O„zbekiston repsublikasi oliy va o„rta mahsus ta‟lim vazirligi
“Qarshi yog„-ekstraksiya” ochiq hissadorlik jamiyatining iqtisodiy va
Download 0.57 Mb. Pdf ko'rish
|
ishlab chiqarishni operativ boshqarishni samarali tashkil etish (1)
|
2.2. “Qarshi yog„-ekstraksiya” ochiq hissadorlik jamiyatining iqtisodiy va
moliyaviy kо„rsatkichlari tahlili Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish – korxona rahbariyatining doimiy vazifasidir. Bu vazifani yechish amaliyotda quyidagi omillar bilan bog‗liq bо‗ladi: — bozor talablariga javob beruvchi yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarishda eng kam xarajatlar bilan ishlab chiqarishning maksimal hajmini ta‘minlovchi, optimal ishlab chiqarish jarayonini tanlash; — iste‘molchilar talabini qondirishga yо‗naltirilgan mahsulotni sotish va yuqori daromad (foyda) olish; — aylanma vositalarni tejash imkoniyatini yaratuvchi optimal ishlab chiqarish zahiralarini yaratish. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida korxonalar xо‗jalik faolitini baholovchi asosiy mezon – foydadir. Biz tahlil qilayotgan «Qarshi yog‗-ekstraksiya‖ ochiq hissadorlik jamiyatining moliyaviy faoliyatini tahlil qilish maqsadida korxonaning 2013-2014 xо‗jalik yilardagi moliyaviy natijalarini tahlil qilib chiqamiz.(2.2.1.-jadval) Korxonaning moliyaviy natijalarini jadvaldagi ma‘lumotlar asosida tahlil qiladigan bо‗lsak, mahsulotni sotishdan tushgan sof tushum 2013 yilda 40625011ming sо‗mni, 2014 yilda esa bu kо‗rsatkich 37327134 ming sо‗mni tashkil qiladi, bundan mahsulotni sotishdan tushgan sof tushum 91,90%ga kamayganini kо‗rishimiz mumkin. Mahsulot tannarxi 2013 yilda 31866298 ming sо‗mni tashkil etgan bо‗lib, 2014 yilda bu kо‗rsatkich 31269677 ming sо‗mni tashkil etib, bu 2013 yilga nisbatan 596621 ming sо‗mga yoki 98,13%ga kamaygan. Mahsulot sotishdan yalpi foyda ham 2014 yilda 2013 yilgiga nisbatan 69,16%ga pasaygan. Jamiyatning davr xarajatlari 2013 yilda 5222711 ming sо‗mni tashkil qilgan bо‗lsa, 2014 yilda 4838733 ming sо‗mni tashkil qildi, ya‘ni bu kо‗rsatkich 92,65%ga kamaygan. Sotish xarajatlari 121,43%ga, ma‘muriy xarajatlar esa 129,79%ga oshgan, boshka operatsion xarajatlar bо‗yicha kо‗rsatkichlar esa 82,82%ga kо‗paydi. Xarajatlarning о‗sishi natijasida korxona 2014 yilda asosiy faoliyatdan zarar kurgan. Lekin moliyaviy faoliyat daromadlari 107,3%ga oshgan, shunga qaramasdan jamiyatning sof foydasi 2014 yilda 2013 yilga nisbatan 1911088 ming sо‗mga yoki 5,6%ga kamaygan. «Qarshi yog‗-ekstraksiya‖ ochiq hissadorlik jamiyati faoliyatining moliyaviy faoliyatini tahlil qilishni davom ettirgan holda uning 2014-2015 xо‗jalik yillardagi moliyaviy natijalarini tahlil qilib chiqamiz.(2.2.2.-jadval) Jamiyatning moliyaviy natijalarini jadvaldagi ma‘lumotlar asosida tahlil qiladigan bо‗lsak, mahsulotni sotishdan tushgan sof tushum 2014yilda 37327134 ming sо‗mni, 2015 yilda esa bu kо‗rsatkich 37291269 ming sо‗mni tashkil qiladi, bundan mahsulotni sotishdan tushgan sof tushum 99,90%ga oshganini kо‗rishimiz mumkin. Mahsulot tannarxi 2014 yilda 31269677ming sо‗mni tashkil etib 2015yilda 30920613 ming sо‗mni bо‗lgan, bu esa о‗tgan yilgiga nisbat 98,88%ga kamaygan. Mahsulot sotishdan