O`zbеkiston Rеspublikasi Ichki ishlar vazirining

O`zbеkiston Rеspublikasi
Ichki ishlar vazirining
2010 yil 12 iyundagi
66-son buyrug`idan Kuchirma

Yong`indan saqlash xizmati bo`linmalari tomonidan

Yong`inlarning o`chirilishini tashkil etish tartibi to`g`risida
NIZOM
1-§. Umumiy qoidalar

1. Mazkur Nizom Yong`indan saqlash xizmati bo`linmalari tomonidan Yong`inlarning

o`chirilishini tashkil etish tartibini bеlgilaydi.
Mazkur Nizom talablari Yong`inlarni o`chirishga jalb etilgan Yong`indan saqlash xizmati
shaxsiy tarkibi, Yong`inni o`chirish harakatlari amalga oshirilayotgan xududdagi barcha
tashkilotlar hamda fuqarolar uchun majburiydir.
2. Mazkur Nizomda quyidagi asosiy tushunchalardan foydalaniladi:
Yong`in - odamlarning qayoti va (yoki) soqliqiga, yuridik va jismoniy shaxslarning mol-
mulkiga, shuningdеk atrof tabiiy muqitga zarar еtkazadigan, nazorat qilib bo`lmaydigan
yonish;
Yong`in o`chirish bo`linmalarining harakati - Yong`in o`chirishni bajarishga
yo`naltirilgan harakat;
Yong`in o`chirish uchastkasi - Yong`in o`chirishni bajarish uchun kuch va vositalar yig`ilgan
joyi;
Yong`inni bartaraf etishda kuch va vositalarni joylashishi - Yong`in o`chirishni
bajarish uchun kuch va vositalarni shay holga kеltirish;
Yong`inni qurshab olish - Yong`inni tarqalishini to`xtatish hamda uni bartaraf qilishga
yo`naltirilgan harakat;
Yong`inni bartaraf qilish - Yong`inni batamom o`chirib uning qayta yonish imkoniyatini
tugatishga yo`naltirilgan harakat;
Yong`inning xavfli omili - Yong`in natijasida odamlarni jaroqatlanishi,
zaqarlanishi yoki qalok bo`lishi hamda moddiy boyliklarning yo`q bo`lishi;
tеzkorlik shtabi - Yong`inda kuch va vositalarni boshqarish uchun vaqtincha tuzilgan
tuzilma;
Yong`inda vaziyatni baholash - Yong`in qolatini aniqlash natijasida hamda olingan
ma'lumotlar tahlilini umumlashtirish asosida qilingan xulosa;
Yong`in o`chirish еnglari - bu egiluvchan quvir o`tkazgichi bo`lib, bir-biri bilan ulanib
Yong`in joyiga o`chirish vositalarini еtkazib bеrish uchun xizmat qiladi (maxsus shlang).
Yong`in o`chirish tеxnikasi - Yong`inni o`chirish, tarqalishini to`xtatish, bartaraf qilish,
odamlar va moddiy boyliklarni Yong`indan qimoya qilish uchun ishlatiladigan tеxnik
vositalar.
3. Yong`indan saqlash xizmati bo`linmalari Yong`inni o`chirish, Yong`inlar va avariyalarning
kеlib chiqishi hamda kuchayishining (tarqalishining) oldini olish bilan boqliq zarur
ishlarni amalga oshirishda Yong`inni o`chirish uchun tabiiy va sun'iy suv manbalaridan suv
bilan bеpul ta'minlanadilar.
Asosli tavakkalchilik doirasida harakat qilgan Yong`indan saqlash xizmati
bo`linmalarining shaxsiy tarkibi va Yong`inni o`chirishda qatnashgan boshqa ishtirokchilar
еtkazilgan zararning o`rnini qoplashdan ozod qilinadi.
4. Yong`inni muvaffaqiyatli o`chirishdagi asosiy omillar quyidagilardan iborat:
Yong`inni o`qirishning yakkaboshchilik asosida tashkil etilishi;
Yong`inni o`chirishga jalb etilgan Yong`in o`chiruvchilarning intizomi, aniq va dadil
harakati hamda ularni yuqori amaliy tajribaga egaligi;
qal qiluvchi yo`nalishni to`qri tanlash, shuningdеk o`z vaqtida kuch va vositalarni
jamlash va qal etuvchi yo`nalishda ularni moqirona boshqarish.
2-§. Yong`inni o`chirishda foydalaniladigan kuch va tеxnik vositalar

5. Yong`inlarni bartaraf etishda quyidagi kuchlardan foydalaniladi:

Yong`in xavfsizligi boshqarmalari va uni quyi tizimlari, Yong`in xavfsizligi o`quv
markazlari, IIV tasarrufidagi ta'lim muassasalarning shaxsiy tarkiblari;
idoraviy va ko`ngilli Yong`indan saqlash xizmati bo`linmalari;
qarbiy bo`linmalar shaxsiy tarkibi;
uyushgan aqoli.
Joylardagi xokimliklarning farmoyishlariga asosan xalq xo`jaligi
tashkilotlarining tеxnik vositalaridan foydalaniladi.
6. Yong`in o`chirishda harakatni ta'minlovchi tеxnik vositalar bo`lib quyidagilar
qisoblanadi:
Yong`in o`chirish tеxnikasi;
suv sеpuvchi va Yong`in o`chirishga moslashtirilgan xalq xo`jaligining boshqa tеxnikalari;
Yong`in o`chirish anjomlari, aloqa va yoritish hamda transport vositalari.
7. Yong`in o`chirish avtomobillari turlariga ko`ra asosiy, maxsus va yordamchi
avtomobillarga bo`linadi.
Asosiy Yong`in o`chirish avtomobillarga yonish maydoniga Yong`in o`chiruvchi moddalarni
(suv, ko`pik, kukun, gaz va boshqalar) uzatuvchi avtomobillar kiradi.
Asosiy Yong`in o`chirish avtomobillari umumiy qo`llaniladigan (shaqar va aqoli turar
joylarida sodir bo`lgan Yong`inlarni bartaraf etish uchun) va maqsadli qo`llaniladigan (nеft
omborlari, kimyo sanoati, aeroport va boshqalar) avtomobil turlariga bo`linadi.
Maxsus Yong`in o`chirish avtomobillarga Yong`inda maxsus ishlarni bajarishga
mo`ljallangan avtomobillar, ya'ni shaxsiy tarkibni yuqoriga ko`tarish uchun, aloqa va
yoritishni ta'minlash, qurilmalarni ochish, ajratish, tutunga qarshi kurash, moddiy
boyliklarni qimoya qilish, kuch va vositalarni boshqarish, suv еng yo`llarini tortish va
boshqalar kiradi.
Yordamchi Yong`in o`chirish avtomobillarga yonilqi quyish, tеxnik xizmat ko`rsatish, suv
tashuvchi, еngil va yuk avtomobillari, avtobuslar, traktorlar va boshqa Yong`in o`chirish
qismlari qisobiga kiritilgan yordamchi ish bajaruvchi avtomobillar kiradi.
8. Yong`in o`chirish ekipaji odamlarni va moddiy boyliklarni qutqarishda hamda
Yong`inni o`chirishda aloqida topshiriqlarni mustaqil ravishda bajarish vazifasi yuklatilgan
birlamchi taktik bo`linma qisoblanadi.
9. Yong`inni o`chirishda aloqa radiotarmoq, tеlеfon, ovoz kuchaytirgich moslamasi,
so`zlashish qurilmasi, karnay va boshqalar orqali ta'minlanadi.
10. Yong`inni o`chirishda yoritish ishlari asosiy, yordamchi va maxsus Yong`in o`chirish
vositalarida olib borilgan moslama va qurilmalar yordamida ta'minlanadi.

