg‘ulotlarda, darsdan tashqari to‘garak yig‘ilishlarida, ekskursiya davrida hamda o‘zlariniig kundalik faoliyatlari davomida muammolarni o‘rgana boradilar.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant30 3.

Shaxs rivojlanishining yosh va psixologik xususiyatlari.

Muayyan bir yosh davriga xos bo’lgan anatomik, fiziologik (jismoniy) va psixologik xususiyatlar yosh xususiyatlari deb ataladi. Ana shu yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda ta'lim va tarbiya ishi tashkil etiladi. Shunda bola rivojlanishiga tarbiya ta'siri kuchli bo'ladi. Bolalarning tarbiyasiga to'g'ri yondashish, uni muvaffaqiyatli o'qitish uchun bola rivojlanishidagi turli yoshdagi davrlariga xos xususiyatlarni bilish va uni hisobga olish muhimdir. Chunki bola organizmining o'sishi ham, rivojlanishi ham, psixik taraqqiy etishi ham turli yosh davrlarida turlicha bo'ladi.
Bolaning o'ziga xos xususiyatini hisobga olish juda murakkab. Chunki bir xil yoshdagi bolalar ham psixik jihatdan turlicha bo'lishi mumkin. Masalan, ko'rish va eshitish qobiliyati, faolligi, tez anglash, sust fikr yuritishi, hovliqma yoki vazminligi, sergap yoki kamgapligi, serg'ayrat yoki g'ayratsizligi, yalqov yoki tirishqoqligi, pala-partish va chala ishlaydigan, yig'inchoqligi yoki ishga tez kirishib ketishi kabilar nerv faoliyati tizimining ta'siri bo'lib, o'qituvchi yoki tarbiyachi ularni bilishi zarur. Bolaning individual — o'ziga xos xususiyatini bilish uchun temperamentning umumiy tiplari va bolaning o'ziga xos xususiyatini o'rganish, metodikasini bilish muhim.
Temperament (lot. «temperamentum» «qismlarning bir-biriga munosabati» ma'nosini anglatib, shaxsning individual psixologik xususiyatlari majmuidir. Shuningdek, turli yosh davrlarining o'ziga xos rivojlanish qonuniyatlari ham mavjud. Masalan, 5-sinf o'quvchilari bilan 10-sinf o'quvchisini tenglashtirib bo'lmaydi. Shuning uchun bolaning jismoniy va psixik kamoloti quyidagi davrlarga bo'linadi:
1. Go'daklik davri — chaqaloqlik (1 oy) davri tugagandan to bir yoshgacha boigan davr.
2. Bog'chagacha bo'lgan yosh davri — 1 yoshdan 3 yoshgacha.
3. Maktabgacha bo'lgan yosh davri — 3 yoshdan 7 yoshgacha.
4. Kichik maktab yoshidagi o'quvchilar (bolalar)—7 yoshdan 11,12 yoshgacha.
5. O'rta maktab yoshidagi o'quvchilar (o'smirlar) — 14—15 yosh.

6. Katta yoshdagi maktab o'quvchilari (o'spirinlar) - 16-18 yosh.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]
#variant31 SAVOL-1 :

Ta‘lim muassasalarida ichki nazoratni tashkil etish. Ta‘lim sohasida attestatsiya.

Attestatsiya-taʼlim muassasasi faoliyatini baholashda davlat nazoratining asosiy shakli hisoblanib, taʼlim muassasasida kadrlar tayyorlash mazmuni, darajasi va sifatining davlat taʼlim standartlari hamda davlat talablariga muvofiqligini aniqlashdan iborat.
Attestatsiya oʻtkazish tartibi
Taʼlim tashkilotlari har 5 yilda bir marta attestatsiyadan oʻtkaziladi. Yangi tashkil etilgan taʼlim tashkilotlari 5 yildan soʻng attestatsiyadan oʻtkaziladi.
Attestatsiya jarayonida taʼlim turlari boʻyicha taʼlim muassasalarining oxirgi ikki yillik faoliyatini kompleks tahlil etilib, asosan taʼlim-tarbiya jarayonining davlat taʼlim standartlari va davlat talablariga muvofiq tashkil etilganligi, oʻquvchi va tarbiyalanuvchilarning taʼlim-tarbiya dasturlarini oʻzlashtirish darajasi, tarbiyachi-pedagog kadrlarning salohiyati oʻquv-uslubiy ishlarning olib borilishi va oʻquvchilarning darsliklar bilan taʼminlanishiga alohida eʼtibor qaratiladi.
Shuningdek, maktabgacha taʼlim muassasalarida bolalar rivoji uchun oʻyinchoqlar, uslubiy qoʻllanma va bolalar adabiyoti bilan taʼminlanganligi, sport maydonchalari va zarur sharoitlarning yaratilganligi, ovqatlanish hamda dam olish xonalarining belgilangan sanitariya-gigiyenik va estetik talablarga mosligi hisobga olinadi.
Taʼlim muassasalari attestatsiyasi xolislik, toʻla oshkoralik, davriylik va pedagogik etika meʼyorlariga amal qilingan holda oʻtkazilib, Davlat inspeksiyasida attestatsiyadan oʻtuvchi taʼlim muassasasi uchun attestatsiyadan oʻtkazish bilan bogʻliq boʻlgan hujjatlar yigʻma jildi yigʻiladi va navbatdagi attestatsiya oʻtkazilgunga qadar saqlanadi.
Attestatsiya komissiyalarini tashkil etish va ularning tarkibi
Maktabgacha, umumiy oʻrta va maktabdan tashqari taʼlim tashkilotlarini attestatsiyadan oʻtkazish uchun Davlat inspeksiyasi tegishliligi boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vazirligi, Xalq taʼlimi vazirligi, Madaniyat vazirligi, Jismoniy tarbiya va sport vazirligi, Sogʻliqni saqlash vazirligi hamda boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda qoʻshma qaror qabul qiladi.

Oybarchin♡, [01.02.2023 23:50]

#variant31 2.

Ma’naviy-axloqiy tarbiyaning maqsad va vazifalari.

Hozirgi ijtimoiy shart-sharoitda mamlakatimiz istiqboli va istiqloli to'g'risida g'amxo'rlik qilish,o'zligini anglash,Vatani va xalqining nimaga qodirligini ,o'z qadr qimmatini bilish,bor imkoniyatini Vatan,xalq ravnaqi yo'lida halol mehnat qilish,yuksak g'oya va kashfiyotlarni to'g'ri yo'naltirish,bu yo'lda fidoyi bo'lishdan iboratdir.Yurtboshimizning “Yuksak ma’naviyat -engilmas kuch” asarining xar bir satrlari aynana ma’naviy axloqiy tarbiyaning butun mazmun va mohiyatini ifoda etgan desak ayni xaqiqatdir. Prezidentimiz mustakillikning dastlabki yillaridayoq ma’naviy-axlokiy tarbiyaning tub ildizlari va mazmuni haqida “Ma’naviyat tarbiyaning eng ta’sirchan quroli ekan,undan oqilona foydalanish,bolalarimizni vatanparvarlik,rostgo'ylik,xaqsevarlikka o'rgatish kerak bo'ladi. Aslini olganda,axloq -ma’naviyatning o'zagi.Inson axloqi shunchaki salom-alik,xushmuomaladangina iborat emas.Axloq-bu avvalo insof va adolat tuygusi ,iymon,xalollik degani” purma’no fikrlari bilan barcha madaniyatli va ma’rifatli insonlarga kelajak vazifalarnining tub mohiyatini ko'rsatib otgan edilar.

O'zbekiston Respublikasi Prezidenti ,Akademik Islom Karimovning ilgari surgan fikr va g'oyalari asosida ma’naviyatning quyidagi tarkibiy qismlari aniqlandi:

-madaniy-ma’rifiy yuksaklik;
-ijtimoiy-didaktik taraqqiyot;
-falsafiy-pedagogik o'sish;
- iymon-e’tiqodning butligi;
-milliy odob-axlokq normalariga to'la rioya qilish;
-ilm-ma’rifatli bo'lish;
-insonparvarlik,xalqparvarlik,vatanparvarlik,adolatparvarlik;
-milliy qadriyatlarga muhabbat;
-fidoiylik,jasurlik,mardlik,tashabbuskorlik;
-poklanish;
-islom diniga e’tikodlilik;
-Vatan va xalk mustakilligini doimiy ravishda himoya kilish va unga xizmat etish;
-Ajdodlar va ularning merosini chuqur hurmat qilish.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant31 . 3-savol.

Pedagogika fani va uning asosiy kategoriyalari.

Pedagogika fanining asosiy kategoriyalari shaxs kamolotini ta'minlash, ta'lim va tarbiya samaradorligiga erishishga qaratilgan jarayonlaming umumiy mohiyatini yoritadi. Eng muhim kategoriyalar sirasiga quyidagilar kiradi: shaxs, tarbiya, ta'lim (o'qitish, o'qish), bilim, ko'nikma, malaka, ma'lumot, rivojlanish.

Shaxs — psixologik jihatdan taraqqiy etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-harakatlari bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarashga ega bo'lgan jamiyat a'zosi.

Tarbiva — muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida yosh avlodni hartomonlama o'stirish, uning ongi, xulq-atvori va dunyoqarashini tarkib toptirish jarayoni.

Ta'lim —o'quvchilarni nazariy bilim, amaliy ko'nikma va malakalar bilan qurollantirish, ularning bilish qobiliyatlarini o'stirish va dunyoqarashlarini shakllantirishga yo'naltirilgan jarayon.

Bilim — shaxsning ongida tushunchalar, sxemalar, ma'lum obrazlar ko'rinishida aks etuvchi borliq haqidagi tizimlashtirilgan ilmiy ma'lumotlar majmui.

Ko'nikma - shaxsning muayyan faoliyatni tashkil eta olish qobiliyati.

Malaka — muayyan harakat yoki faoliyatni bajarishning avtomatlashtirilgan shakli.

Ma'lumot — ta'lim-tarbiya natijasida o'zlashtirilgan va tizimlashtirilgan bilim, hosil qilingan ko'nikma va malakalar hamda tarkib topgan dunyoqarash majmui.

Rivoilanish — shaxsning fiziologik va intellektual o'sishida namoyon bo'Iadigan rniqdor va sifat o'zgarishlar mohiyatini ifoda etuvchi murakkab jarayon.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant32 1-

Ta'lim muassasida metodik ishlarni tashkil etish.

Ta’lim metodi tushunchasi anchagina murakkabdir. Shu bois pedagogikada uning tobora aniq talqini xususida munozara haligacha davom etmoqda. Biroq bu tushunchaga beriladigan didaktlaming turli ta’riflariga qaramay, ularning nuqtai nazarlarini yaqinlashtiradigan qandaydir umumiylikni ham ta’kidlash mumkin. Ko‘pchilik mualliflar ta’lim metodini о‘quvchilarning о‘quv bilish faoliyatini tashkil etish usuli, deb hisoblashga moyildir.
Shu qoidani boshlang‘ich nuqta bilib, mazkur tushunchani yanada batafsil ко‘rib chiqish va uning ilmiy ta’rifiga kelishga harakat qilamiz:
Metod so'zi yunoncha tadqiqot, maqsadga erishish yo‘li, usuli deganidir. Metod - eng umumiy ma’noda - maqsadga erishish usuli, ma’lum tarzda tartibga solingan faoliyat. Ko‘rinadiki, bu o‘rinda ham o‘qituvchining o‘rgatuvchi ishi va u tashkil etgan o'quvchillarning faol bilish faoliyati uyg‘unlashadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant32 .2-savol :

Ma’naviy-axloqiy tarbiya shakl va metodlari.

Abdulla Avloniy “Turkiy guliston yohud axloq” asarida axloq “insonlarni yaxshilikka chaqiruvchi, yomonlikdan qaytaruvchi bir ilmdur”, - deydi. Aynan axloq, uning ijtimoiy ahamiyati haqida ma’lumot beruvchi mazkur manbada alloma yaxshi va yomon xulqlarga to’xtalib o’tadi. Allomaning nuqati nazaricha, yaxshi xulqlar quyidagilardan iborat: fatonat (aql), diyonat (e’tiqod), nazofat (poklik va tozalik), g’ayrat, riyozat (savob ishlar), qanoat, shifoat, ilm, sabr, hilm (yumshoq tabiat) intizom, nafs me’yori, vijdon, vatanni suymak, haqqoniyat, nazari ibrat, iffat, hayo, idrok va zako, hifzi lison (til va adabiyot), iqtisod, viqor (g’urur), muhabbat, avf (kechirimli bo’lish). Bu xislatlar ma’naviy-axloqlilikning asosiy sifatlari sanaladi. Ular asosida Vatanga muhabbat va sadoqat, mehnatga axloqiy munosabat, o’z atrofdagilarga axloqiy yondashuv, shuningdek, har bir o’quvchining o’zi va shaxsiy xulq-atvoriga munosabatni qaror toptiriladi.
Abdulla Avlniy yomon xulqlar sirasiga quyidagilarni kiritadi: g’azab, aysh-ishrat, jaholat, safohat (umri va molini bekorchi narsalarga sarf etish), hamoqat (o’zbilarmonlik, manmanlik), adolat (dangasa, yalqov), hasosat (ta’ma, hirs), rahovat (g’ayratsizlik), anoniyyat (xudbin, mutakabbir, manman), adovat (kek saqlash), namimat (chaqimchilik), g’iybat, haqorat, jibonat (qo’rqoqlik), hasad, kizb (yolg’on), nifoq, ta’ma, zulm va boshqalar.

O’quvchilarda ijobiy sifatlarni tarbiyalash ularning salbiy xislatlardan holi bo’lishlariga yordam beradi. Bu esa dastlab o’quvchilarga xulq-odob me’yorlari va qoidalarini anglash va shaxs ongini shakllantirishga doir metodlar asosida amalga oshiriladi.

Bunga badiiy va ilmiy-ommaviy adabiyotlarni o’qish, kinofilьm va spektakllarni tomasha qilish, maxsus tashkil etilgan ma’naviy-ma’rifat kunlarida turli mavzularda suhbatlar tashkil etish natijasida axloqiy tushunchalar va xulq-odatlar paydo bo’la boshlaydi. O’quvchilar o’zlari va boshqalarning xatti-harakatlarini baholay boshlaydilar. Buning uchun turli ma’naviy-axloqiy mavzularda o’tkaziladigan suhbat va munozaralarda o’quvchini fikr yuritish, o’ylashga yo’naltirish muhim ahamiyatga ega. Masalan, “O’rtog’imiz Kamol qanday qilib giyohvandlar orasiga tushib qoldi?”, “Siz erkinlik deganda nimani tushunasiz?”, “Zamonaviylik – bu nima?” kabi mavzulardagi suhbat, bahs va munozaralar o’quvchilarni o’ylash, fikr yuritishga yo’llaydi, ularda salbiy xislatlardan saqlanish, yaxshi odatlarni o’rganishga bo’lgan intilish va qiziqishlari tarkib topa boshlaydi. Ularning, ayniqsa, o’z xatti-harakatlarini baholashga bo’lgan intilishlari va ishonch, e’tiqodlari shakllanadi.

Debat, munozara va suhbatlar ma’naviy-axloqiy tarbiyaning eng dolzarb muammolariga bag’ishlanishi zarur.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]
#variant32 . 3-savol.

Pedagogika fanining paydo bo'lishi rivojlanishi.

Dastlabki maktablar qadimgi Sharqda (Vavilon, Misr, Hindistonda) paydo bo'lib, ularda bolalarga ma'muriy-xo'jalik boshqaruvi asoslari o'rgatilgan. Antik davrda maktablar Sparta, Afina va Rim tarbiya tizimining muhim tarkibiy qismi sifatida faoliyat olib borganlar.
Qadimgi Yunonistonda bunday joylar akademiva deb nomlangan. «Akademiya» so'zi afsonaviy qahramon Akadema nomidan kelib chiqqan. Eramizdan avvalgi IV asrda Afina yaqinidagi Akadema nomi bilan nomlanuvchi joyda Platon o'z shogirdlariga ma'ruzalar o'qigan bo'lib, keyinchalik ta'lim tashkil etiluvchi maskan ham shunday nom bilan atala boshlagan. Qadimgi Rim va Yunonistonda bolalarga bilim berish faylasuflar zimmasiga yuklatilgan.
Jamiyatning tabaqalanishi natijasida, quldorlik tuzumida bolalarni ta'lim maskanlariga olib borish va olib kelish vazifasini qullar bajarishgan va ular «pedagog» deb nomlanganlar. Ushbu tushunchaning ma'nosi «bola yetaklovchi» demakdir.
Tarixiy taraqqiyotning keyingi bosqichlarida bolalarga tizimli bilimlarni berish bilan doimiy shug'ullanuvchi kishilar aynan shu nom bilan atala boshlaganlar.
Feodalizm davrida aksariyat maktablar masjid (musulmon mamlakatlarida) yoki ibodatxonalar (Hindiston) qoshida tashkil etilgan. Bunday maktablarda yoshlarga diniy bilimlar bilan birga dunyoviy bilimlar ham o'rgatilgan.
O'rta asrlar davrida, Sharqda akademiya ko'rinishidagi ta'lim muassasalari ham faoliyat yuritgan bo'lib, ular «Donishmandlar uyi» (IX asr, Bag'dod), «Ma'mun akademiyasi» (XI asrboshlari, Xorazm), observatoriyalar qoshidagi jamiyatlar (XV asr, Samarqane) tarzida nomlangan. Akademiyalarga turli fan yo'nalishlari bo'yicha kuchli bilimga ega bo'lgan qomusiy olimlar jalb etilgan bo'lib, ular tomonidan matematika, geodeziya, mineralogiya, meditsina, astronomiya kabi yo'nalishlarda keng ko'lamli tadqiqotlar olib borilgan.
O'rta asrlar hamda kapital ishlab chiqarishiga asoslangan jamiyatlarda akademiya (Sharqda madrasa)lar ko'rinishidagi maktablarda ma'naviy-axloqiy jihatdan yetuk, turli sohalar bo'yicha mukammal bilimga ega pedagoglarning faoliyat yuritishlariga alohida ahamiyat qaratilgan. Chunonchi, Muhammad Tarag'ay Ulug'bek tomonidan barpo etilgan madrasalarda o'z davrining taniqli olimlari — Ali Qushchi, Taftazoniy, Qozizoda Rumiy, Mavlono Muhammad, G'iyosiddin Jamshid Koshiy, Muiniddin Koshiy hamda Mansur Koshiylar talabalarga ta'lim berganlar.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant33 1.

Vatanparvarlik va baynalminallik tarbiyasining maqsad, vazifalari va metodlari.

Fuqarolik tarbiyasini tashkil etish jarayonida shaxsda vatanparvarlik (lotincha «patriotes» – vatandosh, «patris» – vatan, yurt)
tuyg‘usini shakllantirishga alohida e'tibor qaratiladi. Binobarin, fuqaro muayyan davlatning a'zosi sifatida
uning sha'ni, obro‘-e'tiborini ta'minlashi, uning manfaatlari uchun kurasha olishi zarur.
«Vatan atamasi aslida arabcha so‘z bo‘lib, ona yurt ma'nosini bildiradi, Vatan tushunchasi keng va tor ma'noda qo‘llaniladi. Bir xalq vakillari jumuljam yashab turgan, ularning ajdodlari azal-azaldan istiqomat qilgan hudud nazarda tutilsa, bu keng ma'noda tushunchadir. Kishi tug‘ilib o‘sgan uy, mahalla, qishloq nazarda tutilsa, bu tor ma'nodagi tushunchadir».
Vatanparvarlik shaxsning o‘zi mansub bo‘lgan millat, tug‘ilib o‘sgan vatani tarixidan g‘ururlanishi, buguni to‘g‘risida qayg‘urishi hamda uning porloq istiqboliga bo‘lgan ishonchini ifoda etuvchi yuksak insoniy fazilat sanaladi.
Baynalminallik («inter» – orasida, o‘rtasida, aro, «natio» – xalq) o‘zga millat va elatlarning haq-huquqlari, erki, urf-odatlari, an'analari, turmush tarzi, tili hamda vijdon erkinligini hurmat qilish, ularning manfaatlariga ziyon yetkazmaslikni ifoda etuvchi shaxsga xos ma'naviy-axloqiy fazilatlardan biridir.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant33 2.

Ta’limni tashkil etish shakllari tushunchasi va ta’lim turlari.

1997 yil 29 avgustda O’zbеkiston Rеspublikasining "Ta'lim -to’grisida"gi qonuni qabul qilindi. Bu qonunda ta'kidlanishicha, ta'limning mazmuni: har bir o’sib kеlayotgan yosh avlodni hayotda va dunyoviy dеmokratik jamiyat baxt-saodati yo’lidagi yuqori unumli mеhnatiga barkamol avlod qilib tayyorlash bilan bеlgilangan.
Ushbu qonun Fuqarolarga ta'lim, tarbiya bеrish, kasb-hunar o’rgatishiing huququqiy asoslarini bеlgilash va har kimning bilim olishdai iborat konstitutsiyaviy huquqini ta'minlashga qaratilgan.
Ta'limning asosiy mazmunini uning vazifalarida oydinlashtiriladi. Asosiy vazifalarga aqliy tarbiya bilan huquqiylik bo’lgan vazifalar kiradi. Bu vazifalar ichiga ilmiy va tеxnikaviy bilimlar, hamda ular bilan huquqiylik bo’lgan malaka va ko’nikmalar bilan qurollantirish, ajdodlarimiz qoldirgan tarixiy va madaniy qadriyatlarda hayotning ma'nosi, jamiyatda insoniing tutgan o’rni, ta'lim-tarbiyasi, odob - axloqi haqidagi xikmatli fikrlar borki, bular bugunga haq-huquq ta'limi taraqqiyoti uchun va milliy maktab yaratishi borasida yoshlarimizda insonparvarlik, poklik, imon-e'tiqod, muruvvat, vatanparvarlik, mеhnatsеvarlik, millatlararo do’stlik munosabatlari, qahramonlik, mardlik singari tuyg’ularini tarbiyalaydi.

Yangi dеmokratik jamiyat qurishda ta'limning mazmuni bu jamiyat extiyojlaridan kеlib chiqib va quyidagilarga amal qilgan holda bеlgalanadi:

ilmiy bilimlarning yetakchi roli to’g’risidagi qoidaga;

insoniyatning madaniy-ma'rifiy mеrosi boyliklarini, umuminsoniy qadriyatlarini egallab olish haqidaga "Milliy dastur" ko’rsatmalariga;

tarbiyalanuvchi shaxsni barkamol avlod qilib rivojlantirish, iymon-e'tiqodini, ilmiy dunyoqarashini tarkib toptirish;

- ilmiy hayot bilan, yagonga dеmokratik jamiyat qurilishi tajribasi bog’liqligi haqidagi qoidaga;

- ta'limning bir maqsadga qaratilganligi (umumiy yoki kasbiy ta'lim);

- ta'lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy printsplariga va didaktik printsiplariga muvofiqligaga amal qilinadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]
#variant33 3-savol:

Pedagogik fanlar tizimi.

Pedagogika fanlari tizimi maktablarda va boshqa ta'lim muassasalarida turli fanlarni o'qitishning maxsus usuli va usullariga katta o'rin egallaydi. Shuningdek, ular jismoniy, ma'naviy, badiiy, ekologik va boshqa tarbiyaviy masalalarni qamrab oladi. Buning sababi, ta'lim va tarbiya sohasidagi har bir mavzu, intizom va yo'nalish faqat o'z vazifalarini bajarishda qo'llaniladigan umumiy, lekin o'ziga xos talablarga ega.

Zamonaviy pedagogika fanlari tizimini taqqoslaydigan va taqqoslanadigan pedagogika bilan taqqoslaganda yana bir yo'nalish mavjud. Uning nomiga ko'ra, bu fan turli mamlakatlardagi pedagogik fikrlarning rivojlanishidagi tendentsiyalarni qiyosiy, xalqaro ma'noda o'rganadi. Uning maqsadi ilm-fanni ta'limning turli sohalarida qo'llaniladigan ilg'or uslublar va usullar bilan boyitishdir.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]
#variant34 1-savol

Dars turlari va ularning tuzilishi

Yangi bilimlarni bayon etish darsi. Uning tuzilishi: darsning boshlanishini tashkil etish;
darsning maqsad va vazifalarini bayon etish, yangi materialni tushuntirishga tayyorgarlik ko’rish (uy
vazifasini tekshirish, avvalgi materiallarni qaytarish va hokazo), yangi materialni tushuntirish, darsni
yakunlash va uyga vazifa berish;
Egallangan bilimlarni mustahkamlash darsi. Uning tuzilishi: darsning boshlanishini
tashkil etish, darsning maqsad va vazifalarini bayon etish, egallangan bilimlarni mustahkamlash,
darsni yakunlash va uyga vazifa berish;
Umumlashtirish va takrorlash darsi. Uning tuzilishi: darsning boshlanishini tashkil etish,
darsning maqsad va vazifalarini bayon etish, o’quv materialini umumlashtirish va tizimga solish,
darsni yakunlash va uyga vazifa berish;
Nazorat darsi. Uning tuzilishi: nazorat maqsadi va ishning tashkil qilinishi tartibini
tushuntirish, nazorat mazmuni va uni bajarish usullari bilan tanishtirish, o’quvchilarning mustaqil
ishlashini nazorat qilish, darsga yakun yasash;
Aralash dars. Uning tuzilishi: darsning boshlanishini tashkil etish, uy vazifasini
tekshirish, dars maqsadi va vazifalarini bayon etish, takrorlash. Darsni yakunlash va uyga vazifa
berish.
Maktab amaliyotida boshqa turdagi darslar - musobaqa darslari, maslahat darslari, anjuman
darslari, bir-biriga o’rgatish darslari, ma’ruza darslari ham o’tkaziladi.
Shunday qilib, didaktikada 2-ta asosiy dars tiplari ajratiladi: maxsus va aralash dars
turlari. Maxsus darslar o’zining funktsiyasi va mazmuni buyicha faqat bitta vazifani bajaradi:
• yangi mavzuni o’rganish darsi;
• bilimlarni mustahkamlash, ko’nikma va malakalarni shakllantirish darsi;
• umumlashtirish va tizimlashtirish darsi;
• bilim, mahorat va ko’nikmalarni nazorat qilish hamda tuzatish darsi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant34 2.

Yosh avlodning huquqiy ongi va madaniyatini shakllantirish – fuqarolik tarbiyasining tarkibiy qismi.

Mustaqillik, fuqarolik jamiyati va demokratiya tushunchalari o’rtasidagi uzviy aloqadorlik muhim ahamiyatga ega. Zero, mustaqil mamlakatni demokratik huquqiy davlat va kuchli fuqarolik jamiyati institutlarisiz tasavvur etib bo’lmaydi. SHu bois yurtimizda istiqlolning ilk kunlaridanoq demokratik yangilanish, erkin fuqarolik jamiyatini qurish yo’li tanlab olindi.

1-Prezidentimiz Islom Karimov ta’biri bilan aytganda, bu yo’lni har kim o’ziga xos yo’sinda bosib o’tadi. O’zbekiston demokratiyaning fundamental tamoyillariga asoslangan, ularga qat’iy rioya etgan holda, ayni paytda o’z harakatlarini xalqimizning tafakkuri, necha ming yillik turmush tarzi bilan muvofiq ravishda olib bormoqda.O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi – yurtimizda yangi hayot, yangi jamiyat barpo etishning huquqiy poydevori bo’lib xizmat qilmoqda.Huquqiy davlat – jamiyatning irodasini ifoda etuvchi va uni aks ettiruvchi, qonunning ustuvorligiga asoslangan umumiy tashkilotdir. Huquqiy davlat – huquqning hukmronligi va ustuvorligi, hokimiyat vakolatlarining bo’linishi, sudning mustaqilligi ta’minlanadigan, huquqni muhofaza etuvchi organlari ishi samarali bo’lgan, haqiqiy xalq hokimiyati, yuqori darajadagi siyosiy-huquqiy madaniyatga erishgan demokratik davlat.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]
#variant34

Ilmiy-pedagogik tadqiqotlarni tashkil etish va o‘tkazish.

Ilmiy-pedagogik tadqiqotlarni tashkil etish va o’tkazish. Pedagogika fani rivoji muayyan pedagogik muammolarni tadqiq etish maqsadida olib borilgan tadqiqot ishlarining g'oyasi, mazmuni hamda natijalari hisobiga ta'minlanadi. Ijtimoiy va ishlab chiqarish jarayonining keskin rivojlanishi, shaxsni har tomonlama kamol toptirish imkonini beruvchi omil hamda pedagogik shart-sharoitlarni aniqlash, jamiyat va shaxs ma'naviyatiga ziyon yetkazuvchi holatlarni bartaraf etishni taqozo qiladi. Tarbiya jarayonlarining mohiyatini anglash ularni keng yoki tor doirada o'rganish, mavjud ko'rsatkichlar vositasida ularning sodir bo'lish sabablarini o'rganish, zarur chora-tadbirlarni belgilash ilmiy izlanishlarni tashkil etish zaruriyatini yuzaga keltiradi. Pedagogik izlanishlarning samarali kechishi bir qator obyektiv va subyektiv omillarga bog'liq. jylazkur jarayonda maqsadga muvofiq keluvchi, maqbul, ayni vaqtda samarali bo'lgan metodlarni tanlay olish ham muhimdir.

Pedagogik ilmiv-tadqiqot metodlari shaxsni tarbiyalash, unga muayyan yo'nalishlarda chuqur, puxta ilmiy bilimlarni berishga berish tamoyillari, obyektiv va subyektiv omillarini aniqlovchi pedagogik jarayonning ichki mohiyati, aloqa va qonuniyatlarini maxsus tekshirish va bilish usullaridir.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]
#variant35 #variant1.
1-savol

O‘zbekiston Respublikasningi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”

O’zbekiston Respublikasi siyosiy mustaqillikni qo’lga kiritgach, ijtimoiy hayotimizning barcha sohalarida tub islohotlar amalga oshirila boshlandi. Xususan talim sohasida ham bir qancha islohotlar olib borildi.Bunga misol sifatida 1992-yil iyul oyida mustaqil O’zbekistonning ilk «Ta’lim to’g’risida»gi Qonuni qabul qilindi. Mazkur Qonun mazmunida Respublika ta’limi tizimi, uning asosiy yo’nalishlari, maqsad, vazifalari, ta’lim bosqichlari va ularning mohiyati kabi masalalar o’z ifodasini topdi. Biroq, 1997 yilga kelib, O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi Qonuni va uning mazmunida ilgari surilgan g’oyalarning amaliyotga tadbiqi tahlil etilganda bu borada muayyan kamchiliklarga yo’l qo’yilganligi aniqlandi. O’tkazilgan tahlil natijalariga ko’ra, ta’lim tizimida olib borilayotgan islohot aksariyat o’rinlarda chuqur ilmiy asoslarga ega bo’lmaganligi ma’lum bo’ldi hamda kadrlar tayyorlash tizimini isloh qilish zarurligi belgilandi. SHu bois O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasida yangi tahrirdagi O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida»gi Qonuni qabul qilindi.
“Taʼlim toʼgʼrisida”gi Qonunning mazmun-mohiyati (OʼRQ–637, 23.09.2020)
Qonun bilan jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, eʼtiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qatʼiy nazar, har kimga taʼlim olish uchun teng huquqlar kafolatlanadi.
Kadrlar tayyorlashning Milliy modelning asosiy tarkibiy qismlari: shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan, ishlab chiqarish; uzluksiz ta’limni tashkil etish va rivojlantirish prinsiplari, uzluksiz ta’lim va tizimi va turlari, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi, oliy ta’lim, kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari kiradi.
Kadrlar tayyorlash milliy modeli faqat ta'lim-tarbiya jarayoninigina qamrab olmay, ishlab chiqarish va ijtimoiy munosabatlarni ham o'z ichiga oladi. Kadrlar tayyorlash milliy modeli shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta'lim, fan va ishlab chiqarish kabi tarkibiy qismlarning o'zaro hamkorligi, ular o'rtasidagi o'zaro aloqadorlik asosida «yuksak ma'naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlarni tayyorlash Milliy tizimi» mohiyatini aks ettiruvchi andoza, loyiha hisoblanadi.
Shaxs kadrlar tayyorlash tizimining bosh subyekti va obyekti, ta'lim sohasidagi xizmatlarning iste'molchisi va ularni amalga oshiruvchidir.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant35 2-savol.

Pedagogika fani va uning asosiy kategoriyalari.

Pedagogika fanining asosiy kategoriyalari shaxs kamolotini ta'minlash, ta'lim va tarbiya samaradorligiga erishishga qaratilgan jarayonlaming umumiy mohiyatini yoritadi. Eng muhim kategoriyalar sirasiga quyidagilar kiradi: shaxs, tarbiya, ta'lim (o'qitish, o'qish), bilim, ko'nikma, malaka, ma'lumot, rivojlanish.

Shaxs — psixologik jihatdan taraqqiy etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-harakatlari bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarashga ega bo'lgan jamiyat a'zosi.

Tarbiva — muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida yosh avlodni hartomonlama o'stirish, uning ongi, xulq-atvori va dunyoqarashini tarkib toptirish jarayoni.

Ta'lim —o'quvchilarni nazariy bilim, amaliy ko'nikma va malakalar bilan qurollantirish, ularning bilish qobiliyatlarini o'stirish va dunyoqarashlarini shakllantirishga yo'naltirilgan jarayon.

Bilim — shaxsning ongida tushunchalar, sxemalar, ma'lum obrazlar ko'rinishida aks etuvchi borliq haqidagi tizimlashtirilgan ilmiy ma'lumotlar majmui.

Ko'nikma - shaxsning muayyan faoliyatni tashkil eta olish qobiliyati.

Malaka — muayyan harakat yoki faoliyatni bajarishning avtomatlashtirilgan shakli.

Ma'lumot — ta'lim-tarbiya natijasida o'zlashtirilgan va tizimlashtirilgan bilim, hosil qilingan ko'nikma va malakalar hamda tarkib topgan dunyoqarash majmui.

Rivoilanish — shaxsning fiziologik va intellektual o'sishida namoyon bo'Iadigan rniqdor va sifat o'zgarishlar mohiyatini ifoda etuvchi murakkab jarayon.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant35 . 3-savol.

Ta’lim muassasasi menejmenti haqida tushuncha.

Ta’lim menejmenti – ta’limni boshqarishda jamoatchilikning faol qatnashuvi hisoblanadi.
Ta’lim muassasalarini boshqarish nazariyasi ta’lim muassasalarining menejmenti nazariyasi bilan boyitildi. Menejment nazariyasi xodimlarga nisbatan ishonch, ularning unumli mehnat qilishlari uchun sharoit yaratish
«Menejment» va «menejer» atamalari hozirgi talqinda korxona va muassasa egalari o’z mulklari va xodimlarni o’zlari boshqarganlaridan ko’ra tanlangan yo’nalish bo’yicha maxsus tayyorgarlikdan o’tgan mutaxassislarni jalb etish afzal ekanligini ko’rsatadi
Menejment (yoki boshqarish) mavjud minimal imkoniyatlardan maksimal natijalarga erishish maqsadida muayyan xodim yoki guruhga ta’sir etish, ular bilan hamkorlik qilish jarayonidir. Ta’lim muassasasi menejmenti haqida so’z yuritilganda, O’zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ning 4.6-bandida so’z yuritilayotgan jarayonning mohiyati haqida batafsil to’xtalib o’tilganligini alohida ta’kidlash zarur. Ushbu hujjatda qayd etilicha, ta’lim muassasasi menejmentida quyidagi holatlar nazarda tutiladi:
1.uzluksiz ta’lim tizimi va kadrlar tayyorlashning davlat va nodavlat ta’lim muassasalarini tarkibiy jihatdan o’zgartirish va ularni izchil rivojlantirish davlat yo’li bilan boshqarib borilishi;
2.barcha darajadagi ta’lim boshqaruv organlarining vakolat doiralari «Ta’lim to’g’risida»gi Qonunga muvofiq belgilanadi;
ta’limning normativ-huquiy bazasi rivojlantiriladi;
3.moliya-xo’jalik faoliyatini olib borish hamda ta’lim jarayonini tashkil etishda o’quv yurtlarining huquqlari kengayadi va mustaqilligi ta’minlanadi;
4.ta’lim muassasalari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda attestatsiyadan o’tkaziladi hamda akkreditatsiyalanadi. Akkreditatsiya yakunlariga ko’ra ta’lim sohasida faoliyat ko’rsatish huquqi beriladi;
5.mutaxassis tashkilotlarning, mahalliy hokimiyat organlarining, savdo-sanoat doiralarining, jamoat tashkilotlarining, fondlarning va homiy vakillarni o’z ichiga oluvchi vasiylik va kuzatish kengashlari tizimi orqali ta’lim muassasalarining samarali, jamoat boshqaruvi tizimi joriy etiladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant36
1-savol

Kadrlar tayyorlash Milliy modeli va uning tarkibiy qismlari.

Kadrlar tayyorlashning Milliy modelning asosiy tarkibiy qismlari: shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan, ishlab chiqarish; uzluksiz ta’limni tashkil etish va rivojlantirish prinsiplari, uzluksiz ta’lim va tizimi va turlari, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi, oliy ta’lim, kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari kiradi.
Kadrlar tayyorlash milliy modeli faqat ta'lim-tarbiya jarayoninigina qamrab olmay, ishlab chiqarish va ijtimoiy munosabatlarni ham o'z ichiga oladi. Kadrlar tayyorlash milliy modeli shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta'lim, fan va ishlab chiqarish kabi tarkibiy qismlarning o'zaro hamkorligi, ular o'rtasidagi o'zaro aloqadorlik asosida «yuksak ma'naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlarni tayyorlash Milliy tizimi» mohiyatini aks ettiruvchi andoza, loyiha hisoblanadi.
Shaxs kadrlar tayyorlash tizimining bosh subyekti va obyekti, ta'lim sohasidagi xizmatlarning iste'molchisi va ularni amalga oshiruvchidir.
Shaxs uzluksiz ta'lim jarayonida dunyoviy, ilmiy bilimlarni o'zlashtiradi, fan asoslarini puxta egallaydi, ishlab chiqarish sohalari bilan tanishadi, shuningdek, o'zida ijtimoiy ta'sirlar yordamida ma'naviy-axloqiy sifatlarni tarbiyalab boradi. Shaxsda o'zlashtirilgan bilim, faoliyat ko'nikmalari va hayotiy tajriba asosida kasbiy mahorat ham shakllanib boradi. Yuksak ma'naviy-axloqiy sifatlar va yuqori darajadagi kasbiy malakaga ega bo'1 ish uchun shaxs o'z oldiga muayyan maqsadni qo'ya olishi hamda unga erishish yo'lida tinimsiz izlanishi, o'qib-o'rganishi lozim. Shundagina u ijtimoiy raqobatga chidamli, malakali kadr bo'lib shakllanadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant36. 2-savol.

Pedagogika fanining paydo bo'lishi va rivojlanishi.

Dastlabki maktablar qadimgi Sharqda (Vavilon, Misr, Hindistonda) paydo bo'lib, ularda bolalarga ma'muriy-xo'jalik boshqaruvi asoslari o'rgatilgan. Antik davrda maktablar Sparta, Afina va Rim tarbiya tizimining muhim tarkibiy qismi sifatida faoliyat olib borganlar.
Qadimgi Yunonistonda bunday joylar akademiva deb nomlangan. «Akademiya» so'zi afsonaviy qahramon Akadema nomidan kelib chiqqan. Eramizdan avvalgi IV asrda Afina yaqinidagi Akadema nomi bilan nomlanuvchi joyda Platon o'z shogirdlariga ma'ruzalar o'qigan bo'lib, keyinchalik ta'lim tashkil etiluvchi maskan ham shunday nom bilan atala boshlagan. Qadimgi Rim va Yunonistonda bolalarga bilim berish faylasuflar zimmasiga yuklatilgan.
Jamiyatning tabaqalanishi natijasida, quldorlik tuzumida bolalarni ta'lim maskanlariga olib borish va olib kelish vazifasini qullar bajarishgan va ular «pedagog» deb nomlanganlar. Ushbu tushunchaning ma'nosi «bola yetaklovchi» demakdir.
Tarixiy taraqqiyotning keyingi bosqichlarida bolalarga tizimli bilimlarni berish bilan doimiy shug'ullanuvchi kishilar aynan shu nom bilan atala boshlaganlar.
Feodalizm davrida aksariyat maktablar masjid (musulmon mamlakatlarida) yoki ibodatxonalar (Hindiston) qoshida tashkil etilgan. Bunday maktablarda yoshlarga diniy bilimlar bilan birga dunyoviy bilimlar ham o'rgatilgan.
O'rta asrlar davrida, Sharqda akademiya ko'rinishidagi ta'lim muassasalari ham faoliyat yuritgan bo'lib, ular «Donishmandlar uyi» (IX asr, Bag'dod), «Ma'mun akademiyasi» (XI asrboshlari, Xorazm), observatoriyalar qoshidagi jamiyatlar (XV asr, Samarqane) tarzida nomlangan. Akademiyalarga turli fan yo'nalishlari bo'yicha kuchli bilimga ega bo'lgan qomusiy olimlar jalb etilgan bo'lib, ular tomonidan matematika, geodeziya, mineralogiya, meditsina, astronomiya kabi yo'nalishlarda keng ko'lamli tadqiqotlar olib borilgan.
O'rta asrlar hamda kapital ishlab chiqarishiga asoslangan jamiyatlarda akademiya (Sharqda madrasa)lar ko'rinishidagi maktablarda ma'naviy-axloqiy jihatdan yetuk, turli sohalar bo'yicha mukammal bilimga ega pedagoglarning faoliyat yuritishlariga alohida ahamiyat qaratilgan. Chunonchi, Muhammad Tarag'ay Ulug'bek tomonidan barpo etilgan madrasalarda o'z davrining taniqli olimlari — Ali Qushchi, Taftazoniy, Qozizoda Rumiy, Mavlono Muhammad, G'iyosiddin Jamshid Koshiy, Muiniddin Koshiy hamda Mansur Koshiylar talabalarga ta'lim berganlar.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant36. 3-savol :

Ta‘lim muassasalarida ichki nazoratni tashkil etish. Ta‘lim sohasida attestatsiya.

