O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi

Tadqiqotning ilmiy yangiligi. Ma’lumki, o’zbek xalqi uzoq davrlarga borib taqaladigan o’zining boy tarixiga ega. Ammo o’tmishimiz sarchashmalari haligacha yetarli o’rganilmagan. Ma’naviy tiklanish dolzarb masala hisoblangan bugungi kunda ajdodlarimiz durdonalarini tatqiq etish katta ahamiyat kasb etadi. Shu jihatdan, Xiva xonligi tarixini o’sha davrga oid manbalar («Shajarai turk») asosida o’rganish ham maqsadga muvofiqdir.

Mavzuning o’rganilish darajasi. Xorazm tarixi bir qator sharqshunos va tarixshunos olimlar tomonidan o’rganilgan. Kurs ishi mavzusini yoritish davomida Xorazm tarixi, Xiva xonligi tarixi, Abulg’ozixonning faoliyati va asarlarini o’rganishga doir asarlar hamda ilmiy adabiyotlar o’rganildi. Jumladan, akademik olim S.P.Tolstovning «Qadimgi Xorazm»², akademik olim Ya.G’ulomovning «Xorazmning sug’orilish tarixi»³ asarlari bu boradagi eng muhim tadqiqotlar hisoblanadi. Shuningdek, V.V.Bartold⁴ asarlarida Xorazm tarixida Xivaning o’rni yuzasidan muhim ma’lumotlar berilgan.
Mustaqillik yillarida ham Xorazm tarixini o’rganish yuzasidan bir qator tadqiqotlar amalga oshirildi. N.Polvonov va O.Qo’shjonov⁵, S.Hasanov⁶,A.Abdurasulov⁷, D.Bobojonov va M.Abdurasulov⁸, Q.Munirov⁹ning asarlari, shuningdek ikki jildli «Xorazm tarixi»¹⁰ kitoblari alohida ahamiyatga ega.
S.Hasanovning «Xorazm ma’naviyati darg’alari»nomli asarida esa Xorazmda yetishib chiqqan allomalar va ularning fan sohasiga qanday yangiliklar qo’shganligi yoritiladi.
Q.Munirovning «Xorazmda tarixnavislik» asarida Xiva xonligidagi faqat tarixiy asarlarga e’tibor qaratiladi. Muallif xonlikda tarix maktabiga xon Abulg’ozi asos solganini ham eslatib o’tadi.
Hududning XIX asr 3-yarmigacha bo’lgan tarixining barcha davrlari haqida ma’lumot beruvchi «Xorazm tarixi»¹¹ monografiyasini alohida takidlash lozim.
Tarixchi olim H.Xudoynazarovning Abulg’ozi Bahodirxon hayoti va ilmiy faoliyatini o’rganishga doir tadqiqotlari ayniqsa diqqatga sazovor. Olimning
«Abulg’ozi Bahodirxon tarixchi va adib»¹², shuningdek, «Shajarai turk» va uning o’rganilishi»¹³ asarlarida Abulg’ozixonning ilmiy merosi, hamda uning Xiva xonligi tarixida qo’shgan hissasi haqida so’z yuritilgan.
Shuningdek, «Shajarai turk» asarining qiyosiy tahlili uchun bir qator manbalar ham o’rganildi. Zahiriddin Muhammad Boburning «Boburnoma»¹⁴, Gulbadanbegimning «Humoyunnoma»¹⁵, Hofiz Tanish Buxoriyning
«Abdullanoma»¹⁶, Munis hamda Ogahiyning «Firdavs ul-iqbol»¹⁷, Bayoniyning
«Shajarai Xorazmshohiy»¹⁸ asarlari shular jumlasidandir.