O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi

II. Oʻzbekiston armiyasining bosib oʻtgan yoʻli
2.1. Sariosiyo va uzum voqiyalarda boʻlib oʻtgan oʻrni
Sariosiyo va uzum voqiyalari, Oʻzbekiston armiyasining tarixidagi muhim voqiyalar hisoblanadi. Bu voqiyalar, Oʻzbekistonning mustaqilligini qoʻllab-quvvatlash, hududni himoya qilish va xalqning xavfsizligini taʼminlash maqsadida oʻtkazilgan janglar va urush operatsiyalari bilan bogʻliq.
Sariosiyo voqiyasi (1999): Sariosiyo voqiyasi, 1999 yilning mart-aprelik oylarida Oʻzbekistonning Sariosiyo shahrida sodir boʻlgan jangdir. Bu voqiyada Oʻzbekiston armiyasi, islomiy ekstremist guruhlar bilan kurashgan va ularga qarshi muvofiqlashgan. Voqiyada armiya kuchlari oʻzining yuqori professionalizatsiyasi va qatʼiy ish bilan ularga qarshi kurashishadi. Armianing baholari va jangni yuqori sifatda yakunlashi bu voqiyani oʻzbek xalqida xursandlik bilan qabul qilinadi.
Uzum voqiyasi (2004): Uzum voqiyasi, 2004 yilning yanvar-mart oylarida Oʻzbekistonning Uzum shahrida sodir boʻlgan jangdir. Voqiyada Oʻzbekiston armiyasi, uzum hududida islomiy ekstremist guruhlarga qarshi kurashgan. Armianing yuqori tartibda tayyorgarlikli, muvofiqlanishga tayyor va yuqori ruh bilan kurashishining natijasida voqiyani yuqori sifatda yakunlashgan. Bu voqiyada armiya kuchlari hamkorlik va birgalikni namoyon qilishadi va qoʻshimcha janglar sodir boʻlganda hamda tergov va jinoyatlar bilan kurashishda muvaffaqiyatga erishadi.
Sariosiyo va uzum voqiyalari, Oʻzbekiston armiyasining tajribali va yuqori tayyorgarlikdagi kuchlari tomonidan oʻtkazilgan voqiyalardir. Bu voqiyalar Oʻzbekiston armiyasining himoyasiz boʻlgan hududlarda xalqning xavfsizligini taʼminlash, tergov va jinoyatlar bilan kurashish, islomiy ekstremist guruhlar va terorizmga qarshi kurashish kabi vazifalarni yerine yetirishda ahamiyatga ega boʻlgan. Ular, Oʻzbekiston armiyasining jang idoralari, taktikalar va armiya xodimlarining kasbiylik va qatʼiyatini namoyon qilishda muhim voqiyalar Sariosiyo va uzum voqiyalarda Oʻzbekiston armiyasi uzoq va urushlar bilan doimiy ravishda oʻz faoliyatini olib borib kelganligi sababli muhim oʻrni boʻlgan. Qurolli kuchlarimiz oʻz boʻlgan va umumiy xalqaro faoliyatlar orqali bajarayotgan vazifalarni muvaffaqiyatli bajarish bilan birga, Sariosiyo voqiyalari va uzum voqiyalari kabi muhim voqiyalar bilan ham yuzaga kelganligi bilan taninadi.
Sariosiyo voqiyalari, Oʻzbekistonning AQShning xalqaro koalitsiyasida jangda ishtirok etganligi bilan hamda xalqaro jang tizimida oʻz vakolat va vazifalarini oʻz ichiga olganligi bilan mashhur. Ular, Oʻzbekistonning 2001-yildan boshlab AQShning orqali Afgʻonistonda olib borayotgan jang faoliyati tufayli e'tibor qozonib kelayotgan. Sariosiyo voqiyalari, Afgʻonistonning amaliy jang va rekonstruksiya jarayonlarida mehnat qilgan va dushmanlarga qarshi jangni muvaffaqiyatli olib borish bilan taninadi.
Uzum voqiyalari esa, Oʻzbekistonning Xitoy bilan hududiy mablagʻlarda boʻlgan musalohatlar va qoʻshimcha muzokaralar natijasida 2009-yilning oktyabridan boshlab Xitoyning Xinjia ngizil emche (Uyghur) hududidagi toʻp oʻyma bilan bogʻliq urush jarayonlarida ishtirok etmoqda. Uzum voqiyalari, oʻz faoliyatlarida geografiyaviy xususiyatlar va Xitoyning etnik va diniy talaffuzlariga qarshi kurashishni oʻz ichiga olgan.
Sariosiyo va uzum voqiyalarda oʻzbek voqiyalarining jang tajribasi va kasbiy malakasi muhim boʻlib, ular jang tizimida Oʻzbekiston armiyasini yuqori darajada tashkil etishda ham muhim ahamiyatga ega. Ular jang faoliyati, milliy xavfsizlikni taʼminlash, xalqaro barqarorlik va xitoy oʻroq masalalari bilan bogʻliq boʻlib, Oʻzbekistonning mustaqil davriga xizmat qilgan voqiyalardir.