Attestatsiya-taʼlim muassasasi faoliyatini baholashda davlat nazoratining asosiy shakli hisoblanib, taʼlim muassasasida kadrlar tayyorlash mazmuni, darajasi va sifatining davlat taʼlim standartlari hamda davlat talablariga muvofiqligini aniqlashdan iborat.
Attestatsiya oʻtkazish tartibi
Taʼlim tashkilotlari har 5 yilda bir marta attestatsiyadan oʻtkaziladi. Yangi tashkil etilgan taʼlim tashkilotlari 5 yildan soʻng attestatsiyadan oʻtkaziladi.
Attestatsiya jarayonida taʼlim turlari boʻyicha taʼlim muassasalarining oxirgi ikki yillik faoliyatini kompleks tahlil etilib, asosan taʼlim-tarbiya jarayonining davlat taʼlim standartlari va davlat talablariga muvofiq tashkil etilganligi, oʻquvchi va tarbiyalanuvchilarning taʼlim-tarbiya dasturlarini oʻzlashtirish darajasi, tarbiyachi-pedagog kadrlarning salohiyati oʻquv-uslubiy ishlarning olib borilishi va oʻquvchilarning darsliklar bilan taʼminlanishiga alohida eʼtibor qaratiladi.
Shuningdek, maktabgacha taʼlim muassasalarida bolalar rivoji uchun oʻyinchoqlar, uslubiy qoʻllanma va bolalar adabiyoti bilan taʼminlanganligi, sport maydonchalari va zarur sharoitlarning yaratilganligi, ovqatlanish hamda dam olish xonalarining belgilangan sanitariya-gigiyenik va estetik talablarga mosligi hisobga olinadi.
Taʼlim muassasalari attestatsiyasi xolislik, toʻla oshkoralik, davriylik va pedagogik etika meʼyorlariga amal qilingan holda oʻtkazilib, Davlat inspeksiyasida attestatsiyadan oʻtuvchi taʼlim muassasasi uchun attestatsiyadan oʻtkazish bilan bogʻliq boʻlgan hujjatlar yigʻma jildi yigʻiladi va navbatdagi attestatsiya oʻtkazilgunga qadar saqlanadi.
Attestatsiya komissiyalarini tashkil etish va ularning tarkibi
Maktabgacha, umumiy oʻrta va maktabdan tashqari taʼlim tashkilotlarini attestatsiyadan oʻtkazish uchun Davlat inspeksiyasi tegishliligi boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vazirligi, Xalq taʼlimi vazirligi, Madaniyat vazirligi, Jismoniy tarbiya va sport vazirligi, Sogʻliqni saqlash vazirligi hamda boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda qoʻshma qaror qabul qiladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant37 1-savol:

Pedagogika fanining jamiyat taraqqiyotida tutgan o‘rni.

Shaxs ijtimoiy munosabatlar iarayonida shakllanadi. Chunki ta'lim jarayonida bolalarga jamiyatda birga yashash bilan bog'liq bo'lgan holat va hodisalar o'rgatiladi. Bu jarayonda o'quvchi jamiyatga «kirishadi» va u bilan o'zaro munosabatda bo'ladi. Ular ma'lum ijtimoiy tajriba (bilim, qadriyat, axloqiy qoida, ko'rsatma) orttiradilar, ya'ni, ijtimoiylashadilar.
Ijtimoiylashuv uzoq davom etadigan murakkab jarayon. Chunki har qanday jamiyat rivojlanish jarayonida ijtimoiy va axloqiy qadriyatlar, ideallar, axloqiy me'yorlar va qoidalar tizimini ishlab chiqadi, har bir bola yuqoridagi qoidalarni qabul qilib, o'rganib mazkur jamiyatda yashash, uning a'zosi bo'lish imkoniyatiga ega bo'ladi. Buning uchun jamiyat u yoki bu shaklda shaxsga maqsadga muvofiq ta'sir etadi. Bu ta'sir ta'lim vositasida amalga oshadi. Ikkinchi tomondan, shaxsning shakllanishiga turli g'oyalar, ijtimoiy muhit ta'sir ko'rsatadi.
Odamlar ijtimoiy me'yorlar va axloqiy qoidalar bilan munosabatga kirishadilar va uni o'rganadilar.
Ijtimoiylashuv jarayoni ichki qarama-qarshiliklarga ega. Ijtimoiylashgan inson jamiyat talablariga mos kelishi, unga «kirishib» ketishi, jamiyat rivojlanishidagi salbiy jihatlarga, shaxsning individual rivojlanishiga to'sqinlik qiluvchi hayotiy holatlarga qarshi turishi kerak. Lekin hayotda ba'zan aksi ham bo'ladi: to'liq ijtimoiylashgan, jamiyatga kirishib ketadigan, ammo muhitda ba'zi salbiy holatlarga qarshi kurashishda faollik ko'rsatmaydigan odamlar ham mavjud. Bu holat ko'p jihatdan butun jamiyat, tarbiya muassasalari, o'qituvchilar hamda ota-onalarga ham taalluqli. Tarbiyada qarama-qarshilik insonparvarlik g'oyasi yordamidagina bartaraf etilishi mumkin. Zero, O'zbekiston Respublikasining DTS va o’quv me’yoriy hujjatlarida ham ta'kidlab o'tilganidek, uzluksiz ta'limni tashkil etish, rivojlantirish hamda ta'limning ijtimoiylashuviga erishish dolzarb masaladir. Ta'lim oluvchilarda estetik boy dunyoqarashni shakllantirish, ularda yuksak ma'naviyat, madaniyat va ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirish kabilar muhim ijtimoiy talablar hisoblanadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant37 2.

Pedagogikaning ob’ekti, predmeti, maqsad va vazifalari

Pedagogika ta’lim-tarbiyaning maqsadi va vazifalari, davlat ta’lim standartlari, ta’lim va tarbiyaning usullari, tashkil etish shakllari, umuman uning qonuniyatlari haqida bilim, ma’lumot beradigan fanga aylandi.

Pedagogika atamasi hamqadimiy bo’lib, “bola etaklovchi” degan ma’noni bildiruvchi grekcha “paydogogos” so’zidan kelib chiqqan. Tarixiy manbalarning ko’rsatishicha, qadimgi Yunonistonda o’z xo’jayinining bolalarini sayr qildirgan, ehtiyot qilgan tarbiyachini, ya’ni qullarni “pedagog” (bola etaklovchi) deb atashgan. Keyinchalik esa, maxsus o’qitilgan va pedagoglikni o’ziga kasb qilib olgan kishilarni pedagog deb atay boshlashgan.

Inson yaratilishi, paydo bo’lishi zahotiyoq ilm va tarbiyaviy sifatlar uning yashashi, hayot kechirishi uchun eng zaruriy shart va vositalar ekanligini anglab boradi. Shuning uchun insoniyat jamiyatning ilk ko’rinishlaridanoq tarbiya bilan shug’ullanuvchi mutaxassislarga ehtiyoj tug’ildi, desak biz tarbiyani faqatbir tomonini, ya’ni boshqalarni yana hamxususiylashtirib, agar yoshlarni tarbiyalash, desak tarbiya tushunchasiga juda hamtor qaralgan bo’ladi. Chunki tarbiya eng avvalo har bir insonni o’ziga qaratilgandir. Harbir kishi doimo hamaqliy, tarbiyaviy, jismonan takomillashib, shakllanib boradi. Ayrim kishilar bu fikrga qo’shilmasliklari mumkin. Chunki bunda jamiyatdagi o’rta, katta avlodning tarbiyasida kamchiliklar, etishmovchiliklar bor ekan-da, degan xulosa chiqarmasligi kerak. Chunki olamning moddiy-ma’naviy tuzilishi, qurilishi, uning rivoji, insonning moddiy - ma’naviy yashash sharoiti, imkoniyatlari, uning aqliy, axloqiy, jismoniy holati bilan uzviy bog’liq. Shuning uchun tabiatning inson yashashi, mavjudligi, baxtiyorligini ta’minlash imkoniyatlari, uning aqliy-axloqiy, jismoniy rivoji, o’sishiga to’g’ridan-to’g’ri bog’liqdir.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]

#variant37 3.

Pedagogikaning rivojlanish bosqichlari.

Ijtimoiy pedagogikaning rivojlanishini quyidagi 3 bosqichga bo‘lish mumkin.
Birinchisi–boshlang‘ich davr, qadimgi davrdan XVII asrgacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Bu tarbiya amaliyotini tushunib yetish. Pedagogik va ijtimoiy pedagogik tafakku‘rning shakllanishi bilan bog‘liq. Bu davrda tarbiya ijtimoiy voqelik sifatida tiklana boradi, uning shakllanishi stixiyali tarzdan anglangan faoliyatga aylandi, tarbiya’ning turli nazariyalari vujudga keldi. Antik davrlardayok ijtimoiy – pedagogik g‘oya’ning tamal toshi qo‘yilgan edi, ya’ni ta’lim va tarbiya «Beshikdan qabrgacha» davom etadi, deyilgandi.

Ikkinchi bosqich, XVII – XIX asrlarni o‘z ichiga oladi. Bu ijtimoiy pedagogikaning g‘oyalari va ilmiy konsepsiyalarini rivojlantirish, fan sifatida tiklanish davri bo‘lgan edi.

G‘arbda uygonish davrida esa bola tarbiyasida insoniylik g‘oyalarini ilgari surish rivojlana bordi. Bu davrda italyan pedagogi, insonparvari Vitarrino De-Feltre (1378 –1446) “Quvonch uyi” deb nomlangan birinchi maktab-internati tashqil etgan olimning fikrlarini kiritish mumkin.
XVII–XIX –asrlar. Ijtimoiy pedagogika fanini fan sifatida vujudga kelishi va fan rivojidagi ilgor g‘oyalar bilan xarakterlanadi. 18 va 19 – asrlar jahon madaniyati tarixidan burjua demokratik inqilobi bosqichi sifatida joy olgan. Yirik olim (pedagoglar, faylasuflar, psixologlar) ijtimoiy pedagogik muammolar yechimini izladilar. Ular jamiyat va davlat bilan hamkorlikda bu muammolar yechilishini izladilar. Tarbiya masalalari jamiyatni qayta tashqil etish g‘oyalari bilan ko‘rib chiqildi. Bu davrlar ijtimiy-pedagogik g‘oyalarda barcha insonlar teng huquqli, erkin, ozod bo‘lishlari lozim ekanligi hakidagi fikrlar ko‘tarilgan. Bu bosqichda ijtimoiy pedagogika muammolari amaliy-ijtimoiy pedagogika bilan uzviy aloqada rivojlanadi. O‘sh davr yetuk pedagoglari bolalarni turli muammoga bag‘ishlab, yetim qarovsiz bolalar uchun bolalar uyi, bog‘chalar, maktab va boshqa muassasalar tashqil etdilar.

3. Uchinchi bosqich-20 asrning boshidagi ijtimoiy pedagogikaning mustaqil fan sifatida rivojlanish davri. Bu davrni tekis yoki oson davr deb aytib bo‘lmaydi. hozirgi kungacha turli davr olimlari ijtimoiy pedagogika boshqa pedagogik fikrlar orasida qanday o‘rin tutishi haqida tortishuvlar mavjud: u fan hisoblanadimi yoki amaliy faoliyatning sohasimi; ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy ishlar qanday munosabatlar bor va boshqalar. Ko‘pchilik davlatlarda “pedagogika” va “ijtimoiy pedagogika” umuman ishlatilmaydi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 5:20]
#variant38 1.

Pedagogika fanining ilmiy-tadqiqot metodlari va ularning tavsifi.

Har qanday fan o‘zining ilmiy-tadqiqot metodlariga ega. Bu metodlari orqali u o‘z mazmunini boyitib, yangilab boradi. Shu ma’noda pedagogikaning ilmiy-tadqiqot metodlari deganda yosh avlodni tarbiyalash, bilim berish va o‘qitishning real jarayonlariga xos bo’lmagan ichki aloqa va munosabatlarni tekshirish, bilish metodlari, uslublari hamda vositalari majmuini tushunamiz. Pedagogika o‘qitish, bilim berish, tarbiyalash jarayonlarini va ularning mohiyatini quyidagicha o‘rganishni nazarda tutadi: 1) ularning umumiy aloqasi, bir-birini taqozo etishi hamda o‘zaro ta’sir jarayonida bolalarni o‘qitish, tarbiyalash, fan, madaniyat, axloq va san’at, ta’lim-tarbiyaning qayerda amalga oshirilishidan qat’iy nazar uzviy aloqada bo’lishi;
2) ularning to‘xtovsiz harakati, o‘zgarishi va taraqqiy etish
jarayonida vujudga keladigan o‘qitish hamda tarbiyalash vazifalari, metodlarining o‘zgarishi, hamma bolalarni bir xil andozada o‘qitish va tarbiyalash mumkin emasligi;
3) bolalarning o‘sishida ularning o‘ziga xos xususiyatlarini
hisobga olish, aqliy va xulqiy faoliyat, so‘z va ish birligi mezonlariga tayanish;
4) bolalar kamolotiga ta’sir etuvchi an’ana, urf-odatlar, ular eskilik bilan yangilik, o‘rtasida yuz beradigan nizolarni hisobga olish, o‘zaro tanqid va boshqalar kiradi

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant38 2.

Pedagogik g‘oyalarning rivojlanish bosqichlari.

Ijtimoiy pedagogikaning rivojlanishini quyidagi 3 bosqichga bo‘lish mumkin.
Birinchisi–boshlang‘ich davr, qadimgi davrdan XVII asrgacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Bu tarbiya amaliyotini tushunib yetish. Pedagogik va ijtimoiy pedagogik tafakku‘rning shakllanishi bilan bog‘liq. Bu davrda tarbiya ijtimoiy voqelik sifatida tiklana boradi, uning shakllanishi stixiyali tarzdan anglangan faoliyatga aylandi, tarbiya’ning turli nazariyalari vujudga keldi. Antik davrlardayok ijtimoiy – pedagogik g‘oya’ning tamal toshi qo‘yilgan edi, ya’ni ta’lim va tarbiya «Beshikdan qabrgacha» davom etadi, deyilgandi.

Ikkinchi bosqich, XVII – XIX asrlarni o‘z ichiga oladi. Bu ijtimoiy pedagogikaning g‘oyalari va ilmiy konsepsiyalarini rivojlantirish, fan sifatida tiklanish davri bo‘lgan edi.

G‘arbda uygonish davrida esa bola tarbiyasida insoniylik g‘oyalarini ilgari surish rivojlana bordi. Bu davrda italyan pedagogi, insonparvari Vitarrino De-Feltre (1378 –1446) “Quvonch uyi” deb nomlangan birinchi maktab-internati tashqil etgan olimning fikrlarini kiritish mumkin.
XVII–XIX –asrlar. Ijtimoiy pedagogika fanini fan sifatida vujudga kelishi va fan rivojidagi ilgor g‘oyalar bilan xarakterlanadi. 18 va 19 – asrlar jahon madaniyati tarixidan burjua demokratik inqilobi bosqichi sifatida joy olgan. Yirik olim (pedagoglar, faylasuflar, psixologlar) ijtimoiy pedagogik muammolar yechimini izladilar. Ular jamiyat va davlat bilan hamkorlikda bu muammolar yechilishini izladilar. Tarbiya masalalari jamiyatni qayta tashqil etish g‘oyalari bilan ko‘rib chiqildi. Bu davrlar ijtimiy-pedagogik g‘oyalarda barcha insonlar teng huquqli, erkin, ozod bo‘lishlari lozim ekanligi hakidagi fikrlar ko‘tarilgan. Bu bosqichda ijtimoiy pedagogika muammolari amaliy-ijtimoiy pedagogika bilan uzviy aloqada rivojlanadi. O‘sh davr yetuk pedagoglari bolalarni turli muammoga bag‘ishlab, yetim qarovsiz bolalar uchun bolalar uyi, bog‘chalar, maktab va boshqa muassasalar tashqil etdilar.

3. Uchinchi bosqich-20 asrning boshidagi ijtimoiy pedagogikaning mustaqil fan sifatida rivojlanish davri. Bu davrni tekis yoki oson davr deb aytib bo‘lmaydi. hozirgi kungacha turli davr olimlari ijtimoiy pedagogika boshqa pedagogik fikrlar orasida qanday o‘rin tutishi haqida tortishuvlar mavjud: u fan hisoblanadimi yoki amaliy faoliyatning sohasimi; ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy ishlar qanday munosabatlar bor va boshqalar. Ko‘pchilik davlatlarda “pedagogika” va “ijtimoiy pedagogika” umuman ishlatilmaydi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]
#variant38 3.

Pedagogika fani va uning asosiy kategoriyalari.

Pedagogika (yunoncha paidagogike bo'lib, paidagogos «bola» va «yetaklayman») ijtimoiy tarbiyaning umumiy qonuniyatlari, muayyan jamiyatda yagona ijtimoiy maqsadga muvofiq yosh avlodni tarbiyalash hamda unga ta'lim berishning mohiyati va muammolarini o'rganadigan fan. Pedagogika ijtimoiy fanlar tizimiga kiruvchi fan sanalib, yosh avlod hamda kattalarni milliy istiqlol g'oyalari asosida tarbiyalash, unga ta'lim berish muammolarini o'rganadi.
Pedagogika fani shaxsni rivojlantirishning ikki muhim jihati — uni o'qitish va tarbiyalashga asosiy e'tiborni qaratganligi bois didaktika (ta'lim nazariyasi) va tarbiya nazariyasi fanning muhim tarkibiy qismlari hisoblanadi.

Didaktika (ta'lim nazariyasi, yunoncha didaktikos «o'rgatuvchi». didasko «o'rganuvchi») ta'limning nazariy jihatlari, ta'lim jarayonining mohiyati, tamoyillari, qonuniyatlari, o'qituvchi va o'qituvchi faoliyatlari, ta'limning maqsadi, mazmuni, shakl, metod, vositalari, natijasi, ta'lim jarayonini takomillashtirish yo'llari va hokazo muammolarni tadqiq etadi.

Tarbiya nazariyasi — pedagogikaning muhim tarkibiy qismlaridan biri bo'lib, tarbiya jarayoni mazmuni, shakl, metod, vosita va usullari, uni tashkil etish muammolarini o'rganadi.Tarbiva muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida yosh avlodni har tomonlama o'stirish, uning ongi, xulq-atvori va dunyoqarashini tarkib toptirish jarayonidir. Ijtimoiy tarbiya aqliy, axloqiy, jismoniy, mehnat, estetik, iqtisodiy, huquqiy, ekologik va jinsiy tarbiya kabi yo'nalishlarda tashkil etiladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant39 1.

Temuriylar davrida ilm-fan, ta’lim-tarbiyaning ravnaq topishi. XVII asr va XX asr boshlarida maktab va ma’rifiy fikrlar taraqqiyoti.

Temuriylar davrida ilm-fanga bo‘lgan e’tibor tufayli ilmiy faoliyat yuqori darajalarga erishildi. Har bir hukumdor ham diniy ham dunyoviy bilimlarni o‘rganishga homiylik qilishlari natijasida Markaziy Osiyodagi madaniy inqiloblardan biri hisoblanadi. Sohibqiron Amir Temur va Temuriylar davrida O‘rta Osiyoda uyg‘onish davrining ikkinchi bosqichiga tamal toshi qo‘yildi,boy madaniy meros yaratildi. Bu davrda shaharsozlik, me’morchilik, tasviriy san’at, naqqoshlik, xattotlik, ilm-fan, adabiyot, musiqa kabi sohalar, nihoyatda rivojlandi. XIV asrning ikkinchi yarmi –XV asrda Amir Temur va Temuriylar, Shohrux, Ulug‘bek, Husayn Boyqaro davrlarida Movarounnahr va Xuroson islom doirasidagi mafkuraviy erkinlik, madaniyatga e’tibor ilm-fan, adabiyot, san’atning tez rivoj topishiga olib keldi. Samarqandda rasadxona qurilib, Ulug‘bek ilmiy maktabi shakllandi, aniq fanlar rivojida katta yutuqlar qo‘lga kiritildi. Qozizoda Rumiy, Koshiy, Ali Qushchi kabi olimlarning asarlari butun musulmon olamiga mashhur bo‘ldi. Gumanitar –ijtimoiy fanlarva rassomlik, xattotlik oliy cho‘qqilarga ko‘tarildi. Jomiy, Behzod, Abdurazzoq Samarqandiy, Mirxond Xondamir kabi mashxur adib, rassom, tarixchilarning nomlari boshqa o‘lkalarda ham tez ma’lum bo‘ldi. Fors tili o‘z mavqeini saqlagan xolda adabiyotda turkiy tilning roli kuchayib ketdi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant39 2.