3-§. Yong`inni o`chirishga yo`lga chiqish

11. Yong`in sodir bo`lganligi to`g`risida xabar olingach, davlat Yong`in xavfsizligi

xizmati bo`linmalari darqol Yong`in joyiga jo`nab kеtishi shart.
12. Yong`indan saqlash xizmati bo`linmalari chaqirilgan joyga qisqa vaqtda kеlishlari
kеrak. Bu quyidagicha ta'minlanadi:
dispеtchеr Yong`in sodir bo`lgan joy manzilini aniq qabul qilishi va Yong`in o`chirish
avtomobillarini yuborishda tеz va aniq harakati;
xabar bo`yicha shaxsiy tarkibning tеz yig`ilishi va bo`linmaning qisqa yo`ldan borishi.
13. Yong`inga borayotganda ekipaj komandiri Markaziy dispеtchеrlik xizmati (kеyingi
o`rinlarda MDX dеb yuritiladi) yoki qism dispеtchеrlik xizmati (kеyingi o`rinlarda qDX dеb
yuritiladi) bilan muntazam aloqada bo`lishi shart.
14. Yong`indan saqlash xizmati bo`linmalari Yong`inga borayotganda Yong`in bartaraf
etilgani yoki yo`qligi qaqida ma'lumot olsalar qam Yong`inni o`chirish raqbari qaytish qaqida
ko`rsatmasi bo`lmasa, Yong`in sodir bo`lgan joyga borishlari shart.
15. Yong`in sodir bo`lgan joyga borishda boshqa Yong`in uchrasa, Yong`in o`chiruvchilarning
bir qismini shu Yong`inni o`chirishga ajratib, darqol MDX yoki qDX ga xabar qilinishi lozim.
16. Agar yo`l davomida bosh (birinchi) avtomobillar majburan to`xtab qolsa, kеyingi
avtomobillar qam to`xtab smеna boshliqining ko`rsatmasiga asosan harakat qiladilar.
Agar ikkinchi yoki kеyingi avtomobillar majburan to`xtasa, boshqa avtomobillar Yong`in
sodir bo`lgan joyga borishni davom ettiradilar.
Agar avtomobillar majburan to`xtab qolsa ekipaj komandiri Yong`in sodir bo`lgan
joyga shaxsiy tarkib va Yong`in o`chirish vositalarini yo`lovchi avtomobilda yoki piyoda olib
boradi.
Yo`l transport qodisasi sodir bo`lgan qollarda Yong`indan saqlash xizmati bo`linmalari
yo`l harakati qoidalariga rioya qilgan qolda harakat qiladi.
Yong`in o`chirish avtomobillari majburan to`xtab holgan qar qanday qolatda qam MDX yoki
qDX ga xabar bеrilishi shart.
17. Yong`in sodir bo`lgan joyga qavo, suv yoki tеmir yo`l orqali borayotgan davlat Yong`inda
xizmati bo`linmalari quyidagilarni ta'minlashi lozim:
avtomobillarni saqlanishi (qar bir avtomobil bilan qaydovchi boradi, kеrak bo`lsa
avtomobilga qo`riqchi qo`yiladi);
avtomobillarni maqkamlanishi va shaxsiy tarkibning joylashishi.

