O’zbekiston respublikasi aloqa,axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo’mitasi toshkent axborot texnologiyalar universiteti samarqand filiali telemominikatsiya texnologiyalari va kasb ta’limi fakulteti

1	2	3		n
1	^K11	^K12	^K13		^K1n	1 mijoz kalitlari to‘plami
2	^K21	^K22	^K23		^K2n	2 mijoz kalitlari to‘plami
3	^K31	^K32	^K33		^K3n	3mijoz kalitlari to‘plami
n	^Kn1	^Kn2	^Kn3		^Knn	n mijoz kalitlari to‘plami

Quyidagi jadvalda simmetrik va turli assimetrik shifrlash usullarida bir xil bardoshlilikka ega bo‘lganda, kalit uzunliklari nisbati berilgan.

Shifrlash algoritmlarining kalit uzunligi nisbatlari (NIST ma’lumoti)

Simmetrik algoritmlar (bit)	Assimetrik algoritmlar (bit)
	RSA va El-Gamal	EECh
56	512	112
80	1024	160
112	2048	224
128	3072	256
192	7680	384
256	15360	521

Yuqoridagi jadvaldan kelib chiqib va assimetrik shifrlashlarda kalit uzunliklari muhimligini bilgan holda, mos shifrlash algoritmi tanlanishi shart. Ma’lumotlarni shifrlashda simmetrik shifrlash algoritmlardan foydalanish katta samara beradi.
Yuqoridagi kombinatsion usuldan:

• 
  tarmoqda ma’lumotlarni shifrlab yuborishda;
  
• 
  protokollarda maxfiy kalitlarni uzatishda va hak. sohalarda foydlanish mumkin.
  

Shifrlаshni simmetrik usullarini avzalligi – shifrlash va shifrni yechishni katta tezligi, kamchiligi esa – agar kalti uchinchi shaxsga tegadigan bo‘lsa, bunda himoyalash darajasi kam bo‘ladi. Simmetrik shifrlashning noqulayligi - axborot almashinuvi boshlanmasdan oldin barcha adresatlar bilan maxfiy kalitlar bilan ayirboshlash zaruriyatidir. Simmetrik kriptotizimda maxfiy kalitni aloqaning umumfoydalanuvchi kanallari orqali uzatish mumkin emas. Maxfiy kalit jo’natuvchiga va qabul qiluvchiga kalitlar tarqatiluvchi himoyalangan kanallar orqali uzatilishi kerak.

Mavjud barcha kriptografik usullar quyidagi sinflarga ajratiladi:

Mono- va ko’p alifboli o’rniga qo’yishlar (podstanovkalar).

Bir xil alifbodan foydalangan holda ochiq matnni boshqa matnga murakkab yoki qiyin qoida bo’yicha almashtirish o’rniga qo’yish hisoblanadi. Yuqori kriptobardoshlilikni ta’minlash uchun katta kalitlardan foydalanishga to’g’ri keladi.
O’rin almashtirishlar (perestanovkalar)
Bu ham uncha murakkab bo’lmagan kriptografik akslantirish hisoblanadi, odatda boshqa usullar bilan birgalikda foydalaniladi.
Gamma qo’shish (Gammalash)
Bu usulda kalit asosida generatsiya qilinadigan psevdotasodifiy sonlar ketma-ketligi ochiq matn ustiga qo’yiladi.