O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi nukus innovatsion instituti it dasturiy injinering fakulteti sirtqi bo’limi

Xesh funksiyalarda kolliziya – ikkita har xil ma‘lumotdan bir xil xesh qiymat hosil boʻlib qolishi. Kolliziyaning oldini olish yoʻllaridan biri bu xesh jadval hisoblanadi. Xeshlash algoritmlarining bardoshliligi xa xavfsizliligi kolliziyaga chidamliligi bilan aniqlanadi.

Xesh funksiyalar qoʻllanilishi va axborot xavfsizligidagi

oʻrni

Xeshlash algoritmlarining zamonaviy kriptografiyadagi tutgan oʻrni juda muhimdir va undan hozirda keng koʻlamda foydalaniladi.
Kriptografik xesh funksiyalar ishlatilishi
Yangi xesh algoritmlar xam yaratilmoqda. Yangi xesh algoritmlar kolliziyaga bardoshli, xesh qiymatning tez hisob-kitob qila olishi va.h.k xususiyatlarga ega boʻladi.
Xesh funksiyalar asosan, Elektron raqamli imzo (ERI)da, Torrent, DC Hub, Operatsion sistemalarda va fayllarning butunliligini yoki oʻzgartirilganligini nazorat qilish uchun foydalaniladi. Axborot butunligini nazorat qilishning koʻproq maqbul boʻlgan metodlaridan biri xesh-funksiyadan foydalanish hisoblanadi. Xesh-funksiyaning qiymatini uning kalitini bilmasdan turib qalbakilashtirib boʻlmaydi, shu sababli xeshlash kalitini shifrlangan koʻrinishda yoki jinoyatchining «qoʻli yetmaydigan» joydagi xotirada saqlash kerak.

Xesh funksiyalar tahlili

CRC32 (Cyclic redundancy check – Davriy kamchilikni tekshiruvchi kod) kompyuter qurilmalarida, ya‘ni tarmoq qurilmalari va doimiy xotiradagi ma‘lumotlarni xavfsizligini ta‘minlashda ya‘ni oʻzgartirilmaganligini doimiy ravishda tekshirib boradigan oddiy xesh funksiya hisoblanadi. CRC32 xalqaro standarti CRC32-IEEE 802. Bu algoritm juda tez ishlagani bilan, kriptoxavfsizlikni toʻliq ta‘minlay olmaydi. Shunga qaramasdan keng qoʻllaniladi chunki, ishlatilishi juda oddiy va tez. 32-bit xesh-kod odatda 8 ta simvoldan iborat 16 lik sanoq sistemasida ifodalanadi. Bu algoritm kriptografik hisoblanmaydi.
MD4 xeshlash algoritmi RSA Data Security, Inc. Ronald L. Rivest tomonidan ishlab chiqilgan. MD4 aralashgan algoritm hisoblanadi, Endi ishonchsiz hisoblanadi. Bu algoritm (32-bit protsessorlari uchun) tez va peer-to-peer tarmogʻi edonkey 2000 Qo'shma Algoritm hash kodi 32 ta simvoldan iborat bo'lgan belgilar bilan o'n oltilik soni RFC 1320. tasvirlangan hisoblash ishlatiladi.
MD5 xesh funksiyasi algoritmi Massachusets texnologiya instituti professori Ronald Rivest tomonidan 1992 yilda ishlab chiqilgan. Bu algoritmda kiruvchi ma‘lumot uzunligi ixtiyoriy bo‗lib, xesh qiymat uzunligi 128 bit bo‗ladi. MD 5 xesh funksiyasi algoritmida kiruvchi ma‘lumot 512 bitlik bloklarga ajratilib, ular 16 ta 32 bitlik qism bloklarga ajratiladi va bular ustida amallar bajariladi. Faraz qilaylik, bizga uzunligi b bit bo‗lgan, bu yerda b – ixtiyoriy nomanfiy butun son, ma‘lumot berilgan bo‗lsin va bu ma‘lumotning bitlari quyidagicha: m0m1…m(b-1)