O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim va innovatsiyalar vazirligi bitiruv malakaviy ishi mavzu: Boshlang’ich sinf tabiiy fanda osmon jismlariga oid mavzularni o’rgatish metodikasi. Reja


Mavzuning dolzarbligi ilmiy ahamiyati


Download 457 Kb.
bet3/14
Sana01.04.2023
Hajmi457 Kb.
#1315873
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
Bog'liq
osmon jismlari bmii

Mavzuning dolzarbligi ilmiy ahamiyati:Bugungi kunda boshlang‘ich sinflarda tabiiy fannio‘qitish metodikasi ilg‘or tajribalar, fikr-mulohazalar, pedagogik va axborot texnologiyalar asosida taraqqiy etib bormoqda. Bitiruv malakaviy ishi oliy o‘quv yurtlarining pedagogika fakulteti boshlang‘ich ta’lim va sport, tarbiyaviy ish yo‘nalishi talabalari va umumiy o‘rta ta’lim maktablarida faoliyat ko‘rsatayotgan tabiatshunoslik fani o‘qituvchilari uchun mo‘ljallangan.
“Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun va “ Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”
asosida tuzilgan Umumiy o‘rta ta’limning “Davlat ta’lim standartlari” Respublikamizda umumiy o‘rta ta’limni tashkil etish va rivojlantirishning asosiy
yo‘nalishlarini belgilab berdi. Bu ishlar, shubhasiz, respublikamiz xalq ta’limi hayotida katta voqelik bo‘ldi. Zero, uni tayyorlash respublikamizning aql zakovat va salohiyatini rivojlantirish, jamiyat, oila va davlat oldidagi o‘z mas’uliyatini anglaydigan har jihatdan barkamol erkin shaxsni shakllantirish maqsadini ko‘zlaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 29-apreldagi “O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi PF-5712-son Farmoniga ko‘ra, innovatsion ta’lim jarayoniga o‘tish, zamonaviy kadrlarga bo‘lgan ehtiyojni inobatga olgan holda intensiv til, AKT va ta’lim berishning yangi metodlarini o‘rganish, STEAM pedagogika asoslarini, yangi kasbiy kompetensiyalarni o‘zlashtirish uchun zarur bilimlar bazasini shakllantirish kabi masalalar vazifa qilib olindi.Binobarin, milliy tiklanish mafkurasiga asoslanishi zarur bo‘lgan ta’lim-tarbiya, uning yangicha mazmuni va tashkiliy jihatlarini puxta o‘ylab ish yuritish joizdir. Qonunda ta’kidlangan bilimdonlik va iste’dodni rag‘batlantirish tamoyili bolalardagi bilim va qobiliyatni aniqlash hamda, yuzaga chiqarishga doir dasturlar tayyorlash va amalga qo‘llashni taqozo etadi. Ko‘rinib turibdiki, hozir o‘rta ta’lim ommaviy umumiy va tanlab olib o‘qitilayotgan iste’dodli bolalar uchun alohida maktablarda amalga oshirilmoqda.
Mazkur hujjatlarga tayangan holda boshlang‘ich sinfda tabiatshunoslik fanini o‘qitish kelajakning egasi bo‘lgan yoshlarni milliy istiqlol mafkurasi ruhida va ma’naviyati yuksak, erkin va pok insonlar bo‘lib yetishuviga xizmat qiladi deb umid qilamiz.Tabiatshunoslikni o‘qitish metodikasi tabiatshunoslikni o‘qitishda bolalarni har tomonlama tarbiyalashning mazmuni va metodlarini ochib beruvchi pedagogik fandir. U pedagogikada ishlangan tadqiqotlarga asoslanadi va o‘z predmetini o‘qitish mazmuni hamda xususiyatlarini hisobga olgan holda uning metodlaridan foydalanadi.