G‘arb Uyg‘onish davrida ta’lim-tarbiya va pedagogik fikrlar taraqqiyoti

O`z navbatida G`arb Uyg`onish davri madaniy taraqqiyoti boshida ham o`sha davrning boy-badavlat kishilari rahnamolik qilgan edilar. Florensiyada shaharning eng boy-davlat kishisi, bankir Kozima Medichi, so`ngra uning nevarasi Lerendo rahbarlik qilganligi ma’lum. Kozima Medichi Florentsiyaning ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayotini boshqarishni o`z qo`liga oladi. O`z atrofiga mashhur olimlar, san‘atkorlarni to`playdi, ularni ish bilan ta‘minlaydi, ularga homiylik qiladi. Natijada Florentsiya XV asr davomida Italiyaning madaniy jihatdan eng yuksalgan, vataniga aylanadi. Bu yerda antik dunyo san‘ati yodgorliklarini o`zida mujassamlashtirgan birinchi badiiy muzey tashkil etildi. Falsafa akademiyasi, haykaltaroshlik, tasviriy san‘at ustaxonalari vujudga keldi.
Uyg`onish davri madaniyatining yana bir muhim xususiyati - turli fan sohalarida demokratik jarayonning ro`y berganligidir. O`sha davrning buyuk siymolari-ilm-fan fidoyilari millati, diniy e‘tiqodlari qanaqa bo`lishidan qat‘iy nazar, yagona maqsad -fanlarni rivojlantirish uchun kurash olib boradilar.

Umuman olganda, Uyg`onish davri madaniy taraqqiyoti-ning eng muhim xususiyati - ijtimoiy ma‘naviy taraqqiyotda muayyan etnik birliklarning milliy madaniyatni, milliy qadriyatlarni qayta tiklash va yuksaltirishga bo`lgan yuqori darajadagi bunyodkorlik intilishlari bilan harakterlanadi.

Sharq va G`arb uyg`onish davrlari madaniyat-larining bir-biridan farqlanib turadigan jihati mavjud bo`lib, Sharq Uyg`onish davrida asosiy e‘tibor inson ma‘naviyatini yuksaltirish-ga, uning ma‘naviy ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan bo`lsa, G`arb Uyg`onish davrida inson moddiy ehtiyojlari va manfaatlarini qondirish alohida vazifa qilib qo`yilgan. Agar Sharq va G`arb ma‘naviyatiga e‘tibor berilsa, Sharqda ma‘naviy barkamol insonni shakllantirishga e‘tibor berilganligini, kishilar o`rtasidagi munosabatlar ahloqiy barkamollikka, diyonatlilik asosiga qurilganligini ko`rish mumkin. G`arb madaniyatida esa asosiy e‘tibor kishining moddiy jihatdan ta‘minlanganligiga qaratiladi. Shu boisdan ham G`arbda ko`proq moddiy manfaat ustunlik qiladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant39. 3-savol.

Pedagogika fani va uning asosiy kategoriyalari.

Pedagogika fanining asosiy kategoriyalari shaxs kamolotini ta'minlash, ta'lim va tarbiya samaradorligiga erishishga qaratilgan jarayonlaming umumiy mohiyatini yoritadi. Eng muhim kategoriyalar sirasiga quyidagilar kiradi: shaxs, tarbiya, ta'lim (o'qitish, o'qish), bilim, ko'nikma, malaka, ma'lumot, rivojlanish.

Shaxs — psixologik jihatdan taraqqiy etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-harakatlari bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarashga ega bo'lgan jamiyat a'zosi.

Tarbiva — muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida yosh avlodni hartomonlama o'stirish, uning ongi, xulq-atvori va dunyoqarashini tarkib toptirish jarayoni.

Ta'lim —o'quvchilarni nazariy bilim, amaliy ko'nikma va malakalar bilan qurollantirish, ularning bilish qobiliyatlarini o'stirish va dunyoqarashlarini shakllantirishga yo'naltirilgan jarayon.

Bilim — shaxsning ongida tushunchalar, sxemalar, ma'lum obrazlar ko'rinishida aks etuvchi borliq haqidagi tizimlashtirilgan ilmiy ma'lumotlar majmui.

Ko'nikma - shaxsning muayyan faoliyatni tashkil eta olish qobiliyati.

Malaka — muayyan harakat yoki faoliyatni bajarishning avtomatlashtirilgan shakli.

Ma'lumot — ta'lim-tarbiya natijasida o'zlashtirilgan va tizimlashtirilgan bilim, hosil qilingan ko'nikma va malakalar hamda tarkib topgan dunyoqarash majmui.

Rivoilanish — shaxsning fiziologik va intellektual o'sishida namoyon bo'Iadigan rniqdor va sifat o'zgarishlar mohiyatini ifoda etuvchi murakkab jarayon.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant 40 1-savol:

Pedagogik jarayonda tarbiyaning mohiyati.

Tarbiya nazariyasi - pedagogika fanining bir qismi bo’lib, tarbiyaviy jarayonning mazmuni, usuli va tashkil etilishi masalalarini o’rganadi. U Markaziy Osiyo faylasuflarining va xalq pedagogikasining tarbiya borasidagi boy tajribasiga tayanadi.

Pedagogika tarixidan ma’lumki, ta’lim tarbiyadan, tarbiya rivojlanishdan ajratib tekshirilmagan. XVIII asrning ikkinchi yarmiga kelib Rossiya pedagogikasida tarbiya masalalarini alohida ko’rish hollari uchraydi. «1806 yilda chiqarilgan Rossiya Akademiyasi lug’atida birinchi bor tarbiya so’zi pedagogik tushuncha sifatida alohida keltiriladi», deb ta’kidlaydi I.Tursunov.

O’tgan mavzularda tarbiyaga berilgan ta’riflarni yodga olaylik: «Tarbiya - ma’naviy manbalar va hozirgi zamon talablari ehtiyojlarini nazarda tutgan holda o’qituvchining o’quvchi bilan aniq bir maqsadga qaratilgan o’zaro amaliy va nazariy muloqatidir».

«Tarbiya - tarbiyachi xohlagan sifatlarni tarbiyalanuvchilar ongiga singdirish uchun tarbiyalanuvchining ruhiyatiga muayyan suratda va tizimli ta’sir ko’rsatish jarayonidir».

Qat’iy ishonch bilan aytish lozimki, - degan edi Prezident I.Karimov O’zbekiston teleradiokompaniyasi muxbiri bilan muloqotda, - ma’naviy boylik moddiy boylikdan ming bor ustun, shu bois biz ta’lim - tarbiya masalasiga davlat siyosatining ustuvor yo’nalishi sifatida yondoshmoqdamiz. Kadrlar tayyorlash haqida qonun qabul qilingan milliy dastur ham mohiyat e’tibori bilan shu maqsadni amalga oshirishga qaratilgan.

Tarbiya jarayoni deganda nimani tushunamiz?

Tarbiya jarayonining mohiyati shu jarayon uchun xarakterli bo’lgan va muayyan qonuniyatlarda namoyon bo’ladigan ichki aloqa va munosabatlarni aks ettiradi.

Tarbiya jarayoni shaxsni maqsadga muvofiq takomillashtirish uchun uyushtiriladi va tarbiyalanuvchining shaxsiga muntazam va tizimli ta’sir etish imkoniyatini beradi. Tarbiya jarayoni o’zaro bog’liq ikki faoliyatni - o’qituvchi va o’quvchi faoliyatini o’z ichiga oladi. Tarbiya jarayonida o’quvchining ongi shakllana boradi, his-tuyg’ulari va turli qobiliyatlari rivojlanadi, g’oyaviy, axloqiy, irodaviy, estetik xislatlari shakllanadi, tabiatga, jamiyatga ilmiy qarashlar tizimi tarkib topadi, jismoniy kuch-quvvatlari mustahkamlanadi. Tarbiya jarayonida o’quvchida jamiyatning shaxsga qo’yadigan axloqiy talablariga muvofiq keladigan xulqiy malaka va odatlar hosil qilinadi. Bunga erishish uchun o’quvchining ongiga (ta’lim jarayonida) , hissiyotiga (darsda va turli sinfdan tashqari ishlarda), irodasiga (faoliyatni uyushtirish, xulqni idora qilish jarayonida) tizimli va muntazam ta’sir etib boriladi.Tarbiyalash jarayonida bulardan birortasi (ongi, hissiyoti, irodasi) e’tibordan chetta qolsa, maqsadga erishish qiyinlashadi.

Biror bir maqsadga qaratilgan tarbiya jarayonining mohiyati va vazifalari tarbiyachi tomonidan rejalashtiriladi va tartibga solinadi.

A) O’quvchining qaysi xislatini shakllantirish yoki yo’qotish maqsadida rejalashtiriladi.

B) Shu hislatlarni tarbiyalash yoki yo’qotish uchun xizmat qiluvchi manbalar izlab topiladi.

V) Belgilangan maqsad uchun xizmat qiladigan nazariy va amaliy manbalarni qaysisini va qayerda ishlatish rejalashtiriladi.

Bunday rejaga solinib olib borilgan tarbiya mohiyatini ta’lim - tarbiya tizimi jamiyat va insonlarning intellektual va jismoniy faoliyati tashkil qiladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]
#variant40 2-savol:

Tarbiya, ta’lim va shaxs rivojlanish jarayonlarining o‘zaro bog‘liqligi.

Tarbiya — shaxsni maqsadga muvofiq takomillashtirish uchun uyushtirilgan pedagogik jarayon bo’lib, tarbiyalanuvchining shaxsiga muntazam va tizimli ta’sir etish imkonini beradi.
Tarbiva jarayoni o ‘qituvchi va o’quvchi (tarbiyachi va tarbiyalanuvchi)lar o’rtasida tashkil etiluvchi hamda aniq maqsadga yo’naltirilgan hamkorlik jarayonidir. Tarbiya jarayonida tarbiyalanuvchining ongi shakllana boradi, his-tuyg’ulari rivojlanadi, ijtimoiy hayot uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy aloqalarni tashkil etishga xizmat qiladigan xulqiy odatlar hosil bo’ladi.
Tarbiya jarayonida bolalarning hayoti va faoliyatini pedagogik jihatdan to’g’ri uyushtirish g’oyat muhimdir. Faoliyat jarayonida bola tashqaridan kelayotgan tarbiyaviy ta‘sirlarga nisbatan ma’lum munosabatda bo’ladi. Bu munosabat shaxsning ichki ehtiyoj va xohishlarini ifodalaydi. Psixolog va pedagoglarning tadqiqotlari shaxsga tashqi omillarning (xoh salbiy, xoh ijobiy) ta’siri bolaning ularga munosabatiga bog’liqligini ko’rsatadi. Bola faoliyatini uyushtirishgina emas, balki tarbiyalanuvchining bu faoliyatga nisbatan turli kechinmalarni qanday anglashi, baholashi, his qilishi, ulardan o’zi uchun nimalarni olayotganligini bilishi zarur. Zero, tarbiya ijtimoiy munosabatlarning murakkablashib borishi asosida kechadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant40 3.

Tarbiya jarayonining mazmuni va tarbiyalanganlik mezonlari.

Tarbiya jarayonining mohiyati shu jarayon uchun xarakterli bo’lgan va muayyan qonuniyatlarda namoyon bo’ladigan ichki aloqa va munosabatlarni aks ettiradi.
Tarbiya jarayoni shaxsni maqsadga muvofiq takomillashtirish uchun uyushtiriladi va tarbiyalanuvchining shaxsiga muntazam va tizimli ta’sir etish imkoniyatini beradi. Tarbiya jarayoni o’zaro bog’liq ikki faoliyatni - o’qituvchi va o’quvchi faoliyatini o’z ichiga oladi. Tarbiya jarayonida o’quvchining ongi shakllana boradi, his-tuyg’ulari va turli qobiliyatlari rivojlanadi, g’oyaviy, axloqiy, irodaviy, estetik xislatlari shakllanadi, tabiatga, jamiyatga ilmiy qarashlar tizimi tarkib topadi, jismoniy kuch-quvvatlari mustahkamlanadi. Tarbiya jarayonida o’quvchida jamiyatning shaxsga qo’yadigan axloqiy talablariga muvofiq keladigan xulqiy malaka va odatlar hosil qilinadi. Bunga erishish uchun o’quvchining ongiga (ta’lim jarayonida) , hissiyotiga (darsda va turli sinfdan tashqari ishlarda), irodasiga (faoliyatni uyushtirish, xulqni idora qilish jarayonida) tizimli va muntazam ta’sir etib boriladi.Tarbiyalash jarayonida bulardan birortasi (ongi, hissiyoti, irodasi) e’tibordan chetta qolsa, maqsadga erishish qiyinlashadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant41 1.

Tarbiya metodlari haqida tushuncha.

Tarbiya metodi (yunoncha «metodos» – yo‘l) tarbiya maqsadiga
erishishning yo‘li. Maktab amaliyotiga tatbiq etilganda, metodlar – bu
tarbiyalanuvchilarning ongi, irodasi, tuyg‘ulari va xulqiga ta’sir etish usullaridir.
Tarbiyaning mutlaqo yangi metodlarini yaratishga bironta tarbiyachining
kuchi etmaydi. Metodlarni takomillashtirish muammosi doimo mavjud, har bir
tarbiyachi o‘zining imkoniyatiga ko‘ra uni hal qiladi, tarbiya jarayonining aniq
Shart-Sharoitlariga mos ravishda o‘zining xususiy qarashlarini ifoda etish asosida
umumiy metodikani boyitadi. Tarbiya metodlarini bunday xususiy
takomillashtirish tarbiya usullari deb ataladi. Tarbiya usullari – umumiy
metodning bir qismi, alohida harakati, yanada aniqlashuvi. Obrazli aytganda,
usullar – bu qo‘yilgan maqsadga tezroq erishish uchun tarbiyachi o‘zining
tarbiyalanuvchilari bilan yo‘l ochadigan o‘rganilmagan so‘qmoq. Agar uni boshqa
tarbiyachilar ham foydalana boshlasa, u holda asta-sekin usullar keng ustunli
yo‘llar – metodlarga aylanishi mumkin. Tarbiya metod va usullarini bilish, ularni
to‘g‘ri qo‘llay olishni egallash – bu pedagogik mahorat darajasini belgilovchi
muhim tavsiflardan biri. Tarbiya metod va usullarining aloqadorligi ana Shunda.
Amaliyotda tarbiya vositalari tushunchasi ham ajratiladi. Usullara deganda
ta’sir ko‘rsatishlar birligi, vosita deganda, usullar yig‘indisi tushuniladi. Vosita –
bu usul ham emas, metod ham emas. Masalan, mehnat – tarbiya vositasi, biroq uni
ko‘rsatib berish, mehnatni baholash, ishdagi xatoni ko‘rsatish – bu usullar. So‘z
(keng ma’noda) – tarbiya vositasi, biroq replika taqkoslash – usullar. Bu bilan
bog‘liqlikda ba’zan tarbiya metodlari qo‘yilgan maqsadni muvafaqqiyatli amalga
oshirish uchun foydalaniladigan usul va vositalar tizimi sifatida aniqlanadi. Xuddi
Shuningdek metodning tuzilishida usullar va vosita albatta mavjud bo‘ladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant41 .

Tarbiya metodlarining tarbiya jarayonidagi o‘rni.

Zamonaviy pedagogikada ba’zilari amaliy vazifalarni hal etishga, ba’zilari
faqat nazariy vazifalarni o‘zida aks ettiradigan o‘nlab tarbiya tasniflari mavjud.
Metodlar o‘ziga xos xarakteriga ko‘ra ishontirish, mashq, rag‘batlantirish
va tanbeh berishga bo‘linadi (N.I. Boldыrev, N.K. Goncharov, F.F. korolev va
boshqalar). Mazkur holatda metodning Umumiy xarakterli belgisi uo‘zida
yo‘nalganlikni, o‘ziga xoslikni, qo‘llanishga yaroqlilikni aks ettiradi. Bu tasnifga
metodlarning ko‘proq umumlashganligi bilan ajralib turuvchi tarbiyaning umumiy
metodlari mustahkam tutashib ketadi. U o‘zida ishontirsh, faoliyatni tashkil etish,
o‘quvchilarning xulq-atvorini rag‘batlantirish metodlarini qamrab oladi. I.S.
Marenkoning tasnifida tarbiya metodlari guruhlar quyidagicha nomlanadi:
tushuntirshli-reproduktiv, muammoli vaziyatli, o‘rgatish va mashq metodlari,
rag‘batlantirish, to‘sqinlik qiluvchi, boshqarish, o‘zini-o‘zi tarbiyalash.
Tarbiyalanuvchilarga ta’sir etishi natijalariga ko‘ra metodlarni ikki guruhga
bo‘lish mumkin:
1. Axloqiy me’yorlar, motivlarni hosil qilishga, tasavvur, tushuncha,
g‘oyalarni shakllantirishga ta’sir etuvchi.
2. Xulq-atvorning u yoki bu turini aniqlaydigan odatlarni hosil qilishga
ta’sir etuvchi.
Hozirgi vaqtda o‘zida tarbiya metodlaridagi yagona maqsad, mazmun va
tartiblilikni aks ettiruvchi ko‘proq ob’ektiv va qulay metodlar qullaniladi. Ana
Shunday tavsif bilan bog‘liqlikda tarbiya metodlari uch guruhga bo‘linadi:
1. Shaxs ongini Shakllantiruvchi metodlar.
2. Faoliyatni tashkil etish va ijtimoiy xulq-atvor me’yorlarini shakllantirish
metodlari.
3. Pedagogik rag’batlantirish va xulq-atvorni tuzatish metodlari.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant41 3.

Tarbiya metodlari klassifikatsiyasi.

O’qitish metodlarini ba'zan o’quvchilarning bilish faoliyati, faollik darajasiga qarab klassifikatsiyalash tavsiya qilinadi. Bu tarzda ajratish o’qitish metodlaridan ko’ra, ko’proq o’qitishning umumiy xarakteriga taalluqlidir. Metodlar haqidagi nazariyaning metodologik asosini, ya'ni jonli mushohadadan abstrakt tafakkurga va undan amaliyotga o’tish tashkil etadi. 60-yillar pedagogikasida o’rganilayotgan fanni bilish manbalari (o’qituvchining jonli so’zi, ko’rsatmalilik va tekstlar) ni o’qitish metodlariga asos qilib olishga katta o’rin berildi. O’qitish metodlarini bilish manbalari bo’yicha klassifikatsiyalash masalasi Leningrad olimlarining 1966 yilda nashr qilingan asarlarida aniq ta'riflab berildi. 50-yillarning oxirlariga kelib tarix o’qitish metodikasida ham o’qitish metodlari klassifikatsiyasiga o’quvchilarning bilish manbalari asos o’qilib olina boshladi. Metodist P.S.Leybengrub ta'lim manbalari, ya'ni bilish manbalari asosida o’rta ta'lim va o’rta maxsus ta'lim tizimidada shaxs va jamiyat o’qitishning quyidagi metodlarini ko’rsatadi. 1) hikoya metodi va o’rta ta'lim va o’rta maxsus ta'lim tizimida lektsiyasi: 2) suhbat metodi; 3) ko’rsatmali metod; 4) darslik bilan ishlash metodi; 5) tarixiy hujjatlar bilan ishlash metodi; 6) badiiy adabiyotlardan foydalanish metodi. P.S.Leybengrub nimagadir, og’zaki bayon qilish metodlarining hammasini hikoya va lektsiyadan iborat qilib qo’yadi. U o’qitish metodlarini quyidagi uch gruppaga bo’ladi: 1) jonli so’z: hikoya, tavsiflash, harakteristika, problemali bayon; 2) ko’rsatmali metodlar: rasmlar va boshqa ko’rsatmali qurollar, doskaga chiziladigan grafik yozuvlar, texnika vositalari va boshqalar; 3) tekstlar bilan ishlash metodlari. A.Vagin o’qitish metodlari klassifikatsiyasiga bilim manbalari va bilish usullarini asos qilib olish bilan birga, bilish manbalari didaktik vazifalarga muvofiq o’qitish protsessining asosiy bosqichlarida qay tarifa konkret amalga oshirilishini jadval shaklida beradi. Bu jadval har bir darsda o’tiladigan materialning mazmuniga qarab o’qitishning turli xil metod va usullaridan foydalanish zarurligini aniq ko’rsatadi. Keyingi yillardagi o’rta ta'lim va o’rta maxsus ta'lim tizimida da tarix o’qitish tajribasi A. Vagin tavsiya etgan o’qitish metodlarining juda real ekanligini ko’rsatdi. Prof. P.V.Gora o’zining «Ta'lim metodlari va metodik usullari sistemasiga doir masala» nomli maqolasida pedagogikasi nazariyasi va praktikasidasida erishilgan yutuqlarga suyanib, o’qituvchining o’qitishi va o’quvchilarning o’rganishi (bilish faoliyati) bilan o’zaro organik bog’langan metod va metodik usullarni tavsiya qiladi. O’qitish metodlarining shu taxlilda klassifikatsiya qilinishi o’qitishuvchilarni puxta bilim va zarur malakalar bilan qurollantirish imkoniyatini beradi. Shuningdeq o’qituvchini o’quv materialining mazmuni, o’quvchilarning bilimi, malakalari va qobiliyatlarini ham hisobga olish va rahbarlik qilishiga yordam beradi. P.V.Gora o’rta ta'lim va o’rta maxsus ta'lim tizimida da tarix o’qitish tajribasiga asoslanib, tarix o’qitish metodlarini klassifikatsiya qilishda masalaga faqat didaktik nuqtai nazardan qaramasdan, tarixiy-metodik nazardan ham yondashish, o’quv tarixiy materialning ta'lim-tarbiyaviy vazifalarini hamda uning mazmunidagi o’ziga xos xususiyatlarni ham yetarli ravishda e'tiborga olish zarur ekanligini ko’rsatadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant42 1.

