O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti tabiiy filologiya fakulteti

Xavfsizlik

Shubhasiz, dengiz suvlarining kuchli ifloslanishining oqibatlari ekotizimlar uchun halokatli bo'lishi mumkin. Ulardan ba'zilari allaqachon ko'rinib turibdi. Shuning uchun ham Jahon okeanini himoya qilish uchun davlatlararo va mintaqaviy darajada bir qator ko'p tomonlama shartnomalar qabul qilindi. Ular ko'plab tadbirlarni, shuningdek, okeanlarning ifloslanishini hal qilish usullarini o'z ichiga oladi. Xususan, bular:

• 
  zararli, zaharli va zaharli moddalarning okeanga emissiyasini cheklash;
  
• 
  kemalar va tankerlarda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan baxtsiz hodisalarning oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlar;
  
• 
  dengiz tubining er qa'rini o'zlashtirishda ishtirok etuvchi inshootlarning ifloslanishini kamaytirish;
  
• 
  favqulodda vaziyatlarni tez va sifatli bartaraf etishga qaratilgan chora-tadbirlar;
  
• 
  zararli moddalarni okeanga ruxsatsiz tashlaganlik uchun sanksiyalar va jarimalarni kuchaytirish;
  
• 
  aholining oqilona va ekologik jihatdan sog'lom xulq-atvorini shakllantirishga qaratilgan ta'lim va targ'ibot tadbirlari majmuasi va boshqalar.
  

Nihoyat...

Shunday qilib, okeanlarning ifloslanishi asrimizning eng muhim ekologik muammosi ekanligi ayon bo'ladi. Va siz u bilan kurashishingiz kerak. Bugungi kunda okeanlarni juda ko'p xavfli ifloslantiruvchi moddalar mavjud: neft, neft mahsulotlari, turli xil kimyoviy moddalar, pestitsidlar, og'ir metallar va radioaktiv chiqindilar, kanalizatsiya, plastmassalar va boshqalar. Ushbu o'tkir muammoni hal qilish uchun jahon hamjamiyatining barcha kuchlarini birlashtirish, shuningdek, himoya sohasida qabul qilingan normalar va mavjud qoidalarni aniq va qat'iy amalga oshirish kerak bo'ladi.
Dengizga chiqish imkoniyati bo'lgan ko'plab mamlakatlar turli xil materiallar va moddalarni, xususan, chuqur qazish paytida qazilgan tuproq, burg'ulash shlaklari, sanoat chiqindilari, qurilish chiqindilari, qattiq chiqindilar, portlovchi va kimyoviy moddalar, radioaktiv chiqindilarni dengizda utilizatsiya qiladi. Ko'mishlar hajmi Jahon okeaniga kiradigan ifloslantiruvchi moddalarning umumiy massasining taxminan 10% ni tashkil etdi. Dengizdagi dumpingning asosi dengiz muhitining suvga katta zarar etkazmasdan katta miqdordagi organik va noorganik moddalarni qayta ishlash qobiliyatidir. Biroq, bu qobiliyat cheksiz emas. Shu sababli, damping majburiy chora, jamiyat tomonidan texnologiyaning nomukammalligiga vaqtinchalik o'lpon sifatida qaraladi. Sanoat shlaklari turli xil organik moddalar va og'ir metall birikmalarini o'z ichiga oladi. Maishiy chiqindilarda o'rtacha (quruq moddaning og'irligi bo'yicha) 32-40% organik moddalar mavjud; 0,56% azot; 0,44% fosfor; 0,155% sink; 0,085% qo'rg'oshin; 0,001% simob; 0,001% kadmiy. Chiqarish jarayonida materialning suv ustunidan o'tishi, ifloslantiruvchi moddalarning bir qismi suvning sifatini o'zgartirib, eritmaga o'tadi, ikkinchisi to'xtatilgan zarralar tomonidan so'riladi va pastki cho'kindilarga kiradi. Shu bilan birga, suvning loyqaligi ortadi. Organik moddalarning mavjudligi suvda kislorodning tez iste'mol qilinishiga va uning to'liq yo'qolishiga, suspenziyalarning erishiga, erigan shaklda metallarning to'planishiga va vodorod sulfidining paydo bo'lishiga olib keladi. Ko'p miqdorda organik moddalar mavjudligi tuproqda barqaror qaytaruvchi muhitni yaratadi, unda vodorod sulfidi, ammiak va metall ionlarini o'z ichiga olgan maxsus turdagi oraliq suv paydo bo'ladi. Bentik organizmlar va boshqalar ajralayotgan materiallardan turli darajada ta'sir qiladi.Neft uglevodorodlari va sirt faol moddalarni o'z ichiga olgan sirt plyonkalari hosil bo'lgan taqdirda, havo-suv chegarasida gaz almashinuvi buziladi. Eritmaga kiradigan ifloslantiruvchi moddalar gidrobiontlarning to'qimalari va organlarida to'planib, ularga toksik ta'sir ko'rsatishi mumkin. Cho'kish materiallarining tubiga to'kilishi va bu suvning uzoq vaqt davomida loyqaligi oshishi bentosning faol bo'lmagan shakllarining bo'g'ilishdan o'limiga olib keladi. Omon qolgan baliqlar, mollyuskalar va qisqichbaqasimonlarda ovqatlanish va nafas olish sharoitlarining yomonlashishi tufayli o'sish tezligi kamayadi. Muayyan jamoaning tur tarkibi tez-tez o'zgaradi. Dengizga chiqindi chiqindilarini nazorat qilish tizimini tashkil qilishda, to'kish joylarini aniqlash, dengiz suvi va tubi cho'kindilarining ifloslanish dinamikasini aniqlash hal qiluvchi ahamiyatga ega. Dengizga oqizishning mumkin bo'lgan hajmlarini aniqlash uchun material oqimi tarkibidagi barcha ifloslantiruvchi moddalarni hisoblashni amalga oshirish kerak.