O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi

Uglerod elementining birikmalari.

1. Uglerodning kislorodli birikmalari. Uglerod kislorod bilan uchta oksid xosil qiladi: a) uglerod (II) oksid CO, b) uglerod (IV) oksid CO₂ va v) uglerod suboksid C₃O₂.

Uglerod (II) oksid CO. Rangsiz huda zaxarli gaz (uning qaynash temperaturasi -190^oC ga, qotish temperaturasi -205^oC ga teng. Uning havoga nisbatan zichligi 0.97kritik temperaturasi -140.2^oC, kritik bosimi 3.5^*10³ KPa ga teng). U uglerodning yetishmaydigan sharoitda yonishi natijasida hosil bo’ladi:C+CO₂ 2CO

CO muxim qaytaruvchi sifatida reaksiyalatga kirishadi, masalan, CO xona temperaturasida ba’zi asl metallarni ularning birikmalaridan qaytara oladi, masalan:

CO + NiO Ni + CO₄

PdCl₂ + CO + H₂O Pd + 2HCl + CO₂

U kislorod, xlor va oltingugurt bilan quyidagi tenglamalarga muvofiq birikadi:

2CO + O₂ 2CO₂ + 564.84 kj

CO + Cl₂ COCl₂ (Fosgen, juda zaxarli modda)

CO + S COS (Uglerodning tiooksidi)

Vodorod bilan ZnO (katalizaror) ishtirokida, 300^oC va 250*10⁵ Pa bosimda CO birikib metanol xosil qiladi:

CO + 2H₂ ^{ZnO 300 C} CH₃OH

Bu reaksiya CH₃OH olishda endilikda ustuvor reaksiya hisoblanadi. Nikek (katalizator) ishtirokida esa shu moddalardan CH₄ va CO₂ xosil bo’ladi:

2CO + 2H₂ ^{Ni, 300 C} CH₄ + CO₂

CO bilan NaOH orasida: CO + NaOH = HCOONa