O‘quvchilarga tabiatshunoslikni o‘rgatib borish bilan o‘qituvchi ularni ta’limni davom ettirish va amaliy faoliyat uchun zarur b o‘lgan bilim, o‘quv va ko‘nikmalar bilan qurollantiribgina qolmay, balki ularning dunyoqarashi, irodasi, xarakterini shakllantiradi, aqliy qobiliyatlarini rivojlantiradi. Shunga ko‘ra tabiiy fanni o‘qitishning shakl va metodlarini ishlab chiqadi.O‘qitish jarayoni o‘zaro bog‘liq bo‘lgan qismlarni: predmet mazmuni, o‘qituvchi va o‘quvchilar faoliyatini, ya’ni predmetning o‘zini, uni o‘qitishni va o‘qishni, ya’ni bilim, o‘quv va ko‘nikmalarni egallab olishni o‘z ichiga oladi. Shunga ko‘ra fan metodikasining vazifalari qatoriga o‘quv predmeti sifatida tabiiy fanni mazmunini aniqlash, o‘qitishning metod va uslublarini tadqiq qilish, zarur o‘quv jihozlarini ishlab chiqish kiradi.
Tabiiy fanni o‘qitish metodikasi faqat o‘qitish jarayonini ta‘riflash va tushuntirish bilan cheklanib qolmay, balki qoidalarni ham ishlab chiqadi, ularga asoslanib, o‘qituvchi shu predmet bo‘yicha bolalarni muvaffaqiyatli ravishda o‘qitishi mumkin.Tabiiy fanni o‘qitish metodikasi o‘qituvchining tayyorlanishidan tortib, to o‘quv materialini o‘zlashtirish natijalarini, jumladan sinfdagi, uydagi, sinfdan va maktabdan tashqari ishlarni hisobga olishgacha barcha o‘qitish jarayonlarini o‘z ichiga oladi. O‘qitish amaliyotini har tomonlama o‘rganish va natijalarni keyin ijodiy ravishda umumlashtirish asosida o‘qitishning muayyan qonuniyatlari belgilanadi va uni yana ham yaxshilash bo‘yicha tadbirlar ishlab chiqiladi. Chunonchi, o‘rganilayotgan narsalarni (o‘simlik va hayvonlarni) bevosita qabul qilish (bu to‘g‘ri tasavvur hosil bo‘lishini ta’minlaydi) qonuniyati asosida predmetli o‘qitishni qo‘llanish bo‘yicha aniq tadbirlar ishlab chiqiladi.
Tabiiy fan metodikasi o‘rganadigan va ishlab chiqadigan masalalar doirasiga quyidagilar kiradi:
o‘quv predmeti sifatida tabiatshunoslikning ta’lim va tarbiyaviy ahamiyati, uning tarbiya sistemasidagi o‘rni;
o‘quv materialining mazmuni va uni taqsimlanish sistemasi;
o‘qitish metodlari va o‘quvchilarni tashkil etish shakllari;
o‘quv materialini, o‘quvchilarning o‘zlashtirish jarayoni va o‘qitish natijalarini hisobga olish; jihozlash va o‘quv qurollaridan foydalanish;
darsdan va sinfdan tashqari ishlar, o‘qitishning moddiy bazasi.
Tabiiy fanni o‘qitish metodikasi tabiat hodisalarini o‘zaro bog‘lanishda va rivojlanishda o‘rganishga imkon beradi. Pedagogik fan sifatida tabiatshunoslik metodi-didaktika bilan bog‘langan. O‘quv materialini tanlash va uni sinflar bo‘yicha taqsimlashga bo‘lgan talablar didaktika bilan izohlanadi, ular xususiy metodik masalalarni hal qilishda, o‘qitish metodlarini tanlashda, shuningdek,o‘quvchilarning o‘quv faoliyatlarini har xil ko‘rinish va shakllarda tashkil qilishda ham yetakchidir. Metodik uslublarni faqat har bir o‘quvchi psixologiyasini, yoshi va rivojlanish xususiyatlarini hisobga olgan holdagina to‘g‘ri tanlash mumkin.Tabiiy fan metodikasi shuningdek, fiziologiya, anatomiya, gigiena, botanika, zoologiya, geografiya, agrotexnika, meteorologiya,mantiq va psixologiya bilan chambarchas bog‘liqdir. Shu fanlar bilan bo‘ladigan aloqa o‘qituvchining o‘sha fanlar asoslarini egallagan bo‘lishida, ularning eng muhimlarini ajrata olish, materiallarni o‘quvchilarning yosh xususiyatiga mos holda tushuntira olish o‘quvlarida namoyon bo‘ladi.
