O’zbek tilida tinish belgilari


Download 87.97 Kb.
bet3/4
Sana18.06.2023
Hajmi87.97 Kb.
#1593287
1   2   3   4
Bog'liq
REMARKA

Punktuatsiya prinsiplari

  • Gap mazmuni e’tiborga olinadi. Ifodalanmoqchi bo‘lgan mazmun tugallangan bo‘lsa, nuqta, undov yoki so‘roq belgisi, uch nuqta qo‘yiladi:
  • Gaplar orasidagi mazmuniy munosabatlarni ifodalashda ikki nuqta, tire, vergul yoki nuqtali vergul orqali ifodalanadi. Tugallanmagan yoki izohtalab tushunchalar ko‘p nuqta yoki qavslar orqali ifodalanadi.
  • Gapning grammatik qurilishi ham tinish belgilarining ishlatilishini belgilab beradi. Masalan, ega bilan kesim orasida tire qo‘yilishi yoki qo‘yilmasligi ma’lum grammatik qoidalar asosida belgilanadi.
  • Gap ohangi asosida tinish belgilari qo‘yiladi. Undov, so‘roq belgisi, ko‘p nuqta va nuqta, tire tugallangan ohang bilan, vergul kichik to‘xtam bilan, nuqtali vergul, ikki nuqta, tire esa izoh ohangi bilan talaffuz qilinadi.

3. Tinish belgilari tasnifi

Tinish belgilari tasnifi


Tinish belgilarining qo‘llanish usuliga ko‘ra tasnifi
Qo‘llanish usuliga ko‘ra tinish belgilari quyidagicha guruhlanadi:
Yakka holda qo‘llanuvchilar. Bunga faqat ikki nuqta kiradi
Yakka va qo‘sh holda qo‘llanuvchilar. Bu tinish belgilari yakka holda (alohida-alohida, mustaqil) qo‘llanishi bilan birga, qo‘sh holatda ham qo‘llana oladi.
Tinish belgilari qo‘sh qo‘llanganda ikki va undan ortiq tinish belgisi bir o‘rinda ketma-ket (birgalikda) ishlatiladi. Bular qo‘sh qo‘llanganda: a) o‘z shaklini to‘liq saqlaydi (so‘roq+undov tipida: ?! ); b) o‘z shaklini o‘zgartiradi (qo‘shtirnoq va qavs kabi); d) bir tinish belgisi ikkinchisining hisobiga qisqaradi (vergul va ko‘p nuqta qo‘sh qo‘llanganda, vergul qisqaradi); g) bir belgining o‘zi (mas., undov belgisi) takrorlanadi.

Tinish belgilari tasnifi


Tinish belgilarining tuzilish jihatidan tasnifi.
Tinish belgilari tuzilish jihatidan ikkiga ajraladi:
Bir elementli tinish belgilari: vergul, nuqta, tire.
Ko‘p elementli tinish belgilari:
ikki elementli tinish belgilari: ikki nuqta, nuqtali vergul, so‘roq, undov va
qavs;
uch elementli tinish belgilari: ko‘p nuqta;
d) to‘rt elementli tinish belgilari: qo‘shtirnoq. Buni o‘z mohiyatiga ko‘ra “juft elementli” yoki “qo‘sh elementli” tinish belgisi deb ham yuritish mumkin.
Bir elementli tinish belgilari tarkibi jihatidan qismlarga ajralmaydi. Ular shartli bir belgidan (bir grafik shakldan) iborat bo‘ladi. Ularni o‘z mohiyatiga ko‘ra sodda tinish belgilari deb yuritiladi.

Download 87.97 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling