O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov

 
24-§.Bug’alteriya, iqtisod va boshqa sohalarda qo‘llaniladigan dasturlar 
Bug’alteriya hisobini avtomatlashtirish jarayoni bir-biriga bog‘langan 
hujjatlariga 
yagona 
ishlov 
berishga 
asoslanganib,
bug’alteriya hisobining barcha bo‘limlarida dastlabki ma’lumotlar shakllanishidan 
moliyaviy hisobotlarning ishlab chiqarish shakllarini olishgacha bo‘lgan jarayon 
hisoblanadi. Korxonaning 1C dasturida bug’alteriya hisobi obyektiv hisoblanadi. 
Kompyuter texnologiyalari joriy etilishi, xodimlarning ishi samaradorligini oshirish 
bilan bir qatorda vaqtdan unumli foydalanish imkonini yaratadi. Shunday qilib 
dasturda ishlashni umumlashtiradigan bo‘lsak, boshlang‘ich hujjatlarni (masalan, 
naqd yoki naqd buyurtma berish bo‘yicha) kiritsangiz, ushbu hujjatlar avtomatik 
tarzda barcha hisobotlarga, buyurtma jurnallariga, asosiy kitobga va shuningdek 
balansga tushadigan bug’alter hisobotlarini avtomatik ravishda yaratadi. 
1C: Bug’alteriyada barcha ma’lumotlar, bank hisoblari, ruyxat kodlari va 
korxona ishchilarining (pasport ma’lumotlari, kodlari, mansablari, maoshlari) 
saklanadi;
1C: Bug’alteriyada barcha bug’alteriya, solik hisobotlari avtomatik tarzda 
tashkil topadi va ularni IFNSga chop etish yoki faylda saklash mumkin.
Hisobot tuzishni boshlash

---

252 
1C: Bug’alteriyada ishni boshlash uchun korxona xakidagi ma’lumot va 
korxonaning siyosiy taraflarini bilishning uzi etarli. Bunda dastur barcha dalillar 
orkali ish boshlashga moslashadi.
Oddiy xujjat tuldirish uchun 1C: Bug’alteriyada xujjatlarni tuldirishda 
ko’pgina ma’lumotlar avtomatik tarzda bajariladi. Hisobotni yozish uchun 
ma’lumotni keltirish va tovar yoki xizmat turlarini kursatish etarli. Keltirilgan 
ma’lumotni bir xujjatdan ikkinchi xujjatga kuchirib utkazish.
Bug’alteriya va solik hisobotlarini tuzishda 1C: Bug’alteriya solik va 
bug’alteriya hisobotlarini tuzishni yengillashtiradi. Masalan: bug’alteriya balansini 
tuzish uchun uning hisobot davridagi axvolini kurish mumkin. Hamma 
kursatgichlarni dastur o‘zi tuldiradi. Barcha hisobotlar dasturda saklanadi. Hisobot 
kursatkichlarini esa kul orkali kiritish mumkin va ushbu uzgarishlarni dastur uzi 
yodda saklab qoladi.
1C:Bug’alteriyada aks etgan barcha tulov xujjatlari osongina «Bank-mijoz» 
dasturi hisobiga kelib tushadi. Bankdan olingan ma’lumotlar xam osongina kirim 
tulovnomalarida aks ettiriladi. 1C: Bug’alteriya orqali ma’lumotlarni almashishni 
ta’minlaydi. 
1C: Bug’alteriyaning asosiy afzalliklari shundan iboratki, soliq va 
bug’alteriya hisobini nazarda tutmagan xolda ma’lumotlarni 1C: Bug’alteriyaga 
qisman kiritish orqali tovar-moddiy zaxiralarini urtacha tannarxni qo’llab usullarida 
hisoblaydi. Soliq va bug’alteriya hisobotida operatsiyalarini aniq xujjatlarda aks 
ettirish imkoni mavjud. Tovarlar va materialar hisob schetini nomenklatura va 
saqlash joyi uchun berish mumkin. Shartnoma va hisob turlari xar bir kontragent 
uchun alohida hisob scheti beriladi. Berilgan hisob schetlar xujjatlarga avtomatik 
tarzda kiritiladi. 
Dasturni ishga tushirish, nomini o‘zgartirish, o‘chirish va ma’lumotlar 
bazalarini saqlash. Dasturni ishga tushurish uchun ish stolidagi 1C dasturning 
yorlig‘i yoki Pusk => Vse programmi => «1C: Predpriyatiye» va «Monopolno» 
rejimini tanlash orqali amalga oshiriladi. 

---

253 
Dasturda ishni boshlashdan oldin bir necha qismdan iborat bo‘lgan oyna 
qismlarini alohida ko‘rib chiqamiz. 1C “Zapusk” muloqot oynasida turli 
ma’lumotlar bazalarini (bug’alteriya, savdo, ombor, ish haqi, xodimlar) bir-biri bilan 
bog‘lashimiz mumkin. 
Bundan tashqari ish jarayonida quyidagi variantlar mavjud: 

1C: Korxona - foydalanuvchining ish rejimi; 

Konfigurator - hujjatlar, jurnallar, foydalanuvchi huquqlarini aniqlash va 
boshqalarni belgilash tartibi. (dastur sozlamalarini o‘zgartirish va h.k.); 

Otladchik - individual dastur modullarining ishlashini bosqichma-bosqich 
tekshirish mumkin bo‘lgan tartib; 

---

254 

Monitor - tarmoqda ishlayotganda, shaxsiy foydalanuvchilarning ish 
joylarida 
harakatini 
tahlil 
qilish 
uchun 
foydalaniladigan 
rejim.