O‘zbekiston bank tizimining tashkil topishi va rivojlanishi

Tijorat banklarining passiv operatsiyalari
Tijorat banklari asosan jamiyatdagi vaqtinchalik bo‘shpul mablag‘larni jalb qilish va ushbu mablag‘larni tegishlimaqsadlarga joylashtirish orqali tegishli foydanishakllantiradi. Banklarning vaqtinchalik bo‘sh pul
mablag‘larini jalb qilish bilan bog‘liq operatsiyalari passivoperatsiyalar hisoblanadi. Banklarning passivoperatsiyalari tegishli xarajatlar evaziga amalga oshirladi.Demak, tijorat banklari passiv operatsiyalari natijasida
moliyaviy resurslarni shakllantiradi. Resurslar ikkita yirikmanba: jalb qilingan mablag‘lar va o‘z mablag‘laridaniborat. Resurslar bank balansining passivida hisobga olibboriladi. Tijorat banklari balansi passivining asosiyulushini majburiyatlar (jalb qilingan mablag‘lar) tashkiletib, ular jami bank resurslari tarkibida 85–90 foizdan
iborat bo‘ladi.Aksiya va sertifikatlarning bozor bahosi banklarningushbu bozordagi faoliyatini baholovchi iqtisodiy ko‘rsatkichhisoblanad
Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari
Tijorat banklarining aktiv opertsiyalari – bubanklarning passiv operatsiyalari natijasidashakllantirilgan mablag‘larini iqtisodiy jihatdan daromad(foyda) olish maqsadida turli maqsadlarga joylashtirish va
likvidligini ta’minlash bilan bog‘liq operatsiyalardir. Tijoratbanklarining aktiv operatsiyalari ularning faoliyatida judamuhim hisoblanadi. Chunki ular ushbu operatsiyalarorqali daromadlarni shakllantiradilar va aktiv operatsiyalardoimo ma’lum darajada risk, ya’ni qarzdorning defolti
(to‘lovga qobiliyatsizlik) bilan bog‘liq bo‘ladi.Banklar kassa operatsiyalari orqali mijozlarga naqdpullarni berish va ulardan naqd pullarni qabul qilish bilanbog‘liq ishlarni amalga oshiradi.Ssuda operatsiyalari orqali banklar mamlakatdagifaoliyat yuritayotgan mulkiy shaklidan qat’iy nazar barchaxo‘jalik subyektlariga tegishli kerditlarni beradi. Ma’lumki,bank kreditlari bir yilgacha – qisqa muddatli, bir yil vaundan ko‘p davrga – uzoq muddatli kreditlarga bo‘linadiInvestitsiya operatsiyalarida banklar ho‘jalikyurituvchi subyektlar va davlatning qimmatli qog‘ozlarigamoliyaviy mablag‘larni joylashtiradi. Albatta ushbuoperatsiyalar banklar uchun ma’lum darajadagi riskli
operatsiyalar hisoblanib, banklarning foydasini shakllantirishga xizmat qiladi