O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim va innovatsiyalar vazirligi “guliston davlat universiteti” “ijtimoiy-iqtisodiyot” fakulteti

2.2. “Avesto” va Zaratushtra Oilada boshlangʻich maʼnaviy axloqiy tarbiyani rivojlantirish yoʻllari
Avesto Zaratushtra Oilasi (ya'ni Zardushtlilik) dini Eronda qadim zamonlardan beri mavjud bo'lgan e'tiqod tizimidir. Bu dinning asosi qadimgi Erondagi Zardusht (Zaratushtra yoki Zartosht) ismli diniy rahnamoning taʼlimotiga asoslanadi. Zardushtiylik ta’limoti Eronning bir qismi va uning atrofidagi mamlakatlarda keng qabul qilingan.

Zardusht Ahura Mazda ismli yagona xudo borligini ta’lim berib, odamlarning manfaati uchun kurashuvchi yovuz kuch Ahriman borligiga ishongan. Zardusht odamlar bu ikki kuchdan birini tanlashi mumkinligini ta'kidlab, ularni to'g'ri tanlashga yo'naltirish uchun axloqiy va axloqiy xatti-harakatlarni rivojlantirishi kerakligini o'rgatgan.

“Avesto” Zardusht ta’limotining yozma nusxasi bo‘lib, Forsdagi qadimgi dinlar ichida eng muhim matn hisoblanadi. “Avesto” zardushtiylik ta’limoti bilan bir qatorda ibodat, marosim va marosimlar kabi diniy urf-odatlarni ham o‘z ichiga oladi.

Zardushtiylik ta'limotlari odamlarga yaxshi hayot kechirishga yordam beradigan axloqiy va axloqiy qadriyatlarga asoslanadi. Bu qadriyatlarga halollik, adolat, sadoqat va mehribonlik kiradi. Shuningdek, odamlar jamiyatda bir-birlari bilan hamkorlik qilishlari va tabiatni hurmat qilishlari kerakligini o'rgatadi.

Zardushtiylik ta’limoti Fors imperiyasida muhim rol o‘ynagan va Eron tarixida ta’sirli bo‘lgan. Zardusht ta'limoti Eron madaniyati va jamiyatiga katta hissa qo'shgan va bugungi kunda ham ko'pchilik tomonidan amal qiladi.

“Avesto” Zardusht taʼlimotini oʻz ichiga olgan diniy matnlar toʻplami boʻlib, Eron madaniy merosi uchun juda muhimdir. Matnlar Eron diniy adabiyotining eng qadimiy va keng qamrovli namunalaridir.

«Avesto» ikki asosiy qismga bo‘linadi: Eski Avesto va Yangi Avesto. Eski Avesto zardushtiylik ta’limotini o‘z ichiga olgan bo‘lsa, “Yangi Avesto” keyingi davrlarda yozilgan bo‘lib, ko‘proq ibodat va marosimlar kabi diniy urf-odatlarni o‘z ichiga oladi.

“Avesto”da Eronning qadimgi dini, madaniyati va mifologiyasi haqida ham muhim ma’lumotlar berilgan. “Avesto”da xudolar, mifologik mavjudotlar, qadimgi Eron tarixi va geografiyasi haqida ham ma’lumotlar mavjud.

Zardusht ta’limoti vaqt o‘tishi bilan turli talqin va o‘zgarishlarga uchradi. Hozirgi kunda Eron, Hindiston va boshqa mamlakatlarda zardushtiylik ta’limotiga amal qiluvchi odamlar yashaydi. Bu odamlar Zardusht ta’limoti asosida yashab, bir-birlari bilan hamjihatlikda turadilar.

Zardushtiylik ta’limoti Eron tarixi va madaniyatiga katta ta’sir ko‘rsatgan, “Avesto” kabi matnlar Eron va jahon tarixi uchun muhim manba hisoblanadi.

Zardusht ta’limoti Eron tarixi va madaniyatiga, jahon dinlarining rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Zardushtiylik ta’limoti iudaizm, nasroniylik, islom kabi dinlarning rivojlanishida muhim rol o‘ynagan. Xususan, zardushtiylikning Axura Mazda ismli yagona xudoga e’tiqod qilishi va odamlarning axloqiy xulq-atvoriga katta ahamiyat berishi yahudiylik, nasroniylik va islom dinining rivojlanishida katta ta’sir ko‘rsatgan.

Zardusht ta’limoti Fors imperiyasining barpo etilishida va Eron tarixidagi muhim voqealarda ham ta’sir ko‘rsatdi. Fors imperiyasining asoschisi Kir I Zardusht taʼlimotini hurmat qilgan va bu taʼlimot imperiyada muhim oʻrin tutgan. Zardusht ta’limoti Fors imperiyasi hukmronligida axloqiy qo‘llanma sifatida foydalanilgan.

Bugungi kunda Zardusht taʼlimotiga dunyo boʻylab 200 mingga yaqin kishi amal qiladi. Bu odamlar zardushtiylik ta’limoti asosida yashaydi, inson huquqlarini hurmat qiladi, tabiatga zarar yetkazmaslikka harakat qiladi. Zardushtiylik ta’limoti odamlarning tinch-totuv yashashida, jamiyat taraqqiyotida, tabiatni muhofaza qilishda muhim o‘rin tutadi.

Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, zardushtiylik ta’limoti Eron madaniy tarixida muhim o‘rin egallagan va jahon dinlari orasida ta’sir o‘tkazuvchi e’tiqod tizimidir. “Avesto” kabi matnlar Eron madaniy merosi va jahon tarixi uchun muhim manba hisoblanadi.