yalpi foyda 2014 yilda 6057457ming sо‗mni tashkil etgan, 2015 yilda 6370656ming sо‗m bо‗lib, bu о‗tgan yilgi kо‗rsatkichga nisbatan 313199ming sо‗mga kо‗p yoki 105, 17%ga oshganini kо‗rishimiz mumkin. Davr xarajatlari 2014 yilda 4838733 ming sо‗mni tashkil qilgan bо‗lsa, 2015 yilda 6611311 ming sо‗mni tashkil qildi, ya‘ni bu kо‗rsatkich xam 136,63%ga oshgan. lekin davr xarajatlari tarkibidagi sotish xarajatlari va boshka operatsion xarajatlar utgan yilgiga kupaygan bulsada, ma‘muriy xarajatlar esa 2014 yili 942399 ming sо‗m bо‗lgan, 2015 yilda esa 798579 ming sо‗mni tashkil etgan, bu esa о‗tgan yilgiga nisbatan 143820 ming sо‗mga pasaydi, ya‘ni bu xarajatlar 84,74%ga pasayganini kо‗rishimiz mumkin. Asosiy faoliyatning boshqa daromadlari, asosiy faoliyatning foydasi, moliyaviy faoliyatdan daromad, daromad solig‗i tо‗laguncha foydalar va sof foyda bо‗yicha barcha kо‗rsatkichlar oshgan. Bu esa о‗z navbatida jamiyatning moliyaviy holati yaxshilanganidan dalolat beradi. Korxonaning mahsulot sotishdan tushgan sof tushumi, yalpi foydasi va sof foydasini 2013-2015 xо‗jalik yillarida о‗zgarishini va 2013-2015 xo‘jalik yillaridagi jami xarajatlari dinamikasini diagramma kо‗rinishida ham tahlil qildik. (2.2.1.-diagramma, 2.2.2.- diagramma) Har qanday korxonaning moliyaviy faoliyatini baholashda uning aktiv va passiv mablag‗larining ahamiyati kattadir. Qо‗yidagi jadvalda biz jamiyatning aktiv mablag‗lari kо‗rsatkichlarini tahlil etib chiqdik.(2.2.3.-jadval) Jadval ma‘lumotinilarini tahlil etib chiqsak, korxonaning ushbu jadvalda keltirilgan deyarli barcha kо‗rsatkichlari: asosiy vositalarning pul kо‗rinishidagi qoldiq qiymati, uzok muddatli investitsiyalar 2015 yilda 2014 yilga nisbatan oshgan. Jamiyatning о‗rnatiladigan asbob-uskunalari, kapital qо‗yilmalari 2015 yilda 2014 yilga nisbatan kamaygan, birinchi bо‗lim bо‗yicha jami aktivlar oshgan. Tovar moddiy zahiralar, kelgusi davr xarajatlari, debitorlar qarzlari 2014 yilda 2013 yilga nisbatan oshgan, birok 2015 yilda 2014 yilga nisbatan kamaygan. Tahlil qiladigan bо‗lsak jamiyatning jami joriy aktivlari 2014 yilda 2013 yilga nisbatan kamaygan, 2015 yilda 2014 yilga nisbatan kamaygan, lekin jami balans aktivlari bо‗yicha jami kо‗rsatkichlari 2014 yilda 2013 yilga nisbatan, 2015 yilda 2014 yilga nisbatan ham oshgan, bu esa korxonaning likvidlik mablag‗larini kо‗payganini bildirada yoki majburiyatlarni qoplash uchun yetarli pul mablag‗lari mavjud ekanligidan dalolatdir. Keyingi jadvalda biz korxonaning passiv mablag‗larini tahlil etib chiqamiz. Passiv qismi о‗z mablag‗lar manbai va majburiyatlardan iboratdir. Korxona balansining aktiv qismi passiv qismiga mos kelishi yoki balans berishi korxonaning moliyaviy mablag‗lari va mahsulot sifatini boshqarish bо‗yicha tashkiliy, iqtisodiy, huquqiy va texnik ta‘minotini nazorat qilishidan dalolat beradi. (2.2.4.-jadval) Jadvalni tahlil qilib chiqadigan bо‗lsak korxonaning ustav kapitali uzgarmagan. Rezerv kapitali, taqsimlanmagan foyda oshgan, birok maksadli tushumlar 2014 yilda
2013 yilga nisbatan oshgan, 2015 yilda esa maqsadli tushumlar yо‗q. Korxonaning majburiyatlari xam oshgan. Bu о‗z mablag‗lari manbalarining oshmaganligini bildiradi.
|
