O'zbekiston respublikasi oliy ta'lim va innovatsiya vazirligi

w = с + v 4- m,

bu yerda: w — ijtimoiy ishlab chiqarish xarajatlari yoki mahsulot qiymati; s — doimiy kapital; v - o‘zgaruvchi kapital (ishchi kuchi) xarajatlari; m — qo'shimcha qiymat. Korxona (firma) mahsulotining ishlab chiqarish xarajatlari - bu korxonaning mahsulot ishlab chiqarish va uni sotishga qilingan barcha sarflari yigindisidir:

к = s + v.

Uning tarkibiga xom ashyo va materiallar, amortizatsiya, ish haqi va boshqa sarflar kiradi. Ishlab chiqarish xarajatlari deganda, tovar va xizmatlami ishlab chiqarish va iste’molchilaiga yetkazib berishga qilinadigan barcha sarflartushuniladi. Ishlab chiqarish sarf-xarajatlari tarkibiga xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yonilgi va eneigiya uchun qilingan xarajatlar, asosiy kapital amortizatsiyasi, ish haqi va ijtimoiy sug‘urtaga ajratmalar, foiz toMovlari va boshqa xarajatlar kiradi.Ishlab chiqarishga qilingan barcha sarf-xarajatlaming puldagi ifodasi mahsulot tannarxini tashkil qiladi. Ishlab chiqarish xarajatlarini ikkiga bolib o‘iganish mumkin: bevosita ishlab chiqarish xarajatlari va muomala xarajatlari (1- chizma). Ishlab chiqarish xarajatlari deganda mahsulotni bevosita ishlab chiqarish uchun qilinadigan barcha sarflar (ish haqi, xom ashyo va material sarflari, amortizatsiya va h.k.) tushuniladi. Tovar birligining qiymatida ishlab chiqarish xarajatlari faqat uning bir qismini tashkil qiladi. Ishlab chiqarish xarajatlari tovar qiymatidan foyda miqdoriga kam boMadi. Muomala xarajatlari tushunchasi tovarlami sotish jarayoni bilan bog‘liq boMib, shu tovarlami ishlab chiqaruvchidan olib, iste’molchiga etkazilguncha ketadigan sarflarga aytiladi. Ular ikki guruhga bolinadi: qo‘shimcha muomala xarajatlari va sof muomala xarajatlari. Tovarlami o‘rash, qadoqlash, saralash, transportga ortish, tashish va saqlash xarajatlari qo‘shimcha muomala xarajatlari hisoblanadi. Muomala xarajatlarining bu turlari ishlab chiqarish xarajatlarining davomi hisoblanib, tovar qiymatiga kiradi va uning qiymatini oshiradi. Xarajatlar tovarlar sotilgandan keyin olingan pul tushumi summasidan qoplanadi. Sof muomala xarajatlari sotuvchi maoshi, marketing (iste’molchilar talabini oM^anish), reklama va shu kabi xarajatlardan iborat boMadi. Sof muomala xarajatlari tovar qiymatini oshirmaydi va ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan tovarni sotgandan keyin olingan foyda hisobidan qoplanadi.