Jamoa haqida tushuncha. Jamoaning pedagogik vazifalari

Jamoa (lotincha «kollektivus» so‘zining tarjimasi bo‘lib, yig‘ilma, omma, birgalikdagi majlis, birlashma, guruh) bir necha a’zo (kishi)lardan iborat bo‘lib, ijtimoiy ahamiyatga ega umumiy maqsad asosida tashkil topgan guruh demakdir. Jamoada va jamoa yordamida tarbiyalash - tarbiya tizimida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan tamoyillardan biridir. Shaxsni shakllantirishda jamoaning etakchi rol o‘ynashi to‘g‘risidagi fikrlar pedagogika fanining ilk rivojlanish davrlaridayoq bildirilgan. Jamoada uning a’zolari o‘rtasidagi munosabatning alohida shakli yuzaga keladi, bu esa shaxsning jamoa bilan birgalikda rivojlanshini ta’minlaydi. Lekin har qanday guruhni ham jamoa deb hisoblab bo‘lmaydi. Jamoa bir qator belgilarga egadirki, mazkur belgilar jamoani kishilarning etarli darajada uyushgan har qanday guruhdan ajratib turadi.Jamoani shakllantirish muayyan qonuniyatlarga bo‘ysunadigan uzoq muddatli murakkab jarayondir.

Jamoaning vujudga kelish uchun to‘rt bosqich zarurJamoaning shakllanish bosqichlarida dastlab o‘qituvchi butun guruhga talab qo‘yadi hamda mazkur jarayonda jamoa faollarining shakllanishiga alohida e’tibor qaratadi. Navbatdagi bosqichda muayyan darajada shakllangan jamoa faollari (aktivi) jamoa a’zolari oldiga ma’lum talablarni qo‘yadi. Uchinchi bosqichda esa jamoa umumiy holda jamoaning har a’zosidan muayyan tarzdagi faoliyatni olib borishni talab qiladi. So‘nggi (to‘rtinchi) bosqichda esa jamoaning har bir a’zosi o‘z oldiga mustaqil ravishda jamoa manfaatlarini ifoda etuvchi talabni qo‘yish layoqatiga ega bo‘ladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]
#variant42 2.

O‘quvchilar jamoasi – pedagogik jarayonning asosiy shakli sifatida

Oʻquvchilarning oʻz-oʻzini boshqarish – bu pedagoglar tomomnidan tashkil qilinadigan jamoa ishini uyushtirish va boshqarishda oʻquvchilarni faol ishtirok etishidir. Oʻz-oʻzini boshqarishning shakllari orasida jamoa a’zolarining yigʻilishi, konferensiyasi hamda turli komissiyalar faoliyati muhim oʻrin tutadi.

Oʻquvchilar jamoasini shakllantirishda an’analar muhim ahamiyat kasb etadi. Jamoa an’analari – bu barqarorlashgan odat boʻlib, ularni jamoa a’zolari birdek qoʻllab-quvvatlaydilar. Jamoa an’analari mazmunida munosabatlar xususiyati hamda jamoaning ijtimoiy fikri yorqin ifodalanadi.

Jamoa an’analari shartli ravishda ikkiga boʻlinadi:

1) Kundalik faoliyat an’analari;

2) Bayram an’analari.

Kundalik faoliyat an’analari oʻquvchilarning oʻquv faoliyati (oʻzaro yordam) hamda mehnat faoliyati (koʻchatlar oʻtkazish, hasharlar uyushtirish va boshqalar)ni oʻz ichiga oladi. Bayram an’analariga turli voqyea hodisalar bilan bogʻliq sanalarni nishonlash, xususan, «Mustaqillik bayrami», «Navroʻz bayrami», «Xotira va qadrlash kuni» va boshqalar kiradi. An’anaviy bayramlar oʻquv muassasalarda turlicha oʻtkaziladi. Oʻquvchilar an’analar mohiyatini anglasalar, ularga nisbatan ongli munosabatda boʻlsa ta’sir kuchi yuqori boʻladi.

An’analarni yuzaga kelishida oʻquvchi-yoshlarning unga nisbatan munosabati katta ahamiyatga ega. Shaxs va jamoa oʻrtasidagi munosabatlarning rivojlanishi borasida quyidagi andozaning yaratilishi ta’minlanadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant42 3.

Ijtimoiy pedagogikaning predmeti.

ijtimoiy pedagogikaning predmeti - bu shaxsning ijtimoiylashuv jarayonidir. Ijtimoiy pedagogika, ayniqsa, “og`ir guruh”larga alohida e'tibor qaratadi. Bu guruhga taqdir taqozasi bilan og`ir vaziyatlarga tushib qolgan shaxslar kiradi. Bular: narkomanlar, ishsizlar, fohishalar, jinoyatchilar, qamoqda o`tirib chiqqan kasallar, jinoiy guruqlarga va man etilgan diniy sektalarga o`zlari bilmagan holda kirib qolgan shaxslar va h.k kiradi. Shuningdek, ijtimoiy pedagogika katta yoshdagi va qariyalarni; ishlab chiqarish jarayonlaridagi rahbar va xodimlarning o`aro munosabatlari, ayollar tarbiyasi, kasbidan qoniqmaganlik, qolaversa dam olishga, ruhyi kasallangan, ta'lim olishdagi muommalar, tarbiyasi oqir bolalar kabi muammolarni ham nazardan chetga qoldirmaydi. Ijtimoiy qayotning turli javhalaridagi bu insonlar, albatta, yuqori malakali pedagogik yordamga muxtojdirlar.Pedagogika fanining predmeti- Bu maxsus ijtimoiy institutlarda (oila, ta'lim va madaniyat muassasalari) maqsadli tashkil etilgan haqiqiy yaxlit pedagogik jarayon sifatida ta'limdir. Pedagogika bu holda insonning butun hayoti davomida rivojlanishining omili va vositasi sifatida pedagogik jarayonning (tarbiyaning) mohiyati, qonuniyatlari, tendentsiyalari va rivojlanish istiqbollarini o'rganadigan fandir. Shu asosda pedagogika uni tashkil etish nazariyasi va texnologiyasini, o‘qituvchi faoliyatini (pedagogik faoliyatini) va o‘quvchilar faoliyatining har xil turlarini takomillashtirishning shakl va usullarini hamda ularning o‘zaro ta’sir qilish strategiyalari va usullarini ishlab chiqadi.
Pedagogika fanining vazifalari. Pedagogikaning fan sifatidagi vazifalari uning predmeti bilan belgilanadi. Bu organik birlikda amalga oshiradigan nazariy va texnologik funktsiyalardir.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant43 1.

Oila fuqarolik jamiyati institutining asosiy bo‘g‘ini. Oila va mahalla - milliy hamda umuminsoniy tarbiyaning muhim instiutlari sifatida.

Oila jamiyatning quyi asosiy bo'g'inidir. U insonning hayotga
kelishi, tarbiyalanishidagi asosiy makon. Oila bir necha kishilarni birgalikda yashash joyi. Oila to‘liq bo'lishi uchun ota-ona va
farzandlar bo'lishi shart. Uiarning birortasisiz ham oila bo'lishi
mumkin. Lekin bunday oilada yetishmovchilik bo'ladi. Har bir oila
ma’lum xonadonga mos bo'ladi.
Oila qurishdan asosiy maqsad turli jins vakillarining birgalikda hayot kechirishi va farzand ko'rish hisoblanadi.
Oila o'z ichki munosabatlariga asoslanadi. Oilaning ichki
munosabatlari qonun hujjatlariga, milliy va axloqiy qadriyatlarga
asoslanadi. Oilaviy munosabatlar tabiiy, iqtisodiy, ma’naviy ehtiyojni qondirish zarurati yuzasidan vujudga keladi.Jamiyat oilalardan iborat ekan, o'z-o'zidan m a’lumki, jamiyat
mustahkamligi oilaning mustahkamligiga bog'liq va oilaning mustahkam bo'lishidan jamiyat manfaatdor. Shuning uchun oilani har
tomonlama qo'llab-quvvatlash va himoya qilishni jamiyat o'z zimmasiga oladi.
Jamiyat oilalarni qo'llab-quvvatlashda, ularni muhofaza qilishda katta imkoniyatlarga ega davlat xizmatidan foydalanadi.
Oilani qo'llab-quvvatlash, muhofaza qilish davlatning konstitutsiyaviy burchidir. Davlatning oilaga g'amxo'rligi qonun asosiga
qurilgan bo'lib, avvalo u Oila kodeksida belgilangan.
Bundan tashqari, oilani qo'llab-quvvatlash maqsadida O'zbekiston Respublikasi Prezidenti va hukumati ko'plab hujjatlar qabul
qilgan. Oilani muhofaza qilish va qo'llab-quvvatlashda ularni moddiy tomondan qo'llash, ularga moddiy yordam berish chora-tadbirlarining ko'rilishi muhimdir.
Davlatimiz boquvchisini yo'qotgan, ko'p bolali oilalarga moddiy yordam berishni o'z vazifasi hisoblaydi va buning amaliy choralarini ko'radi. Bunday oilalarga, farzand ko'rish va tarbiyalash
uchun onalarga beriladigan mablag'lar yildan-yilga ko'payib borishi buning misolidir. Oilalarga turar-joy qurish uchun yer uchastkalarining ajratilishi, qo'shimcha manba bo'lishi uchun tomorqalar
bilan ta’minlanishi doimiy tadbirlar qatoriga kiritilgan

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#variant43 2 .

Ta’lim jarayoni mohiyati. Ta’lim jarayonining qonuniyatlari

Ta’lim tamoyillari o’quv yurtlari oldida turgan ulkan vazifalar asosida belgilanadi. Ular o’zaro bir-biri bilan mustahkam bog’liq holdabir sistemani tashkil etadi, har bir darsda didaktik tamoyillarning bir nechasi ishtirok etishi mumkin. Ular ta’lim oldida turgan asosiy maqsadlarni hal etishga o’z hissasini qo’shadi. Ta’lim tizimi isloh qilinayotgan hozirgi jarayonda o’quvchi-talabalarga mustahkam bilim berish, ularni erkin, mustaqilfikrlay oladigan insonlar qilib tarbiyalashda, ta’lim tamoyillarining mohiyatini chuqur anglash va hayotga tadbiq etish muhim muammolardan biridir.Ta’limning tarbiyaviy imkoniyatlaridan foydalanishda o’qituvchi avvalo ta’limni uslubiy jihatdan to’g’ri tashkil etishga, o’quv materiallarining mazmuni bilan bog’liq tarbiyaviy maqsadlarni aniq belgilashga va bilim olishga qiziqtira olishga bog’liqdir. Shu bilan birga, o’qituvchining o’quvchilar oldidagi obro’-e’tibori hammuhim tarbiyaviy ahamiyatga egadir.

O’qitish jarayonini ko’rgazmali tashkil etish zarur. Ham eshitish, hamko’rsatish orqali o’quv materiallarini idrok qilish, ularni ongli va puxta o’zlashtirish, bilimlarni turmushdagi zaruriyatini anglab etishlariga asos soladi, diqqatni barqarorlashtiradi. Shuning uchun ko’rgazmali materiallar o’rganilayotgan mavzuning mazmuniga mos kelishi, o’quvchi-talabaning yoshi va bilim darajasiga muvofiqlashgan bo’lishi, hamda ulardan foydalanishning samarali yo’l va vositalarini qo’llash va ishlab chiqish lozim. Ko’rsatmali materiallar o’quv predmetlarining xarakteri va mazmuniga qarab turli-tuman bo’lishi mumkin.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]
#variant43 3.

Sog‘lom turmush tarzini shakllantirish

Sog’lom turmush tarzi – bu sog’liqni saqlash va mustahkamlashga, ish qobiliyatining yuqori darajasini ta’minlashga, faol uzoq umr ko’rishga qaratilgan, ilmiy asoslangan tibbiy va gigienik me’yorlarga asoslangan gigienik xulq-atvor, ya’ni odamlarning sog’lig’ini saqlash va mustahkamlashga qaratilgan turmush tarzi.

Sog’lom turmush tarzining asosiy aspektlari:

salomatlikni mustahkamlovchi turmush tarzi, jismoniy va ruhiy zo’riqish o’rtasidagi mutanosiblik;
jismoniy tarbiya va chiniqish;
muvozanatli ovqatlanish;
odamlar o’rtasidagi uyg’un munosabatlar;
to’g’ri jinsiy aloqa;
ish va turmush tarzida shaxsiy gigiena va mas’uliyatli gigienik xatti -harakatlar;
yomon odatlarga salbiy munosabat.

Sog’lom turmush tarziga rioya qilish istisnosiz hamma odamlarga taalluqlidir: ham sog’lom, ham sog’lig’ida ayrim nuqsonlari bo’lganlarga.Sog’lom turmush tarzining shakllanishi odam tomonidan tashqaridan olingan ma’lumotlar orqali, turmush tarzini teskari aloqa, o’z his-tuyg’ularini, ob’ektiv morfofunktsional ko’rsatkichlar dinamikasini, ega bo’lgan valeologik bilimlar bilan o’zaro munosabatini tahlil qilish yordamida to’grilash orqali amalga oshiriladi.

Sog’lom turmush tarzini shakllantirish juda uzoq davom etadigan jarayon bo’lib, butun umr davom etishi mumkin. Sog’lom turmush tarziga rioya qilish natijasida tanada sodir bo’ladigan o’zgarishlardan kelib chiqadigan teskari aloqa darhol ish bermaydi, ratsional turmush tarziga o’tishning ijobiy ta’siri ba’zan yillar davomida kechiktiriladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#44variant Didaktika 1. Didaktika - grekcha so’z bo’lib, "didasko", ya’ni o’qitish, o’rgatish ma’nolarini bildiradi. Ta’lim qonuniyatlarini o’rganish, tahlil qilish jarayonida ta’lim tushunchasi uning mohiyati, mazmun va vaziflari, o’qitish prinsiplari, shakllari haqidagi bilimlarni bayon etiladi. Didaktika pedagogikaning «nimaga o’qitish», «nimani o’qitish» va «qanday o’qitish» kabi savollariga javob izlaydi.

Ta’lim - insoniyat tajribasining ma’lum tomonlarini, ya’ni o’quvchilar ijtimoiy taraqqiyotining hozirgi talablariga muvofiq darajada bilim va tarbiyaga ega bo’lishlarini ta’minlaydigan faoliyatdir. O’qituvchi ta’lim jarayonida faqat bilim berish bilan chegaralanmaydi, balki bu jarayonda o’quvchi, talabaga ta’sir ko’rsatadi, bu esa ularning bilim olishlarini yanada faollashtiradi, natijada o’quvchi ta’lim jarayonining faol ishtirokchisiga aylanadi. Ta’limdagi yutuqlar avvalo o’qituvchiga bog’liq. Mutaxassis sifatida o’z fanini chuqur bilishi, pedagogik muloqot ustasi bo’lish psixologik - pedagogik va uslubiy bilim va malakalarni egallashi, xar xil pedagogik vaziyatlarni zudlik bilan o’rganish va baholash, pedagogik ta’sir ko’rsatishning maqbul usul va vositalarini tanlay olish qobiliyatiga ega bo’lish kerak.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]
#44Variant 2. Ta’lim jarayoni- ma’lumot mazmuni hamda unga oid faoliyat usullarini o’quvchilarning o’zlashtirishi uchun o’qitish va o’qish faoliyatlarining real aloqalashuvi, sababiyatli bog’lanishi, bir-biriga muvofiqlashuvi asosida ta’limning aktlar, zvenolar, sikllar shaklida makon va zamonda harakatlanadigan maqsadga muvofiq shirkat faoliyatidir[1].

Ta’limning asosiy vazifalari shaxsni ilmiy bilimlar, ko’nikma va malakalar bilan qurollantirishdan iborat. Ta’lim inson bilish faoliyatining bir turi sifatida bir necha ma’noni bildiradi, ya’ni ta’lim oluvchilarda bilim, ko’nikma va malakalar hosil qilish, ularda dunyoqarash, fikr va e’tiqodlarni shakllantirish hamda ularning qobiliyatlarini o’stirishdir.

Ta’lim orqali yosh avlodga insoniyat tajribasi orqali to’plangan bilimlar beriladi, zaruriy ko’nikma va malakalar hamda e’tiqodlar shakllantiriladi. Ta’lim o’qituvchi va o’quvchilarning birgalikdagi faoliyati bo’lib, u ikki tomonlama xarakterga ega, ya’ni unda ikki tomon o’qituvchi va o’quvchi faol ishtirok etadi. O’qituvchi aniq maqsadni ko’zlab, reja va dastur asosida bilim, ko’nikma va malakalarni singdiradi, o’quvchi esa uni faol o’zlashtirib oladi. Bildirish, bilish murakkab, qiyin, ziddiyatli jarayondir. Bu jarayonda inson psixikasiga tegishli sezgi, idrok tassavvur va tafakkur kabi jarayonlar faol ishtirok etadi va muhim rol o’ynaydi. Ta’lim berish, yoshlarga bilim berish, ularda ko’nikma va malakalarni hosil qilish, ya’ni haqiqatlarni ocha olishga qodir bo’lgan jiddiy mantiqiy tafakkurni tarbiyalashdir.

O’qituvchi, o’quvchi va talabalardagi fikrlash jarayonni to’g’ri yo’lga solish uchun amaliyot har qanday bilishning negizidir, degan qoidani hisobga olish zarur. Ta’limda o’qituvchi bilim berish bilan cheklanmaydi, u o’quvchilarning fikrlash faoliyatiga ham rahbarlik qiladi, o’quvchilarda ishdagi mustaqillik, ijodkorlik qobiliyatlarini o’stiradi va shu tariqa o’rganilayotgan narsaning ongli ravishda o’zlashtirib olishga erishiladi, materialni idrok qilishlari va tushunib olishlari bilan birga, uni puxta esda saqlab qolishlari to’g’risida ham g’amxo’rlik qiladi.

O’qituvchi o’quvchi - talabaning bilish faoliyatlarini tashkil qilish maqsadida o’quv ishlarni olib borar ekan, avvalo ta’lim jarayoni orqali uch vazifani, ya’ni bilim berish orqali uch maqsadni hal qilish lozimligini unutmasligi kerak. Bu maqsadlar o’qituvchi va o’quvchilar faoliyatini birlashtiradi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]

#44varinat 3. Ta`limning ilmiylik prinsiplari.

Maktablarimizda ta`limning ilmiy bo’lishi prinsipi ta`lim jarayonida o`quvchilarning tabiat, jamiyat va kishi tafakkuri taraqqiyoti haqidagi qonun va qoidalarni dialektik materialistik asosda egallab olishlarini, atrofini o`rab olgan ob`yektiv borliqdagi predmet, narsa, hodisa va voqealarning bir-biriga bog`liqligi, hamisha harakatda va rivojlanishda ekanligini ilmiy asoslarini anglab olishlarini, fakt va hodisalarni mustaqil tahlil qilish va xulosalar chiqarish, shunindek, ularga o`zlashtirilgan ilmiy bilimlarning turmushda bilish ko`nikma va malakalarni hosil qilish talabalarning o`z ichiga oladi.

Ta’limning ilmiy bo`lishi prinsipi ta`lim jarayonida o`quvchilarning hozirgi fan va texnika taraqqiyot darajasiga muvofiq keladigan ilmiy bilimlar bilan qurollashtirishni hamda maktab ta`limi davomida yoshlarni ilmiy bilimlar bilan tanishtirib borishni ta`minlashga qaratilgan.

Didaktikaning ilmiylik prinsipi maktab ta`limining mazmunigagina aloqador bo`lib qolmay, o`qitish meto`dlariga ham aloqadordir.

