O’zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Qo’mitasi huzuridagi Fiskal instituti

Rasm-2.Bilvosita soliqlaning davlat budjetiga qo`shgan hissasi.
Yuqoridagi jadvalda keltirilgan maʼlumotlardan joriy davrda davlat byudjeti daromadlarida qoʻshilgan qiymat soligʻi asosiy oʻrinni egallagan boʻlib, 2014-yil 2017 yilga nisbatan 16,4% 14,4% gacha kamaydi. Biroq, bu bizga byudjet daromadlarida QQSning muhim roli haqida gapirishga imkon beradi, chunki soliqning mutlaq miqdori 2014 yil. 2017 yilga kelib 1,1 trillion tengedan 1,6 trillion tengega o'sdi (1-rasmga qarang).
Egri soliqlarning iste'molga ta'sirini kamaytirish usullaridan biri soliqqa tortishning pastroq stavkalarini qo'llash yoki to'liq soliq imtiyozlarini belgilashdir. Chet elda ba'zi tovarlar va xizmatlar uchun nol QQS stavkasi qo'llaniladi, masalan, kosmik faoliyat sohasidagi tovarlar yoki kemalar qurish uchun. Shu bilan birga, ushbu tovarlarni sotuvchi sotib olish narxidan qo'shilgan qiymat solig'ini ushlab qolish huquqiga ega, lekin sotilgan tovar qiymatidan to'langan soliqni hisoblamaydi va byudjetga to'langan QQSni undirish imkoniyatiga ega. . Bunday holda, nol darajali xizmatlar ro'yxatini kengaytirish orqali inhibisyonning sezilarli darajada pasayishiga erishish mumkin. Yana bir misol, shahar transport vositalarini bilvosita soliqlar bosimidan ozod qilish orqali yo‘lovchilarni shahar jamoat transportida tashiydigan tashkilotlar qo‘shilgan qiymat solig‘idan ozod etilgan. Nosanoat sohasini rivojlantirishga xizmat qiluvchi madaniy meros obyektlarini asrab-avaylash bo‘yicha ishlar qo‘shilgan qiymat solig‘idan ozod etildi. Shu bilan birga, ta'lim va fanga oid kitob mahsulotlariga QQSning pastroq stavkasi qo'llaniladi.
Iste'mol solig'i, ya'ni aksiz solig'i, qo'shilgan qiymat solig'i va savdo soliqlaridan foydalanish quyidagi afzalliklarga ega:

• 
  ulardan qochish qiyin;
  
• 
  iqtisodiy qonunbuzarliklarning ular bilan aloqasi yo'q;
  
• 
  mehnatga qiziqishni kamaytirish ta'siri kichik;
  
• 
  taqchillik, shu jumladan o'rnini bosuvchi vositalar bo'lmagan taqdirda, ular tanlash huquqini iste'molchiga qoldiradi;
  
• 
  ular yashirin xarakterga ega.
  

Qo'shilganqiymatsolig'iegrisoliqningmuhimshaklihisoblanadi. Qo'shilganqiymat solig'idavlatbyudjetigao'tkaziladiganqo'shilganqiymatningbirqismibo'lib, byudjetni shakllantirishning muhim manbai hisoblanadi. Muayyan korxona, bir tomondan, sotilgan mahsulot bo'yicha qo'shilgan qiymat solig'i oluvchi bo'lsa, ikkinchi tomondan, etkazib beruvchilardan ishlab chiqarish vositalarini sotib oluvchi sifatida qo'shilgan qiymat solig'ini to'lovchi hisoblanadi. Qo'shilgan qiymat solig'ini to'lovchilar Soliq kodeksida belgilangan. Davlat budjetiga to‘lanadigan qo‘shilgan qiymat solig‘i summasi ishlab chiqaruvchitomonidanmahsulotyetkazibberuvchilargasotilgan vaxomashyo va materiallar, yoqilg‘i-energetikavaboshqalaruchunhisoblangansoliq hisoblanadi. Mahsulotlar to'langan QQSning farqi asosida hisoblanadi, ya'ni soliq to'lovchilar QQSni mahsulot ishlab chiqarishga (ishlarni bajarish, xizmatlar ko'rsatish) sarflangan moddiy xarajatlarni hisobga olgan holda hisoblab chiqadilar.