O’zbekiston r

Download 397.38 Kb.

bet	4/7
Sana	27.07.2020
Hajmi	397.38 Kb.
	#124907

1 2 3 4 5 6 7

Bog'liq
Axborot xavfsizligi va axborotlarni himoyalash usullari

1.Fizik vositalar. Bu vositalarga mexanik, elektromexanik, elektron, elektron-

optik, radio- va radiotexnik va boshqa qurilmalar mansub bo’ladi. Bu vositalarning vazifasi axborotlarga ruxsatsiz kirishni va tajouzkorlikni boshqa mumkin bo’lgan harakatlarni oldini olishdan iborat.

Bu vositalar quyidagi vazifalarni amalga oshirish uchun qo’llaniladi:

korxona hududini qo’riqlash va uni kuzatish uchun;

binolarni qo’riqlash va uni nazorat qilish uchun;

jihozlarni, mahsulotlarni, moliyaviy natijalar va axborotlarni qo’riqlash uchun; bino va inshoatlarni nazorat qiluvchi vositalarga kirishni himoya qilish uchun. Barcha obyektlarni himoya qilishni fizik vositalarini uchta kategoriyaga ajratish

mumkin: ogohlantirish vositalari (obyekt o’ralgan devorlar); tahdidni aniqlash

vositalari (signalizasiya va kuzatish uchun o’rnatilgan televizorlari) va tahdidni bartaraf qilish tizimlari (o’t o’chirish vositalari)

Umuman olganda bu kategoriyalarni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:

qo’riqlash va qo’riqlash-o’t o’chirish tizimlari;

qo’riqlash televizorlari;

qo’riqlash yoritgichlari;

fizik himoyalash vositalari;

apparat vositalari.

2. Axborotlarni himoyalashni apparat vositalari

Axborotlarni himoyalashni apparat vositalari quyidagi vazifalarni amalga

oshirishga imkoniyat beradi:

axborotni ruxsatsiz chiqib ketish kanallarini aniqlash maqsadida texnik vositalarni maxsus tekshiruvlardan o’tkazish;

turli hil obyektlarni axborotlarni ruxsatsiz chiqib ketish kanallarini aniqlash;

_axborot_n_i_r_uxsats_i_z_c_h_iqib_ketis_h_i_aniql_a_ng_a_n_kanallar_i_n_i_lokal_l_as_h_tirish_(ajrat_i_b

olish);

sanoat shipionaji vositalarini qidirish va aniqlash;

_kon_f_idensial_bo’_l_gan_a_xborotlar_va_b_o_shqa_m_anbalarga_r_uxsats_i_z_ki_r_ishga_qa_r_shi

harakatlarning konfidisial bo’lishi.

3.Dasturiy vositalar. Axborotlarni dasturiy himoyalash – bu axborotlarni himoya qilish vazifasini amalga oshiruvchi maxsus dasturlar tizimidir. Konfidensial axborotlarning xavfsizligini ta’minlovchi dasturlari quyidagi yo’nalishlarga ajratilib ko’rsatiladi:

axborotlarni ruxsat berilmagan kirishlardan himoyalash;

axborotlarni nusxa olishdan himoyalash; axborotlarni viruslardan himoyalash; aloqa kanallarini dasturiy himoyalash.

Axborotlarni ruxsat berilmagan kirishlardan himoyalashni dasturiy vositalarini bajaradigan funksiyalari quyidagilardan iborat bo’ladi:

obyektlar va subyektlarni identifikasiyalash;

hisoblash resurslari va axborot resurslariga kirishga cheklovlar o’rnatish;

axborot va dasturlar bilan bo’ladigan harakatlarni nazorat va registrasiya qilish.

4.Axborotlarni himoyalash usullari

Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida axborotni himoya qilishning tashkiliy, xuquqiy va texnik usullari mavjud.

Axborotni himoya qilishning xuquqiy usullari, ixtiyoriy vazifali himoya qilish tizimini rasmiy ravishda ko’rish va ishlatishning asosi bo’lib xizmat qiladi.

^Ах^б^орот^н^и^ц^и^м^о^я^л^а^ш^усул^л^а^р^и^н^{и синф}^л^а^ни^ш^и

^{Ташкили}^й^-^ху^қ^у^қ^и^{й Му}^х^анди^с^л^и^к^-^те^хник

^Физик

^Д^а^ст^у^р^ий

^А^п^п^а^р^а^т^ли

^Кр^иптог^р^афик

Tashkiliy usullar bir nechta xavflarni bartaraf etish uchun ishlatilsa, texnik

usullar tashkiliy va texnik tadbirlarga asoslangan holdaa ko’pchilik axborotlarni himoya qiladi.

^Ахборо^т^ни^ц^им^оя^қили^ш^нинг^х^у^қу^қ^ий^у^с^ул^л^а^р^и

^ко^мп^ь^ют^е^р^ж^иноят^ш^и^л^и^г^и^уш^у^н^жа^з^о^лаш^м^е^ъжр^л^арини^и^шл^а^б

^Ахборо^т^ни^ц^им^оя^қили^ш^нинг^т^а^ш^к^и^лий^у^с^ул^л^а^р^и

^ко^мп^ь^ют^е^р^т^из^и^м^лар^и^ни^қ^ф^р^и^қ^лаш;^х^о^д^и^м^л^а^рни^танлаб^о^л^и^ш;

Ўтa муцим ишларни фақат битта одам томонидан олиб борилиши цолатларини инкор қилиш; ишдан шиққандан кейин тизимни тиклаш режасининг мавжудлиги; ахборот хавфсизлиги тизимини таъминлайдиган шахсларга жавобгарликни бериш; компьютер марказини фрнатишга жой танлаш ва ц.к.

Axborotni himoya qilishning texnik usullari apparatli, dasturli va apparat-

dasturliga bo’linadi. Texnik usullarda quyidagi harakterdagi masalalar ko’rib chiqiladi: kompyuter tizimlari va tarmoqlarida axborotga ruxsatsiz murojaat qilishdan himoya etish; virusdan himoya qilish; elektrmagnit, akustik maydon va nurlanishlar orqali «ushlab» olishni bartaraf etish; kriptografik usul asosida xabarlarni yuqori darajada yopiqligini

^Кр^иптог^р^аф^и^к^в^ос^ит^алар

^Кр^иптог^р^а^ф^и^к^во^с^и^т^ала^р^-^тиз^и^м^ва^тарм^о^қ^бўй^и^ч^а^у^з^атилад^и^ган,

^ЭҲ^М^л^а^р^д^а^с^а^қ^лан^а^д^и^г^ан^{ва тур}^л^и^х^ил^ус^у^ллар^б^илан^ш^и^ф^рл^а^на^д^и^г^а^н

.Identifikasiya va autentifikasiya masalalari
^ах^б^о^р^о^т^л^арни^ҳ^и^м^о^я^қ^и^л^и^шни^н^{г махсус}^м^атема^т^{ик ва ал}^г^о^ри^т^м

воситаларидир

^Ау^те^н^т^икачия

^Ау^те^н^т^икачи^я^,^д^еган^д^{а су}^б^ъе^к^{т т}^о^м^о^н^{идан т}^а^қ^д^им^қ^и^л^ин^г^а^н

^ид^е^нт^и^ф^ика^т^о^рни^унга^м^а^нсуб^эк^ан^ли^г^и^н^и^те^к^ш^и^р^иш^в^а^унинг^х^а^қ^и^қ^ий

^эк^анли^г^и^{ни тас}^д^и^қ^{лаш. А}^у^те^н^ти^к^ачия^{- ах}^б^о^р^о^{т захира}^с^и^к^им

^эк^анлил^и^г^и^н^и^ў^р^натиш.^Б^о^ш^қ^аша^с^ў^з^б^и^л^ан^а^й^тганда^аут^е^нтика^ч^и^я^:

^ах^б^о^р^о^т^р^е^су^р^сла^р^и^г^а^к^и^рмо^қ^ш^и^б^ў^л^г^ан^су^б^ъе^к^тни^н^г^ид^е^нти^ф^ика^т^о^ри^н^и

^унга^м^ансу^б^ли^г^и^н^и^те^к^ш^и^р^и^шни^и^фо^д^{алайди.}

^О^д^ат^д^а^аут^е^нт^и^ф^и^к^ачия^ме^т^о^д^ла^р^и^қ^ў^лл^а^нила^д^и^г^ан^в^о^ситала^р^и^г^а

^б^и^н^о^ан^с^и^н^ф^лана^д^и.^Бу^ҳ^о^лат^д^а^к^ў^р^с^атил^г^а^н^ме^т^о^д^лар^т^ў^ртта^гур^у^ҳ^га

^ажрати^л^а^д^и:

^1.^Т^и^з^им^р^е^су^р^сла^р^и^г^а^к^и^риш^ҳ^у^қ^у^қ^иг^а,^ай^р^им^с^ир^л^и^а^х^б^о^р^о^т^ларга

⁽^п^ар^о^л)^э^га^б^ў^л^иш^к^а^б^и,^шахс^н^и^н^г^би^л^и^м^г^а^ас^о^сла^н^и^ш^;

2.Жетон, электрон карта, пластик карта ва бошқа шу кабилар,

Axborotlarni himoyalashda birinchi navbatda eng keng qo’llanilgan dasturiy

vositalar hozirgi kunda ikkinchi darajali himoya vositasi hisoblanadi. Bunga misol sifatida parol tizimini keltirish mumkin.

Bevosita tarmoq bo’yicha uzatiladigan ma’lumotlarni himoyalash maqsadida quyidagi tadbirlarni bajarish lozim bo’ladi: uzatiladigan ma’lumotlarni ochib o’qishdan

saqlanish; uzatiladigan ma’lumotlarni tahlil qiliщdan saqlanish; uzatiladigan

ma’lumotlarni o’zgartirishga yo’l qo’ymaslik va o’zgartirishga urinishlarni aniqlash; ma’lumotlarni uzatish maqsadida qo’llaniladigan dasturiy uzilishlarni aniqlashga yo’l qo’ymaslik; firibgarlik yo’li ulanishlarning oldini olish.

Ushbu tadbirlarni amalga oshirishda asosan kriptografik usullar qo’llaniladi.

Axborotni himoyalash uchun kodlashtirish va kriptografiya usullari qo’llaniladi.

Download 397.38 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4 5 6 7