O’zbekiston davlat jismoniy tarbiya instituti

 

3.9.  Yuklamalar dinamikasining moslashtirilgan  

muvozanati tamoyili 

Bu  tamoyildan  uchta  asosiy  qoida  kelib  chiqadiki,  ularga  muvofiq 

jismoniy  tarbiya  bosqichlari  doirasida  umumiy  yuklama  dinamikasining  tipik 

shakllari aniqlangan. 

1.  Jismoniy  tarbiya  jarayonida  foydalaniladigan  umumiy  yuklama 

miqdori  shunday  bo’lishi  kerakki,  uning  qo’llanilishi  sog’liqda  salbiy 

o’zgarishlarni  keltirib  chiqarmasligi  lozim.  Ushbu  qoida  yuklamalarning 

kumulyativ samarasini muntazam nazorat qilishni ko’zda tutadi. 

2.  Q’llaniladigan  yuklamaga  moslashib  borgan  sari,  ya'ni  moslashishli 

o’zgarishlar  barqaror  holat  bosqichiga  o’tgan  sayin  umumiy  yuklama 

o’lchamlarining navbatdagi oshirilishi ro’y berishi kerak.  

Erishilgan  tayyorgarlik  darajasi  qancha  yuqori  bo’lsa,  yuklama 

parametrlari shuncha katta oshiriladi. 

3. 

Jismoniy  tarbiyada  umumiy  yuklamalar  miqdoridan  foydalanish 

mashg’ulotlar  tizimining  ayrim  bosqichlarida  uning  vaqtinchalik  kamayishi, 

yoki barqarorlashishi yoxud vaqtinchalik oshishini nazarda tutadi. 

Jismoniy yuklamalar dinamikasi 4-chizmada keltirilgan. 

 

---

38 

 

 

4-chizma. Jismoniy tarbiyada umumiy yuklamalar miqdori dinamikasining shakllari. 

-  I- to’g’ri chiziq bo’lib ko’tariluvchi; 

-  II- zinasimon ko’tariluvchi; 

- III- to’lqinsimon ko’tariluvchi. 

Yuqorida  bildirilgan  fikrlar  jismoniy  tarbiyada  umumiy  yuklamalar 

miqdori  dinamikasining  ikkita  shaklidan:  zinasimon  ko’tariluvchi  va 

to’lqinsimon  ko’tariluvchi  shakllaridan  foydalanish  uchun  asos  bo’ladi. 

Umuman olganda, to’g’ri chiziq bo’ylab ko’tariluvchi yuklama dinamikasidan 

ham foydalansa bo’ladi. Biroq vaqti juda qisqa bo’lgan bosqichlardagina undan 

foydalanish mumkin.