O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al – xorazmiy nomidagi toshkent viloyat axborot texnologiyalari texnikumi fanidan mustaqil ish mavzu

Funksiya—dasturning bir qismi bo`lib, unga dasturda bir necha marotaba murojaat qilinishi mumkin.
1-misol: Funksiya yordamida a, b, c tomonlari berilgan uchburchak yuzasini hisoblovchi dastur tuzing.
program ss4;
var p:real;
function geron(a,b,c:real): real;
begin
p:=(a+b+c)/2;
geron:=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c));
end;
var x,y,z :real;
begin
x:=3; y:=4; z:=5;
2-misol. f=m!-n! ifodani hisoblovchi dastur tuzing.
Dastur oynasiga quyidagi dastur matni kiritiladi:
Dastur kompilyasiya qilinsa quyidagi oyna hosil bo`ladi:

Dastur natijasi quyidagicha bo`ladi:

Agar funksiya nomi protsedura-funksiyada bir necha marta qiymat olca, uning eng oxirgi olgan qiymati asosiy dasturga qaytadi. Agar funksiya nomi biror marta ham qiymat olmagan bo`lsa, u holda protsedura-funksiya aniqlanmagan hisoblanadi. Agar exit yoki halt buyruqlari funksiya amallari tarkibida uchrab qolsa, bu funksiyaning exit yoki halt dan keyingi ko`rsatilgan buyruqlari bajarilmay, boshqaruv navbatdagi blokka (funksiyaga murojaat qilingan joyga) o`tadi. Program tuxtash_2 ; var i,k;integer;
function bekor(a: integer) integer; var b. integer;
begin
for b := l to a do begin bekor:= a + b; exit; end;
end;
begin
i := 20;
k := bekor(i);
writeln(`sikl tugagan qadam`, k);
end.
Dastur tuzish jarayonida ma'lum bir amallar majmuini dasturning turli qismlarida takrorlashga tóg'ri keladi. Dasturning mana shu amallar majmuini óz ichiga olgan qismi QISM DASTUR deb ataladi. Qism dasturglar ma'lum bir vazifani bajaradi, lekin alohida tizimni tashkil etmaydi.
Qism dasturga murojaat etilganda, unga murojaat etgan asosiy dastur tóxtaydi va boshqruv qism dasturga ótadi. Qism dastur bajarilishi tugaganidan sóng , boshqaruv yana asosiy dasturga qaytadi.
Asosiy dasturda qism dasturlarni chaqirish quyidagi imkoniyatlarni beradi:
• Qism dastur zarurat tug'ilganda chaqiriladi. U ayni bir kodni bir necha Marta yozish zaruratini bartaraf qilib, butun dastur davomida kóp Marta foydalanilishi mumkin. Bu kodning blokliligini oshiradi, tushunishini osonlashtiradi va xatolarni topishda yordam beradi.
• Xato bor yoki yóqligini bitta kod blokininig ózida tekshirsa bóladi. Agar xato qism dasturda bólsa, faqat qism dasturning ózini tuzatishga zarurat tug'iladi. Agar qism dasturdan foydalanmasdan , kod bir necha joyda takror - takror yozilsa , u holda butun dastur bóylab xatolarni qidirishga tóg'ri keladi.
• Kodni faqat bitta joyda yangilash kerak bóladi: Kiritilgan barcha tuzatishlar qism dastur chaqirilshi bilan amal qila boshlaydi.
Qism dasturning turlari
• FUNKSIYA - ma'lum bir vazifani bajaruvchi , qandaydir nomga ega, bir yoki bir necha qiymatni qabul qiluvchi, ishni tugatganidan keyin esa asosiy dasturga bir yoki bir necha natija qiymatlarini qaytaruvchi qism dastur.
• PROTSEDURA - funksiyaga óxshash kóp marta foydalanilishi mumkin bólgan qism dastur bólib , yagona farqli jihati hech qanday qiymatni qaytarmaydi.
Python dasturlash tilining har xil masalalarni yechishga móljallangan bir necha foydali standart funksiyalari mavjud.
STANDART FUNKSIYALAR
print() - foydalanuvchi uchun ma'lumotlarni chiqaradi. Masalan , turli ma'lumotlar va hisoblash natijalarini.
input() - funksiyasining zidi, foydalanuvchilar kiritgan no dasturga uzatadi.
randint() - tasodifiy Sonni chiqaradi. Masalan , dasturda tasodifiy son kerak bólib qolganda ishlatiladi.
FUNKSIYANI E'LON QILISH VA CHAQIRISH
Har bir yaratilgan qism dasturga , xususan , funksiyaga hamda protseduraga albatta nom berish kerak va bu nom Pythonda define ( ing. define - aniqlash ) sózidan olingan def kalit sózi bilan boshlanadi.
def - funksiyani e'lon qiluvchi kalit sóz.
funksiya_nomi - funksiya nomi.
parametrlar róyxati - ushbu róyxat bir necha parametrdan iborat bólishi mumkin va ular vergul bilan ajratib yoziladi.
buyruqlar_bloki - funksiya tanasi boshqa operatorlar kabi bitta xat boshi tashlab yozilishi shart.
Funksiya nomi orqali chaqiriganda uning tarkibidagi buyruqlar ketma - ketligi bajariladi. Shundan sóng dastur funksiya chaqirilgan satrga qaytadi va shu satrdan keyingi buyruqlarga ótadi.

XULOSA
Qism dasturi - bu qismda bajarilishi kerak bo'lgan ishni kompyuterning raqamli boshqaruvi (CNC) dasturiy ta'minoti nazorati ostida kompyuter tomonidan talab qilinadigan shaklda tavsiflovchi ko'rsatmalar ketma-ketligi. Chizilgan varaqdan dastur varag'ini tayyorlash vazifasi. Barcha ma'lumotlar standartlashtirilgan format yordamida CNC tizimiga kiritiladi. Dasturlash - bu barcha ishlov berish ma'lumotlari tuzilgan va ma'lumotlar dastgohni boshqarish tizimi tomonidan tushuniladigan tilga tarjima qilingan joy. Ishlov berish ma'lumotlari quyidagicha: Jarayonning ishlov berish ketma-ketligi tasnifi, asbobni ishga tushirish nuqtasi, kesish chuqurligi, asbob yo'li va boshqalar. Kesish shartlari, mil tezligi, besleme tezligi, sovutish suvi va boshqalar. Kesish asboblarini tanlash.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   https://community.uzbekcoders.uz
   
2. 
   https://fayllar.org