Oʼzbekiston respublikаsi oliy tа`lim, fan va innovatsiyalar vаzirligi toshkent iqtisodiyot va pedаgogikа instituti

Rim madaniyatiIII-Vmilodiy asrlar

III asrdan boshlab Rim imperiyasi deyarli doimo inqiroz holatida edi.

Eng muhimi, inqiroz Rimning siyosiy hayotiga ta'sir ko'rsatdi: yangi fuqarolar urushlari, imperiyaning "varvarligi", provinsiyalarning kuchayib borayotgan separatizmi, nemislar va boshqa xalqlarning qabila ittifoqlari imperiyasiga tobora kuchayib borayotgan bosim va boshqalar. . Iqtisodiy nuqtai nazardan, III asrning o'rtalariga kelib. imperiya butunlay vayronagarchilik holatiga tushib qoldi.
Inqiroz madaniyatga ham ta'sir qildi. Falsafa va fanga qiziqish deyarli yo'qoldi. Falsafa o'rniga ko'proq dinga, turli xil tasavvufiy kultlar va xurofotlarga murojaat qilish mumkin edi.
III asrdagi butparastlik tarixshunosligi. asosan yunon tilida yozgan muallifning yozuvlari bilan ifodalanadi - DIONE CASSIA. U 80 ta kitobdan iborat keng qamrovli "Rim tarixi" ni tuzdi - bu Rimning o'tmishi haqidagi to'liq bilimlar to'plami.
III asr oxirida. Imperator taxtiga oʻtirgan Rim provinsiyasi Illiriyadan boʻlgan DIOK-LETIAN va uning vorisi KONSTANTIN imperiyani qisqa vaqt ichida inqirozdan olib chiqib, uning mavjudligini 100 yildan ortiq uzaytira oladigan qator islohotlarni amalga oshirdilar. Kuchli imperator kuchi imperiyaning birligini saqlashda qandaydir muvaffaqiyatlarga erishish imkonini berdi. Xristian cherkovi endi imperatorni Xudoning er yuzidagi noibi deb tan olib, davlatning ittifoqchisi sifatida harakat qildi. Konstantinning Mediolan farmoni (313) xristianlikning boshqa dinlar bilan tengligini tan oldi. IV-V asrlarda. nasroniy ilohiyotining eng ko'zga ko'ringan namoyandalari, cherkov otalari - ASOSIY BUYUK, JON XRISOSTOM, MEDIOLAN AMBROSI, AVRELİY AVGUSTIN (xristianlik tarix falsafasining yaratuvchisi) yashagan. Xristianlik hukmron dinga aylana boshladi; butparast ibodatxonalari imperiyada uzoq turishga majbur bo'lmadi. Ulardan ba'zilari xristian cherkovlariga aylantirildi, ba'zilari vayron qilindi.
Rimda Konstantin (337) vafotidan keyin qadimiy tartiblarning inqirozi yana keskin yomonlashdi. Varvarlarning imperiya chegaralariga hujumlari kuchaydi, rimliklar deyarli barcha viloyatlarini yo'qotdilar. Ichki qarama-qarshiliklar tufayli parchalanib ketgan, har tomondan tashqi dushmanlar tomonidan bosilgan Rim imperiyasi o'zining oxiri sari muttasil harakat qilardi. 395 yilda Rim imperiyasi nihoyat G'arbiy va Sharqiyga bo'lindi. Rim shahri g'arbiy yarmining poytaxti bo'lib qoldi va Vizantiyaning sobiq yunon mustamlakasi o'rnida Konstantin tomonidan asos solingan Konstantinopol shahri Sharqiy Rim imperiyasining (kelajakdagi Vizantiya) poytaxtiga aylandi.
410 va 455 yillarda Rim dahshatli mag'lubiyatga uchradi - avval Gotlar, keyin esa vandallar. 5-asr o'rtalarida Faqat Italiya imperator hukmronligi ostida qoldi. 476 yilda Italiyada joylashgan nemis yollanma qo'shinlari qo'mondoni Odoacer go'dak imperator Romul-Augustulusni taxtdan ag'dardi va Konstantinopolga imperatorlik qadr-qimmatining nishonini yubordi. Bu voqea G'arbiy Rim imperiyasining tugashi deb hisoblanadi.
Sharqiy Rim imperiyasiga kelsak, u vahshiylarning zarbalari ostida o'lmadi, balki yana deyarli ming yil davom etdi. G'arbiy Rim imperiyasining tugashi bilan qadimgi madaniyat ham yo'q bo'lib ketdi. [2, c.316-327]
Yuqorida ta'kidlanganidek, milodiy 1-asrdan. Rim imperiyasining sharqiy viloyatlarida hammaning Xudo oldida tengligini e'lon qiluvchi xristianlik g'oyalari tarqala boshlaydi, bu qarama-qarshiliklar tufayli yirtilgan jamiyatni mustahkamlash uchun zarur edi. Er yuzida Xudo Shohligiga umumbashariy erishish mumkinligi haqidagi yangi afsonaning paydo bo'lishi va Osmon Shohligida azob-uqubat va kambag'allarni baxt bilan taqdirlash g'oyasi, ayniqsa Rimning quyi ijtimoiy qatlamlari uchun juda jozibali bo'ldi. Xristianlik Sharq kultlari va dinlarining koʻplab unsurlarini qabul qilgan, shuningdek, oʻz mafkurasiga ellinistik falsafa yutuqlarini ham kiritgan. Dastlab shafqatsiz ta’qib va ​​ta’qiblarga uchragan xristianlik asta-sekin o‘z g‘oyalari bilan Rim zodagonlari va ziyolilarini, IV asr boshlarida esa o‘ziga tortdi. AD Rim imperiyasining rasmiy diniga aylandi.
Yunon-rim antik davri (miloddan avvalgi IX asr - milodiy V asr) jahon madaniyatiga meros sifatida quyidagi yutuqlarni qoldirdi:
eng boy mif yaratish;
jamiyatning demokratik tuzilishi tajribasi;
Rim huquqi tizimi;
bardoshli san'at asarlari;
haqiqat, yaxshilik va go'zallik qonunlari;
falsafiy tushunchalarning xilma-xilligi;
xristian dinini qabul qilish.
[4, c.131-133]