O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti oliy ma’lumotli kadrlarni pedagogik va kasbiy qayta tayorlash markazi

Misol. Kramer formulalaridan foydalanib, 1 sistemani yechamiz.

U holda,

Endi

==0 (5)

holni qaraymiz. 5 tenglikni ko’rinishda yozish mumkin, ya’ni bu holda noma’lumlarning koeffisentlari proporsionaldir.

Bundan tashqari, agar

ya’ni

ham o’rinli bo’lsa,

=

bo’lib, biz ikki noma’lumli bitta tenglamaga ega bo’lamiz. Bu holda u sistema cheksiz ko’p yechimga ega bo’ladi.

Nihoyat, agar

=0 lekin, bo’lsa,

ya’ni

bo’lsa, u holda sistema ziddiyatli bo’ladi va yechimga ega bo’lmaydi.

2 sistemaning yechimi Dekart koordinatalari sistemasida to’g’ri chiziqlarning kesishish nuqtasini ifodalaydi.

Agar bo’lsa, to’g’ri chiziqlar har xil bo’lib, yagona umumiy nuqtaga ega bo’ladi. = bo’lsa, har ikkala tenglama bitta tenglamani ifodalaydi va uning har bir nuqtasi, berilgan to‘g‘ri chiziqning «kesishish nuqtalari» bo’ladi, ya’ni ular ustma-ust tushadi. Nihoyat, agar bo’lsa, to’g’ri chiziqlar parallel va ular bitta ham umumiy nuqtaga ega bo’lmaydi.

Shuni ta’kidlab o’tamizki, maktab matematika kursida 2 sistemani o’rniga qo’yish va qo’shish usullari yordamida yechilar edi. Bu yerda yana bitta usulni o’rgandik. Ushbu usulning bitta qulayligi shundaki, uning yordamida noma’lumli –ta chiziqli tenglamalar sistemasini ham yechish mumkin. Bunga qiziqqan o’quvchilar [1] adabiyotga murojaat qilishlari mumkin.

Umuman, tenglamalar sistemasi deb, ularning kon’yunksiyasiga, maktabda belgilangandek,

(6)

sistemaga aytiladi. 6 sistemaning har birini to’g’ri sonli tenglikka aylantiruvchi sonlar jufti uning yechimi deyiladi.

Bizga ma’lumki, ikki predikat kon’yunksiyasining rostlik to’plami, shu predikatlar rostlik to’plamlari kesishmasidan iborat. Xuddi shunga o’xshash 6 sistema yechimlarining to’plami, tenglamalar yechimlari to’plamining kesishmasidan iborat. Geometrik yo’l bilan bu to’plam quyidagicha topiladi: tenglamalarning grafigi chiziladi, so’ngra bu grafiklarning kesishish nuqtalari topiladi.

Misol. (4; 3), (-4; -3) juftliklar

sistema yechimlari to’plamiga tegishli bo’ladi. Haqiqatdan, hamda lar tenglamalarning har birini qanoatlantiradi:

Y A(4,3) 0 X B(-4,-3) 1-chizma

Berilgan sistema boshqa yechimlarga ega emasligini ko’rsatish mumkin. Sistema yechi-mini grafik tasvirlaymiz. Sistemaning birinchi tenglamasining grafigi to’g’ri chiziq, ikkinchi-siniki esa markazi koor-dinata boshida va radiusi 5 ga teng bo’lgan aylana. Ular nuqtalarda kesishadi (1–chizma).

II BOB Ikki o’zgaruvchili tenglama va tengsizliklar o’qitish metodikasi

2.1 Ikki o’zgaruvchili tenglama va tengsizliklarni intervallar metodi bilan yechishdan foydalanish

1^o Intervallar metodi yozdamida tengsizliklarni yechish algebra kursida qator temalarni mukammalroq o’rganishga yordam beradi. Shunday temalardan biri umumiy ko’paytuvchini ildiz ostidan chiqarish yoki ko’paytuvchini ildiz ostiga kiritishdir.

Ushbu ifodada ^2k (p^2k x g(x) umumiy ko’paytuvchini ildiz ostidan chiqarish

kerak bo’lsin, (p^2k x g(x) = (p{x) g(x) bo’lgani uchun berilgan ifoda (pfx) > 0

.xning ^ _> q (1) Sistemani qanoatlantiruvchi qiymatlar to’plamida (Z? X ^ 0

cpx)^2k g(x)ga, I _{v n} (2) sistemaning yechimlar to’plamida esa

Q ^ _ vJ

Y

ishlanmasi va teхnologik xaritasi …………………............................................................... 2

1.1.Tengkuchli tengsizliklar va ularning xossalar 14

1