O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus òA’lim vazirligi o‘RÒa maxsus, kasb-hunar òA’limi markazi
Download 1.29 Mb. Pdf ko'rish
|
epidemiologiya va tibbiy parazitologiya
aksari 1520 kun boladi. Infeksiya kasallik manbayi bolgan xo-
nada havo-tomchi yoli bilan otadi. Infeksiyadan song barqaror immunitet qoladi. Ochoqlarga borib, bemor bilan aloqada bolganlarni kozdan kechirilganda, teri qoplamlari (toshmalar) va limfatik tugunlarning holatiga ahamiyat berish zarur. Orqa boyin tugunlarining katta- lashuvi eng tiðik hisoblanadi. Ayrim hollarda toshmalar bolmaydi hamda limfatik tugunlarning kattalashganligi va qisqa muddatli isitmaning ozi qizilcha kasalligidan darak beradi. Qonni tekshirish ? NAZORAT SAVOLLARI 205 diagnostikaga malum yordam berishi mumkin. Qizilcha uchun oz-moz neytropeniya va limfopeniya, plazmatik hujayralar va Òyurk hujayralarining paydo bolishi xos. Gematologik ozga- rishlarning bir necha oygacha saqlanib qolishi tufayli malumot- lardan retrospektiv diagnostika uchun foydalanish mumkin, bu esa, epidemiologik tekshirishda muhimdir. Bemor bilan yaqin munosabatda bolgan shaxslarni aniq- lashda homilador ayollarga alohida etibor berish, ularga katta dozadagi (20 ml) gamma-globulinni yuborish zarur. Homilador ayol qizilcha bilan kasallanib qolganda homiladorlikni toxtatish haqidagi masala qoyiladi. Epidemik jarayonning rivojlanish mexanizmi. Kasallikning yashirin davri 1112 kun. Yashirin davrining oxirgi kunlarida viruslar yuqori nafas organlarida, toshmalar toshishidan 2 kun oldin esa, 100 % hollarda aniqlanadi. Ammo qozgatuvchisini yanada erta aniqlash ham mumkin. Òoshma toshganidan keyin 57 kungacha viruslar nafas yolla- rida aniqlanadi. Bemor toshmalar toshishiga 5 kun qolganda ni- hoyatda xavfli sanaladi. Infeksiyaning manifestli shakllari bilan bir qatorda qiyin tashxis etiladigan, kasallik alomatlarisiz ke- chuvchi korinishlari ham mavjud. Bunday yengil, belgilarsiz kechadigan shakllarida infeksiya manbayi atrofdagilar uchun 34 kungacha xavfli hisoblanadi. Qizilchaning ham manifestli, ham belgilarsiz korinishlari ayollarning homiladorlik davrida xavflidir (ayniqsa, homilaning 16-haftasida). Virus platsenta orqali embrional toqimalarni zararlaydi, bu esa, ona qornidayoq bolalarning olimiga, bola tashlashlarga yoki tugilgan godakda turli xil patologik ogir asoratlar (tugma ka- tarakta, karlik, ruhiy kasalliklar, majruhlik) yuzaga kelishiga sa- babchi boladi. Òugma qizilcha bilan ogrigan bolalar (antitelalarning boli- shidan qati nazar) 1 oydan 6 oygacha kasallik qozgatuvchilarini ajratib turadi. Kasallik bunday bolalardan ularni parvarish qilayot- ganlarga ham yuqishi mumkin. Ammo bemor bolalar tashxisdan keyin darhol alohida qoyilishi sababli sezilarli epidemiologik aha- miyat kasb etmaydi. Qozgatuvchi havo-tomchi yollari orqali gorizontal uzatiladi. Ayrim hollarda qizilcha virusining siydik va najasda topilishi boshqa xil uzatish yollari mavjudligi haqida taxmin qilishga olib keladi. 206 Infeksiyaning kasallik belgilarisiz kechishi organizmning mu- ayyan holati, jumladan, immunitetning mavjudligi bilan bog- liqdir. Genotiðik va fenotiðik xususiyatlar tufayli umumiy rezis- tentligi oshishi shular jumlasidandir. Epidemik jarayonning namoyon bolishi. Qizilcha bilan ka- sallanish mamlakatimizda yetakchi orin egallaydi. Kopincha 36 yoshdagi bolalar kasallanadilar. Bir yoshgacha bolgan bolalar onalaridan otgan antitelalar sababli kamroq kasal bo- ladi. Uy sharoitidagi bolalar maktab yoshigacha muassasalarda tarbiyalanayotgan tengdoshlariga qaraganda kamroq kasalla- nadilar. Ogil va qiz bolalar orasida kasallikning yuqish darajasi deyarli farq qilmaydi, ammo 1520 yoshda kopincha ogil bolalar, 2045 yoshda ayollar koproq kasallanadi. Kasallikning kop yillik ozgarishi katta va kichik davriyliklar bilan xarakterlanadi. Bu davrga aholining barcha yoshdagi guruhlari jalb etilmaydi. Kasallanish avval bolalar orasida (maktabgacha, bolalar muas- sasalarida tarbiyalanuvchilar, maktab oquvchilari orasida) kop- roq kuzatiladi. Uy sharoitidagi bolalar orasidagi kasallik kor- satkichlari deyarli ozgarmaydi. Qizilcha uchun yaqqol chegaralangan mavsumiylik xosdir. Mavsumiylikning eng yuqori korsatkichlari 36 yosh, 714 yoshli bolalar kasallanishida kuzatiladi. Bogcha bolalari orasidagi ka- sallanish mavsumiyligi esa, uy sharoitidagi bolalarga nisbatan yaq- qolroq namoyon boladi. Kasallanishda har bir yangi belgining paydo bolishi bolalar va kattalar uchun sezilarli zarar yetkazmasa ham, homila davrida xavfli asoratlar bilan bogliqdir. Epidemiologik nazorat va epidemiyaga qarshi chora-tadbirlar. Yuqumli kasallik epidemiyalariga qarshi tadbirlar qizilcha uchun kifoya qilmaydi. Bolalar muassasalaridagi bemorlarni alohida qoyish, yashirin davrning oxirlarida, yuqishning kuchayishi va belgilarsiz shakllarining mavjudligi tufayli yetarlicha samara bermaydi. Kasallik avj olishi arafasida homilador ayollar orasida tushun- tirish ishlari olib borish, xastalik aniqlangan homilador ayollarga esa, tibbiy korsatmalar asosida abort qildirish tavsiya etiladi (agar infeksiya homilaning dastlabki oylarida yuqtirilgan bolsa). Kopgina davlatlarda qizilchaga qarshi emlash shartli hisoblanadi. Xorijda xususiy profilaktikaning ikki xil majmuyiga amal qilinadi: 207 1. Barcha bolalarni shartli emlash (AQSH va boshqa davlatlarda); 2. 1014 yoshdagi qizlarni shartli emlash (kopincha Yevropa davlatlarida) olib boriladi. Bizning mamlakatimizda qizilchaga qarshi tadbirlar yuqori nafas organlari kasalliklariga qarshi qollaniladigan choralarga amal qilingan holda olib boriladi. Homiladorlik davrida qizilcha bilan kasallanishning oldini olishga alohida etibor beriladi. 