O'zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kommutatsiya va marshrutizatsiya

5 

---

1.1. Ovoz, video va ma'lumotlarni uzatish uchun 
xizmat ko'rsatish sifati 
Ovoz xabarlarini uzatish uchun QoS talabi video xabarlarni uzatish talabiga 
nisbatan osonroq. 
XEAI va IETF (XEAI G.711, G.726, G.728, G.729, G.114, H.264, H.261; 
RFC 3261 The Internet Assigned Number Authority Header Field Parameter Registry 
for the Session Initiation Protocol) tavsiyanomalarini taxlil qilish ovoz xabarlarini 
uzatishni amalga oshirishda QoS tavsiflariga talablarni umumlashtirishga yordam 
beradi. 
1. Ovoz trafigi RFC 3246 tavsiyanomasiga muvofiq DSCP EF ko'rinishida 
belgilanishi kerak. 
2. Signalizatsiya CS 3 ko'rinishida belgilanishi (rivojlantirish vaqtida AF31 
ni ishilatishi mumkin) 
3. Yuqori sifatli VoIP xizmatini taqdim etish uchun magistrallarda paketlarni 
yo'qolishi 0.25 % dan oshmasligi kerak. 
4. Bir tomonlama kechikish XEAIning G.114 tavsiyanomasiga muvofiq 150 
ms dan oshmasligi kerak. 
5. Kechikishni o'zgarishi (djitter) 10 ms dan ko'p bo'lmasligi kerak. 
Maksimal djitter belgilangan kechikishdan kam bo'lishi kerak. Bu kechikishning 
tebranish qiymati minimal tarmoq kechikishini ayirmasiga teng. VoIP uchun bu 
qiymat 10 ms deb qabul qilingan. Bu G.114 tavsiyanomasida ko'rsatilgan 150 ms ga 
nisbatan yetarli hisoblanadi. Bu qiymatdan biz magistral bo'yicha tarqalish vaqti 
(30 ms) va kodekning kechikishi (35 ms) bizga 35 ms li djitter uchun beradi. Bu 35 
ms dan 30 ms kirish (15 ms) uchun va 5 ms magistral uchun sarflanadi, ya'ni 
moslashgan djitter - buferlar uchun kechikishni tebranishi 10 ms dan kam bo'lishi 
kerak. 
1. Har bir so'zlashuv uchun ikkinchi pog'onaning sarlovhasi va kodekning 
(kvantlash chastotasiga bog'liq) 20 - 106 Kbit/s kafolatli imtiyozli o'tkazish 
yo'lagini talab qiladi. 
6 

---

2. Signalizatsiya trafigi uchun 150 bit/s (ikkinchi pog'onaning sarlovhasini 
qo'shganda) kafolatli o'tkazish yo'lagini talab qiladi. 
Kanalning o'tkazish yo'lagini samarali ishlatishning muhim faktorlaridan biri 
ovoz xabarlarini optimal kodlash/dekodlash - kodekini tanlash hisoblanadi. 
3. Impuls kodli modulyatsiya (IKM) va adaptiv differensial impuls kodli 
modulyatsiya (ADIKM) kodeklari bugungi kunda an'anaviy telefon tizimlarida 
qo'llanilmoqda. Aksariyat hollarda raqamli analog o'zgartirgich (RAO') / analog 
raqamli o'zgartirgich (ARO')ni o'zida mujassamlashtirgan. 
4. Radio traktni o'tkazish yo'lagiga talabni so'ndirish ovoz signallarini 
vokoderli o'zgartirish kodeklari uchun mobil aloqa tizimlarida vujudga keldi. Bu 
guruhdagi kodeklar axborot asosida signalning garmonik sintezini ishlatadi. Uning 
vokal tashkil etuvchisi fonemlar hisoblanadi. Bu kodeklar ko'pincha analog 
qurilmalarda qo'llaniladi. 
5. Kombinatsiyalashgan (gibridli) kodeklar vokoderli o'zgartirishlar ovozni 
sintez qilish texnologiyasini o'zida qamrab olgan, lekin maxsus DCP vositalar 
yordamida raqamli qurilmalarda qo'llanilmoqda. Bunday turdagi kodeklar IKM 
yoki ADIKM kodekini o'zida mujassamlashtirgan. 
1.1 - jadvalda turli kodeklarni ishlatishda ovoz sifatini baholash to'g'risida 
ma'lumot keltirilgan. 
1.1- jadval. 
Har xil kodeklarni qo'llash orqali ovoz sifatini baholash