U maktab ta`limi jarayonida fan-texnika yutuqlaridan foydala olishga qaratilgan o`qitish meto`dlarini ham takomillashtirishni talab qiladi.

Shuningdek, o`quvchilarning umumiy tayyorgarligi, saviyasi va yosh xususiyatlariga mos keladigan eng sodda shakldagi ilmiy tadqiqot meto`dlari bilan tanishtirishni ham talab qiladi. Ayniqsa o`quvchilarni, atrofni, narsa, voqea va hodisalarni mustaqil suratda kuzatish, eksperiment o`tkazish, dastlabki ilmiy tadqiqot meto`dlari bilan tanishtirishni talab qiladi.

Didaktikaning ilmiylik prinsipi o`quvchilar ilmiy materialistik dunyoqarashlarni shakllantirishga, atrofni o`rab olgan ob`ektiv borliqni o`rganish, bilishga bo`lgan qiziqishlarni o`stirish, shuningdek ularning mustaqil ravishda o`z ma’lumotlarini oshirishga mustaqil ilmiy ishlar olib borishga bo`lgan moyilliklarini rivojlantirish ham zarur bo`lgan ko`nikma va malakalar hosil qilishga olib keladi. Bularning hammasi o`quvchilarning ijodiy faolliklarini oshiradi.

Ta`lim va tarbiyaning birligi.

Ta`lim jarayonida o`quvchini tarbiyalash, jamiyatda o`z o`rnini topishga yo`naltirish, ularga barkamol shaxs hislatlarini singdirish asosiy o`rinni tutmog`i lozim. Buning uchun:

o`zlashtirilayotgan ilmiy bilimlar orqali o`quvchilarda ilmiy materialistik asosda dunyoqarash tarkib toptirish;

shu jarayonda o`quvchilarga muayyan ma`naviy sifat, umuminsoniy ahloq meyorlarini singdirish;

v) o`quvchilarning aqliy kamoloti va qobiliyatlarini yanada rivojlantirib borish nazarda tutiladi.

Ta`lim-tarbiyaning birligini taminlash, ta`lim jarayonini to`g`ri tashkil etish va xilma-xil o`qitish meto`dlaridan unumli foydalana olishga ko`p jihatdan bog`liqdir. Ta`lim bilan tarbiyaning birligini ta`minlamoq uchun ayniqsa:

a) bayon qilinayotgan o`quv materiallarining mazmuni ham ilmiy, ham g`oyaviy jihatda to`g`ri yo`nalishga ega bo`lishi;

b) o`qitilayotgan mavzuning ilmiy va tarbiyaviy mohiyatini ochib berish;

v) bayon ilmiy bilimlarning puxta va mustahkam o`zlashtirish hamda turmushda ularga amal qilinishi;

g) ta`lim jarayoni o`quvchilarning qiziqishini orttirish, faollik va tashabuskorliklarni oshirishga qaratilgan bo`lishi;

d) ta`lim jarayonida o`quvchilarning saramjonlik, uyushqoqlik, intizomlilik va javobgarlikni sezish, jamoatchilik hamda o`zaro yordam hislarini tarbiyalashga alohida ahamiyat bermog`i lozim.

Ta`limda nazariyaning amaliyot bilan birligi.

Ta`lim nazariyasining amaliyot bilan birligi prinsipi eng asosiy va yetakchi prinsipdir. Nazariyaning amaliyot bilan birligi masalasi faqat didaktik prinsipgina bo`lmay qolmay, balki o`quv tarbiya ishlarining hamma tomonini o`z ichiga oladi. Maktab ta`limi tizimida nazariya bilan amaliyotning birligi prinsipi dastavval o`quv predmetlarning mazmuni va harakteriga bog`liq holda o`qish jarayonida amalga oshiriladi. Ilmiy bilimlar puxta egallash, uning bir-biriga mustahkam va uzviy bog`liq bo`lgan ikki tomonini:

Oybarchin♡, [02.02.2023 6:59]
Ta`lim jarayonida nazariya bilan amaliyotning birligi prinsipi izchillik bilan amalga oshirilishi oqibatidagina o`quvchilar o`quv materiallarining tub mohiyatini, tabiat va jamiyat taraqqiyot qonunlarini ilmiy asosda atroflicha to`g`ri tushinib va kelajak amaliy faoliyatlari uchun zarur bo`lgan ko`nikma va malakalar bilan qurollanadilar

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#45variant 1 Ta’lim mazmuni bu jamiyatning shaxsni ma’naviy rivojlanishi darajasiga qo‘yilgan talablar, jamiyatning ijtimoiy tajriba va madaniyatini aks ettirgan ijtimoiy buyurtmasi modelidir.
Ijtimoiy tajriba quyidagi to‘rt element bilan tavsiflanadi:

inson tabiat, jamiyat haqidagi bilimlari;

faoliyatning ko‘nikma, malaka va usullari;

yangi vazifalarni hal etish bo‘yicha ijodiy faoliyat tajribasi;

atrofdagilar bilan o‘zaro emotsional (hissiy) — qadriyatli munosabatlar tajribasi.
1991 yilda O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, uzluksiz ta’lim tizimini takomillashtirishga kirishildi. Bunday sharoitlarda ta’lim, yangi demokratik davlat barpo etish, madaniy va ma’naviy tiklanish, demokratik jamiyat va bozor munosabatlari shakllanishi, milliy fan va texnikaning rivojlanishini dunyo standartlari talablari darajasiga ko‘tarishning asosi bo’lib qolishi kerak.

Umumiy o‘rta ta’lim, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi mazmuniga talablar ta’limni rivojlantirish davlat strategiyasi bilan belgilanadi. Bu strategiya respublikaning «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da belgilangan (1997-yil), ta’limni tubdan isloh qilish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida yuqori malakali kadrlar tayyorlash bo‘yicha milliy tizimni yaratish hisoblanadi. Ta’lim mazmunida quyidagi ikki jihat ko‘zga tashlanadi: milliylik va umuminsoniylik.

Hozirgi sharoitda o‘ita maktab, akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun ta’lim mazmuni (o‘quv rejalari)ni ishlab chiqishda ta’lim mazmunida quyidagi g‘oyalar yetakchi o‘rin tutadi:

insoniylashtirish;

insonparvarlashtirish;

integratsiyalashiirish;

standartlashtirish;

ko‘p bosqich!ilikka asoslanish;

amaliylashtirish;

axborotlashtirish;

individuallashtirish;

uzluksizlik.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]
#variant45 2. Davlat ta’lim standarti umumiy о‘rta ta’lim, kasb-hunar ta’limi hamda oliy ta’lim uchun alohida-alohida ishlab chiqarildi.

Umumiy о‘rta ta’limning davlat ta’lim standarti о‘quvchilar umumta’lim tayyorgarligi saviyasiga qо‘yiladigan majburiy minimal darajani belgilab berdi. О‘z navbatida kasb-hunar ta’limi, davlat ta’lim standarti о‘quvchilar kasb-hunar tayyorgarligiga, saviyasiga qо‘yadigan (oliy ta’lim DTS talablar mutaxassislik tayyorgarligiga, saviyasiga qо‘yiladigan) majburiy minimal darajani belgilaydi.

DTS (davlat ta’lim standarti) ta’lim mazmuni shakllari vositalari, usullari va ularning sifatini baholash tartibini belgilaydi. Ta’lim mazmunining о‘zagi hisoblangan standart vositasida, mamlakat hududida faoliyat kо‘rsatayotgan turli ta’lim muassasalarida (davlat va nodavlat) ta’limning barqaror darajasini ta’minlash sharti amalga oshiriladi. DTS о‘z mohiyatiga kо‘ra о‘quv dasturlari, darsliklar, qо‘llanmalar, nizomlar о‘quv rejasi va boshqa mayoriy hujjatlarni yaratish uchu nasos bо‘lib xizmat qiladi.

Umumiy о‘rta (kasb-hunar va oliy) ta’limning DTS о‘zining tuzilishi va mazmuniga kо‘ra davlat, hudud ta’lim muassasalari manfaatlari va vositalari muvozanatini aks ettiradi hamda eng muhimi о‘quvchi shaxsi, uning intilishlari qobiliyati va qiziqishlari ustuvorligidan kelib chiqadi.

Davlat ta’lim standarti. Ta’lim mazmunining rivojlanishida kо‘zga tashlanayotgan zamonaviy tendensiyalaridan biri uni standartlashtirish (davlat miqyosida yagona qoidalar va talablar о‘rnatilishi) hisoblanadi.

Standartlashtirishda quyidagi ikki omil muhim ahamiyatga ega:

1) turli ta’lim muassasalarida tahsil olayotgan yoshlarning umumiy о‘rta, о‘rta maxsus, kasb-hunar bilimlar hajmining bir xillik darajasini ta’minlovchi mamlakatda yagona pedagogik muhitni yaratish zarurligi;

2) О‘zbekistonning jahon hamjamiyati tizimiga kirishi natijasida xalqaro ta’lim amaliyotida umumiy о‘rta va о‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi mazmunini rivojlanishi tendensiyalarining hisobga olinishi.

Davlat ta’lim standarti:

1) ta’lim olish shaklidan qat’iy nazar bitiruvchilar erishishlari kerak bо‘lgan ta’lim darajasini belgilovchi asosiy hujjat;

2) о‘quv fani bо‘yicha yakuniy ta’limning yakuniy natijalarini belgilovchi asosiy hujjat;

3) ta’lim dasturlari mazmunining minimumi, о‘quvchilar tomonidan bajariladigan о‘quv ishlarining maksimal hajmi, shuningdek, bitiruvchilarning tayyorgarlik darajalariga qо‘yiluvchi talablarni belgilaydi.

О‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim tо‘g‘risida”gi Qonuni bilan bir qatorda ta’lim standarti asosiy meyoriy hujjat hisoblanadi. «Standart» ingliz tilidan tarjima qilinganda «meyor», «namuna», «andoza», «model» ma’nolarini anglatadi. Standart yordamida, respublika miqyosidagi turli ta’lim muassasalarida ta’limning barqarorlik darajasini ta’minlashga erishiladi, о‘quv ishlari normativlari moslashtiriladi, о‘quvchilarning bilimlarini baholash mezonlari ishlab chiqiladi. О‘quvchi davlat tomonidan belgilangan ta’lim standarti bilan cheklanishlari mumkin, yoki bilimlarni yanada chuqurroq egallab olish maqsadida mustaqil shug‘ullanish imkoniyatiga ega. Uning uchun qiyin bо‘lgan yoki qiziqarli bо‘lmagan fanni о‘rganishda о‘quvchiga standartga kiritilgan normativ minimum bilan cheklanish imkoniyati beriladi.

Ushbu holatda, о‘quvchi о‘ziga mos keladigan ta’lim yо‘lini anglagan holda va mustaqil tanlab, о‘z qiziqishlari, istagi, qobiliyatlari va intilishlarini amalga oshirishga imkoniyatga ega bо‘ladi. Shakli va mazmuni bо‘yicha tushunarli ifoda etilgan standart talablari oldindan о‘quvchilarga va ularning ota-onalariga yetkaziladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]
Ta’limni standartlashtirish dunyoning rivojlangan mamlakatlarida, mukammal ravishda о‘quv rejalari va dasturlarini ishlab chiqish, ta’limning ma’lum darajasini belgilash bilan amalga oshiriladi. Ammo “standart” termini о‘zi ta’limga nisbatan yaqin davrlardan qо‘llanila boshlangan. Davlat ta’lim standartlari ta’lim sifatini oshirishga imkon beradi. Ular ta’lim mazmuni minimal hajmini qayd etish va ta’lim darajasining quyi chegarasini belgilab beradi.

Ta’lim standartini kiritishdan avval bunday majburiy qoidalar mavjud emas edi. О‘zlashtirishning aniq belgilangan chegaralari yо‘qligi XX asrning 80-yillarida kо‘pchilik bitiruvchilarining haqiqiy bilim darajalari juda past bо‘lishiga olib keldi.

Davlat ta’lim standartlarini yaratish bо‘yicha ishlar О‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim tо‘g‘risida”gi Qonuni (1992 yil) qabul qilingandan keyin boshlandi. Mazkur hujjatning 6-bandida jahon ta’limi amaliyoti meyorlariga mos keluvchi davlat ta’lim standartlarini yaratish zarurligi ta’kidlab о‘tiladi. О‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisning IX sessiyasida (1997 yil) О‘zbekiston Respublikasining yangi tahriridagi “Ta’lim tо‘g‘risida”gi Qonuni qabul qilingandan sо‘ng ta’lim dasturlari yangi avlodi yaratildi. Jahon amaliyoti tajribasi asosida yaratilgan ta’lim standartlari har bir fan bо‘yicha о‘zlashtirilishi zarur bо‘lgan bilimlarning minimal darajasini belgilashga imkon berdi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#45varinat 3. Ta’limni tashkil etish shakli - bu o‘qituvchi va o‘quvchining belgilangan tartibda, muayyan maqsadga muvofiq ma’lum rejimda tashkil etiladigan o‘quv-bilish faoliyatining tashqi ifodasidir. Ayni vaqtda ta’limning quyidagi shakllari ajratib ko‘rsatiladi: in dividual, individual guruhli, sinf dars, leksiya seminar va sinfdan tashqari, auditoriyadan tashqari, maktabdan tashqari O‘quvchilarni qamrab olishi, o‘quvchilar faoliyatini tashkil etishi, jamoaviy va individual shakllarining nisbatlari, mustaqilligi darajasi va o‘qish jarayoniga rahbarlik qilish xususiyatlari kabi belgilariga ko‘ra quyidagi uch asosiy turga ajratiladi individual; sinf dars; ma’ruza seminar

Ta’limni tashkil etish shakllari: An’anaviy ta’lim shakli, noan’anaviy ta’lim shakli va yordamchi ta’lim shakli.

Ta’limni tashkil etish shakllari: An’anaviy ta’lim shakli, noan’anaviy ta’lim shakli va yordamchi ta’lim shakli. Dars – (maktabdagi) o’quv ishining asosiy tashkiliy shakli bo’lib, unda o’qituvchi aniq belgilangan dars doirasida o’quvchilarning doimiy tarkibi bilan qat’iy jadval bo’yicha shug’ullanadi, jamoaviy bilish faoliyatiga rahbarlik qilib, o’quv dasturiga o’zi belgilaydigan didaktik va tarbiyaviy vazifalarga erishish uchun xilmaxil metodlardan foydalanadi Tashkilotga qo'yiladigan asosiy talablarni eslaysizmi zamonaviy dars? Deylik, bosh o'qituvchi sizning darsingizga keladi. U e'tibor berishi mumkin:
darsning maqsadi;

darsning tuzilishi va tashkil etilishi;

dars mazmuni;
dars metodikasi;
sinfda o'quvchilarning ishi va o'zini tutishi;
talabalar tomonidan qabul qilingan uy vazifasi.
Zamonaviy darsga qanday tayyorgarlik ko'rasiz?
Esingizda bo'lsin, hech qanday dars barcha o'quv muammolarini hal qila olmaydi. Bu mavzu, kurs, mavzuning bir qismidir. O'quv predmeti tizimida uning qaysi o'rni borligini, uning didaktik maqsadlari nimadan iboratligini doimo anglab turish muhimdir. Dars mavzu, bo'lim, kursning mantiqiy birligi bo'lishi kerak va u ham pedagogik ish bo'lgani uchun uning mazmuni to'liq bo'lishi kerak, qismlarning ichki o'zaro bog'liqligi, o'qituvchi va talabalar faoliyati rivojlanishining yagona mantiqi. .
Darsga mumkin bo'lgan yondashuvlar:
shaxsga yo'naltirilgan;
faol;
tizimli;
innovatsion va ijodiy.
Darsni baholashda quyidagilar hisobga olinadi:
ta'lim mazmunining majburiy minimal darajasiga qo'yiladigan talablar;
o'qituvchining imkoniyatlarini o'z-o'zini baholash;
talabaning individual imkoniyatlari va ehtiyojlarini diagnostikasi.
Darsning tuzilishi quyidagicha bo'lishi mumkin:
Dars mavzusi.
Darsning maqsadi: tarbiyaviy, rivojlantiruvchi, tarbiyaviy.
Darsning maqsadi: o'zaro aloqani tashkil etish; bilim, qobiliyat, ko'nikmalarni o'zlashtirish; qobiliyatlarni rivojlantirish, ijodiy faoliyat tajribasi, aloqa va boshqalar.
Darsning mazmuni: faollashtirish kognitiv faoliyat, o'quvchilarning modelga muvofiq harakat qilish ko'nikmalaridan foydalangan holda; rivojlanish ijodiy faoliyat; shaxsiy yo'nalishlarni shakllantirish va boshqalar.
Shakllari:
yangi materialni tushuntirish;
seminar;
leksiya;
laboratoriya - amaliy dars va hokazo.
Usullari:
og'zaki;
ingl;
amaliy;
reproduktiv;
evristik;
muammo qidirish;
tadqiqot va boshqalar.
Imkoniyatlar:
tajriba uchun uskunalar;

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#var46.1 Keyingi o’n yilliklar davomida mamlakatimiz hayotida katta
o’zgarishlar ro’y berdi: yangicha ijtimoiy tuzum mustahkamlanib, iqtisodiy
munosabatlar tizimi tamomila yangicha asosda qurilmoqda, natijada, yangi kasblar paydo bo’lib, mavjudlariga ham o’zgacha talablar qo’yilmoqda. Ko’plab faoliyat turlarida hech bo’lmaganda bitta chet tilini erkin o’zlashtirish, kompьyuter texnikasidan foydalana bilish talab etilmoqda. Shu sababli o’sib kelayotgan yosh avlodni hayotga yangicha tayyorlash talab etilmoqda. Mamlakat ta’lim tizimini modernizatsiyalash
zarurati ayni shu holatlar bilan belgilanadi.Hozirda ta’limni modernizatsiyalash davlat ta’lim siyosatining yetakchi g’oyasi va asosiy vazifasi sanaladi.Ta’limni modernizatsiyalash - ta’lim tizimining barcha bo’g’inlari va faoliyatining barcha sohalarini milliy
ta’limning eng yaxshi an’analarini saqlagan va boyitgan holda bugungi kun talablari darajasiga ko’tarishga qaratilgan kompleks chora tadbirlardir.Bugungi kunda mamlakatimizda ta’lim tizimini modernizatsiyalash zarurligi haqida ko’p gapirilmokda. Bu jarayonda ayrim muammolar yuzaga kelishi tabiiy.
Birinchi muammo — amaldagi tizimda mavjud ijobiy holatlarni saqlab qolish.

Ikkinchisi — avvalgi yillarda jamiyat uchun foydali bo’lgan jihatlar boy berilgan

bo’lsa, ularni tiklash. Nihoyat, uchinchisi - ta’lim tizimini jamiyat talablari bilan muvofiqlashtirish.Pedagogika fani va amaliyotida
boshlang’ich umumiy ta’limni modernizatsiyalash, ta’lim mazmunini integratsiyalash — kichik yoshdagi o’quvchilarning yosh va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda yagona tamoyillar asosida rivojlantiruvchi muhitni yaratish: universal malaka va
qobiliyatlarni kommunikativ, ijtimoiy, axborot, kognitiv va boshqa
kompetentsiyalarni shakllantirish bog’liq yechimlari belgilangan. Shu

asosda proektsiyalanadigan ta’lim mazmuni kichik yoshdagi o’quvchilarning

kompleks ta’lim bilish jarayonini tashkil qilish va uning natijalarini

bolaning bazaviy kategoriyalarni turli nuqtai nazardan, turli ta’lim sohalarida

o’rganadigan, mazmunni bir tildan boshqasiga tarjima qilish usullarini o’zlashtiradigan yagona, u yaxlit jarayon sifatida aniqlashni ta’minlaydi.
Bu bilish jarayonida bolaning bilish faoliyatida duch keladigan shaxsiy va madaniy mazmunni keltirib chiqaradi, ta’limni mintaqalashtirishni ta’minlaydi.
Ta’limni mintaqalashtirish deganda, tadqiqotchilar bola hayotini ta’minlovchi
muhitni, uning hayotiy faoliyatda real umuminsoniy va mahalliy qadriyatlarga
aloqador bo’lgan mazmunni o’z ichiga olgan konteksti sifatida qaraydilar.
Shaxsning yaxlit rivojlanish sharti sifatida maktabgacha va boshlang’ich
ta’limning uzviyligi va uzluksizligini ta’minlash lozim. Yaxlit rivojlanish, dunyoni
uyg’unlikda idrok etishsiz, o’rganishning uyg’un shakli bo’lishi mumkin emas.Boshlang’ichta’lim tizimini modernizatsiyalashda
integratsiya

masalalari

ham

muhim
ahamiyat

kasb

etadi.

