O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirli Buxoro davlat universiteti

Nazorat savollari: 
1. Rezina nima? 
2. Lok vа bo’yoqli mаtеriаllаrga ta’rif bering. 
3. Prоklаdkа, zichlаgich vа izоlyatsiya mаtеriаllаrga misollar 
keltiring. 
4. Аbrаziv mаtеriаllаr nima. 
5. Grаfitоuglеrоdlik mаtеriаllаr nima. 

---

95 
11-MAVZU: SHISHA MATERIALLAR 
 
Tayanch so’zlar: shisha, bezash, konstruksiya, Shlak, tosh 
eritmasi, Sital, buyumlar tayyorlash texnologiyasi, silikatlar, kvars, 
gologen, antik Egipet, kvars qumi ohaktosh, soda, natriy sulfati, 
shisha tayyorlash texnologiyasi, silikatli shisha, vitrine, ko‘zgu 
oynalarini silliqlash .
11.1. Umumiy ma’lumotlar 
Shisha 
va 
shisha 
tayyorlash 
jarayoni 
antik 
Egipet, 
Mesopotamiya, Gretsiya va Rimda eramizdan avvalgi 30-40 asrlarda 
ma’lum bo‘lgan. Keyinchalik Xitoy va Markaziy Osiyo 
mamlakatlariga shisha tayyorlash texnologiyasi turli xududlardan kirib 
kelgan.
 
11.1-rasm. Shisha materiallar. 
O‘zbekistonda mustaqillik tufayli shisha va shisha buyumlar 
ishlab chiqaruvchi zavodlar, sexlar ko‘paymoqda. Shular jumlasiga 
1996 yilda qurib ishga tushirilgan Chirchiq, quvasoy shisha 
zavodlarini kiritish mumkin. Bundan tashqari bir tomonlama nur 
o‘tkazuvchi, shishapaket, rangli va avtomobilsozlik uchun uch 
qatlamli 
shishalar 
ishlab 
chiqarish 
yo‘lga 
qo‘yilmoqda. 
Shisha va shisha buyumlar quyidagi jixatlari bilan klasslarga 
bo‘linadi: kimyoviy tarkibga ko‘ra: oksidli (silikatli, kvarsli, boratli, 
fosfatli va sh.k.); kislorodsiz (galogenli, nitratli va sh.k.); ishlatilish 
sohasiga ko‘ra; qurilish, me’morchilik, texnik, shisha idishlar va 
shisha tolalar. 
11.2. Shisha ishlab chiqarish 
Shisha ishlab chiqarishda asosiy xom ashyo sifatida kvars qumi 
ohaktosh, soda va natriy sulfati ishlatiladi. Shisha qorishmasini 

---

96 
pishirish haroratini pasaytirish uchun unga soda, natriy sulfati 
qo‘shiladi. Agar kvars qumi va sodadan iborat qorishmadan shisha 
olinsa, nim shaffof suvda eruvchan shisha bo‘ladi (Na
2
Si0
3
). qorishma 
tarkibiga ohaktosh yoki dolomitni kiritish shishani suvda erimasligini 
ta’minlaydi.