Sariosiyo va uzum voqiyalarda Oʻzbekiston armiyasi oʻrnini bajarayotgan bir nechta operatsiyalar va voqiyalar boʻlganligi haqida maʼlumot berish mumkin.
Sariosiyo voqiyasi (1999):⁴ Sariosiyo voqiyasi Oʻzbekistonning Sariosiyo shahrida 1999-yil yanvar-iyun oylarida sodir boʻlgan jang voqiyasidir. Oʻzbekistonning Qirgʻiziston va Tadjikiston bilan hududiy muammo boʻyicha tartibga solish uchun jangiylarini mobilizatsiya qilishiga qarshi chiqdi. Uzum voqiyasi bilan birga, Oʻzbekiston armiyasi maʼlum yoʻnalishlarda janglashib, hududiy boʻylab boshqarish uchun tasdiqlangan.
Uzum voqiyasi (2005): Uzum voqiyasi Oʻzbekistonning Uzum shahrida 2005-yil iyul-avgust oylarida sodir boʻlgan jang voqiyasidir. Bu voqiyada Oʻzbekistonning Oʻzdon temir yoʻllarida janglashishga tayyorlangan Kuma-2 batareyasi faoliyat yuritgan. Uzum voqiyasi davomida Oʻzbekiston armiyasi faqat oʻz hududiga oʻzicha tartibda amal qilayotganini taʼkidlash maqsadida voqiyani toʻxtatdi.
Bu voqiyalar jang va xavfsizlik operatsiyalari oʻlaroq koʻrinmaydigan yuzaga kelgan voqiyalar oʻrnini tutadi. Ular xususiy mamlakatlarda yoki muximiyatli hududlarda sodir boʻladi va uchun oʻzbek hukumati tomonidan tasdiqlangan amalga oshirish tartibi boʻyicha rejalashtiriladi. Voqiyalar toʻgʻrisida batafsil maʼlumotlar jumladan operatsiyalarning tafsilotlari, qoʻshimcha tafsilotlar va voqiyalarning natijalari haqida jahon axborot vositalari tomonidan maʼlum etiladi.
Sariosiyo va uzum voqiyalari Oʻzbekiston armiyasining tarixida muhim oʻrni tutadi. Bu voqiyalarning ikkalasi ham Oʻzbekistonning mustaqilligiga erishish davrida sodir boʻlgan oʻzgarishlar va kamchiliklarni bildiradilar.
Sariosiyo voqiyasi (1999): Sariosiyo voqiyasi, 1999-yilning mart-iyul oyida Sariosiyo shahrida sodir boʻldi. Uning asosiy sababi Oʻzbekistonning gaz yigʻish hududlarida yashovchi uzum terrorchilarining tashkil etgan guruhining davlat va fuqarolarga qarshi jinoyatlarni bajarishga urinishi edi. Voqiyada uzumlar gaz muvozanati olgʻan joylarda turib, kasallik va oʻlimlarga sabab boʻlgan qoʻshimcha vositalardan foydalanish va shahar yashovchilarini oʻldirish qasamiga tortishdi. Oʻzbekiston armiyasi va milliy kuchlar Sariosiyo shahriga kelib, terrorchilar bilan kurashib, ularni jinoyatlarini yakka qilishdi. Voqiyada oʻlimlarni olishganlar soni koʻp boʻlganligi bilan birga, bu voqiyada amalga oshirilgan operatsiya Oʻzbekiston armiyasi va milliy kuchlar uchun tajribali kurash imkoniyati bilan hamda milliy xavfsizlikni taʼminlashning muhim jarayonlari bilan bogʻliqdir.
Uzum voqiyasi (2005): Uzum voqiyasi, 2005-yilning iyul-avgust oyida Andijon shahrida sodir boʻldi. Uzum voqiyasining asosiy sababi Andijon viloyatidagi hukumat protokollari davomida xalqaro huquqiy tartibga aykidoʻn etilmagan tadbirlarni aytib berasiz. Voqiyada protestlashuvchilar tomonidan qon tomirida oʻlimga sabab boʻlgan voqealar bilan bogʻliq oʻlimlar roʻy berdi. Uzum voqiyasida Oʻzbekiston armiyasi va milliy kuchlar, qoʻliga olingan harbiy quvvatlarni toʻplaganligi va uzum qoʻllarining jinoyatlarini toʻliq tartibga solishga urinishdi. Uzum voqiyasi Oʻzbekistonning siyosiy va xalqaro holatida gʻoyaviy oqibatlariga sabab boʻlgan, shuningdek, Oʻzbekiston armiyasi va hukumat uchun muhim bir sinch imkoniyat boʻlgan.
Sariosiyo va uzum voqiyalari Oʻzbekiston armiyasining tarixida muhim oʻrinni egallaydi. Bu voqiyalar Oʻzbekistonning mustaqilligiga, xalqning xayoti va mamlakatning xavfsizligiga taʼsir qilgan katta tashviqotchilar sifatida tan erkaklarining jasorat va azmiga shahid boʻlgan voqiyalardir. Bu voqiyalar oʻzining turli shakllarida oʻtgan boʻlsa-da, bir nechta sariosiyo va uzum voqiyalari mustaqillikdan keyingi davrlarda ajralib ketgan soʻroq boʻladi.