GLOSSARIY
So`z- gaplar shunday hodisalar guruhiki, ularning juda ko`pchiligi boshqa so`z turkumlaridan tarixiy taraqqiyot jarayonida o`ziga xos nutqiy qo`llanish natijasida shakllangan va rivojlangan.
Modal so`zlar - so`zlovchining bayon etilayotgan fikrga munosabatini qat`iy ishonch, gumon, taxmin kabi ma`nolarni ifodalab keladigan so`zlardir.
Undov so`zlar - kishilarning his-tuyg`ularini, haydash, to`xtatish kabi xitoblarni, buyruqlarni ifodalaydigan so`z-gaplarning ko`rinishidir.
Tasdiq/inkor so`zlar ko`pincha modallar tarkibida o`rganilgan. Ha, mayli, xo`sh, xo`p so`zlari tasdiqni, yo`q, mutlaqo, aslo, sira so`zlari inkorni ifodalovchi so`z-gaplardir.
Taklif/ishora so`zlarga qo`llanishi tana a`zolarining maxsus harakatlari bilan uzviy bog`liq bo`lgan ma, mang, qani, marhamat so`zlari kiritilgan. Ular tinglovchiga qaratilgan bo`lib, uni biror ish-harakatni bajarishga undaydi.
So`z-gaplarning sintaktik xususiyati ularning kesimlik qo`shimchalarini qabul qilmasligi, bog`lama bilan birika olmasligidadir.
So`z - gaplarning umumiy sintaktik xususiyati shundaki, ular kesimlik qo`shimchalarini qabul qilmagan holda gap va uning markazini tuza oladi.
Mavzu bo‘yicha tavsiya etiladigan adabiyotlar
1. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi oʻzbek adabiy tili. Darslik. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2010.
2. Замонавий ўзбек тили. Морфология. Дарслик.– Тошкент: Мумтоз сўз, 2008.
3. Abuzalova M., Toirova G. Hozirgi oʻzbek tili (Morfologiya). Oʻquv qoʻllanma. Toshkent, 2019.
4. Bobokalonov R. Oʻzbek tilida gap sintaksisi va soʻz-gaplarning sistem-struktur tadqiqi. – Toshkent: Fan, 2006.
5. Саидов С. Модал сўзларнинг гапда қўлланиши ҳақида. ЎТА, 1964, 4-сон.
6. Ўзбек тили грамматикаси. I том, Морфология. Тошкент, 1975 йил, 582-601-бетлар.
7. Ғуломов А.,Асқарова М. Ҳозирги ўзбек адабий тили. Синтаксис. Тошкент, 1987 йил, 135-137-бетлар.
Do'stlaringiz bilan baham: |
