- «Xalq» so‘zi atama sifatida o‘zining qat’i belgilangan ma’no- mohiyatiga ega. Fikrimizning isboti uchun bir necha qiyosiy misollar keltiramiz. O‘zbek xalqi yoki o‘zbek xalq o‘yinlari deganda, 0‘zbekistonda va boshqa mamlakatlar-u mintaqalarda yashovchi barcha o‘zbeklami yoki o‘zbek xalq o‘yinlarini tushunish kerak. O`zbekiston xalqi yoki O‘zbekiston xalqlari o‘yinlari deganda, faqat respublikamizda yashovchi barcha aholini yoki barcha xalqlar o‘yinlarini tushunmoq kerak. Chunki ular orasida o‘zbeklardan tashqari turli xalqlar, fuqaroligi yo‘q yoki fiiqarolikdan mahrum etilgan kimsalar, muhojiriar, chet el fuqarolari va shu kabilar ham bo`lishi tabiiydir.
Xullas, O‘zbekiston xalqi deganda respublikada yashovchi yalpi aholi yoki o‘zbek xalq o'yinlari deganda faqat o‘zbek xalqiga tegishli bo‘lgan o‘yinlarni tushunmoq joizdir.Qadim vaqtlardan beri xalq hayotiy mazmunining siyosiy, iqtisodiy, madaniy, inaishiy tomonlarini o'zida mujassamlashtirib kelgan narsa bu o‘zbek xalq o‘yinlari va jismoniy mashqlar edi. Ilk zamonlarda ular-ning aksariyati mol boqish, yovvoyi hayvon, qush va baliq-larni ovlashga qaratilgandi.
- Tariximiz ohangraboligini hech qachon yo‘qotmagan. Istiqlolga erishgun-ga qadar biz xalqimizning juda ko‘p shonli an’analarini boy berdik, le-kin an’anaviy xalq o'yinlari va milliy sport turlari batamom yo'qolib ket-madi. Uni xalq o‘z farzandini e’zozlagani kabi avaylab, ishonch ko‘zi ila saqlab keldi. Qanchalik taqiqlashlar, ta’qiblar bo‘lmasin, ular kattalardan kichiklarga, avloddan avlodga o‘tib kelaverdi. Ularnibir yoki bir necha kishi yaratgan emas, uni xalq yaratgan, shuning uchun ham yillar bo‘roniga dosh berib, asrlar osha yashayveradi.
Xalqning har qanday o‘yini mehnat, turmush tarzi va tevarak- atrof bilan uzviy bog‘langan. Bu ayniqsa, turli joylarda yashayot-gan o‘zbek xalqining o‘yinlarida yaqqol ko‘zga tashlanadi. Masalan, hamma joyda uzoqni chamalab mo‘ljalga uloqtirish, tashlash, irg‘itishlar mavjud, lekin tog‘lik o‘zbeklar nishonga yoki uzoqqa tosh, tekislikdagilar esa kesak, loy, tayoq uloqtiradilar («Qadama tayoq», «Aniq mo‘ljalga», «Merganlar» va boshqa o‘yinlar).
- Xalq o‘yinlari azaldan insonning turmush tarzida o‘ziga xos o‘rin tutib, bolalar va yoshlarga ta’limtarbiya berishning asosiy vositasi sanalgan. Jamiyat taraqqiyotining har bir davrida xalq o'yinlari belgilangan maqsad va vazifalari bilan shu jamiyat manfaatlari yo‘lida xizmat qilgan. O‘zbek xalq o‘ymlari shu jamiyat manfaatlari yo‘lida xizmat qilgan. O‘zbek xalq o‘yinlari shu qadar ko‘p bo‘lganki, bir qishloq o'yinlari ikkinchisidan, bir shahar o‘yinlari boshqa o‘yinlardan farq qilgan. Tarixiy manbalarga qaraganda, o‘zbek xalqining milliy sport turlari va milliy o`yinlari kishilarni faol, sermahsul ishlashga tayyorlagan.
- Ma’lumki, barcha o'ynaladigan o'yinlar bilan bir qatorda, turli kasb egalarining ham o‘ziga xos o‘yinlari bo‘lgan. Ba’zi tadqiqot- chilar fikricha «uloq» (ko'pkari) o‘yini chorvadorlar orasida keng tarqalgan ekan. Chorvadorlar orasida «ko`pkari» (uloq), «juntop», «chimto`p», «podachi» kabi o‘yinlar o‘ynalgan (ko`pgina sharq xalqlarida, jumladan, o`zbek chorvadorlari orasida keng tarqalgan «chovgan», «chimtop» o`yini asosida hozirgi vaqtda butun dunyo- da o‘ynalayotgan «Chim ustida xokkey» sport turi vujudga kelgan). O`yin jarayonida bolalar dunyoni anglabgina qolmay, balki turli vaziyatlarda mustaqil harakat qilishni o‘rganadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