Ta’limning
barcha

bo’g’inlarida

tobora

faol
ko’llanayotgan

pedagogik

integratsiyaning

turli

yo’nalish,

tur
va

shakllari

o’quvchilar,

jumladan,

kichik

yoshdagi o’quvchilarning ma’naviy kuch, qobiliyatlarini ochish uchun

maqbul

sharoit
yaratib,

ta’lim

tizimiga

yangicha

gumanistik

yo’nalganlik

baxsh

etadi.
Pedagogik

integratsiya

o’zining

texnologik

infrastsrukturasi,

o’z «tayanch» ta’lim

texnologiyalariga egaO’qituvchi, eng avvalo, o’z sinfidagi o’quvchining tayyorgarlik darajasin

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

tahlil qiladi, uning psixologik xususiyatlari va bilishga bo’lgan qiziqishlarini
baholaydi. Ularning o’quv faoliyatida murakkabliklar integratsiyalash metodini

qo’llash sabablardan biri bo’lishi mumkin. Ko’p hollarda o’quvchilarning ma’lum

o’quv fanini muvaffaqiyatli o’zlashtirishi boshqa: bir fanga oid bilim va

malakalarning mavjud bo’lishini ko’zda tutadi. Masalan, matnni tez va savodli

ko’chirib yozish ko’p jihatdan ravon va to’g’ri o’qish malakasiga bog’liq. Ammo

xatto muhim sheriklik aniq ko’zga tashlanmasa ham, o’qituvchi o’z fanining

mazmun-mohiyatini qat’iy baholab, «izolyatsiyalangan» ajratilgan o’qitish yetarli

emasligi, xatto zararli ekanini anglab yetishi lozim.

Dunyoning yagona ekani, unda son-sanoqsiz aloqadorliklar mavjudligini,

biror bir muhim masalani ko’plab boshqalariga daxlsiz ko’rib chiqish mumkin

emasligini tobora aniq, idrok etib boryapmiz. Bunday hollarda qiyoslash,

taqqoslash talab etiladi. Bu ham integratsiya uchun bir asos.

Biroq o’qituvchilar o’z fanlarini o’qitishda ta’limning istiqboldagi

maqsadlarini yaqinlashtiradigan o’zaro hamkorlik maydonini aniqlay olishi

integratsiyaning yanada chuqur asosi sanaladi. G’oyani amalga oshirish, maqsadga

erishish uchun ta’limning tegishli texnologiyasini ishlab chiqish, ko’p hollarda

munozaraga sabab bo’layotgan integratsiyalangan dars davomida o’qituvchi va

o’quvchi faoliyatini tashkil etish masalasini hisobga olish talab etiladi.

Eng avvalo, integratsiyalangan kursga kiritilgan aynan bir masalani hal qilish

asosida bilishga qiziqish va umum o’quv ko’nikma va malakalarini ishlab chiqish

jarayonini intensivlash masalasi dolzarblik kasb etadi.

Darsni o’qituvchilar birga yoki alohida olib borishi mumkin, Biroq natija

ularning birgalikdagi sa’y-harakatlari hisobiga erishiladi. Oddiy bir misol: ko’plab
o’qituvchilar bolalarga vazifalarni daftarda rasmiylashtirishga oid turlicha talablar

qo’yadi, natijada kichkintoylar ancha vaqtgacha tegishli tartibning «o’rtamiyona»

variantni topolmay qiynaladi.

Integratsiyalangan kurs doirasida esa o’qituvchilar nimani muhim, nimani

asosiy bo’lmagan deb hisoblashni avvaldan kelishib olishi, o’quvchilarni o’z
ishlarini ratsional rasmiylashtirishga, og’zaki javoolarini to’g’ri tuzishga

o’rgatishi; ularga o’z-o’zini nazorat va o’z-o’zini baholash ko’nikmalarini

singdirishi mumkin. O’qituvchilarning bu kabi hamkorligiga asoslangan darslarni

ham, garchi ularda o’rganiladigan material sira kesishmasa-da, integratsiyalangan

darslar sirasiga kiritiladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant46 2. noan'anaviy darslar: pedagogikaning asosiy qonuni - ta'lim faoliyati to'g'risidagi qonunni amalga oshirishga olib keladigan yangi uslublar, shakllar, usullar va o'qitish vositalarini ishlab chiqish.

Asosiy vazifalar har bir dars, shu jumladan nostandart: umumiy madaniy rivojlanish; shaxsiy rivojlanish; talabalarning bilim motivlari, tashabbusi va qiziqishlarini rivojlantirish; o'rganish qobiliyatini shakllantirish; kommunikativ kompetentsiyani rivojlantirish

Noan'anaviy darsning belgilari

Yangi joyning elementlarini olib yuradi.

Dasturiy bo'lmagan materiallardan foydalaniladi.

Tashkil etilgan jamoaviy faoliyat individual ish bilan birlashtirilgan.

Darsni tashkil etishda turli kasb egalari jalb etilgan.

Talabalarning hissiy yuksalishiga ofis dizayni, AKTdan foydalanish orqali erishiladi.

Ijodiy topshiriqlar bajarilmoqda.

O'z-o'zini tahlil qilish darsga tayyorgarlik ko'rish davrida, darsda va undan keyin amalga oshiriladi.

Darsni tayyorlash uchun talabalarning vaqtinchalik tashabbuskor guruhi tuziladi.

Dars oldindan rejalashtirilgan.

Nostandart darslarning eng keng tarqalgan turlari

Darslar - "immersions"

Darslar - biznes o'yinlari

Darslar - matbuot anjumanlari

Darslar - musobaqalar

KVN darslari

Teatr darslari

Kompyuter darslari

Guruh ish shakllari bilan darslar

O'zaro ta'lim darslari

Ijodkorlik darslari

Darslar - auktsionlar

Talabalar tomonidan o'qitiladigan darslar

Darslar - testlar

Darslar - shubhalar

Darslar - ijodiy hisoblar

Formula darslari

Darslar - musobaqalar

Ikkilik darslar

Umumlashtirish darslari

Fantaziya darslari

Darslar - o'yinlar

Darslar - "sudlar"

Haqiqat izlash darslari

"Paradokslar" dars-ma'ruzalari

Darslar - konsertlar

Dialog darslari

"Tekshiruv ekspertlar tomonidan olib borilmoqda" darslari

Darslar - rolli o'yinlar

Darslar - konferentsiyalar

Integratsiyalashgan darslar

Darslar-seminarlar

Darslar - "dumaloq mashg'ulotlar"

Fanlararo darslar

Darslar - ekskursiyalar

Darslar - "Mo''jizalar maydoni" o'yinlari

Noan'anaviy darslarning tasnifi

Dars turlari va shakllari

Yangi bilimlarni shakllantirish darslari

Malaka oshirish darslari

Takrorlash va bilimlarni umumlashtirish, ko'nikmalarni mustahkamlash darslari

Bilim va ko'nikmalarni tekshirish va hisobga olish uchun darslar

Birlashtirilgan darslar

Ma'ruzalar, ekspeditsiya darslari, sayohat darslari, tadqiqot darslari, dramatizatsiya darslari, o'quv konferentsiyalari, integratsiyalashgan seminar darslari, insholar, dialog darslari, rolli o'yinlar bilan darslar, biznes o'yinlari, darsdan tashqari o'qish seminarlari, iterativ va umumlashtiruvchi bahslar, o'yinlar: KVN , "Nima? Qayerda? Qachon?, Mo''jizalar maydoni, Baxtli imkoniyat, teatrlashtirilgan (dars-sud), maslahat darslari, tanlov darslari, tanlov darslari, test viktorinalari, tanlovlar, auktsion darslari, dars-bilimni jamoatchilik nazorati, ijodiy ishlarni himoya qilish, loyihalar, ijodiy hisobotlar

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]
#var46 3. Ta’lim metodlari deyilganda, o‘rganilayotgan materialni egallashga qaratilgan turli didaktik

vazifalarni hal etish bo‘yicha o‘qituvchining o‘rgatuvchi ishi va o‘quvchilarning o‘quv-bilish faoliyatini

tashkil etish usullari yig‘indisi tushuniladi.

Didaktikada, shuningdek, ta’ lim usullari atamasi ham keng qo‘llanadi.

Ta’lim usuli - ta’lim metodining tarkibiy qismi yoki alohida tomoni. Metodlar bilan usullar

munosabati o‘zaro bir-biriga bog‘langan. Usul va metod butun va qism sifatida bir-biriga bog‘lanadi.

Usullar yordamida faqat pedagogik yoki o‘quv vazifasining bir qismi hal qilinadi. Xuddi shu metodik

usullar turli metodlarda foydalanilgan bo‘lishi mumkin. Va aksincha, xuddi shu metod turli o‘ qituvchilar

tomonidan turli usullarda ochib berilishi mumkin.

Masalan, o‘qituvchilar tomonidan ko‘p qo‘llaniladigan mashq manbasiga ko‘ra amaliy metod

hisoblansa, uni qo‘llash esa bir nechta usullar (mashqning qoidasini o‘ qib berish (1-usul), bittasini

namuna sifatida bajarib ko‘rsatish (2-usul), o‘qituvchining namunasi asosida o‘quvchilar tomonidan

mashqning bajarilishi (3-usul), o‘quvchilar tomonidan bajarilgan mashqlarni tekshirish va xatolarini

tuzatish (4-usul) va boshqalar) yordamida amalga oshiriladi.

O‘qituvchilarning ayrimlari esa, “metod” tushunchasining o‘rniga “uslub” tushunchasini ham

qo‘llaydilar. Ammo “uslub”

tushunchasi “metod” atamasining mohiyatini o‘zida to‘liq aks ettira olmaydi. Chunki uslub ko‘proq

xususiy (so‘z borayotgan holatda aynan o‘qituvchiga xoslikni ifoda etadi) tavsifga ega bo‘lib, aniq

maqsadga erishish yo‘li sifatida xizmat qila olmaydi.

Pedagogik texnologiya - bu muayyan loyiha asosida tashkil etiladigan, aniq maqsadga yo‘naltipilgan

hamda ushbu maqsadning natijalanishini kafolatlovchi pedagogik faoliyat japayoni mazmunidir. Har

qanday pedagogik texnologiya, jumladan umummadaniy dunyoqarashni shakllantirishga yo‘naltirilgan

texnologiya ham o‘zaro hamkorlik, muloqot, ularning bir-birlariga ta’sirlari eng zamonaviy talablarga

javob bergan holda, o‘qituvchi ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etish va boshqarish tamoyillari, yo‘llari,

umummadaniy dunyoqarashni shakllantirishga xizmat qiluvchi metod va uslublar, talabalar shaxsi

faoliyatni to‘g‘ri tashkil etish, ular bilan hamkorlik qilish, muloqotga kirishish, pedagogik faoliyatini

tashkil etish jarayonida yuzaga keluvchi muammo va qarashlarni birgalikda hal etish, auditoriyada ijodiy

hamkorlik, ishchanlik muhitini hosil qilishga doir shakl va metodlar bilan qurollangan bo‘lishi lozimTa’lim amaliyotida “pedagogik texnologiya” tushunchasi uch darajada qo‘llaniladi:

Umumpedagogik (makro) daraja. Mazkur darajaga muvofiq keladigan texnologiyalar yaxlit

pedagogik jarayonga tegishli bo‘lib, ularga muammoli, tabaqalashtirilgan, integratsion, shaxsga

yo‘naltirilgan, rivojlantiruvchi, modulli, masofali o‘qitish texnologiyalarini misol sifatida keltirish

mumkin. Mazkur texnologiyalar innovatsiya tavsifiga ega bo‘lib, novator o‘ qituvchilar, olimlar va

izlanuvchilar tomonidan ishlab chiqiladi hamda samaradorligi kafolatlanganidan va amaliyotga keng

tatbiq etish imkoniyatiga ega bo‘linganidan so‘ng uni amaliyotchi o‘qituvchilar o‘z faoliyatida

qo‘llaydilar.

Xususiy-metodik (mezo) daraja. Ushbu daraja o‘zida ma’lum bir o‘quv fanini o‘qitish jarayonini

loyihalash va rejalashtirishni o‘zida aks ettiradi. Masalan, boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi o‘qish darsini

har safar texnologik modeli va xaritasini tuzib kelishi kerak. Hozir ko‘p ta’kidlanayotgan texnologik

model loyihalashga, texnologik xarita rejalashtirishga to‘g‘ri keladi. Natijada har bir fanni o‘ qitish

texnologiyasi yuzaga keladi.

Lokal daraja (mikro). Mazkur darajaga tegishli texnologiyalar o‘quv-tarbiya jarayonining ma’lum

tarkibiy qismi, alohida shaxs sifatlarini shakllantirish, maxsus o‘quv ko‘nikma va malakalarini tarkib

toptirishga xizmat qiladi. Masalan, o‘quvchilarning mantiqiy fikrlashini shakllantirish texnologiyasi,

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

o‘quvchilarning aqliy qobiliyatini rivojlantirish texnologiyasi va boshqalar.

Metodika - qat’iy ketma-ketlikka (algoritmik xarakterga), ilgari o‘rnatilgan reja (qoida), tizimga aniq

rioya qilish bo‘lib, biror bir ishni maqsadga muvofiq o‘tkazish metodlari, yo‘llari majmuasi. “Metodika”

tushunchasi turli fanlarni o‘qitish bilan ham bog‘ liqlikda qo‘llanilib, ma’lum sohani o‘qitish jarayoni,

mazmuni, qonuniyatlari, tamoyillari, shakl, metod va vositalari yig‘indisini o‘zida ifoda etadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant50.
1.Ta’lim olganlikni tashxis etishning mohiyati. Tashxisning mohiyati haqida gapirishdan oldin tashxisni umumiy yondashuv hamda tashxislashni amaliy pedagogik faoliyat jarayoni sifatida farqlab olaylik. Tashxis – bu didaktik jarayon kechadigan barcha sharoitlarni oydinlashtirish, uning natijalarini belgilash demak. Tashxissiz didaktik jarayonni samarali boshqarish, mavjud sharoit uchun optimal natijalarga erishish mumkin emas.
Ta’lim olganlikni tashxislash orqali erishilgan natijalar va ta’lim olganlik ajratib olinadi. SHuningdek, ta’lim olganlik tashxislash vaqtida belgilangan maqsadni amalga oshirish darajasi sifatida ham qaraladi. Didaktik tashxislashning maqsadi o‘o‘quv jarayonida kechadigan barcha jihatlarni uning mahsuli bilan bog‘liq holda, o‘z vaqtida aniqlash, baholash va tahlil qilishdan iborat.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant50
2.Korrektsion pedagogikaning predmeti, vazifalari va mohiyati. Rivojlanishida turli nuqson (kamchilik)lar bo’lgan o’quvchilarni korrektsion o’qitish va tarbiyalash bilan korrektsion pedagogika (defektologiya) shug’ullanadi. Korrektsion (maxsud) pedagogika (defektologiya — yunoncha defectus — nuqson, kamchilik, logos — fan. ta’limot) — rivojlanishda jismoniy yoki psixik kamchilikka ega. Maxsus individual tarbiyalash va o’qitish metodlariga asoslangan, salomatlik imkoniyatlari chcklangan bolaning individualligi hamda shaxsini rivojlantirish jarayonini boshqarish mohiyati, qonuniyatlarini o’rganuvchi fan sanaladi.
Ilmiy tushuncha sifatida korrektsion pedagogika zamonaviy pedagogika fanida rasman e’tirof etilganiga u qadar ko’p vaqt bo’lmadi. Uzoq vaqt davomida pedagogikada «defektologiya» tushunchasi qo’llanib kelingan.
Korrektsion pedagogika (defektologiva) tarkibiga quyidagi sohalari kiradi:
Pedagogik lug’atda «korrektsiya» tushunchasi (yunoncha «korrectio» tuzatish) pedagogik uslub va tadbirlardan iborat maxsus tizimi yordamida anomal bolalarning psixik va jismoniy rivojlanish kamchiliklarini tuzatish (qisman yoki to’liq) sifatida tushunilishi ta’kidlab o’tiladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant50
3.Jismoniy, aqliy, sensor (sezgi) yoki ruhiy nuqsonlari bo‘lgan bolalar o‘qishga o‘z ota-onasining yoki boshqa qonuniy vakillarining roziligiga va tibbiy-psixologik-pedagogik komissiyaning xulosasiga binoan qabul qilinadi.
Ayrim ta’lim tashkilotlariga (oliy ta’lim muassasalariga, akademik litseylarga, Prezident, ijod, ixtisoslashtirilgan maktablar va boshqalarga) o‘qishga qabul qilish tanlov asosida amalga oshiriladi.
Davlat oliy ta’lim va professional ta’lim muassasalariga o‘qishga qabul qilish davlat granti va (yoki) to‘lov-shartnoma asosida amalga oshiriladi.
Chet ellik fuqarolarni O‘zbekistonning davlat ta’lim muassasalariga qabul qilish to‘lov-shartnoma asosida (bundan davlat granti ajratilgan hollar mustasno) amalga oshiriladi.
Davlat ta’lim muassasalariga o‘qishga qabul qilish tartibi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Nodavlat ta’lim tashkilotlariga o‘qishga qabul qilish tartibi ushbu ta’lim tashkilotlari tomonidan belgilanadi.
Oliy ta’lim muassasalariga davlat granti asosida o‘qishga qabul qilish parametrlari Prezident tomonidan belgilanadi.
Oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga qabul qilish chog‘ida imtiyozli kontingent uchun qo‘shimcha qabul parametrlari belgilanadi.
Shuningdek, mazkur Qonun bilan 1997 yil 29 avgustdagi “Ta’lim to‘g‘risida”gi hamda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida”gi Qonunlar o‘z kuchini yo‘qotdi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant51
1.Mamlakatimizda oila farovonligi, uning mustahkam va sog‘lom bo‘lishini ta’minlash, azaliy qadriyatlarni keng targ‘ib etish maqsadida ko‘plab amaliy ishlar qilinmoqda. Shu o‘rinda, Mudofaa vazirligi qo‘shinlarida ham harbiy xizmatchilar oilalarida ijtimoiy muhitni yaxshilash, sog‘lom turmush tarzini keng targ‘ib etish, bir so‘z bilan aytganda oila farovonligini ta’minlashga alohida e’tibor berilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yildagi “Xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash va oila institutini mustahkamlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmon ijrosini ta’minlash, harbiy xizmatchilar oila a’zolari ongida tariximiz, milliy an’analarimiz va urf-odatlarimizga chuqur hurmat tuyg‘usini yuksaltirish, ular o‘rtasida sog‘lom raqobat ruhini qaror toptirish maqsadida bir qator tadbirlar o‘tkazib kelinmoqda.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant51
2.Normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari muhokamasi portalida Vazirlar Mahkamasining “Umumiy o‘rta ta'lim to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi qarori loyihasi joylashtirildi.
Hujjat bilan Umumiy o‘rta ta'lim to‘g‘risidagi nizom tasdiqlanishi mumkin.
Umumiy o‘rta ta'lim to‘g‘risidagi nizomga ko‘ra, umumta'lim muassasasi yuridik shaxs hisoblanadi va o‘z ustaviga, mustaqil balansiga, shaxsiy g‘azna hisobvaraqlariga (davlat ta'lim muassasalari uchun), bank hisob raqamlariga, o‘z nomi ko‘rsatilgan muhrga (davlat umumta'lim muassasalarining muhrida O‘zbekiston Respublikasining Davlat gerbi tasviri tushiriladi), shtampga va blankalarga ega bo‘ladi.

Umumta'lim muassasasining ustavi belgilangan tartibda tasdiqlanadi va mahalliy davlat hokimiyati organida davlat ro‘yxatidan o‘tkaziladi.

