O‘zbek adabiyotida “Amir Temur” siymosining yoritilishi Barotov

O‘zbek adabiyotida “Amir Temur” siymosining yoritilishi

1. 
   Barotov
   

Chirchiq davlat pedagogika universiteti,
Gumanitar fanlar fakulteti,
Tojik tili va adabiyoti yo‘nalishi 3-bosqich talabasi


Annotatsiya: Maqolada Vatanimiz Jahon tarixida ko’plab tadqiqotlarning bosh mavzusi bo’lgan A.Temur va uning faoliyatiga oid o’zbek adabiyotidagi yaratilgan asarlar haqida tahliliy ma’lumotlar berilgan.
Kalit so’zlar: Amir Temur, jahon adabiyoti, o’zbek adabiyoti, Temuriylar sivilizatsiyasi, zamonaviy davr adabiyoti.
O‘rta Osiyo vodiylari va dashtlarida vujudga kelgan buyuk imperiyaning asoschisi, dunyoni zabt etgan Amir Temur haqida 6 asr davomida O‘rta Osiyo turkiy va fors adabiyotida ko‘p yozilgan va yoritilgan. Amir Temur va temuriylar hukmronlik qilgan 130 yillik davrda Oʻrta Osiyoda shakllangan va “Temuriylar sivilizatsiyasi” sifatida tarixga kirgan bu sivilizatsiya, odatda, temuriylar urushlari bilan emas, balki uning jahon madaniyati, san'ati, fan va adabiyoti taraqqiyotiga qo'shgan hissasi bilan yodga olinadi. Shu boisdan ham dunyoning har bir burchagida Temur va temuriylar haqidagi tadqiqotlar, yozilgan asarlar, chizilgan suratlarni uchratish mumkin. O‘zbek va jahon adabiyotida ushbu mavzu bo‘yicha yozilgan asarlar ushbu tadqiqotlarning bir qismi bo‘lib Temur faoliyatini o‘rganish davom etmoqda.
Mumtoz oʻzbek adabiyotida Temur haqida yozilgan birinchi adabiy asar Lutfiyning “Malik ul kalom” asari boʻlib, uning 10 ming baytdan iborat “Zafarnoma” dostoni oʻz davrida maʼlum va mashhur bo‘lgan. Jumladan, Ali Sher Navoiyning “Majalis-un Nafois” asarida Mavlono Lutfiyning “Zafarnoma” tarjimasida o‘n mingdan ortiq bayt borligi aytiladi. Sharqshunos olim Boturxon Valixo‘jayev Mavlono Lutfiy o‘z davrida juda mashhur bo‘lgan bu ikki “Zafarnoma”dan birini o‘zi tarjima qilganligini taxmin qilgan, bular:
1. Nizomettin Shomiyning (vafoti 1409 yil) “Zafarnomasi” - bu asarda Amir Temur tavalludidan to 1404 yilgacha Turkiston, Xuroson, Dashti Qipchoq, Mo‘g‘uliston va Iroqda sodir bo‘lgan tarixiy voqealar va A.Temurning zafarli yurishlari tarixi yoritilgan.
2. Sharofiddin Ali Yezdiyning (vaf. 1454 yil) “Zafarnomasi” - bu asarda ham Temur hayoti va gʻalabalari hikoya qilingan¹.