O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. K. Umarova. G. Q. Salijanova
Polimetall rudalarni flotatsion sxemasi
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
METALLI RUDALARNI BOYITISH ДАРСЛИК 2020 MRBT
|
3.13. Polimetall rudalarni flotatsion sxemasi Polimetall rudalar mineral tarkibi va metalllning miqdoriga qarab to‘rt guruhga bo‘linadi. Birinchi guruh - rangli metalllar miqdori yuqori bo‘lgan, yaxlit sulfidli rudalar. Bu rudalar asosan qo‘rqoshin, mis va temir sulfidlaridan tashqil topgan. Sulfidlarning umumiy miqdori 75-90%, rangli metalllarning miqdori 6-15%. Bu guruhdagi rudalarni boyitishda selektiv flotatsiya sxemasi qo‘llaniladi. Flotatsiya chiqindisini tarkibidayyetarli darajada boy bo‘lgan oltingugurt bor va sulfat kislota ishlab chiqarishsanoat uchun hom ashyo sifatida ishlatiladi. Shuning uchun to‘g‘ri selektiv flotatsiya sxemasini qo‘llash maqsadga muvofiqdir. Ikkinchi guruh - rangli metalllar miqdori kam va oltingugurtning miqdori yuqori bo‘lgan sulfidli rudalar. Rudalarning bu guruhiga ko‘pchilik mis-ruxli, piritli rudalar kiradi. Mis-ruxli, piritlardagi misning miqdori 1-2%, ruxning miqdori esa 1- 2,5%. Bu guruhlardagi rudalarni boyitishning eng samarali usuli boy piritli chiqindi olinuvchi mis va rux sulfidlarini dastlabki kollektiv flotatsiyalash qisoblanadi.. Rudada oltingugurtning miqdori kam bo‘lganda kollektiv flotatsiya chiqindisi oltingugurtning miqdori bo‘yicha talabga javob bermaydigan qisoblanadi. shuning uchun barcha sulfidlarni dastlabki kollektiv flotatsiyalashsxemasini qo‘llash maqsadga muvofiqdir. 162 Uchinchi guruh - rangli metalllarning miqdori yuqori va ora-sira joylashgan polimetalll rudalar. Bu guruhga foydalanilayotgan qo‘rqoshin, ruxli va mis–ruxli konlarning rudalari kiradi. Bu turdagi rudalarda mis, qo‘rqoshin va ruxning umumiy miqdori 8-15% gacha etadi. Foydali minerali yirik va ora-sira joylashgan rudalar to‘qri selektiv flotatsiyali sxema bo‘yicha boyitiladi.. To‘rtinchi guruh - rangli metalllarning miqdori kam bo‘lgan va ora-sira joylashgan rudalar. Rangli metalllarning umumiy miqdori qoidaga ko‘ra 3-4% dan ortmaydi, ba’zi hollarda esa 2%. Piritning miqdori ba’zan 30-40%ga etadi. Bu guruhdagi rudalarni boyitishda iqtisodiy shartlar bo‘yicha dastlabki kollektiv flotatsiya sxemasini qo‘llash maqsadga muvofiq. Polimetall rudalarni boyitish ko‘pincha uning tarkibiga qarab, ikki, uch va undan ko‘p boyitmani ajratib olishdir. Misol tariqasida mis – qo‘rg‘oshin – ruxli rudalarni ko‘rib chiqaylik. Bu rudalar polimetalll rudalar bo‘lib, qiyin boyitiladi. Polimetalll rudalarning murakkabligi va xilma – xilligi shundaki, ularning tarkibida sulfidli minerallar (sfalerit, xalkopirit) dan tashqari ikkilamchi sulfidli misminerallari (bornit, kovellin, xalkozin), oksidli mis, qo‘rg‘oshin minerallari va pirit bo‘ladi. Mis – qo‘rg‘oshin – rux piritli rudalarni boyitishda uch xil ko‘rinishdagi texnologik sxemalar qo‘llaniladi: to‘g‘ri - selektiv, kollektiv – selektiv va qisman kollektiv – selektiv. To‘g‘ri selektiv flotatsiyasxemasi bo‘yicha avval galenit va sfaleritni sulfit kislotasi bilan so‘ndirilib, misminerallari flotatsiyalanadi. Keyin ohak va sianid bilan sfalerit va pirit so‘ndirilib galenit flotatsiyalanadi. Keyin sfalerit misko‘porosi bilan faollashtirilib ruxli flotatsiya o‘tkaziladi, ruxli flotatsiya chiqindisidan pirit flotatsiyalanadi. To‘plovchi sifatida ksantog‘enatlar ishlatiladi. Kollektiv – selektiv sxema bo‘yicha avval ksantog‘enat yordamida galenit, sfalerit xalkopirit va pirit kollektiv boyitmaga ajratiladi. Kollektiv boyitma rux kuporosi va sianid bilan sfalerit va piritni so‘ndirib mis – qo‘rg‘oshinli flotatsiyaga jo‘natiladi. Keyin mis – qo‘rg‘oshinli boyitma selektsiyalanadi. Bunda yo 163 misminerallarini so‘ndirib galenit flotatsiyalanadi, yoki galenitni so‘ndirib misminerallari flotatsiyalanadi. Mis – qo‘rg‘oshinli flotatsiya chiqindilari ketma – ket ruxli va piritli flotatsiyaga uchratiladi va shu kondagi boyitmalar olinadi. Qisman kollektiv – selektiv sxemada kollektiv boyitmaga faqat mis va qo‘rg‘oshin sulfidlari o‘tadi. Mis – qo‘rg‘oshinli flotatsiya chiqindilaridan sfalerit va keyin pirit flotatsiyalanadi. Mis – qo‘rg‘oshinli boyitmani ajratishda misminerallarini samarali so‘ndiruvchi reagent, sianidhisoblanadi, sianidning konsentratsiyasi ortib ketganda, hamda rudada sianidli eritmada yaxshi eruvchi ikkilamchi misminerallarining mavjudligi natijasida bo‘tanadi katta miqdorda mis ionlari hosil bo‘ladi va ular mis – qo‘rg‘oshinli boyitma ajralishini buzadi. shuning uchun jarayonni barqarorlashtirish uchun sianidga natriy sulfidi, sulfiti yoki natriytiosulfati qo‘shib ikkilamchi missulfidlarining zararli ta’siri susaytiriladi. 3.17- rasm. Polimetalllik rudalarni kollektiv va sellektiv flotatsiyalashning printsipial sxemasi 164 Agar galenitni so‘ndirishkerak bo‘lsa, so‘ndiruvchi sifatida sulfid kislotasi, natriy sulfiti va tiosulfiti ishlatilad Keyingi paytlarda mis – qo‘rg‘oshinli boyitmalarni ajratish uchun sianidsiz texnologiya joriy qilinmoqda. Bu texnologiya bo‘yicha kollektiv boyitma natriy sulfidi va aktivlangan ko‘mir bilan to‘plovchini desorbtsiyalashga ajratiladi. Keyin boyitma natriy sulfiti (tiosulfati) va temir ko‘porosi bilan aralashtiriladi. Misminerallari butil ksantog‘enati bilan flotatsiyalanadi, misli flotatsiya chiqindilaridan esa sfalerit flotatsiyalanadi va qo‘rg‘oshinli boyitma olinadi. Pirit ohak yordamida yaxshi so‘ndiriladi. 3.18- rasm. Polimetalllik rudalarni kollektiv va sellektiv flotatsiyalashnin sxemasi Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|