O’zbekiston respublikasi oliy ta'lim fan va innovatsiyalar vazirligi toshkent moliya instituti

1.5. Samaradorlikni baholovchi kо rsatkichlar
Korxonaning faoliyati yoki uning moliyaviy holatini baholash
korxonaning xo>lik va tijorat faoliyati jarayonida vujudga keluvchi moliyaviy va kredit munosabatlari natijasini aks ettiruvchi tushunchadir.
TVlov qobiliyati koeffitsiyenti korxonaning to'lov imkoniyatlarini ko'rsatadi va quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Kp,=A2/(P2(D_Ib + Kzk+Ap)),
bu yerda, Kpl. korxonaning to'lov qobiliyati koeffitsiyenti; A2 - aylanma aktivlar (ishlab chiqarish zahiralari, pul mablag lari va boshqalar);
P2-majburiyatlar;
D* - uzoq muddatli qarzlar va kreditlar;
K* - qisqa muddatli qarzlar va kreditlar;
Ap - xaridor va buyurtmachilardan olingan badallar.
Bu ko'rsatkich birdan katta bo'lishi kerak.
Shaxsiy va qarz mablag lar nisbatlarining koeffitsiyenti qisqa muddatli qarz mablag larining shaxsiy manbalar bilan ta’minlanish darajasini belgilaydi va quyidagi formula bilan aniqlanadi:
K^Pi/(P^ + K^ + Ap)),
bu yerda, Pj shaxsiy mablag'laming manbalari (ustav sarmoyalari, qo'shimcha sarmoyalar, taqsimlangan foyda).
Bu ko'rsatkich birdan kichik bo'lmasligi kerak.
Moliyaviy bog'liqlik koeffitsiyenti korxona moliyaviy bog'liqligining kamayishi (ko'payishi), kelgusi davrlarda moliyaviy qiyinchiliklar xavfining kо'payishidan (pasayishi)dan darak beradi va korxona tomonidan kreditorlar oldidagi o'z majburiyatlarini to'lash kafolatini aniqlaydi. Moliyaviy bog liqlik koeffitsiyenti quyidagi formula bilan hisoblanadi:
Kfsh = Pi/Ib
bu yerda, Ib - aktiv yoki passivning natijalari.
Bu ko'rsatkich 0,5 dan katta yoki unga teng bo'lishi kerak.
Shaxsiy aylanma mablag'lar bilan ta’minlanganlik koeffitsiyenti korxonada uning moliyaviy barqarorligi uchun zarur mablag'laming mavjudligini ifodalaydi va quyidagi formula bilan ifodalanadi:
^-(Pi + D^AO/A2,
bu yerda A!-uzoq muddatli aktivlar.
Bu ko'rsatkich 0,1 dan katta yoki unga teng bo'lishi kerak.
Aktivlar rentabelligi koeffitsiyenti moliyaviy-xo'jalik faoliyatida foydalanilayotgan aktivlaming foydaliligi (zararliligi) darajasini ko'rsatadi va quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Kra = Pr*Dp/Ib,
bu yerda, PrDp - soliqlar to'langunga qadar foyda.
Bu ko'rsatkich noldan katta bo'lishi kerak.
Ishlab chiqarish quwatlaridan foydalanish koeffitsiyenti
korxonaning ish bilan ta’minlanganlik darajasini ifodalaydi va quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Kim = Qhaq/(QloyihaQijara + Qkonser), bu yerda Kloyiha - mahsulot ishlab chiqarishning eng katta hajmi; Qhaq - ishlab chiqarilgan mahsulotning haqiqiy hajmi; Qijara - ijaraga berilgan quwatlardagi mahsulotlar hajmi; QL_ser.konservatsiya qilingan quwatlardagi mahsulotlaming hajmi. Bu ko'rsatkich 0,6 dan katta yoki unga teng bo'lishi kerak. Uskunalar (asosiy fondlar)ning ishdan chiqishi koeffitsiyenti. Bu ko'rsatkich quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Ki2p = I/0,
bu yerda, Kizp - uskunalarning ishdan chiqish koeffitsiyenti;
I- asosiy fondlarning ishdan chiqishi;
О - asosiy fondlarningdastlabkiqiymati.
Agar yuqoridagi barcha koeffitsiyentlarning tarmoq miqdori teng yoki katta boMsa, bunday korxona iqtisodiy qudratli va to'lov qobiliyatiga egahisoblanadi.