Umumta'lim muassasalarining namunaviy ustavi O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta'limi vazirligi tomonidan tasdiqlanadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant51
3.Ta’lim sifatini nazorat qilish tizimini yanada takomillashtirish maqsadida, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-sentabrdagi “Xalq ta’limini boshqarish tizimini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PF-5538-son Farmoniga muvofiq:

1. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi (keyingi o‘rinlarda — Davlat inspeksiyasi) hamda O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2019-yil 1-martdan boshlab xorijiy davlatlarda berilgan ta’lim olganlik to‘g‘risidagi hujjatlarni tan olish va nostrifikatsiya qilish (ekvivalentligini qayd etish) tartibini joriy etish bo‘yicha quyidagilarni nazarda tutuvchi:

a) O‘zbekiston Respublikasi hududida alohida bo‘linmalari (filiallari) va qo‘shma ta’lim muassasalari faoliyat yuritayotgan xorijiy ta’lim muassasalarida ta’lim olgan O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarning (keyingi o‘rinlarda — fuqarolar);

O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi hamda Davlat inspeksiyasining qo‘shma qarori bilan ro‘yxati har yili tasdiqlanadigan xalqaro e’tirof etilgan tashkilotlarning (Quacquarelli Symonds World University Rankings, Times Nigher Education, Academic Ranking of World Universities) reytingida oliy ta’lim muassasalari orasida birinchi 1 000 o‘rinni egallagan xorijiy oliy ta’lim muassasalarida ta’lim olgan fuqarolarning;

tasarrufida oliy ta’lim muassasalari bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasi vazirlik va idoralarining yo‘llanmalari asosida mutaxassislarni maqsadli tayyorlash uchun xorijiy davlatlar tomonidan ajratilgan kvotalar (grantlar) hisobidan ta’lim olgan fuqarolarning;

1992-yil 1-yanvargacha xorijiy ta’lim muassasalariga o‘qishga kirgan fuqarolarning;

Oliy ta’limda sifatni kafolatlash Yevropa assotsiatsiyasining (European Association for Quality Assurance in Nigher Education) to‘laqonli a’zolari — vakolatli tashkilotlar tomonidan akkreditatsiya qilingan ta’lim muassasalarida ta’lim olgan fuqarolarning, ro‘yxati O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan yo‘nalishlar, mutaxassisliklar va kasblar bundan mustasno;

Amerika Qo‘shma Shtatlari, Avstraliya Ittifoqi, Isroil Davlati, Kanada, Singapur Respublikasi, Koreya Respublikasi, Yaponiya davlatlarining ushbu davlatlar vakolatli tashkilotlari tomonidan akkreditatsiya qilingan ta’lim muassasalarida ta’lim olgan fuqarolarning, ro‘yxati O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan yo‘nalishlar, mutaxassisliklar va kasblar bundan mustasno;

xorijiy oliy ta’lim muassasalarida mutaxassislarni maqsadli tayyorlash uchun O‘zbekiston Respublikasining vazirlik va idoralari tomonidan ajratilgan mablag‘lar hisobidan ta’lim olgan fuqarolarning;

O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlarida nazarda tutilgan hollarda ta’lim olganlik to‘g‘risidagi hujjatlarini to‘g‘ridan to‘g‘ri (maxsus sinovlarsiz) tan olish va nostrifikatsiya qilish (ekvivalentligini qayd etish);

b) ta’lim olganlik to‘g‘risidagi hujjatlarni tan olish va nostrifikatsiya qilish (ekvivalentligini qayd etish) to‘g‘risidagi arizalarni faqatgina Davlat xizmatlari markazlari yoki O‘zbekiston Respublikasining Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali qabul qilish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant52
1.Ta’lim muassasasi boshqaruv nazariyasi va tarixida boshqarishning asosiy tamoyillari quyidagilardir:
Pedagogik tizimni boshqarishni demokratiyalash va insonparvarlashtirish. Pedagogik kadrlarni tanlov va shartnoma asosida ishga qabul qilish, qabul qilinayotgan qarorlarni ochiq muhokama qilish, axborotlarning barcha uchun ochiq va tushunarli joriy etish, ta’lim muassasasi jamoatchiligi oldida ma’muriyatning muntazam hisobot berishi, oqituvchi va oquvchilarga ta’lim muassasasi hayotiga oid oz fikrlarini bildirishga imkon berish, ta’lim muassasasida demokratik goyalarning ustuvor orin tutishini anglatadi.
Ta’lim tizimini boshqarishda shaxsga alohida hurmat bilan munosabatda bolish, unga ishonish, pedagogik faoliyatda sub’ektning sub’ektga munosabati darajasiga erishish, oquvchi va oqituvchining huquq va manfaatlarini himoya qilish, oz iste’dodlari va kasbiy mahoratlarini erkin namoyon etish uchun sharoit yaratish insonparvarlik tamoyiliga asoslangan boshqaruv mohiyatini anglatadi.
Boshqarishning tizimliligi va yagonaligi. Ta’lim muassasasini boshqarishga nisbatan tizimli yondashuv asosida rahbar ta’lim muassasasini bir butun yaxlit tizim sifatida va uning belgilari haqida aniq tasavvurga ega boladi. Tizimning birinchi belgisi yagonaligi hamda uni bo`laklar, tarkibiy qismlarga ajratish mumkinligidadir. Ikkinchi belgisi tizimning ichki tuzilishining mavjudligini anglatadi

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant52

2.Pedagogika fanining paydo bo’lishi va rivojlanishi. Pedagoglik kasbining shakllanishi kishilik taraqqiyoti tarixi bilan uzviy bog'liq. Terib-termachlab kun kechirgan ibtidoiy davr kishilari bolalarni o'zlari bilan ergashtirib yurib, ularga ov qilish, turli daraxt mevalarini terish, o'simliklarning ildizini kovlab olish, suv manbalarini izlab topish kabi harakatlarni amalga oshirishni o'rgatganlar. Bunday harakatlar qabila (urug')ning tajribali kishilari yoki keksalar tomonidan amalga oshirilgan. Oddiy kundalik ehtiyojlarni qondirish yo'lida olib borilayotgan xatti-harakatlar asosida yoshlarga mavjud tajribalar asosida ma'lumotlarni berib, ularda amaliy ko'nikmalarni shakllantirganJar. Turli tovushlarni chiqarish yordamida atrofdagilarni yaqinlashayotgan xavfdan ogoh qilishni bolalar kattalarning namunalari asosida o'zlashtirganlar. Nutq va yozuv paydo bo'lgunga qadar bu kabi harakatlar imo-ishoralar asosida amalga oshirilgan. Kishilik tarixida tub inqilobni sodir etgan nutq va yozuvning paydo bo'lishi, shuningdek, urug' jamoasi tomonidan bajariladigan mehnat faoliyatining turli sohalarga ajralishi yoshlarga nisbatan munosabatning ilg'or (progressiv) xarakter kasb etishiga imkon berdi.

Turli tabiiy ofatlar ta'siridan himoyalanish, kishilar hayotiga xavf solayotgan kasalliklarni davolash, hayot kechirish uchun yetarli oziq-ovqatlarni jamlab olishga bo'lgan tabiiy ehtiyoj yoshlarga hayotiy tajribalarni ma'lum mehnat faoliyati yo'nalishida yetarlicha bilimga ega bo'lgan kishilar tomonidan berilishi maqsadga muvofiq ekanligini ko'rsatdi. Natijada bolalarga hayot tajribalarini o'rgatuvchi kishilar guruhi shakllandi hamda bolalarga ma'lum yo'nalishlar bo'yicha bilimlarni berish maxsus ajratilgan joylarda tashkil etila boshlandi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant52

3.Pedagogik diagnostika - bu o'qitish jarayonining holati va natijalarini o'rganishdan iborat o'qituvchilar faoliyati tizimi. Bu sizga mutaxassislar tayyorlash sifati va malakasini oshirish maqsadida ushbu jarayonni sozlash imkonini beradi. Ta'lim faoliyatining ajralmas qismi sifatida diagnostika butun o'quv jarayonini samarali boshqarishga qaratilgan.

Pedagogik diagnostika tushunchasi o'quvchilarning bilim, ko'nikma va malakalarini tekshirishdan ko'ra kengroq. Tekshirish jarayoni faqat natijalarni tushuntiradi, aniqlaydi. Diagnostika kuzatish, baholash, ma'lumotlarni to'plash, ularni tahlil qilishdan iborat bo'lib, natijada eng yaxshi natijalarga erishish yo'llarini belgilaydi, o'quv jarayoni dinamikasi va tendentsiyalarini ochib beradi.
Ta'lim jarayonining uchta funktsiyasiga o'xshashlik bilan diagnostikaning asosiy yo'nalishlari ajratiladi: ta'lim, o'qitish va tarbiya.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant53.

1.Maktabga rahbarlik qilish va uni boshqarish O‘zbekiston respublikasi Konstitutsiyasi va O‘zbekiston respublikasining xalq ta‘limi to‘g‘risidagi qonunlariga muvofiq amalga oshiriladi..

Maktabni davlat jamoatchilik asosida boshqarish, xalqchillik, oshkoralik, o‘z-o‘zini boshqarish prinsiplari mintaqa xususiyatlarini hisobga olib boshqariladi. O‘quvchilar, matab xodimlarini birlashtiruvchi maktab jamoasi o‘z vazifasini ota-onalar, mahalla qo‘mmitalari, keng jamoatchilik bilan mustahkam hamkorlikda amalga oshiradi.
Maktabni boshqarish maktab pedagoglar kengashi tomonidan jamoani o‘z-o‘zini boshqarish va bevosita rahbar tomonidan tasdiqlangan maktab Nizomiga muvofiq amalga oshiradi.
Maktab konferensiyasi maktabning o‘z-o‘zini boshqarish asosiy bo‘g‘inidir. Konferensiyalar oralig‘ida esa maktab kengashi oliy organ hisoblanadi.
Maktabning o‘quv tarbiya jarayonini va uning joriy faoliyatini maktab Nizomida belgilab berilgan direktor boshqaradi.
O‘quv-tarbiya jarayonini rivojlantirish va takomillashtirish, o‘qituvchilar va tarbiyachilarning kasb mahorati va ijodkorligini o‘stirish maqsadida maktab pedagoglar kengashi, pedagog xodimlarni birlashtiruvchi jamoa tuziladi.
Pedagoglar kengashi raisi pedagog xodimlar jamoasi tomonidan saylanadi. Uning ish tartibi maktab Nizomida belgilab beriladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:04]

#variant53

2. O‘zbekiston Respublikasi Oliy majlisi IX sessiyasida(1997 yil 29 avgust) Kadrlar tayyorlashh milliy dasturi va «Ta‘lim to‘g‘risida»gi Qonunning qabul qilinishi fikrimizning yaqqol dalilidir. Bu muhim hujjatlar istiqboliy xarakterga ega bo‘lib, ularning mamlakatimiz ta‘lim tizimini takomillashtirishda qanday ahamiyatga ega ekanligi hammamizga ma‘lum. O‘tgan davr ichida ta‘limni isloh qilishh bo‘yicha amalga oshirilgan ishlar, ularning bajarilishi bo‘yicha dastlabki yutuqlar ekanligini ta‘kidlab o‘tish lozim.

O‘zbekiston Respublikasining “ Ta‘lim to‘g‘risida”gi va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” to‘g‘risidagi Qonunlari kadrlar tayyorlash Milliy modelining me‘yoriy asosini, uni amalga oshirish usuli va mexanizmini yaratib beradi.
Kadrlar tayyorlash milliy modelining tarkibiy komponentlari; shaxs, davlat va jamiyat, o‘zluksiz ta‘lim, ishlab chiqarish bo‘lib, uning bosh maqsadi - raqobatbardosh yuqori malakali kadrlar tayyorlashga yunaltirilgan.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:09]

#variant53.

3.Ozbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan keyin jamoamizning barcha sohalarida bolgan ozgarishlar kabi taushunchalarini shakllantirish uchun «Pedagogik tizimni boshqarish asoslari» fani dars sifatida kiritilgan.

Ozbekistonning umumiy talim maktabi-bu uzluksiz talim tizimindagi asosiy bolim bolib, u Ozbekiston miqyosidagi yashovchi barcha bolalarga oz vaqtida umumiy orta talim olishga, har bir bolaning qiziqishiga va qobiliyatiga qarab davlat talablarini hisobga olgan holda bilim olishni davom ettirish imkonini beruvchi davlat muassasasi bo`lib hisoblanadi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:09]

#variant54

1.Pedagogik texnika haqida tushuncha

Pedagogik texnika – o‘qituvchining nafaqat ta’lim–tarbiya jarayo­nida, balki butun kasbiy faoliyatida zarur bo‘lgan umumiy pedagogik bilim va malakalari majmuidir. Pedagogik texnikaning muhim jihatlari – bu avvalo o‘qituvchining mahoratini belgilovchi kasbiy ko‘nikmalari hisoblanadi, ya’ni uning savodli va ifodali so‘zlay olishi, o‘z fikr-mulo­hazasini va bilimini tushunarli tilda ta’sirchan bayon qilishi, his-tuy­g‘u­sini jilovlay olishi, o‘zining shaxsiy xususiyatlariga xos mimik va panto­mimik qobiliyatlarga ega bo‘lishi, aniq imo-ishora, ma’noli qarash, rag‘batlantiruvchi yoki istehzoli tabassum, so‘zning cheksiz qudrati orqa­li o‘quvchilar ongiga va tafakkuriga ta’sir o‘tkazishi, hozirjavoblik, psixologik bilimlarga ega bo‘lishi kabilardir.
Hozirgi kunda pedagogik texnika tushunchasi ikkita guruhga bo‘lib o‘rganiladi. Birinchi guruh komponentlari o‘qituvchining shaxsiy axloqiy fazilatlari va xulqi bilan bog‘liq bo‘lib, ta’lim–tarbiya jarayonida o‘z–o‘zini boshqarish malakalarida ( refleksiya) namoyon bo‘ladi:

ta’lim-tarbiya jarayonida o‘z xatti-harakatlarini boshqarishi, (mi­mi­­ka, pantomimika);

ta’lim-tarbiya jarayonida o‘z hissiyotini va kayfiyatini jilovlay oli­shi va turli nojo‘ya ta’sirlarga berilmaslik;

mukammal ijtimoiy perseptiv qobiliyatlarga (diqqat, kuzatuv­chan­lik, xayol) egaligi;

nutq texnikasini (nafas olish, ovozni boshqarish, nutq tempi) bili­shi va o‘z o‘rnida qo‘llay olishi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:09]

#variant54

2.Ta'lim tizimini boshqarish funktsiyasi - bu boshqaruv sub'ektining ta'lim muassasasiga (boshqaruv ob'ektiga) nisbatan yoki tashqi muhitga nisbatan harakatlaridir.

To'liq boshqaruv tsikli to'rtta asosiy boshqaruv harakatidan iborat bo'lib, ularga muvofiq ta'lim tizimini boshqarishning asosiy funktsiyalari ajratiladi. Ushbu turdagi boshqaruv harakatlari (rejalashtirish, tashkil etish, boshqarish va nazorat qilish) birgalikda to'liq boshqaruv tsiklini tashkil qiladi - maqsadlarni belgilashdan ularni amalga oshirishgacha - va shuning uchun zarur va etarli deb hisoblash mumkin (V.V. Anisimov, O.G. Groxolskaya, N. D. Nikandrov). .

Ro'yxatda keltirilganlarga qo'shimcha ravishda, maktab ichidagi boshqaruvning asosiy funktsiyalari (ular ko'pincha pedagogik adabiyotlarda uchraydi) motivatsiya, pedagogik tahlil va maqsadni belgilashni o'z ichiga oladi.

Ta'lim muassasalarini boshqarish muammolarining ayrim zamonaviy tadqiqotchilari quyidagi boshqaruv funktsiyalarini ajratib ko'rsatadilar: axborot-tahliliy, motivatsion-tahliliy, motivatsion-maqsadli, rejalashtirish-prognostik, tashkiliy-ijro etuvchi, nazorat-diagnostika, tartibga solish-tuzatish (T.I.Shamova). Bu funktsiyalar o'z-o'zini boshqaradigan barcha tizimlar uchun boshqaruv jarayonini tashkil etuvchi bog'lanishlar ketma-ketligini ifodalaydi. Ular bir-biriga bog'langan va asta-sekin bir-birini almashtirib, yagona boshqaruv siklini tashkil qiladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:09]

#variant54

3.Uzluksiz taʼlim tizimida taʼlim sifatini nazorat qilish ishlarida jumladan, taʼlim muassasalari va pedagog kadrlar attestatsiyasida, kadrlar tayyorlash monitoringini olib borish va sifatini nazorat qilish jarayonlarida, taʼlim toʻgʻrisidagi hujjatlarni tan olishda zarur boʻladigan nazorat materiallari bankini shakllantirish hamda oʻquvchilar, talabalar, tinglovchilar va talabgorlarning bilim darajasini aniqlash maqsadida oʻtkaziladigan sinovlarni tashkil qilish ishlariga rahbarlik qiladi.

Kadrlar tayyorlash sifatini monitoring va nazorat qilish hamda reytinglar tuzish bo‘limi

3.Uzluksiz taʼlim tizimi uchun kadrlar tayyorlash sifati monitoringi tizimini ishlab chiqish va amaliyotda joriy etish, taʼlim muassasalaridan kadrlar tayyorlash sifati hamda ular faoliyati toʻgʻrisida umumiy maʼlumotlarni muntazam olish, tahlil qilish va ular asosida tahliliy maʼlumotnomalar tayyorlash ishlariga ilmiy, uslubiy va tashkiliy rahbarlik qiladi. Monitoring natijasida taʼlim muassasalaridan olingan maʼlumotlar asosida tayyorlangan tahliliy maʼlumotnomalarni va/yoki taʼlim muassasalari reyting natijalarini ommaviy axborot vositalarida eʼlon qilishni nazorat qiladi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:09]
#variant55

1.pedagogik diagnostikaning predmeti shaxs ruhiy xususiyatlari, qobiliyatlarini ,ularning rivojlanish va tarbiyalanganlik va ta’limda muvaffaqiyatlilik darajalarini aniqlash va tashxis qo’yish masalalaridan iboratdir.

psixologik-pedagogik diagnostika kursining asosiy vazifalari sifatida quyidagilarni ko’rsatish mumkin.
A) psixologik-pedagogik diagnostika kursitalabalarni nazariy asoslari,yo’nalishlari,bosqichlari va prinsiplari bilan tanishtirish
B) diagnostika qilishning turli metodikalarini amalda qo’llashga o’rgatish:
V) shaxslar psixikasida xulq atvorida yuz bergan salbiy o’zgarishlarni tuzatish , ularga yordam berish usullari bilan qurollantirish
Uning maqsadi-ta’lim va tarbiya jarayonida shakllanayotgan shaxsning individual sifatlarini, rivojlantirishi yoki skallantirishi lozim bo’lgan xususiyatlarning mavjudligi darajasi va o’quv jarayonidagi o’zgarishlar dinamikasini o’rganadi.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda psixologik va pedagogic diagnostika predmeti sifatida avvalambor bolaning ta’lim jarayonida (masalan,bilim darajasi) va tarbiya jarayonida (xarakter xususiyatlari) shakllantiradigan sifatlarni ko’rish mumkin.
Keyingi yillarda O’zbekistonda Respublikasida bilimlarni baholashning reyting tizimiga o’tish,ta’lim jarayonini takomillashtirish, shu jumladan test metodining bilimlarini baholash usuli sifatida keng qo’llanilishi ,turli psixologik metodikalarga ayniqsa shaxlarning aqliy rivojlanishi darajasini o’rganishga bo’lgan qiziqish va ehtiyojlarning oshishi Respublikamizda pedagogic va pedagogik-psixologikdiognostikaning nazariy va amaliy jihatdan rivojlanishiga kata turtki berdi.

Oybarchin♡, [02.02.2023 7:09]

#variant55

2.Ta’lim metodlari – o’qitishning o’z oldiga qo’ygan maqsadlariga erishish usullarini hamda o’quv materialini nazariy va amaliy yo’naltirish yo’llarini anglatadi.O’qitish metodlari ta’lim jarayonida ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchi faoliyatining qanday boiishi, o’qitish jarayonini qanday tashkil etish va olib borish kerakligini hamda shu jarayonda ta’lim oluvchilar qanday ish-harakatlarini bajarishlari kerakligini belgilab beradi. Shuningdek, ta’lim metodi o’qituvchi va ta’lim oluvchilarning o’qish vazifalarini bajarishga qaratilgan nazariy va amaliy bilish faoliyati yolidir.

Ta’lim metodlari tevarak-atrofdagi dunyoni bilishning umumiy qonuniyatlarini tushunishga bog’liqdir, ya’ni ular falsafiy metodologik asosga ega va ta’lim jarayonidagi qarama-qarshiliklarni, ta’lim jarayoniningmohiyatini vatamoyillarini to’g’ri anglash natijasidir. Ta’lim materiali ta’lim mazmunida ifodalangan ilmiy fikr mantig’iga bog’liq. Pedagogik qarashlarda nazariya qancha kam ifodalangan boisa, ta’lim metodlari bu nazariyaga shuncha kam bog’liq bo’ladi. Pedagogika fani maktablar va ta’lim beruvchilarning ilg’or ish tajribalarini umumlashtiradi, an’anaviy ta’limning ilmiy asoslarini ko’rsatib beradi, o’qitishning zamonaviy, samarali metodlarini ijo-diy ravishda izlab topishga yordam beradi.
Oybarchin♡, [02.02.2023 7:09]#variant55
3. Pedagogik diagnostika - O’quvchiga individual, tabaqalashgan talim berishni jadallashtiradi, rivojlantiradi;
- Davlat talim standartlarining talimga qo’ygan talablaridan kelib chiqib, o’quvchi bilimini to’g’ri va adolatli baholashni taminlaydi;
- Ishlab chiqilgan talimiy mezon, kriteriya o’lchovlar orqali o’quvchining sinfdan sinfga ko’chirilishida, biror biror yo’nalishga o’qishda minimal talablarga javob berishni taminlaydi.
Pedagogik diagnostika o’quv jarayoniga qo’llanishi orqali talim-tarbiya jarayoni adolatli va to’g’ri tashkil etiladi. Pedagogik diagnostika to’g’ri xulosalar chiqarishga va sifat samaradorligini tamin etishga olib keladi
ularning rivojlanish va tarbiyalanganlik va ta’limda muvaffaqiyatlilik darajalarini aniqlash va tashxis qo’yish ma