O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya (turlar bo‘yicha) yo‘nalishi

1.2 Ovqat hazm qilish tizimining tuzilishi
Ovqat hazm qilish tizimi uchta bo'limdan iborat: oldingi, o'rta va orqa. Old va orqa bo'limlar tashqi qobiqning davomi bo'lgan kutikula bilan qoplangan. Eritish jarayonida ichakning bu qismlarining shilliq qavati ham eritilib, og'iz va anusni ikkita kutikulyar naycha shaklida qoldiradi.Og'iz tananing ventral tomonida joylashgan bo'lib, oshqozonga ochiladigan qisqa qizilo'ngachga olib boradi. Ikkinchisi ikkita bo'limdan iborat: yurak va pilorik. Oshqozonning kardial qismida erkin qirrasi bo'ylab tishli uchta kuchli chaynash plastinkasi mavjud. Ular allaqachon qisman jag'lari tomonidan ezilgan oziq-ovqat silliqlash, deb atalmish oshqozon tegirmon hosil qiladi. Yurak bo'limining yon devorlarida ohaktosh shakllanishlari - tegirmon toshlari joylashtirilgan chuqurchalar mavjud. Ularda to'plangan kalsiy karbonat eritish paytida u bilan yangi xitin qoplamasini singdirish uchun ishlatiladi.Oshqozonning kardial qismida qayta ishlangan oziq-ovqat ikkinchi, pilorik bo'limga kiradi. U o'ziga xos filtrni tashkil etuvchi kesikulyar burmalarning murakkab tizimi bilan jihozlangan. U maydalangan va yarim suyuq ovqatni o'rta ichak va jigar kanalchalariga o'tkazadi. U yerda nihoyat hazm qilinadi va so'riladi. Qolgan maydalanmagan oziq-ovqat zarralari oshqozonning pilorik qismining maxsus tuzilishi tufayli o'rta ichakni chetlab o'tib, to'g'ridan-to'g'ri orqa ichakka o'tadi va telsonning ventral tomonidagi anus orqali chiqariladi. Qisqichbaqasimonlarda ichakning nisbiy uzunligi juda katta farq qiladi. Ko'pgina turlarda eng uzun qismi o'rta ichakdir.Qoida tariqasida, bu shakllarda jigar kam rivojlangan (masalan, dafniya) yoki umuman yo'q (sikloplar). Qisqichbaqalar juda qisqa o'rta ichakka ega. U butun ichak uzunligining 1/20 qismini tashkil qiladi va uning so'rilish yuzasini oshiradigan lateral protrusionlarni hosil qiladi. Bu jigarning kuchli rivojlanishi fiziologik jihatdan unga yaqin bo'lgan ichak bo'limi uzunligining qisqarishiga olib kelganda, organlarning korrelyatsiyasiga misollardan biridir.
Qisqichbaqaning og'iz organlari 5 juft jag'lardan iborat. Ular yordamida oziq maydalanadi. Ichak naychasi oldingi, o'rta va keyingi qismlarga bo'linadi. Oldingi qismi ancha kengayib, oshqozonni hosil qiladi. Oshqozon devorining ichki yuzasida xitindan iborat tishchali bo'rtmalari bo'ladi. Oshqozon devori muskullari qisqarganda bu bo'rtmalar oziqni xuddi "tegirmon" toshdek maydalaydi. Shuning uchun ham u oshqozon "tegirmoni" deb aytiladi. Oshqozon o'rta ichakka ochiladi. O'rta ichakka hazm qilish shiralari ishlab chiqaradigan va "jigar" deb ataladigan ikkita yirik bezlaming naylari ochiladi. Bezlar shira ajratish bilan birga hazm bo'layotgan oziqni so'rib olib, uni qonga o'tkazishda ham katta ahamiyatga ega. Keyingi ichak tananing eng oxirgi bo'g'imida joylashgan anal teshigi orqali tashqariga ochiladi.