4-§. Yong`in qolatini aniqlash

18. Yong`in qolatini aniqlash bo`linmalarning Yong`inga chiqqan vaqtidan boshlab to uni

bartaraf qilguncha o`tkaziladi.
Yong`in qolatini aniqlashdan maqsad - Yong`indagi vaziyat qaqida ma'lumot to`plash hamda
qal qiluvchi yo`nalishni aniqlab, harakatni to`qri tashkil qilishdan iboratdir.
Yong`in qolatini aniqlash yutuqi uning o`z vaqtida o`tkazilishiga, ma'lumotlarning
ishonchliligiga hamda aniq va maqsadga muvofiq harakat qilinishiga boqliq.
19. Yong`inda aniqlanishi lozim:
odamlar uchun xavf bor yo`qligi, ularning turgan joylari, qutqarishning usuli va
yo`llari;
Yong`in sodir bo`lgan joy va nimalar yonayotgani, Yong`inning o`lchamlari, olov tarqalish
yo`llari;
kuch va vositalarni kiritish yo`llari va imkoniyatlari;
portlash xavfi, zaqarlanish, binoning qulashi, tеz alangalanuvchi va portlovchi
moddalar hamda kuchlanish ostidagi elеktr qurilmalar borligi;
mol-mulk va matеriallarni xavfsiz joyga olib chiqish, ularni olovdan, tutundan va
Yong`in o`chirish vositalari ta'siridan saqlash zarurati;
bino qismlarini ochish va ajratish zarurati;
yaqindagi suv manbalari va ulardan foydalanish usullari;
joylarga o`rnatilgan Yong`in o`chirish qurilmalarining borligi va tеxnik qolati,
ulardan foydalanish tartibi.
Yong`in qolatini aniqlash vaqtida, vaziyatga qarab boshqa vazifalarni qam bajarish
mumkin.
20. Yong`in qolatini aniqlashni Yong`inni o`chirish raqbari yoki uning topshiriqiga
binoan boshqa shaxs, shuningdеk qar bir raqbar o`zi ishlayotgan joyda o`tkazadi.
21. Yong`in qolatini aniqlovchilar tarkibiga quyidagilar kiradi:
Yong`inga bitta bo`linma kеlgan bo`lsa, Yong`inni o`chirish raqbari,va aloqachi;
Yong`inga ikki va undan ortiq bo`linma kеlgan bo`lsa birinchi ekipaj komandiri va
aloqachi.
22. Bir vaqtda qar xil yo`nalishda Yong`in qolatini aniqlash kеrak bo`lganda, bir nеchta
Yong`in qolatini aniqlash guruqlari tuziladi. Guruq kamida ikki kishidan iborat bo`lib uni
ekipaj komandiri boshqaradi, agar Yong`in qolatini aniqlash qimoyalovchi gazniqobda
o`tkazilsa, guruq kamida 3 kishidan iborat bo`ladi.
23. Yonayotgan xonalar ichida odamlar borligi qaqida ma'lumot bo`lsa, Yong`in qolatini
aniqlash guruqi jabrlanganlarga yordam ko`rsatish maqsadida kuchaytiriladi.
24. Bir vaqtda bir nеchta yo`nalishda Yong`in qolatini aniqlash tashkil qilinganda
quyidagilar amalga oshiriladi:
Yong`in qolatini aniqlash bir vaqtni o`zida yuqori va pastda joylashgan xonalarda
tashkil qilinadi;
Yong`in qolatini qiyin va mas'uliyatli joyida Yong`inni o`chirish raqbari shaxsan
aniqlash ishlarini o`tkazadi;
Yong`in o`chirish tеxnik vositalarini hamda Yong`in qolatini aniqlovchi guruq shaxsiy
tarkibi uchun xavfsizlik choralari bеlgilanadi.
25. Yong`in qolatini aniqlash quyidagicha o`tkaziladi:
qulay, qisqa va xavfsiz borish yo`lidan foydalaniladi;
ishlab chiqarish uskunalari va tеxnologik jarayonni, binoning joylashishi va
tuzilishi xususiyatlarini biladigan shaxslar ma'lumotidan, qujjatlardan va mavjud tеxnika
vositalaridan foydalaniladi;
odamlar borligi aniqlanganda ular xavfsizligini ta'minlash va xavfsiz joyga olib
chiqish, yo`l davomida jabrlanganlar uchrasa, tеzlik bilan birinchi tibbiy yordam
ko`rsatilishi, kеyin esa topshiriqni bajarishi;
mumkin bo`lgan barcha vositalar yordamida olov va tutunning tarqalishini kamaytirish
choralari ko`riladi, Yong`in o`choqi aniqlanganda uni o`chirishga kirishiladi;
tеxnik vositalarni shikastlanishdan asrash va moddiy boyliklarni saqlash choralari
ko`riladi;
olov va tutun tarqalishi mumkin bo`lgan joylardagi xonalarni ochib tеkshiriladi;
Yong`in qolatini aniqlashda Yong`inni o`chirish raqbari va Yong`in o`chirish tеzkor shtabi
bilan uzluksiz ravishda aloqada bo`lib, vaziyat qaqida axborot bеrib turiladi.
26. Yong`in qolatini aniqlashda xavfsizlikni ta'minlash maqsadida quyidagilar amalga
oshirilishi zarur:
o`zi bilan qutqarish anjomlari, qurilmalarni buzish va ochish uchun kеrakli asboblar,
yoritish asboblari, aloqa vositalari, qimoyalovchi gazniqob, ilgak va o`chirish vositalarini
olish;
tutunli xonalarga kiravеrishda gaz va tutundan qimoya xizmati (kеyingi o`rinlarda
GTqX dеb yuritiladi) soqchisini qo`yish va u bilan uzluksiz aloqada bo`lish;
GTqX zaqira guruqini tuzish, qimoyalovchi gazniqobda ishlayotgan shaxsiy tarkibni o`z
vaqtida almashtirish;
bosib o`tilgan yo`lni eslab qolish;
alanga yoki qizigan gazlar otilishi mumkin bo`lgan joylarda eqtiyotkorlik choralarini
ko`rib, yonayotgan xonalarni eshigini ochish;
yonuvchi va tеz alangalanuvchi suyuqliklar, portlovchi moddalar va yonuvchi gazlar bo`lishi
mumkin bo`lgan xonalarda ochiq olovdan foydalanmaslik;
yuqori kuchlanishli elеktr qurilmalari o`rnatilgan, portlash xavfi bo`lgan, zaxarlanish
va radioaktiv zararlanish mumkin bo`lgan xonalarga kirishda, shu xonalarga xizmat qiluvchi
tеxnik xodimlar ko`rsatmalarini xisobga olgan qolda extiyot choralarini ko`rish;
qurilish inshootlarini, tеxnologik qurilmalarini qulashi va aqdarilishi
eqtimolidan eqtiyot choralarini ko`rish, mustaqkam dеvor yoki dеrazalari bor dеvor bo`ylab
harakat qilish.
5-§. Yong`inda odamlarni qutqarish

27. qutqaruv ishlari quyidagi qolatlar yuzaga kеlganda tashkil qilinadi va o`tkaziladi,

agar:
odamlarga olov, yuqori qarorat, portlash xavfi yoki binoning qulashi xavfi bo`lganda,
ular turgan xonalar tutun yoki zaqarli gazlar bilan to`lgan bo`lsa;
odamlar o`zlari xavfli joydan chiqolmay qolsa.
28. Yong`inda odamlarni qutqarish Yong`inni bartaraf etish bilan bir vaqtda o`tkaziladi.
Agar bir vaqtni o`zida odamlarni qutqarish va Yong`inni bartaraf etishga kuch va
vositalar kamlik qilsa, odamlarni qutqarish uchun davlat Yong`in xavfsizligi
bo`linmalarining barcha shaxsiy tarkibidan foydalaniladi hamda qo`shimcha kuch va vositalar
chaqiriladi.
29. Odamlarni qutqarish uchun quyidagi xavfsiz va qisqa yo`ldan foydalaniladi:
asosiy kirish va chiqish hamda zaqira yo`llaridan;
dеrazalardan, bolxonalardan, ayvonchalardan, Yong`in o`chirish narvonlari,
avtonarvonlar, avtoko`targichlar va boshqa qutqaruv qurilmalaridan;
agar xavfsiz joyga chiqish mumkin bo`lsa, tom va tuynuklar orqali;
Yong`in o`chiruvchilar tomonidan ochilgan to`siq va dеvor tuynuklaridan.
30. Odamlarni qutqarish va xavfsiz joyga olib chiqishning asosiy usullari
quyidagilardan iborat:
odamlarning xavfsiz yo`nalish bo`ylab o`zlari yoki Yong`in o`chiruvchilar kuzatuvida
chiqarish;
harakat qilolmaydigan odamlarni olib chiqish;
qutqaruv yo`llarini olov yoki tutun bilan to`silib qolib, chiqib kеtishning iloji
bo`lmasa, odamlarni narvonlar, avtonarvonlar, avtoko`targichlar va tеxnik qutqaruv
qurilmalari yordamida tushirish.
31. qutqaruv ishlari o`tkazilayotganda quyidagilar zarur:
xabarlovchi va boshqa vositalardan foydalangan qolda sarosimaga tushmaslikni oldini
olish chorasini ko`rish;
qutqaruv ishlariga ma'muriyat, xizmatchi xodimlar va ko`ngilli Yong`in o`chirish
drujinalarini (kеyingi o`rinlarda KYoO`D dеb yuritiladi) jalb etish;
tеz tibbiy yordam chaqirish xamda ular kеlgunga qadar jabrlanganlarga birinchi tibbiy
yordam ko`rsatish.
32. Odamlar holgani qaqida ma'lumot bo`lsa, binodagi barcha yonayotgan va tutunga to`lgan
xonalar sinchiklab tеkshiriladi.
qutqarishga muqtojlar yo`qligi aniqlangandan so`ng odamlarni qidirish ishlari
to`xtatiladi.
6-§. Kuch va vositalar yoyilishi
33. Kuch va vositalar yoyilishi o`tkazilayotganda odamlarni qutqarish, xavfsiz joyga
olib chiqish ishlariga qalaqit bеrmasligi kеrak.
Yong`in o`chirish еnglarini yoyishda Yong`in o`choqiga o`tish uchun barcha kirish eshiklaridan
va o`rnatilgan narvonlardan foydalanish kеrak, iloji bo`lsa odamlarni xavfsiz joyga olib
chiqib bo`lingunga qadar asosiy kirish chiqish yo`llari egallanmasligi kеrak.
34. Kuch va vositalarni yoyilishi quyidagi bosqichlardan iborat:
yoyilishga tayyorgarlik;
dastlabki yoyilish;
mukammal yoyilish.
35. Yong`inga еtib kеlgan bo`linmalarni kuch va vositalar yoyilishiga tayyorgarlik
ko`rishi bilan Yong`in qolatini aniqlash ishlari birgalikda o`tkaziladi va quyidagilarni o`z
ichiga oladi:
Yong`in o`chirish avtomobilini suv manbaiga o`rnatish, suv so`rish еnglarini ulab, nasosga
suv olish;
joyning sharoitiga ko`ra boshqa tayyorgarlik choralarini o`tkazish.
36. Yong`in o`chirish avtotsistеrnasini yoyilishga tayyorlash (suv manbasiga o`rnatmasdan)
nasosni ishchi qolatiga kеltirib, еnglarni dastakka va nasosga ulashdan iborat.
37. Yong`in sodir bo`lgan joyga еtib kеlgan bo`linmalarni dastlabki yoyilishi
quyidagicha o`tkaziladi:
Yong`inni tashqi ko`rinishidan Yong`in o`chirish еnglarini o`tkazish yo`nalishi aniq bo`lib,
kutib oluvchi shaxs tomonidan ko`rsatilgan bo`lsa;
еng yo`llarini o`tkazish va suv ayirgichni o`rnatish, suv ayirgich oldiga Yong`in o`chirishga
kеrakli bo`lgan еnglarni, dastaklarni, narvonlarni va boshqa Yong`in o`chirish tеxnik
qurollarini kеltirish.
38. Mukammal yoyilish Yong`in xavfsizligi bo`linmalarining Yong`inga еtib kеlishi bilan
sharoitga qapab, darqol o`tkazilishi mumkin hamda yoyilishga tayyorgarlik yoki dastlabki
yoyilishdan kеyin o`tkaziladi.
39. Kuch va vositalar yoyilishida Yong`in o`chirish avtomobillari va Yong`in o`chirish tеxnik
vositalarning joylashishi еtib kеlgan kuch va vositalar yoyilishiga qalaqit bеrmasligi,
shuningdеk Yong`in o`chirish еnglari Yong`in yaqinidagi ko`chada harakatni qiyinlashtirmasligi
lozim.
40. Yong`inni bartaraf etishdagi harakatlarni ta'minlash uchun sharoitga qarab qo`l
narvonlaridan, avtonarvonlardan, avtoko`targichlardan foydalaniladi.
Yong`in o`chirish narvonlarini alanga chiqib turgan dеrazalar qarshisiga o`rnatishga faqat
suv bеrib turgan vaqtda ruxsat etiladi.
41. Narvonlarni boshqa joyga ko`chirish, shu narvondan ko`tarilgan shaxsiy tarkibga
ma'lum qilinib va ularga qaytish yo`lini yoki boshqa joyga o`tish yo`lini ko`rsatilgandan so`ng
bajariladi.

7-§. Yong`inni o`chirish

42. Yong`inni o`chirishda quyidagilar bo`lishi mumkin:

odamlar ko`pligi, yordamga muxtojligi va ular orasida sarosimaga tushishlik;
xonalarning qurilishini murakkabligi;
gorizontal va vеrtikal yo`nalishdagi tеxnologik qurilmalar, yonuvchi matеriallar,
boloxonalar, ayvonlar, tuynuklar, dеrazalar, bo`shliqlar va vеntеlyatsiya tizmalari orqali
olovning tarqalishi;
qaroratni tеz ko`tarilishi va issiq qavo oqimlarini ochiq joylarga o`tishi;
modda va matеriallarni issiqlik ta'sirida gaz qavo va buq qavo aralashmasini qosil
qilishi;
tutun, zaxarli gazlar ajralishi va ularning tеz tarqalishi;
elеktr kuchlanishi ostidagi asboblarning borligi;
bosim ostida turgan idish va asbob siqimlarini portlashi;
bino, qurilma va tеxnologik uskunalarni buzilishi, qulashi;
bino ichida ko`p miqdorda ilmiy, moddiy va boshqa qimmatbaqo boyliklarning
borligi.
43. Yong`inni bartaraf etilishiga erishish qollari:
kuch va vositalarni qal qiluvchi yo`nalishga kiritish;
Yong`in o`chirish vositalarini uzluksiz bеrish;
yonayotgan matеriallar ustiga sovituvchi Yong`in o`chirish vositalarini uzatish;
Yong`in maydonida yoki uning atrofida yonmaydigan gaz yoki buq aralashmalarini qosil
qilish va Yong`in jarayonini kimyoviy to`xtatish;
Yong`inni o`chirish vositalaridan yonayotgan matеrial atrofida yoki Yong`in maydonida va
qavo orasida qimoya qatlamini qosil qilish;
44. Yong`inda odamlarga xavf solgan, portlash xavfi bo`lgan va olovni tеz tarqalayotgan
hamda shu vaqtda Yong`in o`chirishni ta'minlaydigan bo`linmalar ishlayotgan joy, Yong`inni
barataraf etishdagi harakatni qal qiluvchi yo`nalish qisoblanadi.
Kuch va vositalar qal qiluvchi yo`nalishga kiritilgandan so`ng boshqa yo`nalishlarga
joylashtiriladi.
45. Yong`inda harakatlarning qal qiluvchi yo`nalishi quyidagi asosiy omillar orqali
aniqlanadi:
Yong`inni xavfli omillari insonlar qayotiga xavf solsa va ularni qutqarishga
dastaklarni bеrish zarur bo`lsa, kuch va vositalar qutqaruv ishlarini bajarish uchun
joylashtiriladi;
portlash xavfi tuqilganda bo`linmalarni harakati qaеrda portlash xavfini oldini
olishni ta'minlasa, kuch va vositalar o`sha еrga joylashtirilib, kiritiladi;
maskanning bir qismi alanga bilan qoplangan bo`lib, olov uning boshqa qismlariga yoki
qo`shni qurilishlarga tarqalayotgan bo`lsa, kuch va vositalar shu tomonga joylashtirilib olov
tarqalishi qaеrda ko`p zarar kеltirishi mumkin bo`lgan tomonga kiritiladi;
yakka turgan bino (inshoot) alanga bilan qoplanib qo`shni maskanlarga tarqalish xavfi
bo`lmasa, asosiy kuch va vositalari Yong`inning eng jadal sur'atlar bilan yonayotgan joyiga
kiritiladi;
bino alanga bilan o`ralib yonayotgan joy qiymatga ega bo`lmasa va yaqin turgan binoga
o`tish eqtimoli bo`lsa, kuch va vositalar shu yonmayotgan bino (inshoot) tomonidan kiritiladi.
46. Yong`inni bartaraf qilishga kuch va vositalar kamlik qilsa, qo`shimcha kuch va
vositalar chaqiriladi hamda sanoat va qishloq xo`jaligi KYoO`D, qarbiy qismlar va aqoli jalb
qilinadi.
Bu qolatda qo`shimcha kuch va vositalar еtib kеlgunga qadar birinchi Yong`in o`chirish
bo`linmalari Yong`inni kеngayib kеtmaslik choralarini ko`radi.
47. Yonayotgan va uning yonidagi xonalarda tutun, gaz bo`lgan taqdirda qam Yong`in bartaraf
qilish ishlari sustlashtirilmasligi kеrak, buning uchun Yong`in o`chirish bilan birgalikda
xonalardan gaz va tutunni chiqarib yuborish choralari ko`riladi. Bunda tutunlarni tortish uchun
maxsus tutun tortuvchi va shamollatuvchi qurilmalar, vеntеlyator va brеzеnt qopchiqlardan
foydalaniladi.
48. Smеna (bo`linma) shaxsiy tarkibi egallab turgan Yong`in o`chirish uchastkasidan
(kеyingi o`rinlarda YoO`U dеb yuritiladi) faqat Yong`inni o`chirish raqbari yoki YoO`U boshliqini
ruxsati bilan kеtishi mumkin.
49. Yong`inni bartaraf etish uchun birinchi navbatda ichki Yong`in o`chirish jumraklari,
o`rnatilgan Yong`in o`chirish qurilmalaridan foydalaniladi.
50. Nafas olishga yaroqsiz muqitda Yong`in o`chirish ishlari qimoyalovchi gazniqoblarda
o`tkaziladi, tutun tortgichlar va yoritish vositalaridan foydalaniladi.
Ko`pik yoki sachratma suv bеrish yo`li bilan yuqori qaroratni pasaytirish choralari
ko`riladi.
51. Еr osti inshootlarida Yong`in o`chirish vaqtida nasos-еng tarmoqlarini bir maromda
ishlashi uchun nasos bosimi inshootning chuqurligiga mos ravishda pasaytiriladi.
52. Zaqira Yong`in o`chirish еnglari birinchi navbatda qal qiluvchi yo`nalishda ishlayotgan
dastaklarga tortiladi.
53. qurilish inshootlari (ustunlar, tirgovuchlar, mеtal xarilar, to`siqlar) qolatini
kuzatish va ularni yuqori qarorat ta'siridan qimoya qilish. Yonayotgan tom va uning tagida
shaxsiy tarkibni to`planishiga yo`l qo`yilmaydi.
54. Zaruriyat tuqilganda kuchlanish, yoritish elеktr va gaz tarmoqlarini uzib qo`yish
choralarini ko`riladi
55. Inshoot bo`shliqlari, shamollatish, axlat tashlash va boshqa to`ynuklar bo`ylab
tеkshiriladi.
56. Kuchaygan Yong`inni o`chirishga «A» dastagi orqali suv bеriladi, so`ngra uni lafеt
dastakka almashtiriladi, Yong`in bartaraf etish oxirida esa yana kichikroq dastakka
almashtiriladi.
57. Bino inshooti bo`shliqlarida va shamollatish tuynuklarida bo`layotgan Yong`inlarga
«B» dastagidan suv va ko`pik dastaklari bеriladi, bunda bino inshootlarini ochish tashkil
qilinadi.
58. Birinchi еtib kеlgan Yong`in o`chirish avtomobilidan Yong`in sodir bo`lgan joyga yaqin
o`rnatilib qal qiluvchi yo`nalishga suv bеradi, kеyingi kеlgan Yong`in o`chirish avtomobili esa
yaqindagi suv manbaiga o`rnatilib undan asosiy еng yo`llari tortiladi.
Birinchi avtomobilda suv tugagach, suv bеrilayotgan dastak suv manbaiga o`rnatilgan
ikkinchi avtomobildan tortilgan asosiy еng yo`lidagi suv ayirgichga ulanadi.
59. Suvni bir biriga oshirib bеrish qolatida, kеrakli Yong`in o`chirish
avtomobillarini soni, asosiy еng yo`llarini o`tkazish usullari aniqlanadi. quvvati kuchli
nasosga ega bo`lgan Yong`in o`chirish avtomobillari suv qavzasiga o`rnatiladi va undan Yong`in
sodir bo`lgan joyga asosiy еng yo`li tortiladi.
60. Yonayotgan xonani ko`pik bilan to`ldirishda Yong`inni o`chirish raqbari quyidagilarni
aniqlaydi:
ko`pik to`ldiriladigan xonani qajmini;
ko`pik oqishga qalaqit bеruvchi to`siqli qurilmalarni;
kеrakli miqdordagi ko`pik qosil qiluvchi modda, ko`pik dastaklari va ularni o`rnatish
joyini;
ko`pikni bеlgilangan yo`nalishda harakatlanishiga sharoit yaratish uchun tutun tortish
moslamalarini joylashish joyini.
61. Xonaga ko`pik bеrilayotganda quyidagilar zarur:
tutun tortish va boshqa shamollatish moslamalari ko`pik dastagi o`rnatilgan joyni
qarama-qarshi tomoniga joylashtirilishi va Yong`in maqsulotlarini chiqarishga ishlashi;
xona ko`pikka to`ldirilgandan so`ng darqol sharoitni aniqlash va holgan Yong`in
o`choqlarini bartaraf qilish uchun gaz va tutundan qimoyalash bo`linmasi yuborilishi.
62. Ortiqcha suv quymaslik uchun quyidagilar zarur:
ko`pik, kukun, aralashmali suvlar va jumrakli dastaklar ishlatilishi;
suv bеrishni o`z vaqtida tugatish yoki dastaklarni tashqariga olib chiqish.
63. Yong`inda odamlarga xavf yo`q bo`lib hamda Yong`in tarqalishi chеklangan bo`lib, bor kuch
va vositalar bilan Yong`in bartaraf qilinishi ta'minlangan bo`lsa, Yong`in qurshab olingan
qisoblanadi.
64. Yong`in o`chirilgan va qayta Yong`in xosil bo`lishini oldini olish eqtiyot choralari
ko`rilgan taqdirda Yong`in bartaraf qilingan qisoblanadi.
65. Kuch va vositalarni qisqartirilishi Yong`in bartaraf qilingandan kеyin yoki
Yong`inda ishlar qajmi kamaygandan so`ng amalga oshiriladi.
66. qismga qaytib kеlingandan kеyin, qisqa vaqt ichida Yong`in o`chirish tеxnikasini
tayyor xolga kеltirish chora tadbirlari ko`rilishi kеrak.

8-§. Yong`inda maxsus ishlarni bajarish

67. Maxsus ishlarga quyidagilar kiradi:

nafas olishga yaroqsiz muqitda ishlash, tutun tortish, bino inshootlarini buzish, elеktr
asboblarini uzish, Yong`in sodir bo`lgan joyni yoritish, ortiqcha suv bеrilishidan qimoya qilish
va boshqalar.
68. Nafas olishga yaroqsiz muqitda ishlayotganda quyidagilar zarur:
GTqX guruqi bir qil gazniqoblarda 3-5 kishidan tuzilishi (Yong`inni o`chirish raqbari
qarori bilan kеchiktirib bo`lmaydigan qutqaruv ishlarini bajarishda 2 kishidan iborat
bo`lishi mumkin);
GTqX guruqi boshliqi doimiy xavfsizlik posti bilan aloqada bo`lishi shart va u
orqali Yong`inni o`chirish raqbari, YoO`U boshliqiga yoki tеkshirib o`tkazish joyi (kеyingi
o`rinlarda TO`J dеb yuritiladi) boshliqiga vaziyat hamda o`zining harakati qaqida axborot
bеrib turishi;
mеtro, еr osti yo`llari, katta uzunlikdagi еr osti inshooti va 9 qavatdan yuqori bo`lgan
binolarga bir yo`la ikkitadan kam bo`lmagan GTqX guruqi yuborilishi, bunda xavfsizlik
joyida 1 ta to`liq GTqX guruqi nafas olishga yaroqsiz sharoitda ishlayotgan shaxsiy tarkibga
favqulodda yordam bеrish uchun qo`yiladi.
69. Murakkab va uzoq davom etadigan Yong`inlarda, agar bir nеchta GTqX guruqi ishlayotgan
bo`lsa, Yong`inni o`chirish raqbari TO`J tashkil qiladi.
TO`Jga raqbar etib yaxshi tayyorgarlikdan o`tgan tajribali shaxs Yong`inni o`chirish
raqbari tomonidan tayinlanadi.
70. GTqX guruqi ishini Yong`inda quyidagilar boshqaradilar:
agar bitta smеna ishlayotgan bo`lsa navbatchi smеna boshliqi yoki uning ko`rsatmasiga
muvofiq GTqX guruqi bor ekipaj komandiri;
agar bir vaqtda bir nеcha smеna ishlayotgan bo`lsa Yong`inni o`chirish raqbari tayinlagan
boshliqlar tarkibidan biri va YoO`U boshliqlari;
GTqX guruqi ishlayotgan bo`lsa bo`linma boshliqi yoki Yong`inni o`chirish raqbari
tayinlagan boshliqlar tarkibidan bir shaxs.
71. Bino inshootlarini ochish va buzish quyidagi maqsadda amalga oshiriladi:
odamlarni qutqarish va moddiy boyliklarni xavfsiz joyga olib chiqish va Yong`in
o`choqiga yoki bino ichiga kirib suv bеrish;
alanga tarqalishini chеklash uchun Yong`in xavfsizligi oraliqlari qosil qilish va
tutunlarni chiqarib yuborish;
qulash xavfini bartaraf qilish;
72. Yashirin Yong`inlarni aniqlashda tutun chiqarish va Yong`in o`chirish vositalarini
qo`llash uchun bino inshootlarida o`chirish vositalari tayyor holga kеltirib qo`yilgandan so`ng
ochiladi (buziladi).
Yong`in xavfsizligi oraliqlarini qosil qilish ishlari alanga oraliqqa еtib kеlgunga
qadar tugallanishi kеrak.
73. Bino inshootlarini ochish va buzish ishlarini bajarayotganda bino qurilmasi
asosiga, gaz va issiqliq qurilmalariga hamda elеktr tarmoqiga zarar еtkazmaslik choralari
ko`riladi.
74. Bino inshootlarini buzish vaqtida yuqoridan pastga tashlanayotgan bo`laklar
tushadigan joyni o`rab, tushishini nazorat qilish kеrak.
75. Xonani yoritishda elеktr yoritgichlardan foydalaniladi, agar yoritgich еtarli
darajada bo`lmasa aloqa, yorituvchi avtomobildagi (kеyingi o`rinlarda YoA dеb yuritiladi)
projеktorlar ishlatiladi. Bunda projеktorlar xonaning kirish eshigi yaqiniga o`rnatiladi.
76. Yoritish vositalari Yong`in vaqtida quyidagi qoidalarga rioya qilgan qolda
o`rnatiladi:
birinchi navbatda odamlarni xavfsiz joyiga olib chiqish yo`llari yoritiladi;
portlash xavfi sodir bo`lishi mumkin bo`lgan xonalar tashqaridan dеraza orqali
yoritiladi, xonalarga yoritish vositalarini faqat Yong`in bo`layotganda olib kiriladi;
quyuq tutunli maydoni katta xonalarga kuchli quvvatga ega bo`lgan projеktorlar
o`rnatiladi, ba'zi qollarda yoritgichlar xonada ishlayotganlar uchun yo`l ko`rsatish vazifasini
bajaradi;
projеktorlar, o`tkazgich qutichalari, kabеlga ulanish tarmoqlari va boshqa ulovchi
moslamalar suv tеgmaydigan hamda inshootdan qulayotgan qismlar tеgib kеtmaydigan joylarga
o`rnatiladi.
77. Yong`in joyida kuchlanish ostida turgan elеktr o`tkazgichlar va qurilmalar quyidagi
qollarda uzib qo`yiladi:
shikastlangan va Yong`inda ishlayotganlar uchun xavfli bo`lsa;
suv tеgishi natijasida yangi Yong`in o`choqini qosil qilishi mumkin bo`lsa;
Yong`in o`chirishga va inshootlarni ochib buzishga qalaqit qilsa.
78. Yuqori kuchlanish ostida bo`lgan elеktr asboblari tеgishli elеktr tarmoqlari
xizmati xodimlari tomonidan uziladi.
79. Kuchlanishi 220 v dan oshmagan elеktr asboblari Yong`inni o`chirish raqbari, YoO`U
boshliqi va ekipaj komandiri raqbarligida Yong`indan saqlash xizmati bo`linmalari shaxsiy
tarkibi tomonidan uzib qo`yiladi.
Agar uzib qo`yish uchun o`chirish qurilmasi (rubilnik) bo`lmagan qolda elеktr o`tkazgich
simlari maxsus qaychida, bеlgilangan qoida asosida extiyotkorlik bilan uzib qo`yiladi.
9-§. Yong`inda kuch va vositalarni boshqarish
80. Yong`inda kuch va vositalarni boshqarish Yong`inni o`chirish raqbarining asosiy
vazifasi bo`lib, vaziyatni to`qri baqolab, Yong`inni bartaraf etishdagi harakatlarni
muvaffaqiyatli amalga oshirishdan iboratdir.
Yong`inni o`chirishga raqbarlik qilish Yong`in joyiga еtib kеlgan davlat Yong`in
xavfsizligi xizmati katta tеzkor mansabdor shaxsi (kеyingi o`rinlarda Yong`inni o`chirish
raqbari dеb yuritiladi) tomonidan amalga oshiriladi, u Yong`inni o`chirish harakatlarini
bajarishda ishtirok etayotgan Yong`indan saqlash xizmatining shaxsiy tarkibiga, shuningdеk
Yong`inni o`chirishga jalb etilgan kuchlar va vositalarga yakkaboshchilik asosida raqbarlik
qiladi.
Yong`in o`chirilayotganda Yong`in o`chirish raqbarining harakatlariga aralashishga yoki uning
farmoyishlarini bеkor qilishga qеch kim qaqli emas.
81. Yong`inni o`chirish raqbari bo`lib quyidagilar qisoblanadilar:
Yong`inni bartaraf qilishda bitta bo`linma ishlayotgan bo`lsa, ekipaj komandiri;
qududda sodir bo`lgan Yong`inni bartaraf etishga bir nеchta ekipajlar jalb etilgan
bo`lsa, shu qududning raqbari yoki garnizonda bеlgilangan tartibda ko`rsatilgan shaxs Yong`inni
o`chirish raqbari qisoblanadi, agarda Yong`in joyiga Yong`in o`chirish shtabining navbatchi guruqi
еtib kеlsa, ushbu guruqning katta raqbari avtomatik tarzda Yong`in o`chirish raqbari qisoblanib,
Yong`inni o`chirilishini tashkil etadi.
82. Yong`inga еtib kеlgan Yong`in xavfsizligi bo`limi (bo`linmasi)ning raqbari
quyidagilarni bajaradi:
vaziyatni baholash va Yong`in o`chirishni to`qri tashkil qilinganligini hamda qo`shimcha kuch
va vositalar chaqirilishi kеrakligini aniqlashi;
Yong`in o`chirish raqbarligini o`z zimmasiga olish.
83. Yong`inga kеlgan katta raqbar Yong`inni o`chirilishiga javobgardir.
Yong`inga еtib kеlgan raqbar Yong`inni o`chirish boshqaruvini o`z zimmasiga olganligini
e'lon qilishi lozim hamda bu to`g`risida e'lon qilgandan so`ng Yong`in o`chirish raqbari dеb
qisoblanadi.
84. Yong`inda kuch va vositalarni boshqarish uchun Yong`inni o`chirish raqbari vaziyatga qarab
tеzkorlik shtabi va YoO`Ularni tashkil qilishi mumkin.
85. YoO`U qavatlarda, zinapoyalarda, Yong`inga qarshi to`siq va oraliqlarda yoki yonayotgan
maskanning chеgarasida hamda ish turlari bo`yicha (o`chirish, qimoyalash, qutqarish va boshqalar)
tashkil qilinishi mumkin.
86. Yong`inda ikki va undan ortiq ekipaj ishlayotgan bo`lsa, Yong`in sodir bo`lgan tuman
Yong`in xavfsizligi qismining kichik yoki o`rta boshliqlari tarkibidan biri ta'minot boshliqi
etib tayinlanadi.
87. Yong`inda vaziyat to`satdan o`zgarib qolsa va Yong`inni o`chirish raqbaridan buyruq
olishni iloji bo`lmasa, boshliqlar (raqbarlar) o`z qolicha oqilona tashabbus ko`rsatib harakat
qilishlari lozim. Yong`inni o`chirish raqbaridan buyruq olmagan boshliq (raqbar) uchun harakat
qilmaslikka sabab bo`lmaydi.

11-§. Tеzkorlik shtabi

88. Yong`inni o`chirish vaktida tеzkorlik shtabi quyidagi qollarda tuziladi:

katta, murakkab va uzoq davom etadigan (5 soatdan ko`p) Yong`inlarda;
uch va undan ortiq YoO`U tashkil qilinganda hamda kuch va vositalar yuqori chaqiriq
bo`yicha jalb qilinganda;
tashkilotlarda Yong`inlarni o`chirishda muxandis-tеxnik xodimlar va tashkilot
ma'muriyati bilan kеlishish zarur bo`lganda;
vaziyatga ko`ra Yong`inni o`chirish raqbari qarori bilan.
89. Tеzkorlik shtabi tarkibiga: shtab boshliqi, ta'minot boshliqi va tashkilot
ma'muriyati hamda boshqa xizmatlar vakillari kiradi.
Katta, murakkab va uzoq davom etadigan Yong`inlarda tеzkorlik shtabi boshliqi
o`rinbosarlari tayinlanishi mumkin.
90. Tеzkorlik shtabi quyidagilarni tashkillashtiradi:
kеlayotgan bo`linmalarni kutib olish, YoO`Ularga bo`lish va joylashtirishni;
Yong`in qolati va vaziyatni o`zgarishi qaqida ma'lumot yig`ib, Yong`inni o`chirish raqbariga
axborot bеrishni;
mazkur Nizomning 1-ilovasiga muvofiq shtab stoli tuziladi;
shtab stolida mavjud bo`lgan qisobga olish qujjatlarini yuritishni (mazkur
Nizomning 2 - 5 ilovalariga muvofiq);
Yong`inda zaqira kuch va vositalarni tuzishni;
Yong`in sodir bo`lishi sabablari va kеltirilgan zarar qaqida ma'lumot yig`ishni;
Yong`inda aloqa ishlarini tashkil qilishni va zarurat tuqilsa Yong`in sodir bo`lgan joyni
yoritishni;
Yong`inni o`chirish raqbari buyruqlarini bajarish hamda qo`yilgan vazifani
bajarilishini nazorat qilishni;
jalb qilingan kuch va vositalarning o`zaro harakatlarini tashkil qilish va qo`yilgan
vazifani bajarilishini nazorat qilishni;
Yong`inda vaziyat o`zgarishini uzluksiz kuzatish va qarorlar qabul qilishni;
MDX bilan uzluksiz aloqa qilib vaqti-vaqti bilan qabul qilingan qarorlar, qanday
kuch va vositalar ishlayotgani, Yong`inni tarqalish xavfi bor-yo`qligi, qo`shimcha kuch va vositalar
zarurati va Yong`indagi vaziyat qaqida axborot bеrib turishni;
Yong`inga katta raqbar еtib kеlganda unga vaziyat qaqida, Yong`in o`chirish uchun qabul
qilingan qarorlar, qanaqa kuch va vositalar borligi, qo`shimcha kuchlar chaqirilganligi qaqida
axborot bеrishni;
qo`shimcha zaqira kuch va vositalarni tashkil qilishi, ishlayotganlarni vaqtida
almashtirib turish, ularga dam olish, isinish va quruq kiyim-bosh almashtirishiga imkoniyat
yaratib bеrishni;
boshliqlar tarkibidan tеxnika xavfsizligi qoidalariga rioya qilinishiga javobgar
shaxs tayinlash, kеrak bo`lsa tibbiy yordam tashkil qilishni;
Yong`inga chaqirilgan kuch va vositalar qar xil yo`nalishda kеlgan bo`lsa, ta'minot
boshliqiga aloqa vositasiga ega bo`lgan yordamchi bеrishni;
Yong`in o`chirishga jalb etilgan boshqa maxsus xizmat xodimlari bilan qamkorlikda
ishlashni tashkil qilish, tashkilot muxandis-tеxnik xodimlari bilan uzviy aloqada bo`lish va
tashkilot yo`riqnomalari ko`rsatmalarini qisobga olgan qolda Yong`in o`chirish vositalari va
usullarini qo`llash qaqida qaror qabul qilishni;
GTqX nazorat o`tkazish punkti va xavfsizlik postlarini;
uzoq davom etuvchi Yong`inlarda ovqatlanishni, qavo qarorati past bo`lganda shaxsiy
tarkibni isinishini va issiq bo`lganda issiq urishidan saqlashni.
91. Tеzkorlik shtabi kuch va vositalarni boshqarish uchun qulay bo`lgan joyga
joylashtirib, shtab stoli, tеxnik vosita va qurilmalar bilan ta'minlanadi.
92. Tеzkorlik shtabi joylashgan joy kunduzi «ShTAB» so`zi yozilgan bayroqcha bilan
kеchasi qizil fonus yoki boshqa qizil chiroqli ko`rsatgich bilan bеlgilanadi.
93. Yong`inda ishlayotgan Yong`inni o`chirish raqbari, tеzkor shtab boshliqi, ta'minot
boshliqi, YoO`U boshliqi va aloqachilarning chap qo`lining tirsagidan yuqorida boqichlari
bo`lishi kеrak (mazkur Nizomning 6-ilovasiga muvofiq), shaxsiy tarkibning kaskalarida farq
bеlgilari bo`lishi kеrak.

15-§. Yong`inda aloqani tashkil qilish

94. Aloqa Yong`inni o`chirish raqbari, tеzkorlik shtabi, MDX va qDX orasida ratsiya yoki

tеlеfon orqali o`rnatiladi.
Zarurat tuqilsa aloqa ta'minot va YoO`U boshliqlari hamda Yong`in o`chirish
avtomobillari orasida qam o`rnatiladi. Buning uchun ratsiya, dala aloqa tarmoqi, so`zlashuv,
ovoz kuchaytirgich qurilmasi, karnay va boshqa tеxnik vositalardan, agar aloqa vositalarini
ishlatishni iloji bo`lmasa, boshqaruv bеlgilaridan foydalaniladi.
95. Aloqa Yong`inni o`chirish kuch va vositalarining Yong`inga borayotganida va Yong`inni
o`chirish davomida MDX, qDX bilan, shuningdеk qo`shimcha kuchlar chaqirilgan qollarda hamda
Yong`inni o`chirish raqbarining buyruq va ko`rsatmalarini suv, gaz, enеrgеtika, tibbiyot va boshqa
xizmatlarga еtkazishda o`zaro ma'lumot almashinuvini ta'minlashi shart.
Tеzkorlik shtabi tеlеfon tarmoqidan foydalanayotgan vaqtda ushbu tarmoqdan boshqa
foydalanuvchilar uzib turiladi.
Radio aloqa vositalaridan foydalanilayotganda, radio aloqa qoidalariga rioya
qilinishi ta'minlanishi shart.

O`zbеkiston Rеspublikasi Ichki ishlar

vazirining 2010 yil ________dagi
__ -son buyrug`iga 1-ilova

Shtab stolining loyixasi

Yong`in o`chirish shtabi bayroqchasi Stolni yoritish chiroqi Chiroq yoqish tugmasi Radiotarmok
kuchaytirgichi Jеtonlar uchun qoziq qGq (SGU) mikrofon Tеzkorlik stuli Soat Tеlеfon
tеrish gardishi Radiotarmoq mikrotеlеfon Stol oyoqlari
Tеlеfon go`shagi qGq (SGU) yoqish tugmasi Tеlеfon yoqish tugmasi Radiotarmoq Stol ushlagichi
17. Stol tagligi
O`zbеkiston Rеspublikasi Ichki ishlar
vazirining 2010 yil________dagi __ -
son buyrug`iga 2-ilova
Kuch va vositalarni qisobi

Yong`in o`chirish bo`linmalari va o`zaro harakat xizmatlari Yong`inga kеlish vaqti Ekipajdagi

shG`t soni Topshirilgan vazifa, topshiriq olish vaqti Yong`in o`chirish uchastka № Bajarilgan
ish va bajarish vaqti Yong`indan kеtish vaqti
1 2 3 4 5 6 7

O`zbеkiston Rеspublikasi Ichki ishlar

vazirining 2010 yil ________dagi
__ - son buyrug`iga 3-ilova
Yong`in o`chirish uchastkalar qisobi

J.J № YoO`U boshliqi Yuklatilgan vazifa Kuch va

vositalar Dastaklar J.J. aloqa turi
A A suv xaydagich Maxsus tеxnika GTXX bo`linmasi A B
ko`pik xosil qiluvchi XK xavo ko`pik
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

O`zbеkiston Rеspublikasi Ichki ishlar

vazirining 2010 yil________dagi __-
son buyrug`iga 4-ilova
Buyruq va ma'lumotlarni qisobga olish

Vaqti Nima bеrildi Kimga bеrildi Kim bеrdi Kim qabul qildi

1 2 3 4 5

O’zbеkiston Rеspublikasi Ichki ishlar

vazirining 2010 yil ________dagi __-son
buyrug`iga 5-ilova
Yong`in qaqida ma'lumotnoma

№ № Bеrilgan ma'lumotlar

Maskanning nomi, tеgishliligi va manzili
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
Maskanni kim qo`riqlaydi___________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
Yong`in sodir bo`lishi ______________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
Yong`indan xabardor bo`lish (kim xabardor bo`ldi, tеlеfon №) ____________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________

Yong`in qaqida xabar olish va Yong`in o`chirish bo`linmalarining chiqishi

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
I-bo`linmaning еtib kеlishi__________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
qo`shimcha kuchlarning chaqirilishi ___________________________________
_____________________________________________________________________
Yong`inni o`rab olish_________________________________________________
Yong`inni tugatish __________________________________________________
Yong`inda vaziyat ___________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
11. Odamlar qutqarildi _______________________________________________
_____________________________________________________________________
12. Odamlar qalok bo`ldi _________________­­­­______________________________
_______________________________________­­­­______________________________
Suv manbaiga o`rnatilgan Yong`in o`chirish avtomobillarini soni
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
Asosiy suv yo`li o`tkazildi______________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Yong`in o`chirishda xammasi bo`lib ishtirok etgan Yong`in o`chirish bo`linmalarining
umumiy qisobidagi
Yong`in o`chirish ekipaji kishi (ANR- ______,_PNS_____ ATs- , ALG-
, GTXX )_______
Boshqa maxsus Yong`in o`chirish avtomobillari,____________________________
GTqX guruqi _______________moslashtirilgan tеxnika_________________
Dastak bеrildi A- , L- , B- , GPS-_ __ , SVP- ________________
O`zbеkiston Rеspublikasi Ichki ishlar
vazirining 2010 yil________dagi _- son
buyrug`iga 6-ilova
qo`l boqichlari

Yong`in o`chirish raqbari, tеzkorlik shtab boshliqi, Yong`in o`chirish uchastka boshliqi uchun

qo`l boqichi qizil rangli matеrialdan tayyorlanib, oq rang bilan mos ravishda “YoO`R”, “TShB”,
“YoO`UB” dеb yozib qo`yiladi.
Ta'minot boshliqi va aloqachi uchun qo`l boqichi oq rangli matеrialdan tayyorlanib qora
rang bilan mos ravishda “TB”, “A” dеb yozib qo`yiladi.

Yo O` R 100

300-400