O`zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti f. M. Otaxo'jayev

4-§. Vasiy va homiyning huquq hamda majburiyatlari
Oila kodeksining 181-moddasiga binoan vasiylar o'z qa­ramog'idagi shaxslarning qonuniy vakillari hisoblanadilar va ular nomidan hamda ularning manfaatlarini ko'zlab barcha zarur bitimlarni tuzadilar.

Homiylar o'z qaramog'idagi shaxslarga ular o'z huquglarini amalga oshirishida va majburiyatlarini bajarishida ko'maklashadilar, shuningdek, ularning huquglari uchinchi shaxslar tomonidan suiiste'­mol etilishidan himoya giladilar.

Vasiylar va homiylar vasiylik va homiylikdagi shaxslarning hu­quq va manfaatlarini barcha muassasalarda, shu jumladan, sudda ham alohida ishonchnomasiz himoya qiladi.

Vasiy va homiy:

- turar joyi o'zgarganligi to'g'risida vasiylik va homiylik organi­ni xabardor qilishi;

- vasiyligi va homiyligidagi bolalarni tarbiyalashi, ularning ta'­minoti, salomatligi, jismoniy, ruhiy, ma'naviy va axloqiy kamoloti ha­qida g'amxo'rlik qilishi, shuningdek, ularning huquqiy va qonuniy manfaatlarini himoya qilishi;

- o'z qaramog'idagi voyaga yetmagan bolalar bilan vasiy va homiylar birga yashashlari mumkin. 16 yoshga to'lgan homiylikdagi bolaning o'z homiysidan alohida yashashiga basharti bu uning tarbiya­siga hamda huquq va manfaatlarining himoya qilinishiga salbiy ta'sir qilmasa, vasiylik va homiylik organising ruxsati bilan yo`1 qo'yiladi.

Vasiy va homiy quyidagi vazifalarni bajarish huquqiga ega: - vasiyligi va homiyligidagi bolaning fikri, shuningdek, vasiylik va homiylik organising tavsiyalarini hisobga olgan holda bolani tarbiya­lash usullarini mustagil ravishda belgilashga;

- vasiyligi yoki homiyligidagi bolani qonuniy asoslar bo'lmasdan turib, o`z qaramog'ida saglab turgan har ganday shaxslardan, shu jum­

------------------------229-----------------------------

ladan, bolaning yaqin qarindoshlaridan sud tartibida qaytarib berishni talab gilishga haqlidirlar.

Vasiy va homiy huquglarining amalga oshirilishi hamda majburi­yatlarining bajarilishini vasiylik va homiylik organlari nazorat qiladi.

Vasiy yoki homiy o'z zimmasiga qonun bilan yuklangan majbu­riyatlarni lozim darajada bajarmaganida vasiylik va homiylik organlari tavsiyasiga ko'ra tuman (shahar) hokimi vasiy yoki homiyni bu maj­buriyatlarni bajarishdan chetlatadi.

Vasiy yoki homiy majburiyatlarni sifatli bajarmaganida bu maj­buriyatlarni bajarishdan chetlanish masalasi sudga tegishli bo'lsa maq­sadga muvofiq bo'ladi, chunki sud nizoli masalani adolatli hal qilib o'z faoliyatida faqat qonunga asoslanib hal qiladi.

Vasiylik quyidagi hollarda tugaydi:

- vasiylikdagi shaxs yoki va vasiy vafot etganda;

- voyaga yetmaganlarga nisbatan - ular 14 yoshga tolganda yoki ota-onasi tarbiyasiga qaytarilganda;

- qonunda belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz deb topil­ganlar uchun - ularning muomala layoqati sud tomonidam tiklangan hollarda.

Homiylik quyidagi hollarda tugaydi:

- homiylikdagi shaxs yoki homiy vafot etganda; - homiylikdagi shaxs voyaga yetganda;

- homiylikdagi shaxs ota-onasiga gaytarilganda; - homiylikdagi shaxs nikohga kirganda;

- voyaga yetmagan shaxs to'la muomalaga layogatli deb e'lon qi­linganda (emansipatsiya);

- fuqaroning muomala layoqatini cheklash haqidagi sudning hal qiluv garori bekor qilinganda;

- homiylikdagi voyaga yetgan shaxsning sog'lig'i yaxshilangan­ligi tufayli u mustaqil ravishda o'z huquglarini amalga oshirish va majburiyatlarini bajarish mumkin bolganda.

-----------------------------230--------------------------