O’zbekiston respublikasi aloqa,axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo’mitasi toshkent axborot texnologiyalar universiteti samarqand filiali telemominikatsiya texnologiyalari va kasb ta’limi fakulteti

Katta hajmdagi ma’lumotlarni shifrlash

Katta hajmdagi ma’lumotlarni shifrlash masalalari multimediya va yuqori darajadagi o‘tkazish hamda uzatish imkoniyatlariga ega bo‘lgan aloqa tarmoqlari vositalarining vujudga kelishi bilan bog‘liq. Hozirgi paytlarda mavjud axborot tizimlarida juda katta hajmda maxfiy axborotlar saqlanadi va ularni himoyalash eng dolzarb muommolardan bo’lib hisoblanadi. Masalan, birgina AQSh Mudofaa Vazirligiga 54000 kompyuterlar qarashli va ulardagi axborotlarning maxfiyligi hammaga ayondir. 1995 yilda AQSh hukumati kompyuterlariga 250 ming hujum uyushtirilgan va ularni 65% i muvaffiqiyatli amalga oshirilgan.

Axborotlarni muhofazalash to‘g‘risida gap borganda keng ma’nodagi biror alfavitda yozilgan aniq matn tushinildi. Ammo hozirgi zamonaviy axborot tizimlaridagi ma’lumotlar matn ko‘rinishdagi xususiyatdan farqli o‘laroq yuqori darajada rivojlanib borayotgan aloqa texnologilarining mahsuli bo‘lgan:

1. 
   faks, tasvir va so‘z aloqa tizimlari;
   
2. 
   ovozli pochta;
   
3. 
   tasvirli konferensiyalar o‘tkazishda tasvirli (vidno) aloqa tizimlari;
   

va boshqa shu kabilarni o‘z ichiga oladi. Bundan esa kriptologiya yutuqlaridan foydalanib shu aloqa tizimlari ma’lumotlarini muhofazalashning o‘ziga xos uslublarni ishlab chiqish masalalarini echish vazifalari kelib chiqadi.

Shuningdek katta hajmdagi ma’lumotlar sig’imini o’lchash uchun kilobayt (kb), megabayt (mb), gigabayt (gb), terrabayt (tb) va x.k.o’lchamlar mavjud:

1 Kb -1024 bayt,

1 Mb-1024 Kbayt,
1 Gb -1024 Mbayt,
1 Tb -1024 Gbayt.
Murakkab tarkibli, ko`p sonli avtomatlashtirilgan axborot tizimi va axborot hajmi katta bo`lgan tashkilotdarda axborotni himoyalash uchun himoyalashning majmuali tizimi
tashkil qilinadi. Lеkin ushbu usul hamda himoyalashning oddiy usullari xizmatchilarning ishiga haddan tashqari xalaqit bеrmasligi kеrak. Katta hajmdagi (masalan 125 megabaytli ma’lumot) fayllarga elektron raqamli imzo qo’yishdan avval undan xesh-funksiya hisoblanadi va shundan so’ng uning qiymatiga elektron raqamli imzoni hisoblaydilar. Undan tashqari, parollarni ham ma’lumotlar bazasida ochiq xolda emas, balki xeshlangan holda saqlash maqsadga muofiqdir.