O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti alibekov u


Download 1.21 Mb.
Pdf ko'rish
bet88/180
Sana02.01.2022
Hajmi1.21 Mb.
#197922
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   180
Bog'liq
etnologiya asoslari

1-asosiy savolning bayoni: 
Shimoliy Osiyo hududi Rossiya Federatsiyasining Sibir va Uzoq Sharq o‘lkalarini o‘z 
ichiga  oladi.  Ushbu  xududda  qadim  zamonlardan  o‘ziga  xos  etnolingvistik  jamoalar 
shakllanib  xo‘jalik-madaniy  tiplar  yaratganlar.  Shimoliy  Osiyo  aholisini  o‘rganish  uchun 
umuman etnografiya fani uchun katta axamiyatga ega bo‘lib, uni tadqiq qilish orqali tarixiy 
taraqqiyot davrida turli ijtimoiy-madaniy xrlatlarni shakllanishini kuzatish imkonini beradi. 
Etnogenez va etnik tarixi. 
Bu  borada  tub  aholini  qadimiy  o‘zaro  aloqalargina  emas,  ularning  qo‘shni  o‘lkalar, 
xususan  O‘rta  Osiyo,  Markaziy  va  Sharqiy  Osiyo  hududlarida  yashovchi  axoli  bilan  etnik 
madaniyati munosabatlarini o‘rganish katta axamiyat kasb etadi. XX asrning 80-yiliga kelib 
Shimoliy  Osiyodagi  25  mln.  kishidan  faqat  1  mln.ga  yaqini  tub  axoli  vakillaridir.  Buryatlar 
353  ming,  yoqutlar  328  ming,  tuvaliklar  166  ming,  Sibir  tatarlari  100  ming,  xakaslar  71 
ming,  oltoyliklar  60  ming  kishidan  iborat.  Mavjud  24  ta  xal
qlardan  qolganlari  «Shimoliy 
Osiyoning  kam  sonli  aholisi»  150 ming  kishidan  iborat.  Ular  orasida  nenetslar  129 ming, 
evenklar  28  ming,  xantilar  21  ming,  chukchalar  14  ming,  evenlar  12  ming,  nanaylar  10 
ming, mansilar 7,7 ming, koryaklar 7,9 ming kishidan iborat. 
Sibirning  ba‘zi  axoli  guruxlari  aleut,  entsalar,  orokilar  bir  necha  yuz  kishidan  iborat. 
Keyingi  davrda  Sibirdagi  tub  axoli  orasida  o‘z  ona  tilini  biladiganlar  soni  kamayib 
bormoqda. 
Sibir xalqlari: oltoy til oilasining tungus guruxlariga oid. 
Turk  tillariga  Sibirning  oltoy-sayan  xalqlari:-oltoyliklar,  tuvaliklar,  xakaslar,  shorlar, 
chulimlar,  karagaslar  va  tofalarlar;  G‘arbiy  Sibirning-tobolliklar,  tatarlar,  barabinlar,  tomlik 
tatarlar va boshqalar. Shimoliy Sharqda yoqut va dolganlar. 
Mo‘g‘ul tillarida: asosan buryatlar so‘zlashadilar. 
Tungus  tillarida-evenklar,  evenlar,  nanaylar  (goldlar)  ulchalar,  xeshdallar,  Ussuriya 
o‘lkasida orochi va udegeylar, Saxalinda orokilar yashashadi. 
Ural til oilasi. 
Ugor  xalqlari-xanti  va  mansilar.  Samoedlar-selkuplar 
Ob  daryosining  o‘rta  oqimida, 
enetslar  Eniseyning  quyi  oqimi,  nganasan  yoki  tavgiylar  Taymirda,  nenetslar  Taymirdan 
Oq  dengizgacha.  Samodiylarga  oid  karagas,  koyballar,  kamasinlar  XVIII-XIX    asrlarda 
turkiy tillarga o‘tishgan. 
Paleosiyo  tillarida  chukcha, 
koryak  va  itelmenlar  so‘zlashadi.  Qolganlari  mustaqil 
tillar-
ketlar, kolo‘ma yukagirlari, chuvan va nivxlar. Shimoliy Osiyoning barcha tub xalqlari 
mongoloid  irqiga  kiradi.  Olimlarning  fikricha  Sibir  va  Uzoq  Sharq  o‘lkalari  so‘nggi 
paleolitdan o‘zlashtira boshlangan. 

Download 1.21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   180




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling