O’zbek shevalari leksikasi

O'zbek adabiy tilida uchramaydigan, faqat shevalarda qayd qilinadagan so‘zlar.

• Bunday so‘zlar badiiy adabiyotlarda sheva koloritini berish jarayonidagina qo‘llanadi. Bu toifaga aksariyat bollarda qarindosh urug'chilikka oid so‘zlarni kiritish mumkin:
• gаlьn Ьъйъ - kelin oyi, nag‘achь - tog‘a,
• әchә - әйъ,
• damad - pәchcha.

Shuningdek, boshqa tildan o‘zlashgan so'zlarning ham shevada ko‘chma ma’no kasb etishi ham shevaga xos so'zlarni tashkil etadi:

• Shuningdek, boshqa tildan o‘zlashgan so'zlarning ham shevada ko‘chma ma’no kasb etishi ham shevaga xos so'zlarni tashkil etadi:
• Vәj - so‘z (aslida vaj - bahona),
• zat -narsa, predmet (aslida kelib chiqishi ma’nosida),
• kasa-piyola (aslida kosa ovqat qo‘yiladigan idish)

Kuchli fonetik o'zgarishga uchragan so’zlar

narsa va buyumlar ayni bir vazifani bajarsa- da, ularning nimadan yasalganligi va harakat natijasiga ko‘ra turlicha nomlanishi mumkin: nәnpәr - qush va parranda patidan yasaladi (Sam); chәkъch - yog‘och va simdan yasalib , urish, yassilash,ma’nosini ifoda qiladi (Tosh) dуkъ- duk-duk taqlidiy so‘zidan olingan(shim o’zb.shev), Shuningdek ayrim sheva vakillari ayni bir predmetni ifodalashda turli tushunchalardan kelib chiqishi asosida nomlashlari mumkin:lүйnәk(Xor) – sapcha/chapcha («J»lovchi), bu endigina palakda paydo bo’lgan, pishmagan qovunni bildiradi. Birinchi so’z tugmoq tushunchasidan kelib chiqqan, 2-si esa top, ushlash mumkin bo‘lgan predmet tushunchasi bilan bog‘liq.

• narsa va buyumlar ayni bir vazifani bajarsa- da, ularning nimadan yasalganligi va harakat natijasiga ko‘ra turlicha nomlanishi mumkin: nәnpәr - qush va parranda patidan yasaladi (Sam); chәkъch - yog‘och va simdan yasalib , urish, yassilash,ma’nosini ifoda qiladi (Tosh) dуkъ- duk-duk taqlidiy so‘zidan olingan(shim o’zb.shev), Shuningdek ayrim sheva vakillari ayni bir predmetni ifodalashda turli tushunchalardan kelib chiqishi asosida nomlashlari mumkin:lүйnәk(Xor) – sapcha/chapcha («J»lovchi), bu endigina palakda paydo bo’lgan, pishmagan qovunni bildiradi. Birinchi so’z tugmoq tushunchasidan kelib chiqqan, 2-si esa top, ushlash mumkin bo‘lgan predmet tushunchasi bilan bog‘liq.