3.8. Epidemik parotit Epidemik parotit virus tufayli paydo boladigan kasallik bo- lib, har xil yoshdagi bolalarda, xususan 5 yoshgacha bolgan bola- larda koproq uchraydi. Kasallik manbayi bemor odam, yuqish yoli havo-tomchi yoli. Bemorning solagi tekkan buyum- lardan yuqishi ham mumkin. Virus yuqori harorat, lizal spirt, efir tasiriga chidamsiz. Etiologiyasi. Bolalar orasida keng tarqalgan otkir yuqumli kasallikdir. Kasallikning qozgatuvchisi filtrlanuvchi virus haddan ortiq yuqumli xususiyatga ega bolsa-da, lekin qizamiq virusiga nisbatan ozroq va tashqi sharoitga chidami ozdir. Virusning kirish yollari ogiz tomondan bolib, mikrob shu joydan qon oqimiga kirib oladi, songra esa quloq, jag va til ostidagi bezlarga joylashadi, bazan jinsiy bezlarga ham ornashadi. Bu kasallik simptompsiz va batsilla tashuvchi infeksiya boshlangani koringan emas. Yashirin davri 23 hafta. Klinik manzarasi. Yashirin davr 1519 kungacha davom etib, 1123 kungacha ozgarib turadi. Kasallik darak beruvchi davrdan boshlanib, 1236 soat davom etadi. Songra tana harorati tez kotarilib, 3840°C gacha chiqib boradi va solak bezining shikast- lanish belgilari: uning biroz shishuvi, avval quloq oldida kozga tashlanadi, songra orqa va pastki tomonga qarab tarqaladi, chay- nash, yutish, gapirish vaqtida kuchayuvchi ogriq paydo boladi. Shikastlangan tomondagi solak bezidan solak ajralishi toxtaydi. Kasallik boshlangach, 12 kun otib, kopincha boshqa quloq oldi bezi ham shishadi. Shikastlanish jarayoniga jag osti va bazan til osti solak bezlari ham qoshiladi. Kasallikning 35-kuniga kelib shikast- langan bez kichraya boshlaydi va 810-kuni butunlay yoqoladi. Harorat davri 34 kun, ogir holatlarda 67 kun davom etadi. Qon tomonidan leykopeniya yoki normotsitoz, nisbiy limfotsitoz va monotsitoz kuzatiladi. Kasallikning 510-kuni boshqa bezli 208 organlar shikastlanishi belgilari paydo boladi. Orxit kopincha osmirlarda va kattalarda uchrab, harorat kotarilishi, tuxumning kattalashuvi va qattiq ogrishi bilan xarakterlanadi. Meda osti bezi shikastlanishida (pankreatit) esa, qorinda kuchli ogriq paydo bo- ladi va siydikda diastaza miqdori kopayib ketadi. Parotitda ko- pincha serozli meningit, goho meningoensefalit uchraydi. Epidemiologiyasi. Infeksiya manbayi bemor. Yuqumlilik davri 21 kungacha davom etadi. Infeksiya faqat havo-tomchi yollar orqali yuqadi. Mikroorganizm infeksiyani darrov oziga qabul qiladi va aksari infeksiyaga duch kelgach, klinik jihatdan aniq koringan kasallik tarzida ogriydi. Bir marta ogrigach turgun immunitet qoladi. Òepki kasalligi, odatda, maktabgacha yoshdagi, kichik va orta maktab yoshidagi bolalar ortasida boladi, bazan chaqaloqlik davrida va katta odamlarda ham uchrashi mumkin. Inkubatsion davri 11 kundan 23 kungacha, ortacha 16 kun. Prodromal davrida ishtaha yomonlashib bosh ogrib turadi, et uvushadi, yosh bolalar takror-takror qusishi mumkin. Keyin harorat kotarilib quloq oldi sohasi shisha boshlaydi, tortuvchi ogriqlar paydo boladi, quloq shangillaydi, chaynayotganda ogiz katta ochilganda ogriq seziladi. Quloq oldi bezidan tashqari jag osti, til osti solak bezlari ham kasallanishi mumkin. Bazan meningit va meningoensefalitlar kuzatiladi, juda kamdan kam hollarda bolalarda testixular shakli uchraydi, bunda solak bezida shish paydo bolgandan keyin 56-kuni moyakda ogriq paydo boladi, yorgoq terisi qizarib shishib ketadi. Orxit ikki tomonlama bolsa, kasallikdan keyin moyak- lar atrofiyaga uchrab ketishi mumkin, bu azosperliyaga olib keladi. Profilaktikasi. Òashxis klinik korinish va epidemiologik anam- nez asosida qoyiladi. Òepki kasalligi paydo bolganda bemor bola 3 haftagacha bolalar muassasasiga kiritilmaydi. Bemorga yaqin yolagan, lekin tepki bilan ogrimagan 12 yoshgacha bolgan hamma bolalarni shifokor tekshirib turadi, bular ham 3 haftagacha bo- lalar muassasasiga kiritilmaydi. Infeksiya ochogidagi tadbirlar. Bemor 9 kun davomida uyida izolatsiya qilinadi. Kasallik ogir kechgan vaqtlardagina ular kasalxonaga joylashtiriladi. Bemorlar izolatsiya qilingan xona yaxshilab shamollatiladi va hol latta bilan tozalanadi. 10 yoshgacha bolgan bolalar bemorlar bilan muloqotda bolishsa-da, epidemiologik parotit bilan ogrimagan bolsalar, shifokor nazoratiga olinib (56 kunda 1 marta savol-javob ot- kazilib, tekshirilib, harorati olchanadi), bemorlar bilan mulo- 209 qotda bolgan vaqtidan boshlab 21 kun davomida bolalar muassa- salariga qoyilmaydilar. Bemorlar bilan muloqotda bolgan vaqti aniq bolsa, ular 10 kun davomida, yani yashirin davr ichida bolalar muassasalariga qatnashiga ruxsat etiladi va 11-kundan 21-kungacha ajratib qoyiladi. Bemorga duch kelgan, ilgari emlanmagan va epidemik parotit bilan ogrimagan 15 oylikdan oshgan bolalar zudlik bilan parotit vaksinasi bilan emlanishi kerak (monelik qiladigan hollar bolmaganda). Jamoat ortasidagi tadbirlar. Bolalar muassasalarida epidemik parotit yuzaga kelgan bolsa, bemor bilan aloqada bolgan kundan boshlab 21 kun davomida guruhda karantin joriy qilinadi. Karantin davomida bolalar tibbiyot nazoratida boladilar. Bolalar muassasasida parotit bilan qayta kasallanish roy bersa, bemorga kasallikning otkir korinishlari yoqolganidan song, ana shu muassasaga qatnashiga ruxsat etiladi. Guruh xonasi shamollatilib, hol latta bilan tozalanadi. Òepki kasalligining davosi. Bemorlarga suyuq va yarim suyuq taomlar buyuriladi. Shikastlangan bezga ichiga paxta solingan doka boglanadi (quruq issiq). Ogiz tez-tez 2 % li natriy gidrokarbonat eritmasi va boshqalar bilan chayqab turiladi. Simptomatik vositalar- dan analgin, amidopirin va hokazolar tayinlanadi. Orxit vaqtida dastlabki 24 kun davomida muz qoyishdan foydalaniladi. Songra 45 kunlardan keyin immunoglobulin (912 ml) buyuriladi. Meningit va meningoensefalit alomatlari paydo bolsa, orqa miya suyuqligi olib tekshiriladi va gidratatsiya terapiyasi otkaziladi. Profilaktikasi va kurash choralari. Kasallik profilaktikasi bemorlarni oz vaqtida aniqlab izolatsiya qilish, shaxsiy va jamoa gigiyenasiga rioya qilish (ayniqsa, bolalar muassasalarida) va pa- rotitga qarshi faol emlash ishlarini olib borishdan iborat. Vaksi- nalash bolalarning 1518 oyligida otkaziladi. Jonli vaksina teri ichiga 0,1 ml miqdorda yoki 1:5 nisbatda, eritilgani teri ostiga 0,5 ml miqdorda yuboriladi. Yengil kechganda bola yotqizib qoyiladi, quloq oldi sohasiga quruq isituvchi kompress qoyiladi yoki sollyuks lampasi buyu- riladi. Isitmalaganda simptomatik davo buyuriladi, ikkilamchi in- feksiya bolganda antibiotiklar buyuriladi. Kasal uyda ajratib qoyiladi, ogir kechganda esa, kasalxo- naga yotqiziladi. Bolani maxsus emlash uchun 18 oyligida tepkiga qarshi vaksina 0,1 ml teri orasiga yoki 1:5 nisbatda, suyultirilgan holda 0,5 ml teri ostiga yuboriladi. 