Shaxsning kamol topishi va rivojlanishi uning ayrim ishlarni, munosabatni, harakterni o‘z ichiga olgan faoliyat jarayonida boradi. Bunda u yoki bu faoliyat turining —o‘qish, mehnat, o‘yin, muloqotlarning dalillari alohida ahamiyatga egadir. Muloqot dalillari har qanday darsning tarkibiiy qismi bo‘lishi kerak. Uni o‘qituvchi hisobga olmasa, tabiat to‘g‘risidagi bilimlar imkoniyatini pasaytirib yuboradi. Tabiat bilan to‘g‘ri tashkil qilingan muloqot kichik yoshdagi maktab o‘quvchilarida go‘zallikni his etishni boyitadi va chuqurlashtiradi, ularda o‘z harakati va ishini o‘zi baholay olish qobiliyati rivojlanadi, bu xislatlar xulq-atvorning odobiy hamda axloqiy normalarini anglash, atrofdagilarga nisbatan mas’uliyat hamda burchni tarbiyalash uchun zarurdir. Tabiat bilan muloqot jarayonida o‘rtoqlariga, kattalarga hurmat va mehr-munosabat vujudga keladi.Tabiiy fanni o‘qitish metodikasi oldida quyidagi vazifalar turadi:umumiy ta‘lim va kompleks tarbiya sistemasida tabiatshunoslikning o‘quv predmeti sifatidagi ahamiyati va o‘rnini aniqlash;tabiatshunoslik materiallarini tanlash va birlashtirish (sintez qilish);uning ta‘lim hamda tarbiyaviy vazifalarini aniqlash.
Boshlang‘ich maktabda tabiiy o‘qitish tabiat hayotidagi ayrim narsa - hodisalar va o‘simliklar, hayvonlar hamda odamning tashqi xususiyatlari bilan tanishtirishdangina iborat emas.Tabiiy fanni o‘qitish jonli va jonsiz tabiatning har xil ob’ektlari o‘rtasidagi, jonli tabiat bilan odamlar mehnati o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni kichik yoshdagi maktab o‘quvchilari tushuna oladigan shaklda ochib berishi, jonajon tabiatga muhabbatni, uning boyligini qo‘riqlash va ehtiyotlik bilan foydalanish istaklarini tarbiyalashi kerak.
Boshlang‘ich maktab tabiiy kursi tabiat hodisalarining keng doirasini qamrab oladi, shu munosabat bilan ba’zan o‘rganilayotgan hodisalar bilan o‘zaro bog‘liq holda kuzatishlar olib borish qiyin bo‘ladi. Shuning uchun ham tabiatshunoslikni dastlab o‘rganish uchun ob‘ektlar tanlashda quyidagilarni: o‘quvchilarning yosh xususiyatlarini, o‘rganilayotgan materialning tushunarli bo‘lishini, uning ta’limiy va rivojlantiruvchi ta’sirini, o‘lkashunoslik materiali bo‘lishini, olingan bilimlarni maktab jonli tabiat burchagi va o‘quv-tajriba uchastkasidagi ishlar bajarilishida foydalanish imkoniyatini hisobga olish zarur.Barcha ta’lim va tarbiyaviy vazifalarning bajarilishi metodlarning to‘g‘ri tanlanishiga bog‘liq. Tabiatdagi mustaqil kuzatishlarsiz kichik yoshdagi o‘quvchilarda kuzatuvchanlikni rivojlantirib bo‘lmaydi, tirik organizmlarni bevosita o‘rganmasdan turib o‘simlik va hayvonlar hayotini tushunib bo‘lmaydi, o‘simliklarni o‘stirish va hayvonlarni parvarish qilish bo‘yicha amaliy ishlar bajarilmasdan qishloq xo‘jalik mehnatining amaliy o‘quv hamda ko‘nikmalarini hosil qilib bo‘lmaydi. Qo‘llaniladigan har qanday metodning ahamiyatini, o‘quvchilarning materialni o‘zlashtirganligini, ularda zarur tasavvur va tushunchalarning shakllantirilganligini tarbiyaviy natijalarni aniqlamasdan turib bilib bo‘lmaydi. Faqat shu ma’lumotlarga asoslanib, har qanday metodni to‘g‘ri baholash mumkin.O‘qitish metodlari to‘g‘risidagi masalani ishlab chiqish bilan mashg‘ulotlarning o‘quv jihozlari to‘g‘risidagi masalalar ham chambarchas bog‘liqdir, chunki o‘quv qurollari va boshqa jihozlar tabiatshunoslik tasavvurlari va tushunchalarni shakllantirishning asosi hisoblanadi.


Download 457 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling