O‘zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va Кommunikatsiyalarini Rivojlantirish Vazirligi

Транспорт поғонаси
Бугунги кунда амалиётда пакетли технологияларга асосланган, ягона универсал инфратузилмага эга бўлган тармоқлар билан бир қаторда анъанавий телефон хизматларини амалга оширадиган каналлар коммутацияли тармоқлар мавжуд ва улар яна анча давргача мавжуд бўлади.

3.2-расм. NGN транспорт тармоғининг тузилиши.
.
Мавжуд транспорт тармоғи технологиялари
NGN тармоқларида базавий протокол бўлиб IP ҳисобланар экан, транспорт тармоғи ҳам шу протокол орқали маълумотларни узатишга мослашган бўлиши керак. Шу сабабли NGN тармоғини ташкил қилишда қуйидаги магистрал тармоқ технологиялари йиғиндиси бўлиши мумкин.(2.3-расм) :
 IP/ATM/SDH/оптика;
 IP/ATM /оптика;
 IP/ SDH/оптика;
 IP/оптика.
Бугунги кунда дунё алоқа операторлари фаолиятида тармоқ технологияларининг ривожланиши биринчи навбатда, таянч транспорт тармоқлари қурилиш технологияларининг шиддат билан ривожланиши билан тавсифланмоқда. Алоқа каналларининг ўтказиш полосасини сезиларли даражада оширишга имкон берувчи технологияларга асосий эътибор қаратилмоқда. Булар: xWDM, SDH, ATM, DPT, Gigabit Ethernet.
Бироқ юқори ўтказиш қобилияти ҳам NGN алоқа операторининг 100% лик мувафаққиятини кафолатламайди. Бу ерда тармоқнинг маълум бизнес моделларни амалга ошириш имконияти, ишончлилик, самарадорлик ва ривожлантиришдаги талабларнинг қониқтирилиши биринчи ўринга чиқади.

3.3-расм. IP протоколи орқали маълумотларни узатиш учун транспорт технологияларидан фойдаланиш усуллари.
NGN тармоғи учун асосий масалалардан бири бўлиб, тармоқ ядросини қуриш учун технологиянинг танлови ҳисобланади. У тармоқнинг бир қанча йиллар давомидаги ривожланишини ва қўлланиладиган қурилмаларни аниқлаб беради.
NGN транспорт тармоғи технологиясини танлашда қуйидаги омиллар инобатга олиниши керак :
1. NGN тармоғини қуришни режалаштираётган кўплаб катта алоқа операторлари SDH қурилмаларига катта сармояларини киритишган бошқа технологияга ўтиш эса ҳар доим ҳам ўзини оқлай олмайдиган маблағларни талаб қилади.
2. Мавжуд транспорт тармоқларини сақлаб қолиш яна шу билан боғлиқки, таянч тармоқлари қурилишида ишлатиладиган оптик каналнинг ўтказиш қобилияти тобора ошмоқда. Бундай имкониятларни оптик мультиплексорлаш технологиялари (xWDM) тақдим этади.
3. ATM қурилмасини SDH билан солиштирганда, унинг қимматлиги, созлаш ва хизмат кўрсатишнинг мураккаблиги инобатга олинганда, бир қанча масалаларни SDH тармоқларида ишлатилувчи TDM вақт бўйича мультиплексорлаш технологияларини ишлатиш мақсадга мувофлиги кўриниб турибди.
4.  «де-факто» бўлиб қабул қилинган  IP протоколи деярли барча маълумот узатиш тармоқларининг охирги фойдаланувчиси протоколи ҳисобланади, бу эса кўп ҳолларда анъанавий узатиш муҳитларига киритилган IP технологияси каби содда ечимларни қўллаш кўпроқ фойда келтиришини асослайди.
Юқорида келтирилган умумий даллиллар у ёки бу технологиянинг яққол афзаллигига гувоҳлик бермайди.
Қуйида NGN тармоғида ишлатилиш имкониятига қараб, турли транспорт технологияларининг қиёсий тавсифлари берилади[11].
SDH технологияси
Бу технологиянинг танлови асосий трафик анъанавий телефон трафиги бўлиб, бошқа трафикларнинг ташкил этувчилари унчалик катта бўлмаганида (10%гача, бунда ўтказиш қобилиятининг самарадорлиги тахминан 60%гача бўлади) ўзини оқлайди. (3.4-расм)

3.4 -расм. Ўтказиш қобилиятининг самарали ишлатилиши.
Ўзбекистонда SDH технологияси телефон операторлари томонидан катта мувафаққият билан ишлатилади ва янги SDH тармоқлари қисман, мавжуд тармоқлар билан ягона бошқарувни ташкил этиш учун қурилган.
SDH технологиясининг камчиликлари сифатида сезиларли харажатлар туфайли маълумотларни узатишда ўтказиш қобилиятидан самарали фойдаланмасликни кўрсатиш мумкин.

3.5-расм. NGN тармоғи учун янги транспорт ресурсларининг хосил бўлиши.
Умумий миқдори K+L га тенг бўлган ОТ дан гурух икки толалар тўплами ажратилади. К толалардан иборат биринчи тўплам аввалгидек SDH қурилмалари билан зичлаштирилади. Зарур бўлган STM трактлари миқдорини хосил қилиш учун ихчам спектрал зичлаштирувчи DWDM қурилмаси ишлатилиши мумкин. L толалардан иборат иккинчи тўплам NGN тармоғи учун кенг полосали IP-трактларини ҳосил қилиш учун ишлатилади, масалан Gigabit Ethernet технологияси асосида. NGN тармоғи транспорт ресурсларини ҳосил қилишнинг бундай ёндашуви ўтиш даври учун оптимал ҳисобланади.
Бундай ёндашув NGN транспорт тармоғи қуришнинг эволюцион стратегиясини ифодалайди. Бу концепция мавжуд алоқа тармоқлари операторларига асос бўлиб ҳисобланади. Бироқ баъзи операторлар учун бирданига янги пакетли NGN тармоғига ўтиш маъқул келиши мумкин. Бу ҳолда SDH қурилмаси ё олиб ташланади, ёки кейинчалик ATM коммутаторлари билан ишлатиш учун олиб қолинади. Бу NGN тармоғининг транспорт инфраструктураси “SDH устида ATM”  тамойилига асосланишини англатади. Шунингдек бошқа ечимлар ҳам мавжуд. Хусусан, SDH  қурилмаларининг янги авлоди (NGSDH) кўпинча Ethernet портларига эга бўлади ва бу “SDH устидан Ethernet”  технологиясини ишлатишга имкон беради.  Бундай ёндашув SDH асосидан транспорт тармоғини самарали бошқариш имкониятлари туфайли жозибали ҳисобланади.
NGN тармоғида оптик транспорт тармоғини ишлатиш 3.10-расмда акс эттирилган.

3.10-расм. NGN тармоғида оптик транспорт тармоғини ишлатиш