210 Òashxisi. Kasallikning tiðik korinishida tashxisni aniqlash oson. Atiðik kechish hollarida esa, epidemiologik anamnez malumotlari yordam beradi. Komplement boglanish serologik reaksiyalari va gemagglutinatsiya tormozlanish reaksiyasidan foydalanish mumkin. 1. Epidemik parotit va qizilcha virusining atrof-muhitga chidamliligini tariflang. 2. Epidemik parotitda solak bezlaridan tashqari qaysi organlar zararlanadi? 3. Epidemik parotitda qanday ajratish karantin tadbirlari otkaziladi? 3.9. Sil Sil odamlar va hayvonlar uchun yuqumli kasallik bolib, qozgatuvchisi sil mikobakteriyalari hisoblanadi. Sil kasalligi kopincha tolqinsimon kechish xususiyatiga ega, u ayniqsa, op- kani, teri, ichak, buyrak, suyak bogimlari va boshqa azolarni shikastlashi mumkin. Jahon sogliqni saqlash tashkiloti silning ijtimoiy-gigiyenik muammo ekanligini etiborga olib, bu infeksiyaning epidemio- logiyasini chuqur organish va uni bosqichma-bosqich tugatish boyicha dastur ishlab chiqqan. Bu dasturga muvofiq, silga qarshi kurashning dastlabki bos- qichida majmuali chora-tadbirlarni har bir mamlakatdagi epi- demiologik vaziyatni tahlil qilib, ilmiy tekshirishlarga tayanib olib borish kerak. Dasturning ikkinchi bosqichi, silning keng tarqal- ganligini nazarda tutib, uning yuqishiga qarshi kurash hamda tar- qalishining oldini olishga qaratilgan tadbirlardan iborat. Mazkur dasturning uchinchi bosqichida silning ommaviyligini tugatish mezoni sifatida kasallanish korsatkichining 14 yashar bolalar orasida 10 % dan oshmasligi kerakligi qayd etilgan. Sil kasalligining qozgatuvchisi Micobacterium avlodiga oid Micobacteriacea oilasiga mansubdir. Mikobakteriyalar 1882-yilda R. Kox tomonidan topilgan, shuning uchun ular Kox bakteriyalari deb ham ataladi. Òabiatda sil kasalligi qozgatuvchisining besh xili tafovut qilinadi: Micobacterium tuberculasis var. hominis (faqat odamlarda), tuberculasis var.bovis (faqat yirik hayvonlarda), M. tuberculasis var.ovium (faqat parrandalarda), M. Microti (fa- qat sichqonlarda) va nihoyat M. Murium (sovuq qonli jonivor- larda). Yuqorida korsatilgan qozgatuvchilarning dastlabki uch turi ham odamlarda sil kasalligini chaqirishi mumkin. ? NAZORAT SAVOLLARI 211 Sil kasalligi qozgatuvchisi tayoqchasimon tuzilishga ega, anilin boyoqlari bilan yaxshi boyaladi, maxsus oziqli muhitda juda sekinlik bilan osadi. Mikobakteriyalar tashqi muhitga ancha chi- damli. Bemorlar ajratgan balgam 75°C qizdirilganda ham 30 da- qiqagacha tirik qolishi mumkin, qaynatilganda 5 daqiqadan keyin halok boladi. Quritilgan balgamda, changlarda xona haroratida 2 oydan 10 oy- gacha saqlanib qolishi mumkin. Mikobakteriyalar sutda va sut mah- sulotlarida uzoq saqlanadi, masalan, sariyogda 10 oygacha, pish- loqda 8 oygacha, suvda esa, 5 oygacha, qovoqda 3 oygacha, quyosh va ultrabinafsha nurlari tasirida tezda (510 daqiqada) nobud boladi. Past haroratga ancha chidamli. Dezinfeksiyalovchi modda- lardan xlor saqlovchi preparatlar (xloramin va xlorli ohak) mikobak- teriyalarga kuchli tasir qiladi. KBga bakteriotsid va bakteriostatik tasir korsatadigan preparatlar qatoriga ftivazid, PASK, kana- mitsin, sikloserin, streptomitsin, rifamnitsin va boshqalar kiradi. Epidemik jarayonning namoyon bolishi. Sil kasalligida asosiy manba bemor odam hisoblanadi. Opka va yuqori nafas yollari shikast- langanda uning epidemiologik nuqtayi nazardan atrofdagilar uchun xavfliligi yanada oshadi. Bemor odamdan tashqari, kasallangan uy hayvonlari va parrandalar ham kasallik manbayi bolishi mumkin. Kasallik soglom odamlarga, asosan, havo-tomchi yoli, ogiz orqali va muloqotda bolganda yuqadi. Kox bakteriyalari bemorlar ajratgan balgam tarkibida kop miqdorda saqlanib, yotalganda, aksirganda, gaplashganda havoga ajralib chiqadi va kasallik yuqi- shiga sabab boladi. Kasallik soglom kishilarga, asosan, havo-tomchi yoli bilan otadi, shuning uchun ham bemorlarda kopincha birlamchi ochoq opkada paydo boladi. Sil kasalligi oziq-ovqat mahsulotlari orqali ham tarqalishi mumkin. Kopincha yirik qoramollarda sil kasalli- gini chaqiruvchi (M.bovic) mikobakteriyalar shu hayvonlardan olingan sut, sariyog, qaymoq va boshqa mahsulotlarni istemol qilgan kishilarga yuqishi mumkin. Sil kasalligi xom yoki pishi- rilmagan tovuq va ordak tuxumlaridan ham yuqishi mumkin. Sil kasalligi oziq-ovqat mahsulotlari orqali yuqqanda birlamchi ochoq kopincha oshqozon-ichak yolida, u yerdagi limfa va qon tomirlari orqali butun organizmga tarqalgan mikobakteriyalar opkani shikastlaydi va ikkilamchi infeksiya ochogini hosil qiladi. Miko- bakteriyalarning tashqi muhitga balgam bilan ajralib, soglom odamlarda havo-tomchi yoli bilan tarqalish imkoni tugiladi. 212 Sil kasalligi epidemik ochoqlarida sanitariya-gigiyena qoida- lari buzilganda, bemorlar balgamidan har xil narsalarga tush- gan mikobakteriyalar chang zarrachalari bilan yana havoga kotariladi va atrofdagi soglom kishilarga yuqish xavfi tugiladi. Shuning uchun sil kasalligi epidemik ochoqlarida sanitariya- gigiyena tartibiga amal qilishda havoga chang zarrachalarining kotarilishiga qarshi choralar korilishi lozim. Sil kasalligining idish-tovoqlar, narsalar orqali maishiy yol bilan tarqalishi kam uchraydi. Odamlarning sil kasalligiga moyilligi koproq organizmning tashqi muhit tasiriga chidamsizligiga bogliq. Ochlik, oz vaqtida toyib ovqat yemaslik, kambagallik, har xil surunkali kasalliklar sababli organizm quvvatining pasayishi kabi omillar sil kasalligining yuqishiga va tezda tarqalib ketishiga sabab boladi. Organizmda hosil bolgan birlamchi kompleks tasirida orga- nizmning immunologik, allergik holatlari ozgaradi, bu ozga- rishlarni Mantu sinamasi yordamida aniqlash mumkin. Kasallik asta-sekin rivojlanib, toqimalarda, limfa tugunlarida, koproq birlamchi kompleks, yani zararlangan joyda birlamchi ochoq (Gon ochogi) paydo boladi. Birlamchi ochoq kopincha klinik belgilarsiz paydo bolib, faqat limfa tugunlarining shikast- lanishi bilan kechadi, kop hollarda birlamchi kompleks sorilib ketadi yoki qotib qolishi mumkin. Bazan ayrim bemorlarda birlamchi ochoq tezda rivojlanib, otkir yoki surunkali infeksion jarayon paydo bolishiga sabab boladi, natijada bemor organizmidan tashqi muhitga vaqt-vaqti bilan yoki doimo mikobakteriyalarning ajratilishi kuzatiladi. Mi- kobakteriyalar bemorlardan tashqi muhitga uzoq vaqtgacha aj- ratilishi mumkin. Kasallikning bir qancha klinik turlari: ochoqli infiltrativ, ka- vernali, kaverna-fibrozli, butun organizmga tarqalgan turlari aj- ratiladi. Bir necha yil davom etadigan bu infeksion jarayonda sil mikobakteriyalari tashqi muhitga vaqt-vaqti bilan yoki doimiy aj- ralib turishi va atrofdagi soglom kishilarga yuqishi mumkin. Opka sili kasalligi bilan ogrigan bemorlar infeksiya manbayi sifatida xavfli hisoblanadi. Sil kasalligining opkadan tashqari organlar (ichak, buyrak va boshq.)da uchraydigan turlari bilan kasallangan bemorlar infeksiya manbayi sifatida atrofdagilar uchun unchalik xavfli emas, chunki bunda mikobakteriyalar tashqi muhitga kamdan kam ajralib chiqadi. 213 Mikobakteriyalar bemorlar organizmidan, ayniqsa, kasallik avj olgan paytlarda kop ajralib chiqadi. Aksincha, kasallik jara- yoni pasayganda, tuzalish davrlarida mikobakteriyalarning ajra- lishi kamayadi, bazan batamom toxtashi ham mumkin. Shu orinda opka sili bilan kasallangan bemorlarning «ochiq», «yopiq» turlarga, yani mikobakteriyalarni ajratuvchi va ajratmaydigan kategoriyalarga bolinishi shartli ekanligini esda tutish lozim. Chunki mikobakteriyani vaqtincha ajratmagan bemorlar malum davrdan keyin ularni ajratish qobiliyatiga ega bolishi mumkin, shuning uchun ham sil kasalligida aniqlangan infeksiya manba- laridan tashqari aholi ortasida aniqlanmagan yashirin infeksiya manbalari ham kop uchrab turadi. Sil kasalligi xavfliligi darajasiga qarab turli guruhlarga bolinadi va shu asosda dispanser kuzatuviga olinadi: I (A va B) guruh opka silining tez avj olgan davrlari; II guruh opka sili jarayonining pasaygan davri; III guruh I va II guruhdagi turidan davolanib chiqqan va birlamchi opka silining noaktiv turi aniqlangan bemorlar; IV guruh kasallik avj olgan paytda yaqindan muloqotda bolgan soglom kishilar; V guruh kasallikning opka turidan boshqa turlari. Epidemik jarayonning oziga xos xususiyatlari. Otmishda butun dunyoda, jumladan, Markaziy Osiyo, shu jumladan, Ozbekis- tonda ham sil kasalligi tarqalgan edi. Hozirgi vaqtda sil kasalligi kopgina mamlakatlardagi singari respublikamizda ham bolalar hamda osmirlar ortasida birmuncha kamayganligiga qaramasdan, kasallanish va olim korsatkichlari hamon yuqori bolib qolmoqda. Kasallikning surunkali kechishi tufayli hozirgi paytgacha sog- liqni saqlash muassasalarida hisobda turgan bemorlar va batsilla Download 1.29 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling