Ozbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti
Partaga bagrimni berib yigladim
Download 0.83 Mb. Pdf ko'rish
|
1 2
Bog'liqUsmon Azim. Sog'inch
Partaga bagrimni berib yigladim, Sukunatga aytdim: Jon berdi... Kumush... Muallim jilmayib meni tingladi, Boshimni siladi ham shod, ham xomush. Derazadan nari, yomgir qoynida, Gullarga badanin komardi bahor. Muallim temulib bahor royiga, Dedi: Ozbekiston mangu barqaror! Yomgirday bir soginch koksimga toldi, Yurakka tutashdi notanish gulu. Nogoh Vatanimni korganday boldim, Qodiriyning xuddi ozi edi u. Òort devordan bolsa, boqardilar jim, Sinovchan kozlarin kozimga qadab, Hozircha suratda taniganlarim Navoiy, Nodira, Gulxaniy, Mashrab... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 20 QISHKI ERÒAK Òog-dalada mast kezar chilla, Òunlar ayoz shunaqa zorki... Izgirinli, sovuq tong palla Òushib qoldi qopqonga bori. Òumshugini chozib osmonga, Gazab bilan uvladi bir dam. Songra hamla qildi qopqonga, Qopqon bolsa bardoshli, mahkam. Kop urindi... oxir bemador Oppoq qorga chozildi, mana. Olim oldi bandi jonivor, Nimalarni oylar ekan-a? Koz oldiga balki kelgandir Dalalarda ozod kezgani. Poyoni yoq toglar-u adir Ozimniki deya sezgani. Balki tongni kuta boshladi... Koz oldidan ota boshladi... ... U qopqonga tushgan oyogin Gajib-gajib uzib tashladi! Oppoq qorga qonlar oqizib, Oqsoqlanib jonab ketgan dam, Bulutlardan nurlari sizib, Quyosh chiqdi, tugadi tong ham. Hamroh bolib quyosh nuriga, Ovchi kelib qoldi shu nafas. Ovchi, quvon, seniki olja, Majruh bori qochib qutulmas. Ovchi bolsa (ovchimi ozi?!) Hayron boqib turgan qopqonga, Xayollarga komilib ozi, Qaytib ketdi qishloq tomonga... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 21 á * * * Chavandoz uloqdan qaydi piyoda, Ranglaringiz bir ol, ayting, ne boldi? Onasi, dardimni qilma ziyoda, Onasi, otginam... otginam oldi, Uchib borar edim misoli shamol, Otginam qoqildi. Otmasdan birpas... Jasadi ustida turib qoldim, lol, Onasi, otimdan ajraldim, xullas... Chavandoz xorsindi, ux tortdi ogir Bir chetga jimgina burdi yuzini. Balki u erkak-da! istamagandir, Xotini korishin yoshli kozini. Olamni tark etdi oftob-u kunduz, Chavandoz xorsinar, oylar otini. Eriga boqqancha mayin-u mayus, Gapirmas, oltirar sassiz xotini. Chavandoz xorsinar... Ot qayda endi, Endi qaydan bolsin u rohat lazzat? Xotini ham jim-jit oltiraverdi, Na tasalli berdi va na nasihat. Chavandoz xorsinar... Òong otar edi, Eng songgi yulduzlar borardi botib, Xotini shivirlar: Hech xafa bolmang, Sizga ot olamiz uy-joyni sotib... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 22 * * * Moviy havo tolqinlarida Oynab uchdim quyoshga tomon. Ikki kozim ammo zaminda, Ochman Yerda don bor, don bor... Don! Qushman! Ruhning tirik shoniman! Ammo ochlik lanati qiynoq... Yerda don bor! Garchi yonida Ot yolidan eshilgan tuzoq. Men qaytaman quyosh yolidan, Qanotimni tuzoq qayirgay. Ming yil bandi yotgum qolida, Ming yil osmonimdan ayirgay. Ming yil umri otadi tunday, Kuy tugilar bogzimda uzoq. Bir kun nogoh sayrayman shunday Qirq joyidan uzilgay tuzoq. Osmon bordir, Axir, dunyoda! Osmonda erk uchadi tanho... Quchogiga meni oladir, Moviy havo, Òolqinli havo! Qanotlarim erkni sogingan, Quyosh, sen ham emassan yetim... Yana kim u donga sigingan?.. Qornim, Asir tushmaganmiding? www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 23 á * * * Ohista-ohista yogadi yomgir, Ohista-ohista qozgalar shamol. Ohista-ohista tokar yumshoq nur Bulutlar bagridan koringan hilol. Ohista-ohista yiglaydi bir qiz, Kaptar patidan ham mayin dardlari... Òun tirik... Yaxshilab tinglab korsangiz Eshitilar uning yurak zarblari... Ne nafis tugyonlar ichida qoldik! Sevgilim, gapirma, oltirgin tinib Goyo dunyo godak qalbidan nozik, Goyo entiksang ham ketadi sinib... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 24 MAMATRAYIM BAXSHINING BIR DAVRADA AYÒGANI Kopingiz yomonmas, yaxshi bolasiz, Yashaysiz dokonni ona deb bilib. Birovning koziga tikka boqmaysiz, Poyiga boqasiz zimdan tikilib. Poyafzal hammaga qismati azal, Ularga taqdirlar yozilgan aniq. Kimningdir umridan omad qochsa sal, Etigi albatta qolar qiyshayib. Puldorning oyogi mudom yarqirar, Bulutsiz umridan begam nishona. Unga duch kelganda ayyor bolalar, Girdida bolasiz darrov parvona. Baxshi bobongizni bilmaysiz ammo, Bu ayyor oyinda sizlarni yutdim! Menga berolmaysiz hech qanday baho Oyoqyalang bolib dunyodan otdim... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 25 á VAÒAN HAQIDA SHER Opa esingizda-ku, (O, hanuz ogriydi dil) Ochlikdan qorni shishgan Qirq beshinchi mashum yil. Yetti yoshda edingiz Sizga emasdi pinhon: Urush olim, shodlik xat, Òiriklik-ku, aniq non. Opa, esingizda-ku, Kelganda javzo oyi, Sargayib dumbul tortdi Bolgalining bugdoyi. Yuvoshgina qush kabi Hayotning isin sezib, Dala kezar edingiz, Kaftingizda don ezib. Siz aniq bilardingiz, Òiriklikning ismi non, ...Bosib ketdi dalani Ot dupuri nogahon. Kaftingizga jonsarak Yashirdingiz boshoqni. E voh, yer shuncha qattiq, Osmon shuncha uzoqmi?! Qanotingiz bolsa ham, Qayga uchradingiz, xosh? Ot kelar, chavandozning Bir yengi hilpirar bosh... Òanidingiz bu rais, Undan titraydi qishloq. Rais desa jim qotar, Yiglayotgan qogirchoq. ...Eslaysiz, magazinda, www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 26 Bolgan edi ur-yiqit. Yoq, yana quyasan, deb Hayqirdi birqol yigit. U yigladi godakday... Shahid qolgan dostlarning Qasosini albatta, Olaman, deb bozladi. Boqilgan qoyday semiz, Magazinchi Shoyimning Yoqasiga yopishdi: Òopdim, deya xoinni!. Ertasi xotin-xalaj Yigildi umummajlis. Yigit ornidan turdi: Saylanglar, bolay rais... Saylashsa saylashar-da, Odam kam-u, rais mol! Mayli, yayrab qoladi... Xotinlar kotardi qol. Keyin rais hayqirdi: Agar kelguncha zafar, Kim ozini ayasa, Mana qamchi!.. Xotinlar! Nonning lazzatini-ku, Òolab bolmas qamchisiz... Boshingizni qol bilan Bekitib chokdingiz tiz... Bu yurganing nimasi, Oyoqyalang, boshyalang, (Don tola kaftingizni Siqdingiz, qorqib mahkam) Qani, qolingda nima? (Qorquv, dahshat aralash Kaftingizni ochdingiz Endi mumkin savalash). Kozingiz yoshsiz edi, Jiddiy tayyor xorlikka. Kim ham rahm qilardi Sagir qolgan shorlikka. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 27 á Hamma butun tayoqlar Yetim boshda sinadi... Rais otidan tushib Boshingizni siladi. Ishonmasdan boqdingiz Kozlariga umidvor. Hayrat ichra qotdingiz... U yiglardi shashqator. Yiglar edi... Qizimni Ezmasin deb chong qaygu Òunda sassiz ezilgan Onangizga oxshab u. Siz ham zor yiglab birdan Osildingiz boyniga... Ot oynatib u ketdi Bugdoyzorning qoynidan. Javzo. Bir erka shamol Bugdoyzorga urar tosh. Ot yelar. Chavandozning Bir yengi hilpirar bosh. Opa, oshandan buyon Vatan haqida suhbat Qozgalsa kirib kelar Kozingizga bir surat: Javzo. Bir erka shamol Bugdoyzorga urar tosh. Ot yelar. Chavandozning Bir yengi hilpirar bosh... Opa, Vatan ulug dard! Opa, Vatan bog bolsin! Sherda suratin chizsam, Òort muchasi sog bolsin! www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 28 BOYCHECHAK Opam Saidaga Ey, mening munisginam, Mehribonim, opajon. Baland toglar bagrida Bormisan sog-u omon? Kecha xatingni olib, Koksimga tushdi gulu... Usmon, juda sogindim, Sen meni unutding-ku... Opa, unutganim yoq, Qoy, qilmagin imtihon. Muhabbatim, hurmatim, Soginchim qalbda nihon. Qanday yodimdan chiqsin Òepaliklar, dalalar... Bahor bilan mast bolib, Kuylardik biz bolalar: Boychechagim boylandi, Boychechagim boylandi... ...Bugun olamda yoshlik, Zamin qancha aylandi. Yigirma uch gul fasli Bargday umrimdan uchdi. Ne turfa tashvish, yumush, Opa, bagrimni quchdi. Shu sherni bitayotib Boqqandim derazaga, Korib bir manzarani Qalbim tushdi larzaga. Quvonchimga qayerdan Oxshatish topayin mos! Xullas, opa, daraxtlar Guldan kiyibdi libos. Yana oydin xayollar www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 29 á Òoldirdilar xonamni: Ana, hovlimiz... sen... men... Qish... Qor komgan olamni, Izgirinda junjikib Oltiribmiz ayvonda. Oyogimizda etik, Eskigina choponda. Qachon keladi bahor... Necha kun, necha kunduz?! ...Bir kun uzulib tushar Òarnovga osilgan muz. Bulut kokda urar charx, Maysalar nish otadi. Quyosh tansiq nurini Sochib-sochib botadi. Opa-uka izlaymiz Dala-dashtda boychechak: Qor eridi, qorqmagin, Ochil asta, oychechak. Oxir korsatar yuzin, Bizni zor etgan chechak, Baxtini topgan kabi Òoshar, hovliqar yurak. Oq yomgirda bosh yalang, Raqs tushamiz, oynaymiz. Kamalakda komilib, Jaranglatib kuylaymiz: Boychechagim boylandi, Boychechagim boylandi... ...Bugun olisda yoshlik, Zamin qancha aylandi. Òortib kordim dunyoning Lazzati-yu, alamin. Goho oksik, gohida Shodmon yozdi qalamim. Bazan jim-jit, tinch oqdim, Bazan kotardim isyon Kurashda ham, gamda ham, Bayrogim boldi vijdon. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 30 Goh sherda boldim maglub, Goh kuldim tantanavor!.. Qisqa qilib aytayin Opa, ukang baxtiyor! Ammo sokin bu hayot, Zeriktiradi bazan. Shunda, mehribonginam, Seni kormoq istayman. Opa, unutganim yoq... Qorlar erib bitgan choq Uyga kirib boraman, Òugar hijron-u firoq. Bir kungina oshanda Qoygin rozgor gamini, Ikkalamiz ertasi Òoldiramiz kamini. Dala-dashtga chiqamiz Izlaydurmiz boychechak. Odamlar kulsa-kulsin, Bir kun bolamiz godak. Oq yomgirda boshyalang, Raqs tushamiz oynaymiz, Kamalakka komilib Kulib-yiglab kuylaymiz! Boychechagim boylandi, Boychechagim boylandi... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 31 á ONAMGA MAKÒUB Erta-indin yelar izgirin, Yiqiladi boglarga tuman. Anglagani yashashning sirin Sozlashaman yomgirlar bilan. Mast-u alast, begam dost-u yor. Òoliqtirar qalbimni manim. Shunda birdan boladi oshkor Yolgizlardan yolgiz ekanim. Derazaga hol bagrin bosib, Kuzak tuni surganda xayol Men eng gozal sherimni yozib, Sizni eslab yiglashim ayon. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 32 * * * Sen yoq eding. Besarhad fazo, Olti qita, tort bahri ulkan Ortasida yashadim tanho Mushtday mojaz yuragim bilan. Hayajon-u zavqdan begona, Òinch daryoday jim oqdi umrim. U zamonlar sen bir afsona, U payt hali yoq eding, qumrim. Vahimali, cheki yoq olam, Bagrida har sharpadan chochib Yashadim men eng mitti odam, Goh miltirab, gohida ochib. Song sen kelding sevib, ortanib, Panohimga, mehrimga mushtoq. Yoningdaman, qorqma, sevgilim, Men naqadar qudratliman, boq! Sehrgarman, kok shevasida Yulduzlar-la soylay olaman. Mast erurman ishq kemasida, Òofonlarda oynay olaman. Men saxiyman kim istasa baxt Koksin nurga toldiradurman. Oyni kokdan uzib olib dast Peshonangga qondiradurman. ...Gulim, sovuq boqma, qorqaman, Qorqaman boz boladi paydo Olti qita, tort bahri ulkan, Huvullagan dahshatli fazo... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 33 á * * * Derazadan boqar sohibjamol oy, Nigohlari tola karashma, chiroy. Kechirgin bolibman oyga mahliyo. Ishon, endi unga qilmayman parvo. Oyning sochlarini mayli, ormayman, Men seni oylarga bermayman. Suluv kelinchakdek bezanmish bahor. Dalalar ham gulzor, boglar ham gulzor. Gullarga boqqandim, kulib, ochilib, Yoshlaring ketdilar nurday sochilib. Bahor gullarini mayli, termayman, Men seni gullarga bermayman. Sher chorlar, bir lahza asir bolaman. Yonaman, kuyaman, toshib-tolaman. Sen-chi, unut bolib garib burchakda Òuribsan... Gam toshi chokar yurakka... Ilhom bilan, mayli, suhbat qurmayman, Men seni hech kimga bermayman... Qancha shirin damdan kechmogim mumkin, Faqat sen oynagin, quvongin, kulgin. Sen mening taqdirim, oxir azalim, Sen mening bahorim, oyim, gazalim. Qalbimsan! Men qalbsiz sira yurmayman, Qalbimni hech kimga bermayman... Men seni hech kimga bermayman... 3 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 34 * * * Rashk, giybatning tolqinlarida Kema misol chayqaldi xonam. Endi bizlar hech uchrashmaymiz... Xayr! Òong otadi, Sen yoq. Kun botadi, Sen yoq. Stolimda sen yozgan xatlar, Devordagi suratdan ham sen Mehr bilan boqib turibsan. Derazadan koringan osmon Parchasiga shodmon boqardik, Yulduzlari kulganida ham, Ol shafaqqa tolganida ham... Xonam, ozim, bu ulkan olam Sendan qolgan gamgin xotira. Òong otadi, Sen yoq. Kun botadi, Sen yoq. Uzoqlarda bepoyon yolda Yiglab ketib bormoqdasan sen, Oyoqlaring tagidagi yer Òolqin otar monandi dengiz. Oq chorlogim, uchib charchading Yiqilasan daqiqadan song, Yiqilasan, tolqinlar yutar... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 35 á Òong otadi, Sen yoq. Kun botadi, Sen yoq. Chidab bolmaydi. Endi mendan ketdi ixtiyor! Yuragimni qoyib kaftimga Shivirlayman besabr, takror: Qiblanamom, yol korsat menga! www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 36 ALAMLI QOSHIQ Ozgani sevsang, sevgin, Men ham senga zormasman! Kel, yonimga kela qol deb Chorlasang ham bormasman! Ozi seni nega sevdim? Buncha bolmasam ojiz. Gozalmassan, sen shunchaki Nayrang-makri koproq qiz. Rostin aytsam arzimaysan, Na sherim, na sevgimga. Men balandman! Qoling yetmas! Ketavergin tenging-la... Nima deding! Aslo, hech ham Kozimdagi yosh emas. Yosh bolsa ham sening uchun Òokmayapman... Boldi... Bas... Ketgin endi. Sevmayman-ku, Meni qoldirgin yolgiz! Òugayapti sabrim... Òagin Oyogingga chokmay tiz... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 37 á YOZ 1 Daryoning qum qirgoqlarida Yap-yalangoch yotar saraton... Men qichqirdim quloqlariga: Oting nima? Mudrama! Uygon! Qumli sohil ketguncha uyqu... Qilt etmadi saraton tani. Kozni yumib yotaverdi u. U erindi ismin aytgani. 2 Òush. Saraton chopadi ketmon. Yuz-kozidan oqib borar ter. Saratonim, jonim saraton, Sen ismingni menga aytib ber. Quyosh ozi ming-ming asrkim, Ot ismini yillarga oymish... Òush. Saraton ketmon chopar jim U ismini unutib qoymish... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 38 * * * Qiynaladi oftobni kutib Yomgirlardan ivigan shahar... ...Uxlab qolding, yiglab, qon yutib, Koringanda ufqda sahar. Òaqdirimdan hech nolimayman, Gar almashdi shomga tongimni. Olib keldi bu oqshom bilan Uzoqlarda qolgan jonimni. Mening sarson umrimga oydin Rivoj tilab u chekdi figon. Oyogini tavof qildim men Dunyoda eng omadsiz oglon. U hech narsa qilmadi talab, Ming orgildi qosh-u kozimdan. Uning qaro sochlarin silab, Bu tun kechdim hatto ozimdan. Yomgir yogdi mayda-maydalab, Mayda-mayda boldi yuragim. Òong otguncha qayta-qaytalab, Sevasanmi, deya soradim. Qiynaladi oftobni kutib Yomgirlardan ivigan shahar... ...Sen ketasan qayga qon yutib, Meni qayga boshlaydi sahar? www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 39 á HAYOÒ QOSHIGI Bog qoynida ikki daraxt Bir-biriga intizor. Sen bir daraxt, Men bir daraxt, Kuyib-kuyib otdik, yor. Ammo bahor kelganida Ochilish kerak ekan. Gul-u meva, xazon bolib, Sochilish kerak ekan. Shamollarga dilim yordim, Gul-yaproqlar tilida. Yel kaftida olib kelgan Har shiviring dilimda. Ammo bahor kelganida Ochilish kerak ekan. Gul-u meva, xazon tokib, Sochilish kerak ekan. Yerga boglab qoyilganman, Ildizim yer ostida. Kechalari shovullayman, Boqib boyi bastingga. Ammo, yashash kerak ekan, Ochilmoq kerak ekan. Gul-u meva, xazon tokib, Sochilmoq kerak ekan. Bog qoynida ikki daraxt Bir-biriga intizor. Sen bir daraxt, Men bir daraxt, Kuyib-kuyib otdik, yor! www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 40 BESEHR ERÒAK Biz uch oga-ini edik, Qoshchi edik mehnatkash. Akam bir kun yer timdalab, Zerikdimi, dedi: Bas!.. U sehrli daryo suvin Ichaverdi simirib... Daryo bolib ketdi akam, Qirgoqlarni yemirib. Biz uch oga-ini edik, Mehnatda edik fido. Hokiz quvib charchadimi, Ukam ham bir kun e voh! Bir jodugar qush ortidan Chopaverib adashdi... Shamol bolib ketdi ukam, Òoldirib dala-dashtni. Daryo bolam alqar otam, Shamol bolam suyunar. Mening esa shudgor kechib, Òovonlarim oyilar. Ming yillarki, qosh haydayman Peshonamda achchiq ter... Meni ham bir alqang, ota! Men yer boldim, ota, yer... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 41 á * * * Otim qolar demagin Bu dunyoda, shoirim. Nomard tofonlar tursa, Otingdan gard qolmagay. Zotim qolar demagin Bu dunyoda, shoirim. Qismat teskari bursa Zotingda mard qolmagay. Bu dunyoning dardini Òerib ketgin shoirim. Joningga achinmagin Ketmaydimi chiriblar! Bu dunyoga bir qoshiq, Berib ketgin, shoirim, Marhumlar uygonsinlar, Uxlolmasin tiriklar. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 42 * * * Òaxtli kongil faqir bolgin, Baxtli kongil haqir bolgin, Bahordan kech taqir bolgin Ozing song bir chechak ostir. Òosh bolmagin oqib turgin, Goh-goh ozni yoqib turgin, Kokka har dam boqib turgin Umiddan bir pechak ostir. Rasmingga boq, kopdir yolgon, Yarming rahmon, yarming shayton, El koridan tolmaydigon Bilak ostir, bilak ostir. Bolsin desang el qarindosh, Avval qilgin ozingni fosh, Beray desang yolgonga dosh Òilak ostir, tilak ostir. Odamgamas, haqqa ishon, Sen kim bolsang shudir zamon. Koksingni buz, etgin vayron Qaytadan bir yurak ostir. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 43 á * * * Derazamda ikki qush Suhbat qurdi ozicha: O, naqadar odobli, Kamtar maxluq musicha! Ana, kezar maydonda Bir jufti momin, qobil Òopib olishsa bir don Bolishadi teng, odil. Ularga yot jang-jadal, Òumshuq bilan urush yoq. Hurpaygancha qorqitib, Qanot bilan surish yoq. Rosa otdi jonimdan Parrandalik kuchlari! Musichaga tortsaydi Bu dunyoning qushlari... O, malikam! Podshohga Bir ogizlik sozingiz Song qushlarga boqsangiz Lol qolasiz ozingiz. Bulbullar ham, quzgun ham Bir qafasga joylangay, Bir kechada burgutlar Musichaga aylangay... Jim bol! Suhbatimizni Shoh bilmasin hech qachon. Musichaga tolgusi Bir zumda yer-u osmon. Boglarda turfa-turfa Sayroqilik songusi, Musicha sog qolar-u Boshqa qushlar olgusi. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 44 * * * Zanjirlarni uzdim, Gullarni buzdim, Oxir zindonni ham ayladim vayron. Erkin havo bilan hur bazm tuzdim Oynadim bearmon, Kuldim bearmon. Mendan kulma, bola! Hey, mendan kulma... Sezayapman, kurashli taqdirlaringni. Buzmoq endi sendan, Uzmoq endi sendan Mening men kormagan zanjirlarimni. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 45 á * * * Yuraver. Qolma yoldan. Qolgan qolar. Achinma. Chochima hech narsadan Ozbekiston oldinda. Botir bol. Olga yugur. Qorqma har xil qotildan. Axir, togdek suyanching Ozbekiston ortingda. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 46 * * * Goh gujum shovullar, goh shitirlar tok, Bu bogda adashgan parishon shamol. Bormisan olamda, yuribsanmi sog, Shamolday yollarni yoqotgan ayol. Sensiz bahorlarim kuz boldi manim, Men sensiz sargaydim, Men sensiz kuydim, Bir tirik gulxanga aylandi tanim, Shu olov ichida bir seni suydim. Sen boglar qoynida qiynalgan shamol, Senga yol bermaydi shoxlar chalkashib... Yam-yashil boglarda adashgan ayol, Men olov ichida qoldim adashib. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 47 á * * * Òosh-beton chong qoyalarda Kabutarday yashagan qiz, Qollarini yolgizlikdan Yelkamga jim tashlagan qiz, Bu sevmaslik dunyosida Xatarli ish boshlagan qiz Kelmaydimi ikkimizni Baxtli-baxtli yashagimiz? Ammo bizning kozimizda Òokmoq uchun yoshimiz kop. Konglimizga otmoq uchun Òilimizda toshimiz kop. Goyo hali olmoq uchun Boshimiz kop, boshimiz kop Bolmasa... O, kelmasmidi Baxtli-baxtli yashagimiz? www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 48 * * * Siz yoqqansiz menga hamisha, Faqat buni etmovdim oshkor. Oylovdimki, yurak topishar, Bizdan ketgach sabr-u ixtiyor. O, men sizni qanchalar kutdim Mana oq soch, mana bu ajin. Kunlarimni tortqilab yutdi Shum yolgizlik farishta gajir. Ortingizdan ketishim mumkin, Yol tugasa, yolsiz tentirab. Ammo, ayting, yiglaysiz nechun Manglayingiz devorga tirab? Yoq, hech sizga yetmasin ozor, Òushinaman yillar, andisha... Faqat sizga aytmovdim oshkor Siz yoqqansiz menga hamisha, www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 49 á * * * Sevgimiz oldimi? libosingiz kok, Konglingiz begulxan, kozingiz bechog. Bizdan borish yoqdir, sizdan kelish yoq Kelishsiz dunyoda begam, azizim, Nega kozlaringiz benam, azizim. Ot yetdi qaqshatdi band-bandlarimni, Òuproqqa sochdingiz balandlarimni, Aqlimni, dilimni bebaxtlarimni Borishsiz dunyoga otgan, azizim, Olisda oy kabi botgan, azizim Chunki tunga aytar rost ohingiz yoq, Falakda kezgani shan rohingiz yoq, Nechun kelmaysiz, gar gunohingiz yoq Boqaman: nigohim gumon, azizim, Yollaring tumandir, tuman, azizim. Qarang, ming bir bargda kuzak uchadir, Qizil-sarigida yurak uchadir, Songaklar uchadir, suyak uchadir Bu tofon xazonlig menman, azizim, Sizsiz ming kuzakka tengman, azizim. Ammo siz sargaymang gulli bog boling, Yam-yashil kokaring, mudom sog boling, Bahorning bagrida beadog boling Axir, qargaganim sizmas, azizim, Ikki kuz dunyoga sigmas, azizim... 4 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 50 * * * Endi u kochaga sira bormayman. Borsam daraxtlari gullar telbahol, Goyo sen-u mening bahorim kabi. Endi u kochaga sira bormayman. Borsam sim-sim yogar mayin yomgirlar, Kongilchan yomgirlar jim-jim yogadi Goyo sen-u mening yomgirim kabi. Endi u kochaga sira bormayman. Borsam falagida qolmas halovat Òurnalar alamli qichqiriqlarda Òushunuksiz dardlarni aytib yiglashar, Goyo sen-u mening qushlarim kabi. Endi u kochaga sira bormayman. Borsam gussali bir derazasida Kochaga termulib, holsiz turasan Dunyoning eng gamgin darpardasiday. Endi u kochaga sira bormayman. Unda ne qilaman shamol bolmasam Parda etagingga shamol yuzimni Bosib yiglolmasman nima qilaman? www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 51 á * * * Yiqildingmi?... Kozlaringda Buncha alam, Buncha alam! Ust-u boshi chang kormagan, Dard kormagan Erka bolam! Shiddatingning shamoliga Hushing bir zum Shaydo boldi... Sening ravon yollaringda Bu tosh qaydan Paydo boldi? Yoki aqling ketganmidi, Endi toshlar Qolmagan deb? Lanatlading, bolam meni Yoldan toshni Olmagan deb... Erka bolam, kechir meni, Oqsuyagim, Muruvvat qil! Òoshli-toshli bu dunyoda Maysaday xor Yashadim, bil. Òoshlar bilan kurash tushdim Kurash bekor Ketmagandir, Qolgan bolsa biror zil tosh, Bolam, kuchim Yetmagandir... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 52 BOLALIKDAN IKKI XOÒIRA 1 QISH U payt palto kiymas edi qish, Qolqopi yoq edi qolida, Qish yamoqli, ardoqli kalish Oyoq qoysang qorga komilar. Yayramasdi issiq uylarda Izgirinning uvvosin tinglab. Qish mol boqib muzlagan bola Darvozadan kiradi titrab. Qish kezmasdi dil ochar mahal Kochalarda burqsitib nafas. Qish dahlizda jon saqlar sandal, Qish pechkali uylarga havas. U payt kitob oqir edi qish Hayajondan titrab tovushi. Qish zindondan chiqqan Alpomish, Qish Barchinning siniq nolishi. Qish ertakning haroratida Qalb ostida erigan toshlar. Qish orzuning sharor zabtidan Kitoblarga tokilgan yoshlar. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 53 á 2 YOZ Oftob golib keldi muqarrar Kiyimini yechmasin qancha, Òermizdan to Òoshkentga qadar Yoz yiqildi shundoq chalqancha. Òuronning shan kengliklarida Gul-u maysa lahzada xazon. Hayot toglar qoltiqlarida, Ariqlarning boynidadir jon. Lohaslanib mudradi kunduz Gujumlarning soyalarida. Irmoqlanib ozin otdi muz Boysuntogning qoyalaridan. Shahar tomon jonadi bola Qollarida eski jomadon. Jomadonda bir parcha dala, Uch-tort kitob, ikki kulcha non. Hovuzlarning tor olkasida Qurbaqalar kechasi hofiz. Boshin qoyib yoz yelkasiga, Kuyib-kuyib yigladi bir qiz. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 54 * * * Osmon uzilib tushdi... Òaqdirimni qoralab, Men yuribman osmonning Parchalarin oralab. Osmonning siniqlari Qonatdi oyogimni. Osmon uzilib tushdi Sargaytdi siyogimni. Suyganim, yaramading Hatto xayr-xoshlikka... Na quyosh-u na yulduz Yuksakdagi boshliqda. Yuksakdagi hechsizlik Ochirmas hatto tushni... Sen qanday yashayapsan? Osmon oyilib tushdi... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 55 á * * * Bir gul eding shamol bolib Chamaningni korib ketdim. Shamolligim darding bilan Ado boldi qurib ketdim. Bir gul eding bahoringda Borligimni sezganing yoq Dozax sari ozim yiglab, Karaxtlikda yurib ketdim. Dozaxning otida kuydim, Dozaxning otida kuldim Jamoling shulasi tushgach, Yo, Olloh deb turib ketdim. Sening hijringda gar olsam Òiriklikda ne armondir Seni hayron etib, yolni Ayriliqqa burib ketdim. Gururim izmida, yorim, Bu dunyodan borodirman Keta-ketguncha koksimga Urib ketdim, urib ketdim. Visoling yoq erur Yerda, Samoga yetmadim, garchi Gozal tushlar quchogida Gozal oylar surib ketdim. Kelar avlod, qaygu tortsang, Meni qarga! Meni qarga! Bu dunyoni ozim yoshga Qorib, gamdin qurib ketdim. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 56 * * * Shamollarda kozimdan Uchgan yoshimsan, yor-a. Kongil tubiga chokkan Otash toshimsan, yor-a. Oshiq dilga yarashgay Devonaliglar, yor-a. Oshiqlarni oldurgay Begonaliglar, yor-a. Begonalig ichida Ohlari kopdir, yor-a. Òashlagani hijronning Chohlari kopdir, yor-a. Baxtni osmonga otdim Qaytib tushmadi, yor-a. Yurak asli qush edi Nega uchmadi, yor-a. Hay, yor-a! Voy, yor-a! Yurak boldi ovora... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 57 á * * * Sevgi xatda naqadar gozal! Dili ayon, ruxsori tiniq. Gar qogozga tushgan besayqal, Ishq selidan kozlari tinib. Sevgi xatda naqadar sodda, Unutgandir otmish alamin. Yuragini shoh bilan zotga Òopshirmoqchi butun olamni. Sevgi xatda naqadar yaqin. Qalamga sir pichirlagan lab, Goyo hozir portlaydi chaqin... Lablarimda otdan qolgan taft. Sevgi xatda qanday barhayot... Òugab borar sabr-u bardoshim. Yirtaman-u yetmaydi sabot Yoqaman-u tinmaydi yoshim. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 58 * * * Ariq boldim yoz boglarida, Òanda yuvdim qiyoqlarini. Yoz oltirdi qirgoqlarimga Osiltirib oyoqlarini. Halovatlar ufurib, sipo Oqdim quchib gullar boyini. Vujudimni tolgotdi nogoh Erka yozning olma oyini. Barglar aro tirik tangalar Sochdi quyosh sochdi bejarang. Menda oqdi qanday olmalar! Xuddi qizning koksiday tarang. Òaniq sevgim! Issiq badan yoz! Quchogingda oqmoqlik orom Har ildizga intilib mumtoz Òan bolguncha bog ichra talon. Ariq boldim yoz boglarida Yongichqalar aro taraldim. Daraxtlarning yaproqlarida, Mevasida qayta yaraldim. Men seningman, seningman tamom! Òalon boldim tamom yoq boldim. Bir mevangda qizardim alvon, Bir bargingda kokdan kok boldim. Yoz! Sevganim! Jonim beminnat! Nematingga qotilaman men... Bir tangaga oxir oqibat Bozoringda sotilaman men. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 59 á * * * Ogir felli mehnatkash bola Horimaydi yongichqa orib... Kokartirar maysani yana Òinmas Hayot abadiy chori. Hovuzlarning labida qator Qator tollar salqin qoshini Jonbaxsh suvga soyalar otar Baliqlarga ketar qoshilib. Olisdagi toglar-u dashtlar Karaxtlikda tosh qotgan ummon. Chizillovuq kuylab post tashlar, Post tashlar-u boladi qurbon. Dashtda otlar kishnashar tolib, Kishan botib oyoqlariga. (Bola gamgin boqar maysaning Oroq tekkan qiyoqlariga). Qushlar nogoh eshitar nola Bargda qirgiy kolkasin korib... Ogir felli, mehnatkash bola Horimaydi yongichqa orib. U anglamas borligin zavol, Goyo mangu fursatlar yetgan... Shunday yozni tashlab bemalol, Osha bola qaylarga ketgan? www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 60 * * * Saraton ochiq yuz, Baxtiyorim ketdi. Qolmadi men bilan Beqarorim ketdi. Ey, barg, sening kabi Men ham sargaydim, Vaqtning qollarida Etiborim ketdi. Gul qani? Yoz boyi Meni kutgandi Oh, qaysi xazonda Intizorim ketdi? Yoz-u bahorini Berib hijronga, Xazonlarni bosib Yor-u zorim ketdi. Ruhim zard-u barg-u Dardga qorishdi Mezon kabi uchib Òanda borim ketdi. Gul, kechir! Yor, kechir! Kuzga asirman Ixtiyorim ketdi, Ixtiyorim ketdi... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 61 á * * * Ana, yurak qush kabi uchdi! Bahor chogi vujud yoriltosh... Cheksizlikka konglimdan tushdi Men yoqotgan qatra sevinch yosh. Bahorholim! Beadoq kenglik Korinmaydi ohimning cheti... Urinadi mitti qush menlik, Yoq, sevinchga bolmaydi yetib. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 62 * * * Qirq ot qoydi qismat qarshimda Egarlama, kerakmas, dedim. Yuragimning songsiz dashtidan Men piyoda otmoqchi edim. Qirq qush qoydi qismat qarshimda, Yoq, Semurglar kerakmas, dedim. Yuragimning yuksak arshiga Men qanotsiz ketmoqchi edim. Qarshimdagi qirq yoshim qirq gam, Senga yiglab nimalar dedim? Bahorimni bir bora korsam Kuzga ozim ketmoqchi edim... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 63 á * * * Inom etib bor nematini Bogdan chiqdi Hotamitoy yoz. Xayollanib muruvvatini Rad etganday bir nonkor noxos. Kochalarning rangli bagriga Otash bagrin tekkizmay purgam, Otash yukin tashlab sagriga, U oltirdi sohilda bir dam. Suron solib shongimadi u Suvning tiniq badanlariga. Oz holiga boqdi serqaygu Ochayotgan gulxanlariga. Men ham osha qirgoqda edim, Achinsam-da yozning holiga. Gamda edim, charchoqda edim, Borolmadim uning yoniga. Òunda suvning notinch mavjlari Yuragimga urildi noxos... Borsa kelmas xotima sari, Nahot, shu tun ketib qolding yoz? www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 64 * * * Mening tosh konglimni taroshla, Ishq, devona shaklingga solgin! Jonni gamga tashla taloshga Dard rishtasi tortmasin salqi. Olib ketgin qolmasin osmon, Yerni toshmi, yo havo ayla. Bu dunyoda qolmasin armon Konglimni bir haq nido ayla. Ishq, sendadir eng songgi najot, Uzat, toza dastingni uzat Sen yoq joyda garibdir hayot, Sen yoq joyda kishandir uzlat. Kel, qirq yillik umrimni buzib, Kel, qirq tomchi yoshimni yutay. Va umrimni bir gulday uzib, Bir yolchining qoliga tutay... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 65 á * * * Olgin deding yerga komding Ildiz boldim. Kokka otding yoq bol deding Yulduz boldim. Òilim kesding tilim aytdi Rost kalima... Qiyin boldi senga shorlik Dushmanim-a! Dushmanim-a, toshlar otib Òoymaydursan. Òuproq bolay, desam, nega Qoymaydursan?.. 5 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 66 * * * Jonim manim, Qalbim manim, Kozim manim, Ozga vujud aro tolgan ozim manim, Yuzsiz qolgan bu dunyoda yuzim manim, Kozim manim, Kozimdagi sozim manim Angla, Biz ham zamonaning zaylidirmiz, Bir sevgidan ikkimiz ham ayridirmiz, Kajraftorning kaj qismatga xayridirmiz, Faqat yiglab Mayli, dermiz, Mayli dermiz... Òangri yoli isyonimiz faqir shermiz, Bizni yodlab ulgurgan yoq hatto Òermiz, Hukmfarmo osmon tepsa, qaro yermiz Mayli, dermiz, Mayli, dermiz, Mayli, dermiz... Firoq yetdi Jovdirama, kozim manim, Pichoq yetdi Yum kozingni, Qozim manim... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 67 á * * * Yulduz uchsa qorqmagin, Mening yulduzim yoqdir. Boltaga tiz chokmagin, Shox-u ildizim yoqdir. Qishdan xavotir olma Yozim ham qish, kuzim ham. Ortanib quloq solma Menikimas sozim ham. Bu konglim devonadir, Boradir meni tashlab. Dunyo ham begonadir Umrimni qurdi toshdan. Kuching yetsa kechirgin, Majbur etma qarorga: Senga noxos suyandim Suyanganday devorga... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 68 * * * Baxt kabi gulladi bogimda bahor, Janubdan quchogi ilib qaytdi yel. Hamma gashliklarni Yengdim bu nahor, Hamma eshiklarni ochib qoydim Kel! Òumanni kotardim Kochalar ravshan. Hasan-u Husanga chulgadim kokni... Kozlarim toliqdi Nega kelmaysan? Xudo xohlasa ham uchrashmoq yoqmi? www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 69 á * * * Kokda shamol daryolarida Qanot qoqmay suzadi bulut. Ishon kongil shamollariga, Boshqa hamma dunyoni unut. Qanotingni yozsang bolgani, Robarongdan chiqadi visol. Uchrashamiz noxos tolgonib, Biz ikkita begubor shamol. Òund firoqning shotiri sitam Qollaridan sitilar dilim... Shamollarda ammo orom kam, Balki toshlik yaxshi, sevgilim? ... Shamollarni ayla-yu orzu Qanotingni kesgin-u tinchlan. Korishmoqlik bazida ogu, Ajratadi bizni soginchdan... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 70 * * * Eng avval teraklar Barglarin tokdi. Songra xazon boldi gilos-u orik. Shiddatim Qalbdagi xazonga chokdi, Yuragim uvishdi Dunyoni korib. Xotira toridan Kelgin, kel deding Men seni sevganman. Zarra tonmayman. Bahor bolganda ham bir gapi edi... Endi kuzak keldi. Bora olayman. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 71 á * * * Sevgi yozi kuzga komildi Omon qolding yonginlaridan. Sen junjikding yelkang chomildi Qora soching yomgirlariga! Begonaday turdi olisda, Chochib boqdi senga tiyramoh. Senday gamgin fasl bolishga Qaydan jurat topa olsin, oh!.. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 72 * * * Ertaksevar jonim, Sen meni oldirmoq istaysan. Men ming bir kecha ertak aytaman. Ming bir kecha Birinchi nigohning ertagini. Ertaksevar jonim, Meni oldira qol. Ammo takror aytaman Kozlarning ilk uchrashuvidan boshqa Muhabbatning Ertagi yoqdir. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 73 á * * * Òazarru kerakmas: Chin ham, Yolgon ham. Òazarru beumid, Chin ulkan alam. Yolgon xushomadgoy Fosh bolgay ogir... Kozingni bir korsam Bolardi oxir... Hasratingni haydab Ketkazolmadim. Angladim hasrating Jonimdir manim. Begunoh gunohni Yaratgan shayton... Kozlarim kozingga Òushsaydi bir on. Boshimni shamolday Oraydi taqdir. Sharhla sharhi yoqdir, Chizgin betasvir. Hamma sozlar ayon Ming yil muqaddam... Mayli, tushlarimda Kozingni korsam... Yurak dashti uzra Qaygu tozoni. Ufqni yiqitgan Yoqdir togoni. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 74 Koksimni dunyolar Kelmoqda bosib... Kozingga bir boqmoq Bolarmi nasib? Kozingni bir korsam, Korsam kozingni Òermulsam yoqotib Aql-u sozimni. Balki bu oxirgi Ogriq bahs edi... Òaqdir qandayligin Korsam bas edi. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 75 á * * * Viqorlisiz ozgalar bilan, Magrurlikning gozal arshida. Ammo mayus tortasiz, erkam Gussalisiz mening qarshimda. Bosh egasiz munglig bir tarzda, Oltirasiz unutib ozni. Men bilan hech tushmaysiz bahsga Aytolmaysiz keskin bir sozni. Umrim uzra uzun chaqinsiz, Ozi yonib topgan qanoat. Yuragimga juda yaqinsiz, Hayotimdan olissiz faqat. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 76 * * * Òun boyi guvladi taqdir shamoli. Òushimda, Jonimda, Qalbimda esdi. Uchdi sukunatning baxtli kamoli, Jimlik vujudini shovqinlar ezdi. Demagil zoravon shamolni haqli, Òoshday yopishmagan yollariga men. Hatto Ikkimizning Kichkina baxtni Ushlab qololmadim qollarimda men. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 77 á * * * Ha, dunyo ham senga oshiqdir Har maqomda etadi imo. Òurishlaring ammo bosiqdir Sen magrursan, gozal fuqaro. A la Paris iqtibosida Nagmalangan jami libosing. Sen dunyoning iltimosiga Parvo etmay qadamlar bosding. Òuflilarning daf urishida Yurishlaring ozoda, tekis. Bosh aylanish, lab qurishiga Mumkin emas yurakni egish. Sen haqingda orzu-yu reja Hayotimga zarra inmadi. Navoiydek yigladim: Kecha Kelgum...debon...gulro kelmadi. Sen otasan taqdir almashdi, Sen otasan qismatlar qaro. Boqay desam, kozim qamashdi Yorugliksan, gozal fuqaro. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 78 * * * Sening ojar lablaring alvon. O, shafaqmi erka taoming! Yo shafaqni yozgi tong misol Opmoqlikni etding taomil? Ikki qoshing ikkita qanot. Ikki kozing ikki umidqush. Qay umrni aylading barbod, Labing nega qondir, yirtqich qush? Sendan faqat bir soz kutarman, Hijrondaman unutib ozni. Qanday makr qilichi bilan Shartta kesding labdagi sozni? Dunyo kabi konglim yorishsin, Qon ichida kulgu yarat... Kul! Lablarimda manim ochilsin Shafaq rangli guncha qizil gul. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 79 á * * * Qay baloga Meni etding band?.. Boglar aro kezaman mahzun. Yuragimdan oqar tinmay dard Navoiyning satriday Uzun. Falak uzra Gamdan qorayib Yiglaguday turibdi bulut. Jonga yetar dunyo torayib Òaqdir sori Chiqaman kulib. Yoqligingga konikaman jim Qorning oppoq shivirin tinglab. Yuragimga qor yogar betin, Navoiyning satriday Yiglab... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 80 * * * Daraxtlar ortidan qorlar tokildi, Òumanning ortidan yuz ochdi quyosh. Qismatim qaytadan yana oqildi Sher yozdim sen haqda yiglab beovoz. Shu koyi oltirdim devona, giryon O, qani yoqlikning qariga choksam... Muhabbatning yoli qalbdami hamon? Faqat qalbdaman-ku... Nega sen yoqsan? www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 81 á * * * Kozimga tushdi quyosh. Òong yuvilgan ozoda. Qozgolma. Uxla bir oz, Yurak erka shahzoda. Boqqa qonmish bir tekis Qor billurtan farishta. Òashqariga chiqay, qish, Sherlarimni olishga... Boshimga, tangrim, tokding Nur-u qorni bu choqda. Shunday baxtliman... Qorqdim Yurakni uygotmoqqa. 6 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 82 QANOÒLI KECHA Anglamadim: qorlar yogdimi, Yo Yer uchdi samovot sari, Uchqun-uchqun dunyo bagrini Òirnab otdi daraxt barglari. Xiyobonlar, daraxtlar uchdi, Imoratlar uchdi, kochalar... Òilingancha derazalari Ozin otdi kokka kechalar. Daryolar ham uchdi osilib Irmoqlari yonboshlariga... Bir silkinib men ham qozgoldim Qorlar qondi koz yoshlarimga. Va hayqirdim ortimga qarab (Ayriliqda ortandi dilim): Uchgin!.. Bir uch!.. Uchsang-chi yayrab, Qanotsizsan nega, sevgilim? Qor boralar... Sen olis sharpa. Atrofingda guvillar shamol. Yer ham uchdi men bilan birga Muzlab turma!.. Sen ham ucha qol! Sen yolgizsan. Yolgizlik yovuz... Men zaminga yolvorib aytdim: Qolib ketdi yolgizim yolgiz Meni tashla! Yoniga qaytgil!.. ...Derazadan tongda boqasan, Quvonchingdan kozing yaraqlar: Yer joyida. Boglarda purgam Qor kechinib turar daraxtlar. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 83 á Sen qiynalma! Yashagin erkin, Chorboglarda qorlar ot begam. Senga qishni, zaminni berdim Gard tegmagan qorlari bilan. Mangu vido! Sevganim manim, Soginganman... Yurak toymaydi... Yerga tush deb qiynaydi jonim, Qanotlari ammo qoymaydi. Falagimda men ham baxtiyor Yulduz-u qor aylandi boshda... Bu yuksakda hamma tole bor, Sendan boshqa... Bir sendan boshqa. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 84 * * * Qorday yogib keldi ishq, Izgirinday sozladim. Qorday yogib keldi ishq, Ayozida muzladim. Qorday yogib keldi ishq, Kochalarda qoldim men. Qorday yogib keldi ishq, Muzlab-muzlab yondim men. Qochma mendan, taqdirim, Òanam yoq alamim bor; Ayt, qorni eritdi kim, Nega erib ketdi qor? www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 85 á * * * Qor uchqunin kaftida Òutadi daraxt. Men kechikdim, aftidan... Kuz ham yoq, yorab! Qor tozonli. Korinar Ruhing tumandan. Yuksagingda men ham bor Kechdim tubandan. Sen kutgansan... biroq qor Yutdi izingni. Ayt, yurakka berasan Qachon izmingni? Qayerdasan? Chorlagin. Magrurlik bekor. Faqat sening yelkangga Yogar ogir qor. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 86 * * * Quyosh charaqlaydi yaratqu tarzli Keng zangor afsunni tutgancha kiftga, Gayrati beqiyos kurrai arzni Boglab kotargusi bir zarrin ipga. Yomgirsong otlarning badani toza. Shamolga taranib orandi daraxt. Men seni sevaman! soldim ovoza, Otloqqa yiqildim shashtimdan karaxt. Men bu uchta sozni kim uchun aytdim? Ozim ham bilmadim hayqirdim toshqin. Har jonli giyohdan jarangim qaytdi Yiroq xayollarda bir balqdi aksim. Cheksizlik burilib menga qaradi, Olisga surildi yoqlik sarhadi. Mening iqrorimdan borliq yayradi Chozilib ketganday yashash muddati... Men seni sevaman! soldim ovoza, Òebrandi falakda taqdir beshigi, Bu holim dunyoga buyuk darvoza Ezgulik kirguchi najot eshigi. Otloqda yotibman bahorlarga teng. Sening soginchingga bor dunyom toldi. Men seni sevaman shivirlading sen Menga oz tovushim qaytganday boldi. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 87 á * * * Mening yuragimdan boshlandi bahor, Qor ketdi jonimni yomgirlar quchdi. Bahor xabarini etgani oshkor Qalbimdan qalblarga turnalar uchdi. Bugun kokka boqib qoldim sarosar, Xazonda gamim kop aytgim kelmadi. Mening yuragimdan uchgan turnalar Mening yuragimga qaytib kelmadi. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 88 * * * Ezilib-ezilib yomgirlar yogdi, Ezilib-ezilib ado boldi jon. Kechani gohida chaqmoqlar yoqdi, Gohida oh urding ortandi jahon. Umrning qorongu kochalarida Muhabbat-u nafrat horgin kezindi. Bahorning yomgirli kechalarida Ezildi... ezildi... yurak ezildi. Òaqdirning beomon shiddat yomgiri Aytar vidomizni aytdi tonggacha. Endi bu yomgirning yoqdir oxiri Ezilib yiglaydi songgi ongacha. Soz kimga kerakdir? Lab ochmagin. Jim. Òaqdir sozga loyiq qoldirmadi sir Men ham yomgir kabi bir yogib otdim, Sen ham yomgir kabi yiglab otding bir... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 89 á * * * O, boglar gulladi, Ilidi shamol. Yomgirga yelka tut osasan, yurak... Sen qanday yaxshisan Mana, bemalol Aylanib-aylanib Òuribsan, falak. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 90 * * * Yoruglik tunga teng keldi Yetishdi navbahor fasli. Jami jim-jitlarim unli, Jami ogriqlarim sasli. Gar xazon kongliga yetdim Meni xazondin oylama, Kurtaklar bagrida dardim, Ruhim chaqmoqdadir asli. Boshimdan yogsa oq yomgir, Quyosh sochsa ziyolarkim Daraxtdek novda oturman Samovotga chozib dastni. Qandogkim chappor gulladim Gullashdan armon qolmadi! Gulim bori umidligdir, Navdamning barchasi shashtli. Òiriklik! Xurram osginkim, Bul hayot ildizim oldi, Bahorning avjida bul kun Olimning borligi bahsli. Ruhimday ossam, termulsam, Òurmush royiga yuksakdin, Figon etsam: Nechun, tangrim, Vujudning qismati pastli... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 91 á * * * Otib borar jonga kozimdan Sovuqqina yomgir nayzasi. Òushunmaydi Vido soziga Bu bahorning yashil maysasi. Koylagingday hol boldi yurak, Shamollarday muzladi dardlar. Mening maysam! Olov muborak! Kokda chaqmoq xanjarin charxlar. O, bu falak! Otlarmi otar Qilichlaydi jonni dogingda... Hamma daraxt lovullab yonar Konglimdagi yashil bogimda. Men bogimdan mosivo odam, Kezinarkan olam aro jim, Bu hayotga behush talpingan Seni begam maysani sevdim... Sevdim! Bilmam, holim ne kechar? Gar angladim gamning zaylini... Boshlaringdan men ham bir kecha Yomgir bolib otsam, maylimi? www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 92 * * * Bolari tentirar gullarga chori, Kapalak jonsarak boqqa xizmatkor. Quyoshning tillarang jismini sorib, Namxush havolarda kokarar bahor. Yurgin, yurib otgin koksimdan, shamol! Òiriklik ne ersa, xoki poyiman. Bugun toshlarda ham korguvchi kamol, Dunyoning toshqinsel telba soyiman. Menga begonaday turmagin hargiz, Yam-yashil jahonim, ne yumushing bor? Qara, hatto ari gullarga kaniz, Hatto kapalak ham boqqa xizmatkor... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 93 á * * * Zaminda salqin oz, Kokda bulut oz. Daraxt kolkasida Uxlab yotar yoz. Bir parcha yerga men Suvni taradim Bogdan qarzga olib Shamol tarogin Mevasi bir tomchi Arguvoni may Bargin suvga yozdi Erka qulupnay. Yongichqa oynaydi Muzday suv kechib. Oltirdim Boglangan Konglimni yechib. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 94 * * * Bogda nur-u soya uxlar ayqashib, Qushlar qoshiq aytar dilgir maqomda. Òoza havolarga yuzin chayqashib, Rang-u boy baxsh etar gullar jahonga. Yongichqaning sapsar gullari shoda, Mevalari otli pamildorining. Ariqda tugilgan godak shaboda Noxos chertib otar kongil torini. Daraxtday yam-yashil konglim bu lahza, Dilimga qongan soz qushday uchar shahd. Xuddi baxtday qalbga soladi larza Yongichqa oralab otayotgan Vaqt. Konglimga nur tola kengishlik tushdi, Yuragim his qildi mangu bayotni. Nozik bellaridan ohista quchdim, Lablaridan opdim gozal Hayotni. Ikkimiz jonadik bog arodir yol, Bogdan otsak hamki, hayot qaytmadi... Unga talvasada uzatmadim qol, Mensiz ketajagin u ham aytmadi. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 95 á * * * Ariqlarda oqib borar oy Ariq borar kotarib fonus. Oydin tunda kechganicha loy, Pishqirmasdan suv ichar poliz. O, qanaqa ertakdan tushdi Yonarqurt-ku bu tirik olov! Uning mitti shafagin quchdi, Yulduz kabi tokildi qirov. O, naqadar farogatda dil! Dil oy kabi sochadi ziyo. Meni nega qiynading qirq yil, Baxtli bolish oson-ku, dunyo... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 96 * * * Kun boyi daraxtlar quyoshda turdi, Yashil yelkasini tobladi chorbog. Kiftimda soyalar titranib yurdi, Bogda seni eslab yiglaganim chog. Moviy may osmonni ichdi saraton, Yuztuban yiqildi yongichqazorda. Mening yuragimni ortadi gumon Qolib ketmadingmi, erkam, bahorda. Shamollar keldilar boshimga yurib, Bargday hilpiradi yurakdagi dog. Xudoga ming shukur... Òirikman... Òirik... Olimdan yomondir bu soginch biroq. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 97 á * * * Chinorlarni tizdim kocha chetida, Ariqlarda suvlar oqizdim zilol. Osmonga qaroqchi qoydim... Yettita! Hamma tasodifni yengar. Bemalol. Falakka qarasam korindi roying, Daryolarga boqsam yuzing qalqidi. Boglarning qoynida sollandi boying, Soginchning ichida oyday balqiding. Kelgin, qismat gavgo solmasdan avval, Umidni tasodif yutmasidan kel. Chinorlar tik turib tolmasdan avval, Chinorlarning umri otmasidan kel... 7 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 98 * * * Shamol Ayvonimga Yaproqlar sochdi. Shamol Eshigimni Ohista ochdi. Derazamga urdi Barglar galasi. Cheksiz Huvilladi Konglim dalasi. Nedandir umidvor, Nedandir gamnok Òashqari chiqolmay Oltirdim uzoq... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 99 á * * * Yomgirdan song kochalar nafis, Nur chayqalar fonuslarida. Yuragimga qaytadi aziz Gussa unut olislarimdan. Shamol kuzni oralar bogda, Hol barglarni boshimga otar. Yurak ogriy boshlagan chogda Ruhga yetmay tumanlar botar. Bu kuz tuni yoldan adashdi Naq yurakdan otin soldi Vaqt. Òaqdirimga jim aralashdi, Xazon kechib yiglab yurgan baxt. Men kochada shamolday kezdim, Har daraxtga sochdim tanimni. Bu boglarda baxt bordir sezdim, Va unutmoq boldim gamimni. Men seni hech kormaganman, baxt... Dilga kirdi shubhali guluv. Koklamimdan yiroq qochgan shahd, Kuzakda ham yoqmi uchrashuv? Butoqlarga jonimni tildim, Intiqligim tolega chindir. Bu kechada baxt bordir bildim, Baxt bolmasa... Yiglagan kimdir? www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 100 * * * Havoda uchdilar chinor barglari, kochaga tushdilar tozgib sarosar. Kengaydi dardimning ogriq hadlari endi men qayguman kuzga barobar. Chinor barglarini terib oynading, Xazonlig dastiga bekitding yuzni. Ammo biror bargni menga qiymading gamgin pichirlading: sevaman... kuzni... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 101 á * * * Osmon kom-kok. Quyosh yaraqlar. Kuz gamini ochdi yoruqqa. Xazon tushlar aro alahlab, Sariq barglar oqdi ariqda. Bogning bebarg kiftida hazin Òitranadi quyosh qollari. Qalb ozgartar yashamoq tarzin Buriladi sherga yollari. Aralashar ruhimga hayot Zilligi yoq, sumbati harir... Men hammadan bolaman ozod, Faqat vaqtga tushaman asir. Uning botin harakatini Vaznlarga solarkan yurak, Òutolmayman ruh shiddatini Yuksaklarga boraman qulab. Òalvasada osar qanotim, Faqat rostni pichirlaydi lab. Shiddatimda toxtar hayotim, Bir lahzada bolajakman sarf. Osmon kom-kok. Yaraqlar olam. Kuz gamini sochdi yoruqqa. Umrim bilan jamlanay desam, Otolmayman mitti ariqdan. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 102 * * * Kokdagi tirik bulut Ajdarhoning haykali. Òerak osmonni artar Kuz yelida chayqalib. Chayqalib borar konglim. Chayqalib borar bardosh. Chayqalar tushim, ongim. Chayqalar kozimda yosh. Chayqalar yorug olam. Chayqalar qora kecha. Chayqalar dilda nolam Òilimga yetmay ochar. Derazamda sollanma, Mehribon ukam terak! Konglimni supirmoqqa Boying yetmasa kerak... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 103 á * * * Boronda adashgan tog Oltirar qorga botib. Borilar hurkitgan chog Yiqitganmikan oti? Qisib kelar qorongu, Yaqin kelar vahima. Izgirin chalar cholgu Daralarning chohida. Yur otimning izidan Bizni qollasin nabi. Òog qaltirab ortimdan, Ergashadi it kabi. Hozir gulxan yoqaman... Xudo qollasa magar Senday toglar olmasdan, Bahordan kelar xabar. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 104 DASHÒ VA ÒOG HAQIDA QISSA Qalbimga tokildi soginch xazonrez, Jonimga yetishdi qaro sovuqlar. Òogim, umr ketmay uchrashaylik tez Boshimda aylandi qorqinch chovutlar. Òogim qolgan yoqqa ayladim nolish, Vohkim, dardim baland, nolishlarim past... Ufqdan mungayib keldi bir tovush: Men ketsam bir ozi qoladi-ku dasht.. Òaqdirdan nariga gullar tokildi, Òaqdirning ichida yondi saraton. Umrning kitobi qariyb oqildi Dashtim, korishaylik, tezroq kel, bu yon! Dashtim qolgan yoqqa ayladim nolish: Vohkim, umrim qisqa, nolishim uzun... Ufqdan aylanib keldi bir tovush: Mensiz bu toglaring qanday korar kun?.. Kuzak otib ketdi kochamdan horib, Hayot-u mamotning qolmadi farqi... Ikkingiz ham keling ufqni yorib, Ketarning yollari bir tortsin salqi! Òogim-u dashtimning oylari necha, Ammo qismat oni aytdilar chin bayt: Biz ketsak, Boysunning holi ne kechar? Ozing kel, ogajon! Oga, ozing qayt! Sizning chorlovingiz songimga yetdi, Siz dunyo korgansiz, soylangiz bu dam: Boysundan kelishga bir umrim ketdi, Qaytish ayirgaydir necha umrimdan? www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 105 á Yuksak ogam ozin bulutga soldi, Vujudini tildi sonsiz daralar. Kengish ogam kengish xayolga toldi, Chokdi tumanlarga cheksiz dalalar. Kamtar bu sukutda kopdir haqiqat Unda zil hayotning surati zohir: Boysunda tog bolmoq qanday mashaqqat, Boysunda dasht bolmoq naqadar ogir! Lahzalik mavjida hamma javob hal, Yuzimga urildi tog-u dasht yeli: Bir bor yashamoqqa garchi qodirsan, Qorqmagin, ovozing keldi-ku yetib... Ovunmay yigladim Navroz kelgan tun, Òun-u kun teng boqdi garchi royimga... Bir tog bololmadim boshingda, Boysun, Bir dasht bololmadim, Boysun, poyingda. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 106 * * * Gulxan yonar tun ortasida, Koylaklari kukun yalangoch Qoronguning qoq ortasida Zulumotni yamlab yutar och. Shiddat kopdir archa otinda Yuzni otdi uchquni tirnab. Oltiraman suyanib tunga Omganimni yoruqqa tirab. O, dahshatli dunyoman hozir! Asir tushgan zulmatga yelkam, Yorug esa aziz xavotir Issiq bagrin koksimga bergan. Qoyib yubor, qoy kaftimni, tun! Noxos qaror qozgoldi tanda... Òundan ozod bolmoqlik uchun Bir maskan bor... faqat... gulxanda. Ammo chokdi yuragim mungga Sen nimasan jonda uringan? Orqa miyam suyangan tunga, Yoruglikka ruhim urilgan... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 107 á * * * Kuz zabt etgan qishloqda oqshom. Xazon urdi Shamol betiga. Yolgizgina uylar Beorom Òiqilishdi kocha chetiga. Suvoriylar qaytdi uloqdan, Ochoqlarda Olov toladir. Oh, dombira! bozlab Uzoqdan Alpomishni izlab jonadi. Qozon qaynar Xudoga shukur... Bu yurakmi Dunyo talashgan? Hamma uylar Besoz, Beuzr Falaklarga qarmoq tashlashgan. Ekranlarda tolgonar olam. Alpomish yoq... Chalmagin, Yetar... Qozon qaynab turibdi, Bolam, Dombirangni sindirsak, netar? Bolam, Feling juda ham ojar Òakrorlaysan qanday tushlarni? www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 108 Dombirangda Bir azob osar, Sinamoqqa Alpomishlarni. Umr bergan otangman. Botir, Soz aytaman men ham begaraz: Bolam, sening qoshiging chohdir, Alpomish ham unga kirolmas. Dunyo bilan bahslashmagin, Qayt! Armoningni shamolga yedir... Kuching bolsa, Oh urmasdan ayt Qaynayotgan qozonda nedir? www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 109 á * * * Yam-yashil tanini shamol supurdi: Ming rang gullar ichra tolganarkan mast, Bahorni simirdi, mayday simirdi Maysa-yu yomgirda chulgangan keng dasht. Boshida ot sochib yorildi bulut, Sel hidi ufurdi soylar betida. Kimningdir bagridan dogini yulib, Qizgaldoq qizardi dashtning chetida. Kolmakda yarq etgan yongin chaqindir, Bagriga toshalgan kamtarin osmon. Shunday kun yashamoq baxtga yaqindir, Shunday kun eriydi toglarday armon. Yohuy!.. Òiriklikning yoqdir poyoni... Mangu Hayot, kokar! Gullagin! Yaral! Mening yuragimdan otayotgan oni Bahor shiddatidan bitmoqda yaram. Bahorgi baxtda ham chegara rasm Yondirmay qoymaydi dashtning ogushi. Qirlarning ortidan taralar hazin Koganli qozining nochor tovushi... Kozimdan yoqolgin gamning siyogi! Dashtga yarashiqman bermagin ozor. O, men ham bahorning unut qiyogi Shu lahza dasht uzra kokarmogim bor. Garchi yuragimda xazonlarim mol, Garchi uzoq ketdi umrning fasli, Dashtda sanqigan Vaqt, bir uzatgin qol, Qayta kokarmoqlik mumkin emasmi?.. Bahorning yam-yashil saltanatida Òurnalar xayolday kokda tizildi. Mening dardlarimning qat-qatlaridan Kamalak uzildi yurak uzildi... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 110 HAKIM AÒ-ÒERMIZIY MAQBARASIDA ...Najot sorab yoqladilar, anda qabrlaridan tirikmiz degan sado keldi. Aytadurlarkim, Òermiz atogliq shahar shu sadoga bogliqdir... Sim torlar chekindi. Agar Amuga Qolni chozar bolsam, yiqitmasmi oq? Bobo, butun umrim mastlik tongida, Mana, jonim ochiq qorgonlari yoq. Opsam tuprogingni makruh bolmagay, Òiz choksam, tizimdan qochmagaydir yer. Mening tinchligimga ammo konmagay, Zimillab yopishdi qalb bogziga sher. Podshohligim yoqdir shahar qurdirsam, Yohud tosh qoydirsam oyatlar oyib. Ming yillik dardlaring jonim kuydirsa Qurbonlig etaymi ozimni soyib? U yon Chagniyon, bu taraf Òermiz Beshikday tebratar tuproqqa yotsak. Òarix qavat-qavat toshalgan yermiz, Qay asr komadi oy kabi botsak? Qalbimda qurilar har dam ming shahar, (Qogozga yetadi arang shovqini), Qorqoqlar imonin yutib yuborar, Aytsam, Vaqtga yoldosh yurmoq zavqini. Uchib borayotir qalbim Samandar Goh kulman, goh olov yiglayman iz-iz. Asrlar qaridan tasalli kelar: Yiglama, tirikmiz. bolam, tirikmiz... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 111 á * * * Seni kotarib toldi Horginlikda bu olam. Yo, Olloh de, gayrat qil Dunyoni kotar, bolam. Seni kotarib toldi Horginlikda bu olam. Hech bolmasa, ozingni Kotarib yur, jon bolam. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 112 MASHRAB Zamon barvaqt bolmay deb taslim Yolgon sozga pinhon suyangan... Men zamonning eng asil rasmin Pinhon orab qoydim miyamga. Menga ayon harom-u halol Chigallik yoq, yechilgan tugun. U suratni olib, bemalol Hatto olib ketishim mumkin. Odamzodni agar xudovand Yaratgani rost ersa xokdan, Bu dunyoning surati bir vaqt! Osib chiqar sher degan chohdan. Ammo shubha kezar olamda, Miyam ogir ranglarga toliq... Zil boshimni qonli yelkamga Qoyolmaydi titragan qolim. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 113 á * * * Hali chokmadi yelkam, Yenggani yoq bu hayot Men hamon tushlarimda Uchayapman beqanot. Yoq, hanuz qorqqanim yoq Na kunduz-u na tundan. Men hatto hushlarimda Yerga qonganim qongan... 8 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 114 * * * Hech narsa yoq qolimda, Kaftim uxlar betofon. O, dengizmi? Konglimda! Òolgonadi beomon. Moviy kenglik qoshida Oltiraman sorab jon. Òosh urib gam toshiga Chokkan kemaman ayon. Òolqinlarning zarbidan Òan ogriqqa tolgandir... Men bir ulkan darddirman Konglim mendan ulkandir. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 115 á * * * Necha kun yashaysan, Aytgil, necha kun?.. Kop gozal ochilding, Jonim atirgul... Gamimni tushuntir! Aytayin desam, Besh kunlik umringda Oynaysan shoxsan. Kelgin, bir hidlayin Lablarim qoyib... Sen gullab otasan, Men esa kuyib... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 116 * * * Kozlaridan uyqusi arib, O, chaqaloq tamshandi xiyol... Yoqasidan oyni chiqarib, Jim egildi beshikka ayol. Qanday gozal dunyo engashdi, Chaqaloqqa tolinoy tutib. Dunyolarga godak tenglashdi, Oydan yorug yogdular yutib. Uxla, bolam, uxla, tayanchim, Seni kimki sezmas ayanchli. Menday falak yiqilsa, yorab, Beshiklaring mudom suyanchdir. Zulumot tinch ochdi tubanda, Dunyo ogir kechani otdi. Oq koylakka harir tumanga Òong koksiga tolin oy botdi. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 117 á * * * Meni tashlab ketmang, Dostlarim qushlar! Mensiz samovotda Kormaysiz tushlar. Sukutga boqasiz Yurakni ortab, Mensiz sizga hech kim Aytmaydi ertak. Vodiyma-vodiy, ey, Sargardon gala, Mensiz uchmoqlik ham Chaladir, chala. Aylanib manzilga Yetganingiz on Òaqdir ulashmagay Ilohiy unvon. Yigirma toqqiz qush... Jaranglar hazin... Semurg bololmaysiz Mensiz, dostlarim. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 118 * * * Yulduzlar otida boshim mashaldir, Erning zax qarida oyoqlarim muz. Yuragim navroz-u ruhim hamaldir, Jonimda saraton, qismatimda kuz. Òurfa faslim aro men seni suydim, Òurfa makonimda aylading taslim. Xudovand, nuringni qalbimga quyding, Ming jilva azobda jon qildi taslim. Dunyo otib borar jonim oralab, Quyoshim oqshomga tutmoqdadir yuz. Qish otdi, bahor-u yoz otdi, yorab!.. Yorab! Mening bilan ketmaysanmi, kuz?.. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 119 á * * * Orgimchakday dayri dun Orab oldi rozimni. Qilich tutib tun-u kun Ozod etdim ozimni. Yuragimda aylanib Har kun qurildi devor, Ruh ichinda shaylanib, Devorni etdim bekor. Zanjirlarimni kesdim, Kishanlarimni ezdim Bir eldan bir odamni Ozod etganim sezdim. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 120 * * * Neki zalvoridan ayrildi otdi. Ruhim sokinlikka bandlig kezlari Òungi derazasi nur sochib otlig, Uchar bolalikning chong poyezdlari. Uchar mendan ayri yam-yashil boglar (Daraxtlar bir-birin yiglab quchadi), Ozini bir mitti qush kabi choglab, Boshida qor tozgib toglar uchadi. Chozilib-bukilib uchar yollar ham: Koksimga toshlari tushadi bexos Beovozlik ichra ohista, mubham Òushadi beogriq, tushar beovoz. Godakligim tushi otam kezadi, Bogni kezgan kabi kokni oralab. Uning qollarini kiftim sezadi, Faqat zalvorini sezmayman, yorab... Olis dostlar uchar bulutday yengil, Yovlar tuman ichra ketmish benishon. Dost-u dushmanimni, demak, kechirdim Demak, dostlig-yovlig otdi beomon? O, sen ham otdingmi, mening bechoram? Òillarim ortanib tangrim degan payt, Vujudim, men seni sezmadim hech ham, Ruhim zalvorini his qildim faqat. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 121 á OÒAR DUNYO BALLADASI Olib keting meni ham... Axir, Bu tor dunyo konglimga botar... Bolam, buncha bolma besabr... Kun botarga ot soldi ota. Nasib emas magribdan qaytmoq Ketgan kelmas yana dunyoga. Ota, sening izingdan biroq Men boraman po-yu piyoda. Piyodaga toqati yoqdir, Vaqt egarga otqazdi mahkam: Kozim ham toq, konglim ham toqdir Otingni sur, yigit, xotirjam. Ozim senga bolay jilovdor, Korsatayin eng qisqa yolni. Òezlikka ber, jonim, etibor, Òurgunlikka uzatma qolni... Vaqt shunaqa kuyladi yalla, Vaqt shunaqa tutqazdi sharob. Vaqt dostingday koringan palla, Yovliklari tuyuldi sarob. Suvoriyning chaqnadi kozi, Suvoriyning gayrati toshdi Vaqt irgishlar boynini chozib, Vaqt yillarning ustidan oshdi. Kokda arvoh yigladi giryon, Figonidan titrandi olam. Bolam, menday bolmagin nodon Qamchi bosma otingga bolam! www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 122 Ot boradi bahordan otib, Ot boradi yozda yaltirab, Ot boradi kuzakni tutib, Ot boradi qishda qaltirab. Kokda arvoh charx urar giryon, Zirillaydi ruhida olam: Bolam!.. Bolam, bolmagin nodon!.. Mahkam tortgin jilovni, bolam!.. Otlig vayron boqar falakka: Yuragimni, ota, ezma, bas!.. Hol qolmadi, axir, yurakda Bu tulporni toxtatib bolmas. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 123 á * * * Ertak tugadi. Hamma Murodiga yetishdi... Yetishgan song murodga Yana qayga ketishdi? Muroddan keyin nima, Baxtdan keyin nima bor? Sorab nima qilasan, Uxla. Savol na darkor... Bilmoq istayman, ayting Godak aqlim besabr. Murodiga yetgan song Qayga ketadi taqdir? Nechun, ona, yashirib Yoshingni jim tokasan? Aytolmayman, bolajon, Aytaversam, qorqasan... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 124 * * * Men seni har kuni korgim keladi, Kormagan kunlarim olgim keladi. Hasratning beeshik dunyosi aro, Sensiz bu rozgorim bolarkan qaro Abad qaroligda songim keladi. Men seni har kuni korgim keladi: Kutaman tushimmas, ongim keladi. Manim jim nidomga etmasdan karam, Hatto soz aytmasdan otib ketsang ham Shu sozsiz nidoga kongim keladi. Men seni har kuni korgim keladi, Sen kelsang, vujudga kongil keladi. Òosh taqdir yumshaydi eriydi qorday, Goyo hayot borday, tiriklik borday Ruhga avval yogdu, song gul keladi. Men seni har kuni korgim keladi. Kozingga tikilib turgim keladi... Sendan soramayman mangu hamrohlik, Yoningda o, mudom qalbingga bogliq! Bor-yogi bir umr yurgim keladi... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 125 á * * * Bu ayol chiroyli, Dono, mehribon Sog-u omonligim Soraydi har on. Òun-u kun xat yollar, Mehri sahovat. Sherlar tinglashga ham Òopadi toqat. Ishni bitirar-u Yugurar ishga. Bu ayol hayotda, Kongilda, tushda... Mayli, sevaman der, Mayli, yiglaydi... Meni unitishin Hali bilmaydi. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 126 NAVOIY Bir qarasam, tashqarida kuz, bir qarasam bahor; goh yozda nozlanib yotar tashqari, goh qorda qaltirab... Har lahzada shu. Xullas, cheksiz Astrobod. Bosh olib ketgim kelar! Qayoqqa? Boray desam, Hirot yoq. Hirot!.. Chinqiraman betinim. Dunyo sadosizdir! Vohkim, Astrobod bilan tugar, Faqat Astrobod bilan tugar bu dunyoning barcha yollari. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 127 á * * * Seni soginganda Ozod boldim men, Gamingda naqadar Barbod boldim men! Seni soginganda Yuksakka chiqdim. Gaflat pastda qoldi Yurakka chiqdim; Seni soginganda Baxtiyor boldim, Baxtli olimlarga Haqli yor boldim. Kezaman dunyoda: Azobing tiniq, Goyo xorsiniqman, Songgi xorsiniq... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 128 * * * Sozlarni samoviy ranglar oradi. Har bir jilosida ruh qavat-qavat. Qay bir yuksaklikdan kelib sorading: Meni sevasanmi? Sevaman abad. Sozlar chin shiddatda hapriqib oqdi, Òaqdir-u umrga otib ildizlar... Negadir bizlarga achinib boqdi, Derazada turgan qari yulduzlar. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 129 á ÒUSH HAQIDA ERÒAK Òongda uygondim-u yolga tez chiqdim, Ufqqa betoqat kozimni tikdim. Shaharlardan otdim, qishloqdan otdim, Òoshloqlardan otdim, Otloqdan otdim Hatto uyimdan ham nariga ketdim, Mantiqning beshafqat qariga ketdim. Dedilar: Qayoqqa shoshasan, bu dam? Òushimning ortidan, tushim ortidan! Bu yolda garchi gam yutmoq istamayman, Òushimni qolimga tutmoq istayman... Dalalardan otdim, boglardan otdim, Nodonlardan otdim, soglardan otdim, Kunlarimdan otdim, yillardan otdim, Meni moljal olgan millardan otdim Yollar tezligimga yelday eshildi, Chorigim titildi, tovon teshildi... Dedilar: Boldi, bas! Qayt! Ortingga Qayt! Òushingni suvga ayt, Faqat suvga ayt! Anglagin, bunda yoq tushqonar makon, Òushingni suvga ayt faqat, ogajon! Lablarim gezarib, yollardan qaytdim, Òushlarimni yiglab suvlarga aytdim, Suvlar olib ketdi daryoga yetdi, Ozimday tinimsiz dunyoga yetdi, Daralardan otdi, toglardan otdi, Necha togon qadar choglardan otdi. 9 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 130 Kechalardan otdi, kunlardan otdi, Ham Qora, ham Qizil qumlardan otdi. Dengizlarga yetdi! Dengizga yetdi! Òushlarim mavjlarda oynadi ketdi! Suzish ham esidan chiqib, boyaqush Baliq hayron qotdi: Qanday gozal tush! Kemalar yetdilar tolqinlar osha, Etgani bu gozal tushni tomosha. Odamlar kemadan korsatdi-da boy, Ogzini yumolmay soz qotdi: Voy-boy! Naqadar mojiza! Olam bilmaydi! Ming uxla! Bunday tush bizga kirmaydi!.. Ozlarin tilida sozlab bir balo, Bebahs-u bejanjal yoqmi muammo? Biri tushlarimni rasmga oldi; Biri olchab korib, hisobga soldi... Bu asr axborot yetkizmoqqa tez. Menga ham xabarlar yetib kelgan kez, Desalar: Bir armon alhol ushaldi, Òaqdirning dastidan birov boshaldi, Birov ozin sotmay, topdi saodat, Òurmushdan topildi oxir zarra baxt... Òinglab, kozlarimdan yosh oqar... Yohu! Bu mening tushim-ku! Mening tushim-ku! Bu osha dilimdan tokilgan bayot, Qurmoqqa quvvatim yetmagan hayot. Òangrim! Suvga aytar tushlarim moldir! Bir qatra suv bersin! Dunyongni kondir... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 131 á DEDAL VA IKAR Yuragim qoymadi, uch deb qoymadi, Falakka intildim, ammo bu hayot Yerga komaverib tanni, toymadi... Baribir men qanot yasadim, qanot!.. Bolam! Sen ne uchun meni qiynaysan, Sening ham joningdan otdimi turmush? Uchish ham azobdir, axir... Bilmaysan! Uchish qismat osha betin zoriqish. Qara! Menga qara! Ahvolimga boq! Ammo sen sozlaysan qandaydir tushdan! Uchganning hamisha qismati chatoq, Yerni-ku gapirma, falak ham dushman. Garchi padaringman! Qilmagin taqlid, Senga quriganmi jaydari taqdir Masalan, ermakka urishtirgin it, Yoxud mayxonada uyushtir tadbir. Yolingdan qaytmaysan! Òuribman sezib! Mana, bir juft qanot! Senga ham! Olgin! Ikar! Bolaginam! Uchganing kezi Ozni quyoshgamas shamolga solgin! Behuda yuksaklik esa toldirar! Past uch! Dengiz uzra parvoz ham korkam... Òoxta! Quyosh sori borma! Yondirar! Òoxta! Qanotlaring kuyadi, bolam!.. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 132 Ota! Olov otdi suyag-u etdan, Azobdir jismimni quyosh yutishi... Faqat qanday gozal falakka yetgan Parvozning kul bolib, yerga tushishi. Hech kimni ayamas rivoj hududi! Bizni yamladimi? Yoqdir etiroz: Kuyib tushayotgan, bolam, vujuding, Kokda qolgan esa lanati parvoz! www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 133 á * * * Qorongulik bolmaganda, Sizga xat yozarmidim. Yurakdosh izlamaganimda, Sizga xat yozarmidim. Adashib ketmaganimda, Sizga xat yozarmidim. Xat yozarmidim, Manzilingizni bilganimda?.. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 134 * * * Ayoz. Kecha qatqaloq. Havo tirnar yurakni. Yulduzlar yonar porloq Shulalari ipakli. Falak besarhad qoshiq Òangrim aytgan dostonda... Ketgim keldi bu kecha Òunagani osmonga. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 135 á * * * Shaboda! Shoh boda! Yaproqlar tebranar, Soyalar tebranar Mast ayladingmu? Shaboda! Ozoda Bahorni kongilga, Bir nafis, Bir hadis Sas ayladingmu? Shaboda, Shan boda, Korinmas kapalak Mavjlangan nursan. Shaboda, Nurzoda, Konglim behisht oldi Sen esa hursan. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 136 * * * Bilaman, hayot kurash bilan tirik. Ammo men muvozanat talabidaman. Masalan: qirgiy zor bolmasin qanchalik, Chirqillagan chumchuq tarafidaman. Men kuchning har ishidan izlayman mantiq Chidolmayman haqning ezilishiga. Qolni kotarmayman hech qachon aniq Gullagan daraxtning kesilishiga. Olamga zorovonlik beshafqat boqadi. U xush korar tiz chokkan dunyoni... Bu payt menga negadir yoqadi qullarning isyoni. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 137 á * * * Ikki joyak tok, olmazor Ortamizda. Bog eski. Bu yolakdan ketsam sen bor. Sen bor. Aldamas sezgi. Ariqlarni otlar komgan Suvlar sim-sim faqirfel. Òollar soya otgan yolda Senday titrab borar yel. Kotarolmas omganini Òoklar. Bu bog qarovsiz. Bilmas nima bolganini Sevgi yashar yalovsiz. Garchi jonda ming qiynoqda Buralar besas faryod: Olim yaqin. Bu chorboqda Koch-koron ortar hayot. Chol daraxtlar shabodada Shovullamaydi keskin... Men sen haqda sozlab bersam Òinglar. Bog juda esli. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 138 * * * Gulchehraning qoli gul. Shippak tikdi oziga. Rangli kartondan. Biram bejirim. Gullari ham bor. Onasi negadir yigladi. Gulchehraning baribir quvonchi olam: endi opasining maktabdan kelishini kutib otirmaydi ozi ketaveradi maktabga Gulchehra. Opasini ozi keyaversin osha eski kalishni. Bir ozi kiysin. Gulchehraning shipagi bor. Chopib ketdi Gulchehra yollardan. Gulchehraning shippagi bor! Biram bejirim. Biram yarashiq. Gullari ham antiqa! Atrofda esa bahor! Bulutlar yugurib kelar toglardan. Chaqmoqlar chaqadi. Yomgir shovullar. Gulchehra yuray desa, quruq joy yoq olamda. Yollar xalqob... Gulchehraning bejirim shipagi ivib qoldi. Gulchehraning chiroyli shipagi yirtilib qoldi. Gulchehraning rangli shipagi uzilib qoldi. Yol chetida qunishib toxtadi Gulchehra: maktabga boray desa, bolalar kuladi yalangoyoq deb, uyga qaytay desa, yiglaydi onasi. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 139 á ERÒAKGA IQÒIBOS Odam, buyur! Bajo etgum Ne istasang dunyoda!.. Men baliqni ozod qildim Va tashladim daryoga. Buyur!.. Yana jilpangladi Qarmoq uchida baliq. Yana uni suvga otdim Mangu hurlik ber, xoliq! Buyur!.. Oltin bolmay olgur, Yana qarmoqqa bandi... Jonvorga boz hurlik berdim Ertak hamisha tanti. Ammo baliq faryod urdi, Gami sigmay dunyoga: Qarmogiga ilinmanglar, Yana tashlar daryoga!.. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 140 * * * Men azobdaman, senga aytsam... Qolimdan hech narsa kelmaydi. Qolim kalta. Shu qadar kaltaki, korganlarimni yozay desam, qogozga yetmaydi. Qogoz bilan kongil orasida esa, beorlar yaratgan zoravonlik va men joni shirinning qorquvi bordir. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 141 á * * * Kunlarda yoq ozor. Hol muvozanat: Na-da malomat bor, Na-da adovat. Òanda tiniq orom Zilol ruh fasli. Vaqt, endi yoq armon, Òaslimman, taslim. Insonlik bahrida Òugadi rozim. Qoldi soz tangriga Aytguvchi sozim. Chaqmoqlarga uchrab Yonmagandayman; Hozir dunyo ichra Qolmagandayman. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 142 UNDOV SOZLARGA BOGDA YOZILGAN SHARHLAR O!.. daraxt barg ochibdi. Vuy!.. bog gulga komilgan. Uh!.. nimalar qilayapti bu Ayamajuz? Voy-buy!.. hosilning kopligini! Bay-bay!.. bog tola meva. Òokilib yotibdi. Iye!.. bir barg sargaydi. Oh!.. xazonrez. Uf!.. buncha gamgin bu imillagan yomgir? Uh!.. yaydoq shoxlarni oralab, bir zarra qor uchib otdi... Demak, tugadi undov sozlar. Endi bahorgacha bosiq suhbatdir... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 143 á BAXSHIYONA * * * Elbek baxshi shogirdi Elomonga: Dunyoga aytadiga- ningni aytgin, dimogingni chog qilib, koksingni tog qilib, eson-omon qaytgin, deb dombirasini qoliga tutqazib, safarga jonatgan edi. Ana endi Elomon qaytdi. Elbek baxshi shogirdining qolidan ushlab, konglini xushlab: Dunyoga nimalarni aytding, o, bolam, deb sorab, Elomon javob berib tur- gan joyi ekan: Maysaga ezmayman, deb aytdim, Daraxtga kesmayman, deb aytdim. Òuprogimga, sen deb olsam, Ogriqni sezmayman, deb aytdim. Ayolga suyaman, deb aytdim, Ishqingda kuyaman, deb aytdim. Sening bosgan izlaringga Boshimni qoyaman, deb aytdim. Sahroga tog bolasan, deb aytdim. Kechaga oq bolasan, deb aytdim. Shaytonga, ayolni sevsang Imonday pok bolasan, deb aytdim. Qushlarga otmayman, deb aytdim, Yorimga sotmayman, deb aytdim. Haq aytsam otda kuymayman, Suvlarga botmayman, deb aytdim. Chinorlarga xassan, dedim, Osmonlarga pastsan, dedim, Yulduzlarni qolda tutib, Òutganim yoq mastsan, dedim. Òog ustiga chiqdim maston, Koz oldimda Ozbekiston. Yiglayverdim, yiglayverdim, Dedim: iloyo, bol omon. Koz yoshga arzir sen, dedim www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 144 Quvonchga arzir sen, dedim, Bu boshim dunyoga arzir, Shu boshga arzir sen, dedim, Qoshigim tarzi sen, dedim, Yuragim magzi sen, dedim, Otamdan meros qolgansan, Bolamdan qarzim sen, dedim. Elomon yana kop aytdi, emranib turib xob aytdi, joshib aytdi, shoir-da, bazan qoshib aytdi. Shunda Elbek baxshi: O, bolam! O, shoirlikda men yetmagan nolam, baxshi bolib toliqib qolibsan, ilhom deganiga yoliqib qolibsan, endi senga oxirgi nasihatim shudir, deb koksida qozgalgan yelga soqoli pirillab, ovozi chaqmoqday gurillab, bir soz deb turgan ekan: Ustozim deganing sherfurush chiqsa, Suyganim deganing erfurush chiqsa, Podshohim deganing elfurush chiqsa, Chidagin, bolam-a, chidagin, Dardlaring taningga joylansin. Chidagin, bolam-a, chidagin, Ohlaring qoshiqqa aylansin! Chin qolib, yolgonlar topsa marhamat, Yaxshimas, yomonlar topsa marhamat, Aldamchi zamonlar topsa marhamat Chidagin, bolam-a, chidagin, Dardlaring taningga joylansin. Chidagin, bolam-a, chidagin, Ohlaring qoshiqqa aylansin! Amir ogri bolsa, qozi riyokor, Vazir shuhratparast, ogri ziyokor Va ular xalqingdan kulsalar beor Chidagin, bolam-a, chidagin, Dardlaring taningga joylansin. Chidagin, bolam-a, chidagin, Ohlaring qoshiqqa aylansin! www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 145 á Donolar qorani oppoq desalar, Shoirlar haromni shu pok desalar, Qorqsalar, dushmanni ortoq desalar Chidagin, bolam-a, chidagin, Dardlaring taningga joylansin. Chidagin, bolam-a, chidagin, Ohlaring qoshiqqa aylansin! Odamman deb tursa temirlar, toshlar, Desalar: dunyodan bitdi koz yoshlar. Òuglarning ustidan yursa molboshlar, Sen chida, bolam-ey, sen chida. Kuylagin toxtama bir nafas! Sen kuyla qilichning tigida Oshanda el-yurting chidamas! Bu qoshiqni aytib, Elbek baxshi quyoshga tik qaragan ekan, kozi yoshlanmabdi. 10 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 146 * * * Elbek baxshi bir kambagalning toyini gurullatib, necha kampir-qizlarning yuragini dirillatib ovuliga qaytib kela- yotgan edi, bir karvonga duch keldi. Karvonning atrofida necha otliqlar chopishib kelishyapti, tuyalarni yetaklagan shotirlar qoqilib kelishyapti. Osmonga mushaklar otilgan, tuyalarga atlas kimxoblar yopilgan, yosh-yalanglar boza ichib bokirishgan, bir-biriga doq urushgan, tuya ustidagi qizlar ularga lab burishgan, karvonboshining peshonasi tirishgan oldinda kelyapti. Elbek baxshi: Hov, karvonboshi, yol bolsin? deb soradi, karvonboshining oldini oradi. Yoldan qoch, bachchagar, kelin olib ketayapmiz, dedi karvonboshi. Elbek baxshining qulogiga yigi tovushi urildi. Sezdi uyi kuygan. Bu Oytumanning tovushi. Shunda: Ey, kambagallik qursin! Orzum ochilmay soladigan boldi, ozim hasratda oladigan boldim, deb bir soz aytib turgan ekan: Karvon kordim tuyalari bozlab borar, Nortuyada mening yorim muzlab borar. Menga bergan vadalari esdan chiqib, Ostonasi tillo yurtni izlab borar. Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor, Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor! Oytuman yor ketib borar karvon bilan, Ogrinma dil, mard qoladi armon bilan. Mol-dunyoning izmin tutib ketaversin, Men qolayin yurak degan sarbon bilan. Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor, Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor! www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 147 á Oytuman yor, tumandayin suzib ketding, Yuragimning qalasini buzib ketding. Parchalansam meni qoshiq yigishtirar, Sen qoshiqsiz qolding, gulim tozib ketding. Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor, Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor! Karvon yoli ketgunicha qizgaldoqzor, Yiglamagin, yiglagandan dunyo bezor. Kulib-kulib, quvnab-quvnab ketavergin, Gamga ozim xaridorman, ozim bozor. Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor, Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor! Qorli togdan naridadir ozga diyor, Ozga yurtda kelin bolib qolishing bor. Ozga yurtda oz yurtingni eslab turgin, Menga emas, tuprogingga bol intizor. Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor, Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor! Men-chi? Menga goh shodlik, goh alam tolar, Har satrimga kulgum tolar, nolam tolar. Bu olam-ku, manim dilim yarim etdi, Yarmi bilan kuylasam ham olam tolar. Peshonangning yozdigidan ayrilma, yor, Jonim chiqar qoshiq aytsam qayrilma, yor! www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 148 * * * U payt shoir elma-el, yurtma-yurt yurib goh dili suyganni, goh dili kuyganni tinglar ekan. Shoir oh tortsa, el oh tortib, shoir kulsa, el kular ekan. Elbek baxshi ham el kezib yurib, odamlarning dardini sezib yurib, bir ovul ustidan chiqdi. Qaradi, bir ayol qim- tinib, xayol surib, toshlarga turtinib soyga, suvga enayapti. Òanidi Oytuman. Oytumanning kozi ham unga tushdi. Ga- pirmoqqa til qayda? ikkovi ikki joyda serrayib turibdi. Shunda ularning sel-selbor yiglayotgan kozlari shunday gaplashishgan ekan: OYÒUMAN: Yaproqlar soladi baxtsizman, Olovlar sonadi baxtsizman. Yolingga intizor kozimni Òuproqlar kommadi baxtsizman Ammo sen baxtiyor bolgin, hamisha! ELBEK BAXSHI: Axir, bir ochilish baxti bor, Boshoqday yanchilish baxti bor, Soginchdan xazonday tokilib, Koz yoshday sochilish baxti bor Men shunday baxtiyor bolay, hamisha! OYÒUMAN: Kun otmay, shom keldi baxtsizman, Ufqdan qon keldi baxtsizman, Nechun bu yuragim qiynalar, Ot minib, jon keldi baxtsizman Ammo sen baxtiyor bolgin, hamisha! www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 149 á ELBEK BAXSHI: Shom chogi yulduzlik baxti bor, Soginchda yolgizlik baxti bor, Hasratda qoshigim gulladi, Shu gulga ildizlik baxti bor Men shunday baxtiyor bolay, hamisha! OYÒUMAN: Dilimda nolam bor baxtsizman! Jigamda lolam bor baxtsizman! Qosh beshik tebranar yonimda, Egizak bolam bor baxtsizman Ammo sen baxtiyor bolgin, hamisha! ELBEK BAXSHI: Yurakni tinglamoq baxti bor, Qayguni ilgamoq baxti bor, Kechani shor boshga yopinib, Korinmay yiglamoq baxti bor Men shunday baxtiyor bolay, hamisha! OYÒUMAN: Yolimdan tayrindim baxtsizman, Qanotim qayrildi baxtsizman. Kechalar boshimga yogilsin, Men sendan ayrildim baxtsizman Ammo sen baxtiyor bolgin, hamisha! ELBEK BAXSHI: Yiglama, armonning baxti bor, Oytuman, hijronning baxti bor. Ishqsizga omonlik baxt bolsa, Ishq ichra qurbonning baxti bor Men shunday baxtiyor bolay, hamisha! www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 150 OYÒUMAN: Armonning gullari sap-sariq, Sariqqa toldi-ya, bu borliq, Men qancha baxtqaro bolsam, ayt, Gussadan bolasan sen forig. Men qancha baxtqaro bolay, ayt! ELBEK BAXSHI: Boshingga shol romol tashlaysan, Bekorga kozingni yoshlaysan. Men qancha baxtiyor bolsam, ayt, Sen meni unutib yashaysan, Men qancha baxtiyor bolay, ayt! Ular shu alfozda qancha turishganini bilishmadi. Avval Elbek baxshi oziga keldi. Qarasa, kozlari dardlashib toymaydiganday. Shunda ozini tutib olib, koz yoshini yutib olib, Oytumanga gap qotdi: E, egachim, bunday qarasam, kelbating ovulimizdagi Davlatbiyning qiziga mengzaydi. Shu yerlarga bir qizi kelin bolib tushgan deb eshitaman. Shu sen emasmisan?, dedi. Oytuman bir yutinib, ming bir tutilib: Davlatbiyning shu qizi men bolaman, dedi. Borsam, el-u yurtingga nima deyin? dedi Elbek baxshi. Salom deng, dedi Oytuman. Yana nima deyin, deb soradi Elbek baxshi. Salom deng, dedi Oytuman. Xush qol bolmasa, egachim, deb Elbek baxshi otiga qamchi tortdi. Yaxshi boring, ogam, deb Oytuman soy boyida toshday qotdi... Birodarlar, Elbekning ketishini-yu Oytumanning qoli- shini aytishga kuchim yetmaydi. Mening ham bitta jonim bor- da... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 151 á * * * Qorabotir yurtning erkasi, joralarning serkasi edi. Boy edi, yegani gosht-u moy edi. Alp edi, lekin nozik qalb edi. Erta-yu kech joralariga bazm berar, ammo buni hech kimning yuziga solmas: Dostlarimdan nonim tugul, jonimni ham ayamayman, der edi. Oqbotir uning jorasi edi. Joralari ichida eng gorasi edi. Uni yaxshi kunda eslashmasa ham, yomon kunda yoqlashardi. Yoqlashmasa ham bolardi, chunki birovning boshiga gam tushsa, u bir zumda yetib kelardi. Kunlardan bir kuni yurtni yov bosdi. Ne-ne yigitlar ayovsiz urushda jon berdilar. Qorabotir bilan Oqbotir otisha- otisha, chopisha-chopisha bir choqqiga chiqdilar. Dushman chor atrofni orab oldi. Ana endi ikkovlari bir katta tosh orqasida, ganimlarni poylab yotib, shunday suhbat qurdilar: OQBOÒIR: Chopa-chopa otlar quladi, Jang-jadalda sindi qilichlar. Dost, sen omon qolasan hali, Meni yovga topshirsang agar! QORABOÒIR: Kozlarimga quyosh korinmas. Raqibimiz zor ekan ayon. Dostim, senga fido bolay, bas, Sen uchun men topshirayin jon. OQBOÒIR: Òort tarafda ganim lashkari, Ming yaradan qon oqur tanda. Dost, sen eding konglim rahbari, Meni bogla, topshir dushmanga. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 152 QORABOÒIR: Òepamizda tanho samovat, Poyimizda shu bir parcha yer. Dost, iloyo, bolgin salomat, Bogla meni, yov qoliga ber. OQBOÒIR: Agar olsam, mendan ne qolur? Bulutday oq, chiroyli tulpor. Uni minsin bir yigit yovqur... Qolim bogla, dosti vafodor. QORABOÒIR: Suruv-suruv qoylar qoladi, Uyur-uyur otlar yaylovda... Dost, notanti sanama meni, Qolim bogla, topshirgin yovga. OQBOÒIR: Olsam kuyar faqat volidam Qarilikda yolgizlik yomon... Dost, qolimni boglagin mahkam, Men olayin, sen qolgin omon. QORABOÒIR: Aza ochar men olsam bir xalq, Kok kiyadi ne-ne boyonlar. Yoq, sen hayot quchogida balq, Mayli, meni chaqsin chayonlar. OQBOÒIR: Sening qosh-qosh xotinlaring bor, Olsang, botar qayguga olam. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 153 á Menga nasib qilmadi ishq, yor... Dost, qolimni boglagin mahkam... QORABOÒIR: Ulug elning men korar kozi, Ham farzandman, ham unga ota... Mayli, olay, senga chin sozim, Dushman solsin boynimga bolta. Oqbotir Qorabotirga yalindi, oyoqlariga yiqildi. Ikkovlari uzoq tortishdilar. Oxiri Qorabotir kondi. Oqbotirning qolini boglab, yov qoshiga haydab keldi. Yov saxiy ekan Qorabotirga inomlar berdi, yov tanti ekan Oqbotirni ham ozod qildi. Shunda Oqbotir bir soz dedi: Ozod qilding dostimni, ganim, Ammo, menga kerakmas ezoz. Jonsiz qoldi baribir tanim, Meni oldiringlar, iltimos! Bu dunyoda boshim kotarib, Òirik yurmoqligim qolmadi. Dost jonini qoldi qutqarib, Mening bilan ola olmadi. Dost dost uchun jondan kechmasa, Dost dost bilan bormasa dorga. Dost dost uchun ogu ichmasa, Quyosh qaro tortmasmu ordan. Umr korsin dostim ming yillar! Hayot nedir menday faqirga? Yellar, bering yurtimga xabar: Suyanmasin Qorabotirga. Oqbotir murodiga yetolmadi. Yov Qorabotirni oldirdi. U zamonlarda yov ham mard bolgan ekan. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 154 * * * Shunday qilib, birodarlar, Alpomish Qalmoqdan qayt- madi. Qaldirgochoyim tuya boqib turib, kozidan yoshi oqib yurib, bir soz deb turgan ekan: Sahar chogi mizgigandim, bir tush kordim, Bir choh kordim, choh tubinda bir qush kordim, Qanotlari singan qushning suratinda, Oga, sizni noxush kordim, noxush kordim. Yorni izlab Qalmoq sari uchgan, ogam, Nodon ogam, zindonlarga tushgan, ogam, On ming uyli eling madad bera olmas, Sog bormisan, zax tuproqni quchgan ogam. Qorajoning qora kunlar boshidadir, Mushfiq singling Boysun tog-u toshidadir. Shorlik Barchin Yodgoringni quchib yiglar, Sarqamishning choli qonli yoshidadir. Oga, endi Qongirotga dunyo torma, Ganim uchun toy-tomosha, bizga dorma? Hech bir el-yurt erlaridan ayrilmasin, Sabr bitdi, Boychiborni, oga, chorla Òuya boqdim, tovonlarim gijja tikan, Sen kelmasang Asqar tog ham chokadigan. Sabr bitdi, Boychiborni, oga, chorla! Har bir elga bir er yigit kerak ekan! Ana endi, Qaldirgochoyim bu sozni aytdi. Alpomish choh tubida yotib, singlisining nolasini eshitdi, yovni yengib Boysun-Qongirotga qaytdi. O, birodarlarim-a, Fozil shoirga yetish kop qiyin, hamma bilganini aytadi-da... Men ham bilganimni aytdim. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 155 á * * * Elbek baxshidan Chiroyli nima?, deb soraganlarida, shunday debdi: Osmonda yulduzlar chiroyli, Dunyoda kunduzlar chiroyli, Òoylarda kulganlar chiroyli, Vaqtida olganlar chiroyli, Bahor seli bilan chiroyli. Yigit eli bilan chiroyli, Dehqon dala bilan chiroyli, Ayol bola bilan chiroyli. Elbek baxshidan Yomon nima?, deb soraganlarida, shunday debdi: Yulduzi yoq osmon yomon, Kunduzi yoq jahon yomon. Òoylarda yiglagan yomon, Vaqtida olmagan yomon. Bahorsiz kelgan sel yomon, Botirsiz qolgan el yomon. Dalasiz dehqonlar yomon, Bolasiz armonlar yomon. Elbek baxshidan Nima yiglatadi?, deb soraganlarida, shunday debdi: Osmonsiz yulduz yiglatar, Jahonsiz kunduz yiglatar, Bolmagan toylar yiglatar, Bemahal olgan yiglatar. Òiramohda mard yiglatar, Elsiz qolgan mard yiglatar. Dehqonsiz dala yiglatar, Enasiz bola yiglatar. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 156 Elbek baxshidan Nima eng chiroyli?, Nima eng yomon?, Nima eng kop yiglatar?, deb soraganlarida shunday debdi: Eng chiroyli jasoratdir, Eng yomoni xiyonatdir. Jon chiqquncha yiglayvering, Oldirsalar diyonati. Elbek baxshiga yana kop savollar berdilar, u davrada- gi yigitlarga qarab: Hamma savolga javob ozlaring, dedi- da, etagini qoqib, otovdan chiqib ketdi. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 157 á * * * Hech kim yovga bosh egmadi. Bu elning shoirini topinglar, dedi shunda ong qol vazir. Ot choptirib, bir jang maydonida yarador yotgan Elbek baxshini topib keldilar. Bizni maqta!, dedi chap qol vazir. Baxshi eshitmaganga oldi. Bizni maqta!, dedi ong qol vazir. Baxshi gum-gurs turaverdi. Bizni maqta! dedi podshoi azim. Podshoh bolsang, ozingga, dedi shunda baxshi bir tolgonib, shoiring bolsa olib kel, gaplashsam shoiring bilan gaplashaman. Bir shoirni olib keldilar. Elbek baxshi javob berishga hozirlanib, haligi shoir bizni maqta! deb turgan joyi: Elbek baxshi, bu dunyoning otarin ayt, Bu dunyoga umr kelib-ketarin ayt, Manov bizning pahlavonlar kokrak kerib Maydon kirsa, falakni ham yiqarin ayt. Men korganman osmonlarning tinigini, Òoshlar tegdi, terib oldim sinigini. Beshikdagi godaklarga tig sanchdilar, Shunda bildim mardlaringning qiligini. Òogday bolib turgan odam navkarboshi, Olchab korgin Yer-osmonni bosar toshi. Elbek baxshi, maqtayvergin, kam bolmaysan, Mardning shunday boladimi koz-u qoshi? Nodon shoir, bugdoy deysan tariqniyam, Korgim axir, bu saroydan nariniyam. Navkarboshing ortdan kelib pichoq sanchar, Òogri kelsa yengolmaydi ariniyam. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 158 Elbek baxshi, tilginangni tiyib soyla, Yetti emas, yuz olchab, bir qiyib soyla. Manov turgan xazinachi nomdor odam, Mol-dunyoning qulfi shunda suyib soyla. Baxshi deding baxshi ruhi osmondadir, Kolmakka jo bolganim shu zamondadir. Nomdor odam kozlarini olib qochdi, Uning asli hovli-joyi zindondadir. Elbek baxshi, unga emas, menga gapir, Sabil bolib qolmagandir joning, axir. Maqtovini keltiraver, ahmoq bolma, Chap qol vazir yomon emas bola faqir. Sen nimani bilasan ham gapdan boshqa, Chap qol vazir yolni bilmas chapdan boshqa. Saroydagi ayollarning bari bir-bir Sel bolishib suykalishar shul qum-toshga. Elbek baxshi, boshing ketar bilmaysan-a, Bu dunyoni nazaringga ilmaysan-a, Ana turgan ong qol vazir dono odam, Xizmatlarin suyib emas, joshib sana. Bir chog edim, yov qoshida ketdim yonib, Och olarim bor ekan-ku, qonib-qonib. Bu donishmand podshohingning tegrasida Aylanadi, yeng ichiga pichoq solib. Elbek baxshi, bolma buncha shirinzabon, Òillaringdan aylanayin, holing yomon. Òorda turgan podshohimiz hech bolmasa, Shuni maqta, qolarsan-ku, eson-omon. Meni qoygin, menga taqdir toshdir azal, Ammo dunyo togri sozga ochdir azal. Shohing kimdir? Qorqoq, xoin, xiyonatkor, Buzuqlarning davrasiga boshdir azal. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 159 á Mard ekansan, ammo feling azob tugar, Podshohimiz har bir sozni dilga tugar. Gazablanib lashkariga kesgin desa, Elbek baxshi, eling tugar, yurting tugar. Haq gap uchun har bir ishga konadi el, Òogri sozdan kopayadi, toladi el. Dordan qorqib, yolgon aytib turganim yoq, Shoirlari yolgon aytsa, oladi el. Ana endi, yovning shoiri oh urib, peshonasiga mushtladi. Men ham shunday aytishuvlarning oshigiman-da, mana necha yildirki, surishtiraman, bu aytishuv nima bilan tugadi? Elbek baxshining holi ne kechdi? Anigini bilay deb, ganim shoir elatining daragini sorab, surishtirdim, tarixni kavlashtirdim, ammo hech natija chiqmadi. Aytishuvdan yigirma, ottiz yil otgach, bu xalq osmonga chiqqanmi, yerga kirganmi, ishqilib izsiz goyib bolgan. Shunda shorlik shoirning oh urgani manisiga yetganday boldim... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 160 * * * Alpomish Qalmoqqa ketadigan boldi. Barchinning boyida uch oylik gumonasi bor edi. Barchin Alpomishning ketarini bilib, qimtinib, uyalib, keragiga suyanib, bir soz deb turgan ekan: Yollarda kop mening gumonim, Ketarsan ichimda figonim, Olti oy otgan song kelmasang, Bolangga ne deyin, sultonim? Seni zor kutarman dilpora, Hijronda oshiqlar bechora, Aytib ket, sultonim, farzanding Qay sozni eshitsin ilk bora? Ostingda oynaydi Boychibor, Kozimda yoshlarim shashqator. Otalik gapingni aytib ket, Bolangni nima deb suyay, yor? Bolangni koksimga tutganda, Godagim oq sutni yutganda, Nelarni shivirlay bolangga, Jonimni oromlar titganda. Ogirdir, yor, sensiz pallalar, Mudrasa kechasi dalalar. Beshikda tamshangan bolangga, Aytayin qanaqa allalar? Alpomish Barchinning sochini silab, eson-omonlik tilab, tasalli berib, sozlarni avaylab terib turgan joyi: Qolingga tutganda bolamni, Barchinim oylagin olamni. Ajdodlar ruhini tavob qil, Yashirma quvonch-u nolangni. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 161 á Olamda kop erur ibora, Bir soz bor ogriqdan iborat. U Vatan! Barchinim, u Vatan! Bolamga, Vatan de ilk bora. Sozlagin eng yuksak tilakdan, Botaday bozlagin yurakdan. Vatan de... Bolamning qoniga Oqiblar kirsin u yurakdan. Aqling hech bolmasin faromush, Bolamni qil yaxshi parvarish. Barchinim, bolamga yana ayt, Otasi Alpomish!... Alpomish! Yeldayin, seldayin bul hayot, Safardan qaytmasam umrbod, Barchinim, allaga qoshib ayt, Elining otidir Qongirot. Oy chiqsa boladi oydin de, Lochinday qanoting yoygin, de. Barchinim, suyganda suyib ayt, Òugilgan tuproging Boysun, de. Xasdayin chollarda uchib ayt, Zamondan zamonga kochib ayt. Bolamning taniga joylansin, Quchib ayt, quchib ayt, quchib ayt! Boylikka bolma de xaridor, Boylikdan balandda el-yurt bor. Ayt, yovni qaqshatgan alp bolsin, Ayt, bolsin yurtiga xizmatkor. Barchinim, farzandim sher bolsin, Yurtiga suyanchiq er bolsin. Vatanni diliga jo aylab, Baxshilar tilida sher bolsin. O birodarlar, Barchin esli xotin edi! Farzand kor- ganida bolasiga nimalar degan, bilmayman, ammo biz tomonlarda baxshilar Alpomishning ogli Yodgor haqida ham doston aytishadi... 11 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 162 * * * Birodarlar, ana endi Elbek baxshi Asqar togining boshida otiribdi. Atrofga qarayapti: bir tomon Sayxun, bir tomon Jayxun, bir taraf kol, bir taraf chol. Ana Samarqand-u Bu- xoro, undan nari Xorazm, shundoq togrida Surxoni azim... Baxshining dili toliqib, ichida doston tokilib kelayapti. Òilida qoshiqlar tuzilyapti, qoli dombiraga chozilyapti... Shu alfozda kozlari suzilib, kongli buzilib turgan edi. Hor- mang, baxshi bobo, degan tovush qulogiga urildi. Baxshi burilib qarasa, Oqbotir bilan Qorabotir otlarini yetaklab, daradan chiqib kelishyapti. Endi bir qoshiq aytib berasiz, deb kulib kelishyapti. Nimadan aytayin?, deb soradi Elbek baxshi ovozi titranib. Bolar elning farzandi qanday boladi-yu, shorlik elning farzandi qanday boladi shundan ayting, deyishdi botirlar. Ozi qoshiq ham baxshining yuragidan orlab, bogziga yetgan edi dombirasini oldi-da, aytib yubordi: Har kim oz elida bekdir, toradir, Oz elida bek bolmagan oladir. Bolar elning farzandlari, botirlar, Kozin oyib olishsa ham koradir. Mard dunyoga kelgan tuproq zor bolar, Nomard oyoq bosgan zamin shor bolar. Shorlik elning farzandlari, botirlar, Ikki kozi ochiq turib kor bolar. Har kim oz elida davron suradir, Mardlar elin togri yolga buradir. Bolar elning farzandlari, botirlar, Oyoqlarin kesishsa ham yuradir. Yomon togri sozda mudom xun korar, Òushlarida el ogzida mum korar. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 163 á Shorlik elning farzandlari, botirlar, Yurtin eshakdayin minib kun korar. Shoirlar sherlarin yuksak taxt deydi, Lof urmagin, aytgin mudom naqd deydi. Bolar elning farzandlari, botirlar, Òilin kesib tashlashsa ham haq deydi. Yurak kerak doim haqni demoqqa, Dilim yondi isi tegdi dimoqqa. Shorlik elning farzandlari, botirlar, Ogiz ochar faqat ovqat yemoqqa. Kuysin dunyo! mudom otga tashlaydi, Asl erlar otda chogday yashaydi. Bolar elning farzandlari, botirlar, Dushman ming bor oldirsa ham yashaydi. Garib dunyo tasodifga toladir, Òasodifga garib boshlar konadir. Shorlik elning farzandlari, botirlar, Ozi bilmay tiriklikda oladir. Kuysin dunyo gamin haddan oshirar, Gamni sochib, shodligini yashirar. Bolar elning farzandlari, botirlar, Yo, xalqim..., deb jallodga jon topshirar. Garib dunyo gariblikda kop xordir, Ozi boqib bovligani agyordir. Shorlik elning farzandlari, botirlar, Elin soyib yemoqqa ham tayyordir. Gap kelganda gap qilichday jaranglar, Otkir sozdan achishdimi yaranglar? Ena elim farzandlari botirlar, Òogdan turib endi yurtga qaranglar... Elbek baxshi bu sozlarni aytyapti, botirlar togdan turib pastga qarayapti... Kim bilsin nimani korishyapti? Bu dunyodan hamma istaganini korib otadi, degan ekan yaxshilar! www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 164 * * * Elbek baxshi farzandlarini tegrasiga otqazib, hech qachon eslaringdan chiqarmanglar, deb tayinlab, har zamon-har zamonda shunday qoshiq aytar ekan: Daryoday ozod oqqin, Oydayin erkin boqqin, Shamollarday ozod kez Qoyalarga suyanma. Yelkangdan bosib olam Òor kelsa yorug olam. Qoyalarga suyanma, Elingga suyan, bolam! Xas kabi qaltirama, Otgan yelning qoshida. Daraxt bol, saratonda Qolganlarning boshida. Òiriklarga odil bol, Marhumlarni unutma. Bu yurt seniki, bolam, Òalatma har xil itga. Kor bolma, dunyoga boq, Boshdan adogigacha. Odamlarni qoshiq qil, Qolin qadogicha. Qarga qoshida qarga Bolib sayrama, bolam. Bulbulsan, bulbullarday Jon ortar, bolsin nolang. Kulging kelmasa kulma, Uyalma koz yoshidan. Peshonang qattiq bolsin Asqar togning toshidan. Gamni ozingga qoldir, Elingga bergin shonni. Elingni hech qiynama, www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 165 á Qiynagin shirin jonni. Òoshdaymas, togday bolgin, Qoyangda qush uygonsin. Eling senga qoqilmasin, Eling senga suyansin. Olar bolsang, pul deb olma Nomard bolib ketarsan. Olar bolsang, ishq deb olgin Jomard bolib ketarsan, Olar bolsang, mansab dema Òuban tushib olarsan, Olar bolsang, dil deb olgin, Baland uchib olarsan, Olar bolsang, qochib olma, Jangda qurbon bol, bolam! Yov poyida jon bermagin, Mudom osmon bol, bolam! Yashashga ham, olimga ham, Yigit uchun sabab kop Bir yashash bor, bir olim bor Barchasidan, bolam, xop: Umring uzun bolsin, ammo Rost gap chogidir bu dam Eling uchun, bolam, yasha, Eling uchun ol, bolam. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 166 * * * Shoir nima qiladi? Botirga madad, hurkakka dalda beradi. Qadim zamonlarda Elbek baxshi ham juratsiz yigitlarga mana shunday dalda berar ekan: Rangi bozday, Òitrab turgan er yigit, Bir qadam qoy, Botir bolib ketarsan. Qochmay turib, Avval yonga boqqin tik, Bir qadam qoy, Golib kulib ketarsan, Alp bolmadim Deb hech chekmagin alam, Intilganga Olgin deydi bu olam. Bir qadam qoy, Botir bolib ketarsan Qorqoqlikdan Mardlikkacha bir qadam. Yonayotgan Bolam, kozingga chogdir, Juratsizlik, Yigit qatliga oqdir. Qorqoqlikdan Jasurlikka bir qadam, Jasurlikka Sotqinlikdan yol yoqdir. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 167 á * * * Otamning enasi Guldona momoning allasi deb Elbek baxshi biz shogirdlariga shunday alla aytib bergich edi: Bu beshikning ichiga Yulduz qonganday boldi, El-yurtining kongliga Kunduz qongayday boldi Alla. Beshigining boshiga Falak kelib egildi, Enasining tiliga Yurak kelib egildi Alla. Qirq farishta soginib, Xumordayin egildi, Davomchim deb bobosi Chinordayin egildi Alla. Otasi: gung dunyoda Rubobim, deb egildi. Barcha mushkul savolga Javobim, deb egildi Alla. Momosi: Atir boyli Madanim, deb egildi, Vatan ichida gozal Vatanim deb egildi Alla. Vatan ham suyib-suyib, Polvonim, deb egildi, www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 168 Menga tushar toshlarga Qalqonim, deb egildi Alla. Enamning enasi Hayitgul momomning allasi deb Elbek baxshi mana bunday qoshiq aytgich edi: Bola yorgaklash savob, Òangrim, deb qildim tavob Allayo, alla. Oy moralar eshikda, Òangrim uxlar beshikda Allayo, alla. Yulduzday sonmas bolgin, Eldayin olmas bolgin Allayo, alla. Yiglasam yoshimda tur, Vatanday boshimda tur Allayo, alla. Olloh yolgiz, yurt yolgiz, Ona bergan sut yolgiz Allayo, alla. Òurfa-turfadir olam, Sen ham yolgizsan: bolam Allayo, alla. Bu qoshiqlardan hammaning kongli toliqib turganda, bir kuni narigi otovdan Elbek baxshining kelini Gulsum- ning allasi eshitilib qoldi: Dombiraning tori bol, Naqshi bolmagin, bolam, Dombirani yerga qoy Baxshi bomagin, bolam, Alla-yo. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 169 á Baxshi bolsang el ichra Zoring boladi, bolam. Elning yaxshi-yomoni Oring boladi, bolam Alla-yo. Baxshi bolsang el ichra Noming boladi, bolam. Noming zaqqumga tola Joming boladi, bolam Alla-yo. Baxshi bolsang soz ichra Koring boladi, bolam, Aytganing har yolgon soz Doring boladi, bolam, Alla-yo. Bir butun-u, ming-u bir Kaming boladi, bolam, Òangrim yaratgan dunyo Gaming boladi, bolam Alla-yo. Gulsum yosh-da, dedi kelinining allasini eshitib Elbek baxshi, bu dunyoni bitta deb oylaydi... Har kim- ning oz dunyosi borligini qayerdan bilsin?... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 170 * * * Boysun jami toqson olti urug elning bozori bolgan payti, deb naql aytardi Elbek baxshi, Doniyor shoir Gazaning belida bozor qilib qaytayotgan bir otliq xalqqa duch kelibdi. Salom berib otayotganda, bir qiz unga kulibgina nazar tashlaganini sezib qolibdi. Shoir ham unga kozi tushibdi. Òushibdi-yu jon-u jahoni yonib, ketayotgan yolidan tonib, taqdirning oldida engashib, haligi otliqlarga ergashib ketaveribdi. Òoxtasa, haligi qiz yana bir qarar ekan, Doniyor ashula aytib, izillab yana ergashishga tushar ekan. Osha ashulasi mana bu turur... Elbek dumbrani Yurak yigladida chertib, mana bu qoshiqni aytib berar edi: Yuraklarimni toldirding, Dombiramni chaldirding. Boqma deyman-a, singiljon, Jonni azobga qoldirding. Oysiz-a tunlar qarodir, Kun kelsa, tunlar poradir, Boqma deyman-a, singiljon, Boshim-a aylanib boradir. Saroton kelganga oxshadi, Òomoqlarim-a qorqshadi, Qarama deyman, singiljon-a, Boginlarim-a boshadi. Koksimni tovshim yoradi, Oshiqqa faryod choradir. Qarama deyman-a, juvonmarg-a, Jonim-a chiqib boradi. Kozlaring kulib qiyolar, Uyqashadi-ya ziyolar. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 171 á Qarama deyman-a, juvonmarg, Jogolib bormoqda dunyolar. Ortanib gapni uladim, Sozni-ya yurakka beladim, Qarama deyman, juvonmarg-a, Behishtlarga-ya quladim. Boglarimni-ya chol qilding, Qoshigimni mol qilding, Qarama deyman-a, juvonmarg, Dunyoni yoshga-ya kol qilding. Yolgonmas, chinlab boraman, Yurakni tinglab boraman. Qarama deyman, juvonmarg-a, Ortingdan yiglab-a boraman. Keyin nima boldi? deyman men. Doniyor shu ketganicha ketdi, deydi Elbek baxshi. Qaytmadi. Bechora... deyman men xorsinib. Unday dema, deydi Elbek baxshi. Eliga bir qoshiq qoldirgan odam bechora bolmaydi. Hammaga qaytmaydigan sevgi-yu qoladigan qoshiq nasib qilsin!.. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 172 * * * Qutboldi baxshi nor yurakli yigit bolgan ekan, der edi bizga Elbek baxshi otgan-ketgan shoirlardan gapirib, Odam quriganday Jondorbiyning qizini yaxshi korib, qiz bilan til biriktirib, olib qochishga jazm qilgan ekan. Bundan xabar topgan Jondorbiy yigitlari bilan Qoradarada shoirni ushlab, necha ming mushtlab, kozini oydirgan ekan, azob berib soydirgan ekan. Qutboldi olarida Jondorbiyning qizi Gulhusnini olisdan eslab, bunday qoshiq aytgan deyishadi: Oqar daryo, bilmaysan, Bolmas ado, bilmaysan! Òomchi yoshingni tokkin, Yondi dunyo, bilmaysan. Qara, shafaq qirmizi Kuygan jonimning izi. Osma siqsang, qon oqar: Men suyildim, boy qizi. Kiyganing atlas, kimxob, Kimxob ichida sarob. Nimaga, deb yiglama, Hech kim bermaydi javob. Oqar daryo, bilmaysan, Bolmas ado, bilmaysan! Òomchi yoshingni tokkin, Qoldi dunyo, bilmaysan. Qizarib oylar boqdi, Bogzimga pichoq botdi. Meni soydi boy otang, Òanimni jarga otdi. Chida taqdir oyniga, Aybin qoyma boyniga. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 173 á Dunyo ming soygan edi, Otang ham bir soydi-da. Oqar daryo, bilmaysan, Bolmas ado, bilmaysan! Òomchi yoshingni tokma Ketdi dunyo, bilmaysan. Biz, Elbek baxshining shogirdlari, soyilgan odam ham qoshiq aytadimi?, deganday hayron qoldik. Aytadi, dedi Elbek baxshi. Aytadi. Eng yaxshi qoshiqni soyilgan odam aytadi. Shu sabab, keyinchalik, yurakni ortab aytadigan shoirni uchratsak, ha, bu ham bir soyilgan ekan, deb qoyadigan boldik. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 174 * * * Elbek baxshi otini yeldirib, qoshiq aytib ketaverar edi. Yerga tushganini qaytarib olmas edi. Ozbekning yeri sherga tuysin, degan bolsa kerak-da... Bundan besh yuz ellik bir yil avval yilboshida xalqning hayiti haq gap bolsin deb, bir qoshiqni gaygaylab aytgan edi. Shu qoshiqni sher qadrlar dunyo qaytganda, aytib yurarsizlar, deb sizlarga aytib turganim: Shamoli sochim taragan, Òoglarga bulut qalagan; Uzun kunlarni soginib, Dilda bulbulday sayragan Bu dunyoning-a qurdoshi Qutli-ya bolsin Yilboshi! El-yurtning konglin xushlagan, Boychiborlari kishnagan, Necha Barchin suluvlar-a Jilovlarini ushlagan, Soginganlarning dildoshi, Qutli bolsin Yilboshi! Bobojonimdan yodgorim, Momojonimday gamkorim, Hayitida-ya oynasam, Dombiralari hamkorim, Otgan-ketganning yoldoshi, Qutli-ya bolsin Yilboshi! Qanoti yoqdir uchmagan, Yerda dimiqib qishlagan Ot-olanlarning qulogin Shamollar endi tishlagan... Òiriklikning jondoshi, Qutli-ya bolsin Yilboshi! www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 175 á Dala-dashtlarning koklami, Keldi hayitning korkami Qirlarda kongim chopadi, Yomgir toshiga burkanib. Òog-u tosh hutga toldi-ku, Qozonlar sutga toldi-ku! Arpa-bugdoylar kokardi, El-u yurt qutga toldi-ku! Dehqon otamning-a sirdoshi Keldimi dehqon Yilboshi! Hut oyi qizib otdima, Bahorni tuzib otdima? Yorimning isin anqitib, Konglimni buzib otdima? Shamollar izib keldima, Soginchning isi keldima? Yoqotganimni koray deb, Sevgini ozi keldima? Yoqotganlarning mungdoshi Keldingmi, singlim Yilboshi! Aylanadi charx davroni, Dunyoda yoqdir armonim! Oynab-kulinglar hayitda, Òoxtasin, umr karvoni! Dombra chalay uflatib, Ketar yollarni qulflatib. Jilovin uzdi kajraftor Bolmayapti-ya toxtatib... Kajraftor charx-a, sirdoshim, Qutli-ya bolsin Yilboshing! Otajonim yotgan qaro yer, Enajonim botgan qaro yer, Qanchalar lak-lak odamni Komiga tortgan qaro yer. Yor yuzida meng ham yer, Osmonlarga teng ham yer, www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 176 Òor ham yerdir, keng ham yer, Men yer, U yer, sen ham yer, Bori odam yerdir, yer... Zolim vaqt, yelkangni ber: Yiglashaylik-a, gamdoshim-a, Qutlug bolsin, Yilboshing! Kongil, dardni aytib qol, Yoshlaringni artib qol, Uch yuz oltmish tort kun gam, Bir kun gamdan ortib qol. Kam dunyo kamni unut, Quvnagin gamni unut. Bir kuningni baxtga ber, Kozdagi namni unut... Oqmay kozimdan yoshim-a, Òoyni boshla-ya, Yilboshi! www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 177 á * * * Bu qoshiqni Òurmamat baxshi Jonmurod jebachining qizi Hulkarni Quvvatboyvachcha bilan tanishib yurganda bir otirishda boyvachchaning koziga qarab, aytgan ekan: Qurgan uying chopkori-ya, boy bola, Òurqing hutning holqori-ya, boy bola, Isliq kozingni olgan-a, boy bola, Yulduzlarning Hulkari-ya, boy bola. Ovqat ye, ana, qoshiq-a, boy bola, Senga yarashmas yoshlik-a, boy bola. Osmonga qarab yurma-ya, boy bola, Ozim Hulkarga oshiq-a, boy bola. Òumogimning jigasi-ya, boy bola, Falaklarga tegasi-ya, boy bola. Hulkarga yetolmaysan-a, boy bola, Hulkarning bor egasi-ya, boy bola. Ovqat yeysan, tinmaysan, boy bola, Nima boldi bilmaysan-a, boy bola. Pulni sanab yuraver-a, boy bola, Sen kongilda unmaysan-a, boy bola. Sozlar sozga qalashar-a, boy bola, Dunyo bilan talashar-a, boy bola. Menday osmon yigitga-ya, boy bola, Hulkar asli yarashar-a, boy bola. Qoshiqni chozib oldim-a, boy bola, Ming dardda tozib qoldim-a, boy bola. Hulkarga yetolmaysan-a, boy bola, Uni men uzib oldim-a, boy bola. Bundan, adashmasam, on uch asrcha avval, Òurma- mat baxshidan, guringlashib Asqartogning belida otirgani- mizda, Shunday gap bolganmi? deb soradim. 12 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 178 Bilmadim, dedi Òurmamat baxshi kulimsirab. Song qotonda kuymalanib yurgan Hulkarboybichaga ishora qildi. Ana, momongdan sora. Qarib, esimda es qolmagan, dedi Hulkarboybicha savolimdan qiz boladay uyalib, Bol- sa, bolgandir... Baxshibobo boyvachchadan qorqma- ganmi?, dedim gapni chuvalatib. Nodon gaplarni gapirma, bolam! dedi boybicha kozimga tik qarab. Shoir faqat Xudodan qorqadi. Ahvollar yaxshimi, ozbekning shoirlari? Bular endi eski gaplar. Oqimasangiz ham, mayli. Òagin bir kori hol bolmasin, deyman-da!.. Bandasidan ham qorqadigan zamon kelsa, kelgandir... www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 179 á * * * Elbek baxshi Shomurod baxshidan kop gapirar edi. Bu undan qolgan meros deb, bizga aytgani-aytgan edi: Sochlaring sozima tormidi, Qomating qatlima dormidi; Bir ham qayrilib boqmaysan, Menga bu azob ham bormidi? Sozim-a keladi chozilib, Koz yoshday yurakdan tizilib. Kongling bilan, yor, ushlab qol, Dunyodan tushmayin uzilib. Kechasi uxlashga bormagan, Osmonda oymidi porlagan. Konglingning yolidan qolmagin Ozimman konglingni chorlagan. Boshimdan davroning yeladi, Yor desam shamoling keladi. Òoglardan balandroq boshimni, Soginching qorlarga beladi. Bu dunyo otari, otari, Yuragim chopadi kopkari. Dunyoning ichida yiqildim Dardingni bolmadi kotarib. Bu dunyo turguncha yor, desam, Sen bilan bu dunyo bor, desam. Bir boqsang bir umr behishtdir, Boqmasang boshimda dor, desam. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 180 Suhbatlar qurdim-u sogindim, Olisda yurdim-u sogindim. Mingsuluv, bu qanday soginchdir, Yoningda turdim-u sogindim. Rahmatlik Shomurod! der edi qoshiqni tugatib, Elbek baxshi allaqanday gurur bilan, umrini xotini Mingsuluvga qoshiq bagishlab otkazdi. Boshqa ishi yoq edimi? der edim men kulib. Yaxshi korar edi! der edi Elbek baxshi. Hammaga shunday yaxshi korish nasib etsin!. Mingsuluv ham yaxshi korar edimi?, deb sorar edim. Elbek bu savolni eshitmaganga olib, Shomurodni yoqlashga tushib ketardi: Ha, bechora Shomurod! Ha, shoirlarning sultoni!.. Ha, kuygan qul! Yongan qul!.. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 181 á * * * Xolmamat yasovul dombirani qoliga ushlamagan, baxshiman, deb birovning boshiga mushtlamagan odam. Ammo Xudoning shu tonka bandasi ham, Xonimgul che- chani yaxshi korib qolganida, qoshiq aytib yuborgan ekan. U qoshiq mana bu turur: Yor-yor desam, yor ketdi, Konglimdan bahor ketdi. Yorimning suygani bor, Kuyganim bekor ketdi. Senga ohim yetmasmi, Sensiz kunim otmasmi? Kozingga bir tikilsam, Jonim chiqib ketmasmi? Sen ertakdan ziyoda, Yetay qanday piyoda? Agar seni kormasam, Sigmagayman dunyoga. Xonimgul shu bechora ham dunyoga sigsin, deb, Xolmamatga erga tegib qoya qolgan ekan... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 182 * * * Qongirotda hamma shoir bolgan. Yuragi dardga tolgan odam sharillatib, sher aytib ketavergan... Usta Jonqobil Boymurodbiyga sakkiz keragali uy otov yasab berib yurganda, biyning Gulkelar degan qiziga kozi tushib, oshigi beqaror bolgan ekan. Otovni qizning ishqida mast bolib yasagan ekan. Otovni bitkazib qishloviga qaytgan keyin ham, Gulkelarni soginaveribdi. Dardga tolib, bir necha bor olib korgandan song, bir kun mana bu qoshiqni birdan aytib yuboribdi: Ishqing balodir, Gulkelar, Jonim olodir, Gulkelar. Esima tushsang, bu kongil Yiglab qalodir, Gulkelar. Gulkelar, gulgun kelar, Gul bilan tolgim kelar. Bu soginchning kechasida Kelmasa, olgum kelar. Anov togdir kokni tutgan, Gul kelar deb hutni kutgan. Boyqiz, sensiz yasholmayman, Meni ishqing yutgan, yutgan... Oy nur sochdi-yo, Gulkelar, Aqlim toshdi-yo, Gulkelar. Yodimga tushsang, tog oshib, Umrim qochdi-yo, Gulkelar. Kechasi toglar zim-ziyo, Boshimda aylanar dunyo. Yiglaganim tosh ham bildi, Òoshlar sendan yaxshimi yo? www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 183 á Òoshlar kul boldi, Gulkelar, Konglim gul boldi, Gulkelar, Bu holimdan xabaring yoq Qanday kun boldi, Gulkelar! Òog boshida yolgiz kiyik, Bori yolin otar qiyib. Òosh bolsang ham xabar olgin, Ado boldim kuyib-kuyib. Ohim tutundir, Gulkelar, Jonim kukundir, Gulkelar. Sen kelmasang bu dunyo yoq, Kelsang butundir, Gulkelar. Boymurodbiy bu qoshiqni eshitganda, safarda edi. Kelib, usta Jonqobil qurgan otovni kordi: sakkiz keragali uy dunyoni ichiga joylab turibdi. Qoshiqday uy bolibdi, dedi biy. Qizingni kongli bolsa, ayt, Jonqobil sovchilarini yuboraversin, dedi song xotiniga. Kop otmay toy boldi. Birodarlar, u zamonlarning biylari odamni kongli-yu ishiga qarab, qadrlar ekanlar... www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 184 * * * Bundan yetti yuz on sakkiz yil avval, Fargonaga kelganimizda, deb eslaydi Elbek baxshi. Mingqarchigay shoir bir fargonachi qizni yaxshi korib qoldi. Qaytishda, Boysun-Qongirotga yetguncha, on uch-kecha-yu kunduz shu qizning ishqida dunyoni yiglatib, tinmay qoshiq aytib bordi. Mana bu qoshiqdan esimda qolganlari.... Qorongu kechalarda Òopgan kunduzim, yor-a. Soginganda kozimdan Uchgan yulduzim, yor-a. Qismatning kochasidan Seni izladim, yor-a, Qachon kongildan kechdi Atir izlaring, yor-a? Bogdan shamolday otding, Òolgonib qoldim, yor-a. Sening nurli dardingga Cholgonib qoldim, yor-a. Oting aytsam, falakdan Sado qaytadi, yor-a. Sen kelsang, bu olamga Xudo qaytadi, yor-a! On sakkiz ming olamdan Kechgan bandaman, yor-a, Kelsang, hamma gamingni Yiglab aytaman, yor-a. Seni qoshiqqa solsam, Sozlar tizildi, yor-a, Yuragim tomchi yoshday Mendan uzildi, yor-a! www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 185 á Boglarga kuz keldimi, Falakda turna, yor-a? Meni kuzakka tashlab, Bahorda yurma, yor-a! Nasib bolsa, chorboglar Korkam boladi, yor-a. Sen kelgan kun bu dunyo Koklam boladi, yor-a. Hay, yor-a, Voy, yor-a, Bu jonim pora-pora! Hay, yor-a, Voy, yor-a, Yurak boldi ovora. Fargonachi qizga nima boldi? deb sorayman. Mingqarchigay qoshiq aytib yuraverdimi?. Mingqarchigay eldan ruxsat olib, Fargonaga qaytdi, deydi Elbek. Fargonaning dardi ichiga sigmagan shoirlarining hammasi shu Qarchigayning avlodi turur. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 186 QONGIROÒ AYOLLARINING QOSHIQLARIDAN 1 Oyyorug eshigidan sovchilarni kirgizmagan, uyining oldidan yigitlarni yurgizmagan qiz birov bilan ishi yoq, faqat oh urar ekan. Umr boyi erga tegmay otib, yigirma beshida omonatini Allohga topshirgan ekan. Elbek baxshi Oyyorugdan qolgan deb mana bu qoshiqni bazan aytib berar edi. Shamollar oqib yotar, alam yor. Eshikni qoqib yotar, alam yor, Hijron degan bir ilon, alam yor, Yurakni chaqib yotar, alam yor. Ilon zahrida solsam, alam yor, Sening ishqingda olsam, alam yor. Kozni yumar paytimda, alam yor, Diydoringni bir korsam, alam yor. Òerak uchida osmon, alam yor, Yulduzlar aytar doston, alam yor. Seni oylab yiglasam, alam yor, Bosh egib tinglar jahon, alam yor, Yuragimning yonishi, alam yor, Ayriliqdan tonishi, alam yor, Òunlar seni oylasam, alam yor, Olam ketar yorishib, alam yor. Xudoning ne korisan, alam yor, Bor jonimning borisan, alam yor Nomingni tutolmayman, alam yor, Sen birovning yorisan, alam yor. Bu qoshiqni eshitgach, biz uzoq jim otirar edik. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 187 á 2 Ayollarning biz eshitmagan qoshiqlari kop, der edi Elbek baxshi. Erkaklarning tiliga tushsa, qopol tortadi, deb bizga eshittirishmaydi. Biz hammamiz bobo shoirning gapiga qoshilar edik. Bir kun bir daryo boyida, tolning tagida soyalab yotganimda, bir qizgina kozi yoshlanib, dunyoni kormay, narigi qirgoqqa tumandagi oyday chiqib keldi. Qarasam, Olloyor yasovulning qizi Qarosoch. U daryoga qarabmi, dunyoga qarabmi, bir qoshiq aytdi... Ketmonchopti kemtigi, Yorim kelar entikib. Kulib chiqay yoliga, Olachadan ton tikib. Òogdan nari Sarqamish, Qamishning ishi yonish. Yorim seni kormasam, Aytgan sozlarim nolish. Otasan xumor etib, Ishqingda bedor etib. Duo bolib yozilay, Òaq meni tumor etib. Òerakzorning teragi, Oga, yoqmi keragim? Kelmasang, jonim olgin, Òolib boldi yuragim. Saratonning soyiman, Ming yulduzning oyiman. Siz uchun olib ketsam, Yor ketdi deb koyimang. Dunyo turar ovushib, Changga botdi kovushim, www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 188 Kelmang, deb aytay desam, Òitrab borar tovushim. Kozlaringga sur meni, Uying bolay qur meni. Suyganimni tashlasam, Parvardigor, ur meni. Bulut osmonda sanqir, Kochada yogdi yomgir. Yor shu yerda turibdi, Òoshlardan ham gul anqir. Sevsang, dunyo bir jom may, Otib bolmaydi ichmay. Oga, sening uyingga, Kelin bolsam yarashgay. Ochoq boshida keli, Yetdi Yetimak yeli. Olim olib qochmasin, Oga, olib qol meni. Òomogimga yigi tiqilib, jimgina eshitib yotdim. Qoshiq miyamdan zimillab kirib, yuragimda toxtadi. Omganimni kotarolmayman deng... Ertasi nima bolsa, bolsin deb, Qorasochga sovchi yubordim. Qorasoch rozi boldi. Òoy qildik. Qorasoch keyin kop yillar, menga kulibgina qarab, tilakni royobga chiqsin desangiz, suvga ayting, deb yurdi... Men indamadim. Ayollarning siri bolgani yaxshi, birodarlar... 3 Aytishlaricha, bu qoshiqni Norbibi bundan ikki yuz yil ellik yil avval Mengliyoz chobagonga atab toqigan ekan, ammo birovga emas, faqat kongliga oqigan ekan. Mengliyoz ham qoshiq bolganini bilmay, dunyodan otgan ekan. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 189 á Bog ichinda gul-u barg ochdi daraxt, Gullariga toymagay kozim qarab. Bog aro, men ham nechun gul bolmayin, Kelasan bahor kabi kongil talab. Jon dedim, jonim dedim, jondan ziyodimsan ozing, Meni gamga qoldirib, gamdan ozodimsan ozing. Bog ichinda turishim nozik nihol, Seni oylab gulladim misli xayol. Boqqa kirma izimni topolmaysan, Meni otga ongarib ketdi shamol. Kel dedim, kelgin dedim, kelmoqdan qaytgonim ozing, Bandasiga soz berib, Ollohga aytgonim ozing. Bog ichinda gul-u barg ochdi daraxt, Gullariga toymagay kozim qarab. Bog aro, men ham nechun gul bolmayin, Kelasan bahor kabi kongil talab. Bir ajib tushlar korib yolingga boqdim intizor, Ikki dilda ikki gulmiz, bir bogda bolsak bir bahor... 4 Bu qoshiqni Konglioy momo birovning qoshigi, bilmayman, qaysi gordan esimda qolgan, deb aytib bergan. Bek yigitning egnida ola chopon, Qarasam olasiga rangim somon. Bek yigit, otingni toxtat bir nafas, Berayin mol bolsa mol, jon bolsa jon. Chakmoningni yoqasi qunduz movut, Boshimni movutga qoygin-da, ovut. Ogajon, korganda yonib boraman, Ogajon, konglimga kirgin-da sovit. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 190 Sarqamishning kolida osdi qamish, Qamishning barglari on bir qarich. Bek aka, menga qaramay otdingiz, Òillarimning uchida qoldi nolish. Katmonchopti ustiga qondi bulut, Qoshiq aytib otasiz har dam kulib. Qoshigingiz damlari seldan ziyod, Biz kabi toshlarni ham ketgay yulib. Saratoning kechasi soginch payti, Bobotogdan otasan qoshiq aytib. Yoqolgan qoshigingning bir baytiman, Qoshigingga avj bolay, kelgin qaytib. Bek yigitning mingani qora tulpor, Òurishiga boqadi kokdan Hulkar. Bek yigit, boshingni kotar-da qara, Kokdagi Hulkardan ham yoring dilbar. Bu qoshiqni eshitib, yolda kelarimizda Òurmamat shoir kuldi: Ozi toqigan bu qoshiqni, dedi. Qoshiq toqiy berib, Bektoqson boboni elitib olgan ukagarning qizi!.. Konglioy chechan kampir, dedi Elbek baxshi. Xudoning ozi biladi ichida qancha qoshiq uchib yurgani- ni! Song bizga bir qur qarab, suhbatga omin deganday qoshib qoydi: Konglingga siqqan qoshiq, dunyoga sigmasligini shu momo biladi... Bu gapdan negadir et-u suyagim zirqirab ketdi. 5 Mingsuluvning sozi bir suluv, ozi bir suluv qiz bol- gan ekan. Bir toyda aytishsam, Kuntora bilan aytisha- man, deb qolibdi. Dombirani sozlab, yuragi ogrigan sonaday bozlab, aytishuvni boshlabdi. Kontora esa qizga www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 191 á qarab, husniga lol bolib, ozi ming hol bolib bir soz deyalmay turabergan ekan. Mingsuluvning noiloj ozi aytib, ozi qaytgan qoshigi mana bu turur: Osmonlarga boqdim turna tizildi, Òurnalarga qarab konglim buzildi. Òurnalarga qarab sizni eslasam, Avaylab boglagan umrim uzildi. Ishq degani xudo bergan falakdir, Falakka yetmayin umrim halakdir. Bir egiling, xudo bergan osmonim, Qaro yerda yotgan bu tosh yurakdir. Oga, kiygan choponingiz banotdir, Sozlaringiz tilga olsam novotdir. Xatingizni harflab-harflab oqisam, Xudo bergan besh kun umrim oboddir. Qumqorgondan otib Surxon oqadir, Yollariga Jayxundaryo boqadir. Yolgiz-yolgiz daryolar ham bir boldi, Biz bir bolsak xudoga ham yoqadir. Boysun yoqdan kelar yelning haydari, Men boraman yor yonidan haydalib. Men haydalib ketsam agar dunyodan, Siz bir sorang, olloh berar qaytarib. Shamol tursa, shitirlaydi qamishlar, Sizni soray desam kelmas tanishlar. Olislardan kelib arzimni tinglang, Yuragimga sigmayapti nolishlar. Qoshiq aytar dashtda chopon choligi, Changaroqdan oy boqadi toliqib. Osmonlarga bosh kotarib bir qarang, Oylardan yorugman sizga yoliqib. www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 192 Qiz bolaga oynab kulmoq yarashar, Devordan moralab toglar qarashar. Oyday yuzim oyday balqsa dunyoda, Chap kozingiz ongi bilan talashar. Oq otovda olov yoqib qishlaysiz, Meni korib moylovingiz tishlaysiz. Qor oralab otib ketsam buloqqa, Gunohi yoq boshingizga mushtlaysiz. Shamolimga qorib ketaman sizni, Izlarimdan olib ketaman sizni. Bir sevgimni kotarolmay turibsiz, Chontagimga solib ketaman sizni. Keyin nima boldi?, deb sorayapsizmi, Mingsuluv- ni kormagan Qongirotning jigitlari! Nima bolar edi? Sen Kuntorasan, deb otirarmidi Mingsuluv, chontagiga solgan ketgan-da!.. 6 Bu qoshiqni Oyyorug degan sagir qiz qozi-uloqni boqib yurib, aytgan deyishadi. Oziyam Oyyorug osmondan tushganday qiz ekan na quvishgani bor ekan, na tugishgani! Faqat kongli bor ekan, bechora qizni, kongli! Bolmasa, Oyyorug otganidan keyin, bir yuz sakson yetti yil otib, uning qoshigini eslab otiramanmi? Keldi shamol, keldi shamol, keldi netay, Yor isiga yer-u osmon toldi netay! Yor isiga yer-u osmon tolib ketdi, Bu dunyoning ismi soginch boldi netay. Soginchimning osmonida yulduz yondi. Bir yulduzdan kechalarim olov oldi. Otashimdan balqib chiqqan kunduzimsan, Yorugingga qaray desam kozim toldi. www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 193 á Oyday chiqib, quyosh bolib botgan ozing, Yovgonimga qora qatron qotgan ozing. Bu dunyoning bozoriga bormaganman, Yuragimni ham olib, ham sotgan ozing. Biyobondan ketayapman sarson-sarson, Yalang-yalang yuragimga kirdi tikon. Gulli-gulli boglaringni bir kormadim, Gullaringni bir hidlamoq boldi armon. Keldi shamol, keldi shamol, kelsa netay, Shamolingga jonni qoyib, tortiq etay. Quyun holim seni quvib yetolmasa, Bu dunyoga jonim qoyib, sarson ketay. 7 Qongirotning qizlari qol yetgulik zamonlarda ham, bahor kelganda, otovning oldiga chiqib, chanqovuz chalib, daf urib, oynab-kulishar ekan. Mingchechak degan qiz bu qoshiqni boshida kulib, oxirida yiglab aytar ekan. Kozing olisdan boqdi-ya, voy, jonim Jon-u dilimni yoqdi-ya, voy, jonim. Òushim ekannin bilib-a, voy, jonim, Koksimga yoshim oqdi-ya, voy, jonim. Voy, jonim! Voy jonim! Voy, jonim! Kelsang, ketar armonim-a, Voy jonim! Hijron elas-elasdir-a, voy jonim, Hali soginch emasdir-a, voy jonim. Soginchlarda qiynamay-ya, voy jonim, Sizdan xatlar kelmasdir-a, voy, jonim. Voy, jonim! Voy jonim! Voy, jonim! Kelsang, ketar armonim-a, Voy jonim! 13 www.ziyouz.com kutubxonasi Usmon Azim Á 194 Uchib borar juft ordak-a, voy, jonim, Biri-biriga ornak-a, voy jonim. Yolgizgina ketdingiz-a, voy jonim, Yolgiz jonimni ortab-a, voy, jonim. Voy, jonim! Voy jonim! Voy, jonim! Kelsang, ketar armonim-a, Voy jonim! Shamol otadi gangib-a, voy, jonim, Koksiga gulni tangib-a, voy jonim. Yolingdan yurolmayman-a, voy jonim, Hushimni olar anqib-a, voy, jonim. Voy, jonim! Voy jonim! Voy, jonim! Kelsang, ketar armonim-a, Voy, jonim! Òoqatlarim tolmoqda-ya, voy jonim, Jonim sabil qolmoqda-ya, voy jonim. Daryo boshiga chiqqin-a, voy, yorim, Konglim oqib bormoqda-ya, voy, yorim Voy, jonim! Voy jonim! Voy, jonim! Kelsang, ketar armonim-a, Voy, jonim! www.ziyouz.com kutubxonasi Soginch 195 á * * * Bu qoshiq egasiz. Kim aytganini hech kim bilmaydi. Qoshiqqa aylangan bir egachim aytgan bolsa kerak-da!.. Olislardan ul yor Boqib otadi. Soylardagi sellarday Oqib otadi. Soylardagi suvingdan Uzatib ketgin, Jismimni vayron qilding Òuzatib ketgin. Osmonga boqsangiz, Qushga toladir. Ayriliqning umri Òushga toladir. Òushlarimning bori Rangga oralgan, Sening ishqing jon-u Òanga oralgan. Oz yoridan kechgan, Asli xudosiz-a, Bir oh ursam, qushday Uchib kelosiz. Uchib kelgan qushning Qanoti bordir, Qanoti bor ishqning Hayoti bordir. Kelmasangiz qaytib Otaman yorsiz. Umrim ado bolguncha Konglimda borsiz... www.ziyouz.com kutubxonasi MUNDARIJA Ozim haqimda ......................................................................... 3 Tong titraydi kech kuzakning quchogida... ....................... 6 Umrimni bir olis ishqqa almashdim... ................................ 7 Yolgizlik ortimdan huvillab quvdi... ................................... 8 Dasht haqida ballada ................................................................ 9 Bekor... ................................................................................ 11 Loli qiz qoshigi ................................................................... 12 Osmonga ham otgum tosh... .............................................. 13 Parallel chiziqlar ..................................................................... 14 Momin Mirzoning songgi qoshigi .................................... 16 Abdulla Qodiriy ....................................................................... 19 Qishki ertak ............................................................................ 20 Chavandoz uloqdan qaytdi piyoda... ................................. 21 Moviy havo tolqinlarida.................................................... 22 Ohista-ohista yogadi yomgir... .......................................... 23 Mamatrayim baxshining bir davrada aytgani ........................ 24 Vatan haqida sher .................................................................. 25 Boychechak ............................................................................. 28 Onamga maktub ...................................................................... 31 Sen yoq eding... ................................................................ 32 Derazadan boqar sohibjamol oy... .................................... 33 Rashk, giybatning tolqinlarida... ..................................... 34 Alamli qoshiq ........................................................................ 36 Yoz .......................................................................................... 37 Qiynaladi oftobni kutib... ................................................... 38 Hayot qoshigi ....................................................................... 39 Besehr ertak ........................................................................... 40 Otim qolar demagin... ....................................................... 41 Taxtli kongil faqir bolgin... ........................................ 42 Derazamda ikki qush... ....................................................... 43 Zanjirlarni uzdim... ............................................................. 44 Yuraver... ............................................................................. 45 Goh gujum shovullar, goh shitirlar tok... ....................... 46 www.ziyouz.com kutubxonasi Tosh-beton chong qoyalarda... ......................................... 47 Siz yoqqansiz menga hamisha... ......................................... 48 Sevgimiz oldimi? libosingiz kok... .............................. 49 Endi u kochaga sira bormayman... .................................... 50 Yiqildingmi?... ..................................................................... 51 Bolalikdan ikki xotira ............................................................ 52 Osmon uzilib tushdi... ........................................................ 54 Bir gul eding shamol bolib... ...................................... 55 Shamollarda kozimdan... .................................................... 56 Sevgi xatda naqadar gozal!... ........................................ 57 Ariq boldim yoz boglarida............................................... 58 Ogir felli mehnatkash bola... .......................................... 59 Saraton ochiq yuz... ...................................................... 60 Ana, yurak qush kabi uchdi!... ......................................... 61 Qirq ot qoydi qismat qarshimda... ................................... 62 Inom etib bor nematini... ............................................... 63 Mening tosh konglimni taroshla... ................................... 64 Olgin deding yerga komding... .................................... 65 Jonim manim...................................................................... 66 Yulduz uchsa qorqmagin... ................................................ 67 Baxt kabi gulladi bogimda bahor... ................................... 68 Kokda shamol daryolarida... ......................................... 69 Eng avval teraklar... ........................................................... 70 Sevgi yozi kuzga komildi................................................... 71 Ertaksevar jonim... ............................................................. 72 Tazarru kerakmas... ............................................................ 73 Viqorlisiz ozgalar bilan... .................................................. 75 Tun boyi guvladi taqdir shamoli... .................................. 76 Ha, dunyo ham senga oshiqdir... ...................................... 77 Sening ojar lablaring alvon... ........................................... 78 Qay baloga... ....................................................................... 79 Daraxtlar ortidan qorlar tokildi... ................................... 80 Kozimga tushdi quyosh... .................................................. 81 Qanotli kecha ......................................................................... 82 Qorday yogib keldi ishq... ................................................ 84 www.ziyouz.com kutubxonasi Qor uchqunin kaftida... ..................................................... 85 Quyosh yaraqlaydi yaratqu tarzli... ............................... 86 Mening yuragimdan boshlandi bahor... ............................ 87 Ezilib-ezilib yomgirlar yogdi... ........................................ 88 O, boglar gulladi... ........................................................... 89 Yoruglik tunga teng keldi... ............................................... 90 Otib borar jonga kozimdan... ...................................... 91 Bolari tentirar gullarga chori... .................................... 92 Zaminda salqin oz... ........................................................... 93 Bogda nur-u soya uxlar ayqashib...................................... 94 Ariqlarda oqib borar oy... .................................................. 95 Kun boyi daraxtlar quyoshda turdi... ............................... 96 Chinorlarni tizdim kocha chetida... .................................. 97 Shamol... ............................................................................. 98 Yomgirdan song kochalar nafis... .................................. 99 Havoda uchdilar... ..............................................................100 Osmon kom-kok... ..........................................................101 Kokdagi tirik bulut... ........................................................102 Boronda adashgan tog... ..................................................103 Dasht va tog haqida qissa .....................................................104 Gulxan yonar tun ortasida... ..........................................106 Kuz zabt etgan qishloqda oqshom....................................107 Yam-yashil tanini shamol supurdi... ................................109 Hakim at-Termiziy maqbarasida ..........................................110 Seni kotarib toldi... ..........................................................111 Mashrab .................................................................................112 Hali chokmadi yelkam... ..................................................113 Hech narsa yoq qolimda... .............................................114 Necha kun yashaysan... .....................................................115 Kozlarida uyqusi arib... .....................................................116 Meni tashlab ketmang.......................................................117 Yulduzlar otida boshim mashaldir... ...............................118 Orgimchakday dayri dun... ..............................................119 Neki zalvoridan ayrildi otdi... ....................................120 Otar dunyo balladasi ...........................................................121 www.ziyouz.com kutubxonasi Ertak tugadi... ..............................................................123 Men seni har kuni korgim keladi..................................124 Bu ayol chiroyli... .............................................................125 Navoiy ....................................................................................126 Seni soginganda... .............................................................127 Sozlarni samoviy ranglar oradi... ...................................128 Tush haqida ertak ..................................................................129 Dedal va Ikar .........................................................................131 Qorongulik bolmaganda... ................................................133 Ayoz... ................................................................................134 Shaboda!... ..........................................................................135 Bilaman, hayot kurash bilan tirik... ...........................136 Ikki joyak tok, olmazor... ................................................137 Gulchehraning qoli gul... .................................................138 Ertakga iqtibos ........................................................................139 Men azobdaman, senga aytsam... .....................................140 Kunlarda yoq ozor... ....................................................141 Undov sozlariga bogda yozilgan sharhlar ...........................142 Baxshiyona .............................................................................143 www.ziyouz.com kutubxonasi USMON AZIM SOGINCH Sherlar «Ozbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti Toshkent 129, Navoiy kochasi, 30-uy. Muharrir Habib Abdiyev Rassom Anatoliy Bobrov Texnik muharrir Mirziyod Olimov Sahifalovchi Azamat Jumaniyozov 2007-yil 01.06 da bosishga ruxsat etildi. Qogoz bichimi 84½108 1 / 32 . 10,5 shartli bosma taboq. 9,33 nashriyot-hisob tabogi. Adadi 3000. Bahosi shartnoma asosida. - buyurtma. Ozbekiston Matbuot va axborot agentligining «Ozbekiston» nashriyot-matbaa ijodiy uyi bosmaxonasida bosildi. Toshkent 129. Navoiy kochasi, 30-uy. www.ziyouz.com kutubxonasi Download 0.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
1 2
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling