O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi

I. Oʻzbekiston respublikasida armiyasi tashkil topishi
1.1. Mustaqillikacha davrgacha boʻlgan Oʻzbekiston armiyasi
Oʻzbekiston mustaqilligini 1991 yilda qoʻlga kiritgach, Oʻzbekiston armiyasi ham oʻzaro aloqalarini, taʼlim va oʻzlashtirish tizimlarini oʻrganishga va rivojlantirishga yondashgan. Oʻzbekiston armiyasi oʻzining milliy tuzilmalarini, qoʻllashuv va tahlil markazlarini yaratgan va yangilanayotgan, shuningdek, xavfsizlik operatsiyalari uchun xususiy kuchlarga ega boʻlgan eng soʻnggi texnologik vositalarni qabul qilgan.
Oʻzbekiston armiyasi oʻz ustuvor askariy kuchlarga asoslangan. Harbiy xizmatni bajarish uchun 18 yoshdan kichik yigitlar urinib chiqishlari talab etiladi. Askerlik xizmati 12 oy davomida amalga oshiriladi. Oʻzbekiston armiyasi hukumat tomonidan koʻrsatiladigan ixtisoslashtirilgan voqealar uchun qoʻshimcha xavfsizlik xizmatini bajarishda ham ishtirok etadi.
Oʻzbekiston armiyasi xususiy kuchli xalqaro ishtirokida ham qatnashadi. Uning tarbiyalanish tizimi, texnikaviy tuzilmalari va eng soʻnggi zamonaviy vositalari xalqaro standartlarga muvofiq rivojlangan. Oʻzbekiston armiyasi oʻz ustuvor harbiy tashkilotlari, harbiy yutuqlari, hujumiy va menejerlik qoʻshinlari, havo qoʻzgʻatlari va boshqalar orasida hamkorlik qiladi.
Ushbu davrda Oʻzbekiston armiyasi milliy xalqaro masalalarni hal qilishda ham faollik koʻrsatgan. Unda xususiy fokus maʼnaviyat, tajribaviy va sirlar boʻyicha bilimlarni oshirish, harbiy intellekt va intellektual qobiliyatlarni rivojlantirish va shu bilan birga, xalqaro milliylik, xalqaro muloqot va hamkorlikni oshirishga juda muhim e'tibor qaratiladi.
Barcha bu rivojlanishlar, Oʻzbekiston armiyasining mustaqillikka erishgan davrda oʻzini modernizatsiyalash va yangilash uchun koʻrsatgan katta harakatlar qismida mavjud boʻlganligini koʻrsatadi.
Oʻzbekiston Armiyasi mustaqillikni qoʻllab-quvvatlash va davlatning amniyatini taʼminlash maqsadida oʻzaro hamkorlik va raqobatbardoshlik asosida harbiy kuchlarni oʻrganish, shakllantirish va saqlashga yoʻnaltirilgan. Armia, Oʻzbekiston Respublikasi Qonunchiligida toʻgʻridan-toʻgʻri Prezidentining buyrugʻi bilan paydo boʻldi.
Mustaqillik davriga kelib, Oʻzbekiston Armiyasi oʻz kasb-hunarini rivojlantirib, faoliyatini modernizatsiyalash va yangilashga intilishni maqsad qilgan. Bu jarayonda, armiya tashkil etilgan kelajakdagi kuchlarni oʻrganish, mustahkamlash va shakllantirishga intilish uchun tashkil etilgan maktablarga investitsiyalar kiritildi. Harbiy xizmatda ishtirok etish uchun doimiy xizmatga chaqirilayotgan yoshlarning ta'limi oshirildi va rivojlantirildi.
Oʻzbekiston Armiyasi, turli yoʻnalishlarda qoʻllaniladigan qoʻllab-quvvatlashtirish politikasiga amal qiladi. Uning asosiy vazifalari quvur, aviatsiya, havo kuchlari va voqealar diqqatiga ega boʻlgan xavfsizlik va hukumatning tizimli faoliyati bilan bogʻliqdir. Oʻzbekiston Armiyasi mustaqil, tinimsizlik, mamlakat xavfsizligi va umuminsoniyatning huquqlarini himoya qilishda katta ahamiyatga ega boʻlgan harbiy amaliyotlarni olib boradi.
Mustaqillik davrida Oʻzbekiston Armiyasi tashqi xavfsizlikni taʼminlash uchun ham koʻmaklashgan. Mazkur davrda Oʻzbekiston Armiyasi, xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilish va mamlakatning xalqaro bogʻlanishlarini oʻrnatish yoʻlida faol ishtirok etishga intilishni maqsad qildi. Mazkur yoʻnalishda Oʻzbekiston Armiyasi, shuningdek, shahar va hududlarda xavfsizlikni taʼminlash, tergovlar, bojxona va transport vositalarini himoya qilish, ekologik muhitni saqlash va yonishni taʼminlashga ega boʻldi.
Oʻzbekiston Armiyasi oʻz vazifalarini samarali bajarish uchun turli qoʻllanmalardan foydalanadi.
Oʻzbekiston armiyasi Oʻzbekiston Respublikasi mustaqilligini qoʻllab-quvvatlash va mamlakatning xavfsizligini taʼminlash maqsadida tashkil etilgan bir qoʻshin harbiy kuchidir. Bu harbiy kuch Oʻzbekistonning adliya organlaridan mustaqil ravishda faoliyat yuritishga, mamlakatning hududiy integritetini himoya qilishga, oʻz milliy xavfsizligini taʼminlashga va boshqa vazifalarni bajarishga majburdir.
Oʻzbekiston armiyasi, Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga muvofiq ravishda tashkil etilgan davlat tarkibiy qoʻshin harbiy kuchidir. Mamlakatning amaldagi qonunlariga koʻra, Oʻzbekiston armiyasi "sotil, davlat xizmati va huquqiy shaxslarni himoya qilish" bilan vazifalanadi.
Armiani rahbari Oʻzbekiston Respublikasi prezidenti boʻlib, undan kelib chiqqan hamma buyruqlar quyidagi martaba darajalariga koʻra bajariladi: maxsus buyruqlar, rezolyutsiyalar, qarorlar, be'xatar vazifalar va direktivalar.
Mustaqillikka erishgach, Oʻzbekiston armiyasi oʻz amaliyotini rivojlantirgan va oʻz harbiy tayyorgarlik va maʼnaviyatini yanada kuchaytirgan. Bugungi kunda, Oʻzbekiston armiyasi yuqori sifatli harbiy texnikaga ega, xorijiy davlatlarning armiyalari bilan hamkorlikda ishlash va muzokaralarni olib borish yoki harbiy manevrlar koʻrish yoki faoliyatni samarali koʻrsatish imkoniyatlariga ega boʻlgan modern armiya hisoblanadi.
1. Oʻzbekiston armiyasining asosiy vazifalari quyidagilardir:
2.Mamlakatning xavfsizligini taʼminlash va mamlakat hududlarini himoya qilish.
3.Umumxalq xavfsizlikni taʼminlash va sifatli harbiy qoʻshin tuzish.
3.Qonuniy tartib va ijtimoiy qoʻyishga qarshi keluvchi harbiy operatsiyalar oʻtkazish.
4.Davlat sirlarini himoya qilish.
5.Turli xil afsona va oqibatlarni oldini olish, maxfiylikni taʼminlash.
6.Asosiy inshootlarini taʼminlash va amaliy oʻqitish jarayonini amalga oshirish.
Oʻzbekiston armiyasi Oʻzbekiston Respublikasi qurolli kuchlarining asosiy qismidir va mamlakatning mustaqilligi bilan birga 1991-yilda tashkil etilgan. Oʻzbekiston armiyasi, mamlakatning tashqi xavfsizlikni taʼminlash, davlat xoʻjaligini himoya qilish, hududiy integritetni saqlash va xalqaro xavfsizlik operatsiyalarida ishtirok etish maqsadida faoliyat olib boradi.
Oʻzbekiston armiyasi ҳoziroq harbiy qismida qoʻllaniladigan turli tarkibdagi kuchlardan iboratdir. Ular orasida Qurolli Kuchlar, Qurolli Kuchlar xizmati va Harbiy Hayʼatlar boʻlib, harbiy qismning jumladan Suv Tarkibati, Qurol Tarkibati, Havo Tarkibati va Daryo Tarkibati mavjud.
Mustaqillikdan keyin Oʻzbekiston armiyasining rivojlanishi uchun kelajakdagi yoʻnalishlar va maqsadlar aniqlangan. Bu odatda, kuchlarning professional oʻrganish va yanada rivojlantirish, modern texnik vositalarni ishlab chiqarish, maxsus kuchlarni yaratish, xizmat qoʻllarini yanada rivojlantirish, oʻz xavfsizlik xizmatlari va xalqaro jang tuzumlarida ishtirok etishni oʻz ichiga oladi.
Oʻzbekiston armiyasi qurolli kuchlarga taʼlim, tashkil etish, armiya obyektlari va mamlakatning har qanday tuzilmalarini himoya qilish maqsadida katta mablagʻlarda investitsiyalar kiritmoqda. Bu yordamida armiyada professional kadrlarni oʻrganish va tayyorlash, modern texnik vositalarni sotib olish va yanada rivojlantirish, harbiy madaniyatni oʻrganganlikni oshirish kabi asosiy yoʻnalishlar amalga oshirilmoqda.
Oʻzbekiston armiyasining xavfsizlik xizmatlariga qoʻshilishi, xalqaro jang tuzumlarida ishtirok etish, regional xavfsizlik tuzumlariga oʻz hissasini oʻrnatish hamda Oʻzbekistonning xalqaro xavfsizlikka beriladigan ahamiyatni oshirish uchun xizmat qilishi katta muhim ahmatga egadir.
Mustaqillikka erishishdan keyin, O'zbekiston armiyasi o'ziga xos yo'nalish va rivojlanishni o'tkazdi. Bu davrda O'zbekiston qurolli kuchlarining asosiy vazifalari davlatning mustaqil fuqarolarining xavfsizligini taʼminlash, hududiy integritetni himoya qilish va tashkil etilgan davlat institutlarining ustuvor muhofazasini taʼminlash boʻlib keladi.
1991-yilning yakunidan boshlab, O'zbekiston hukumatining asosiy vazifalari boʻyicha Oʻzbekiston armiyasi amalga oshirgan harakatlarning bir qismiga tayinlangan. Bu vazifalar orasida terrorizm va ekstremizmga qarshi kurashish, narcoqimmatlarga qarshi kurashish, hududiy integritetni saqlash, xalqaro sharoitda davlatning manfaatlari va xavfsizligini taʼminlash, qo'shma shtatlar bilan savdo-iqtisodiy aloqalar oʻrnatish, davlatning mustaqilligini himoya qilish va boshqalar kabi xizmatlar koʻrsatish kabi muhim yo'nalishlar kiritilgan.
Oʻzbekiston armiyasi keyingi yillarda katta modernizatsiya va rivojlanishlarni amalga oshirdi. Uning qurolli kuchlari va vositalari yanada rivojlandi va texnik vositalar isloh qilingan. Oʻrta va yuqori tekshiruvlar oʻtkazildi va Harbiy universitetlar yuqori saviyedagi ta'lim beruvchilarni tayyorladi. Toshkent Shahridagi "Vatanparvarlik" Harbiy instituti, "Temp" texnikum, Nukus Shahridagi Suv taʼlim muassasasi, Urganch Shahridagi Suv taʼlim muassasasi va Toshkent Shahridagi "Davlat farovonligi" neft gazni sanoat texnologiyalari universiteti kabi universitetlar qurolli kuchlarni oʻzlarini rivojlantirishga yoʻnaltirishgan markazlar boʻldi. Bu davrda Oʻzbekiston armiyasi kasbiy kadrlarini tayyorlashga yuqori e'tibor berildi.
Bundan tashqari, Oʻzbekiston armiyasi Xalqaro Qoʻshma Shtatlar Tashkiloti (XQST) va Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) kabi xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni rivojlantirdi. Uning yuzasida hamkorlik shakllari kengaydi va oʻzaro tajribalar almashinuvlar bilan yanada oʻsadi.
Oʻzbekiston Armiyasi Oʻzbekiston Respublikasining milliy gvardiyasi va harbiy qoʻshinlari boʻlgan harbiy tuzilma hisoblanadi. Oʻzbekiston Respublikasining mustaqillikka erishishidan soʻng, Oʻzbekiston Armiyasi ham yanada rivojlangan va modernizatsiyadan oʻtgan.
Mustaqillikka erishgandan keyin, Oʻzbekiston Armiyasi milliy armiya va qoʻshinlaridan oʻtkazib ketdi va faoliyati uchun oʻzaro bogʻlanishning muhim bir manba sifatida xizmat qilishni davom ettirdi. Oʻzbekiston armiyasi hozirgi kunda amaliy mashgʻulotlar, tayanch muammo hal qilish va davlat himoyasini taʼminlashda katta ahamiyatga ega boʻlgan nazariy va amaliy tayyorgarliklarga ega boʻlib, mustaqil va mustahkam davlat sifatida Oʻzbekistonni himoya qilish uchun hukumat tomonidan juda muhim hisoblanadi.
Oʻzbekiston Armiyasi moddiy manba sifatida xalqning qoʻlidan kelgan moliyalarni amalga oshirishda asosiy tarkibiy qismlardan biri sifatida faoliyat yuritadi. Bugungi kunda Oʻzbekiston armiyasi yuqori saviyedagi zamonaviy qurollarga ega boʻlib, harbiy texnika, texnikaviy vositalar, raqamlashtirish tizimlari va kommunikatsiya vositalaridan keng foydalanadi.
Oʻzbekiston Armiyasi tashkil etilgan harbiy tarkiblari (koʻp yonli qurollar, haydovchilik va havo kuchlari, ming lablar va turli xil turar joylar) orqali amaliyot olib boradi. Qoʻshinlarimiz oʻzlarini yetishtirgan va oʻrganishni davom ettiradigan harbiy maktablarda mustahkam hisoblanadilar. Harbiy tayyorgarliklar qurollarni rivojlantirish, faoliyatni muvofiqlashtirish va soʻnggi yangiliklarga binoan turli xil maqsadlar uchun turli soha tadbirlarini olib boradilar.
Oʻzbekiston Armiyasi mustaqil davlatning himoyasi uchun zarur va muhim bir faktor hisoblanadi.
Oʻzbekiston Armiyasi Mustaqillikka erishgach, 1991-yil 31-avgustda Oʻzbekiston Respublikasi tomonidan oʻrnatilgan. Oʻzbekiston Mustaqillikka erishgach, 1992-yil 2-yanvarda oʻz davlat bayrogʻini tasdiqladi. Oʻzbekiston Armiyasi, Oʻzbekiston Respublikasi tarkibidagi qurolli kuchlardan tashkil topgan boʻlib, Oʻzbekistonning Xalq harbiy hizmati sifatida faoliyat yuritadi.
Mustaqillikka erishgachdan buyon, Oʻzbekiston Armiyasi faoliyatini rivojlantirish, qurolli kuchlarni modernizatsiya qilish va zarur boʻlgan tuzilmalarni oʻrnatish maqsadida koʻp bosqichli ishlar olib bormoqda. Oʻzbekiston Armiyasi katta qurulish va organizatsiya tizimiga ega boʻlib, umumiy qoʻllanma va qonunlar bilan nazorat qilinadi.
Oʻzbekiston Armiyasi qurolli kuchlarni mustahkamlash, milliy xavfsizlikni saqlash, hududiy himoyaga ega boʻlish va xalqaro barqarorlik va tinchlikni taʼminlash maqsadida faoliyat yuritadi. U qurolli kuchlarni tayyorlash, armiya va jangari muammo va vaziyatlarga toʻgʻri, samarali va tezkor tarzda javob berishga tayyorlashni asoslaydi.
Oʻzbekiston Armiyasi, yerda qirgʻoqqa tegishli janglar, xalqaro janglarda koʻrsatgan vaziyatlarda, shuningdek, xalqaro xavfsizlikka xizmat qilish, safinatlar va havo koʻllarida faoliyat olib bormoqda. Armiyada xizmat qilish uchun oʻquv-konsultativ markazlar, sanoat tashkilotlari, fan va ilmiy markazlar oʻrnatilgan.
Oʻzbekiston Armiyasi qurolli kuchlarni rivojlantirish va sarmoya qilish maqsadida xalqaro hamkorliklarga ham muhtojdir. Uning hamkorlikni rivojlantirishda Toshkent hamkorlik tashkiloti, Sodruzhestvo va boshqa mamlakatlarga, shuningdek, Xalqaro Markaziy Osiyoda faoliyat yuritish maqsadida yaratilgan tashkilotlardan foydalanishga intiladi.
Oʻzbekiston Armiyasi mustaqillikka erishgachdan buyon oʻz quvvatini yanada kuchaytirib, professionalizatsiya va modernizatsiyadir.
Mustaqillikdan soʻng, Oʻzbekiston armiyasi oʻzaro aloqalarni rivojlantirish va milliy xavfsizlikni taʼminlash maqsadida bir nechta reformalardan oʻtkazdi. Ushbu davrga doir qanday oʻzgarishlar sodir boʻlganligiga dair maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi:
Qurolli Kuchlar tarkibidagi oʻzgarishlar: Oʻzbekiston armiyasining qurolli kuchlar tarkibi va strukturasida katta oʻzgarishlar amalga oshirildi. Bu, yangi va hozirgi jarayonda ishlab chiqarilayotgan qurol va texnik vositalarning joriy zarur boʻlganlari bilan taʼminlanishi, uning effektivligini oshirish, taktikaviy uchunlilikni yuksaltirish va muvaffaqiyatli jang urushini taʼminlashni maqsad qilgan.
Xavfsizlikni taʼminlash sohasidagi hamkorliklar: Oʻzbekiston, xalqaro hamkorlik va ittifoqlarga aʼzo boʻlish orqali armiya xavfsizligini taʼminlashda hamkorlikni rivojlantirdi. Bu davrda Oʻzbekiston, xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikda boʻlib, xorijiy mamlakatlardan texnik va professional tayyorgarlik olish, jang havo idoralari uchun alohida vositalar va qurollarni olish yoki ishlab chiqarish, shuningdek, zarur kasblar va tajribalarni oʻrganish imkoniyatlarini yaratishga oid muvofiqlashtirish tuzdi.
Milliy xavfsizlikni taʼminlash sohasidagi qoʻshimcha tadbirlar: Oʻzbekiston hukumati milliy xavfsizlikni taʼminlash maqsadida oʻzbekistonliklarning faoliyatini ragʻbatlantirish uchun turli sohalarida qoʻshimcha tadbirlar amalga oshirdi. Bunda, axborot xavfsizligini taʼminlash, tergov va migʻli boʻlishni taʼminlash, yoshlar va talabalar yurtlarida jihatdan oʻzlashtirish va jasadlarini sport bilan bezatish, xorijiy mamlakatlarda oʻqish, malakasini oshirish, jang havo idoralari tarkibida ishtirok etish, milliy reservni kuchaytirish, hukumatning oʻzlashtirilgan hujjatlarni himoya qilish, raqamlarni rivojlantirish, zaruriy va qurolli shaxslarning xavfsizligdir.