O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi O’rta maxsus kasb –hunar ta’limi markazi
Download 486.93 Kb. Pdf ko'rish
|
arxivator dasturlari bilan ishlash
|
O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi O’rta maxsus kasb –hunar ta’limi markazi Sirdaryo viloyati o’rta maxsus kasb –hunar ta’limi boshqarmasi Boyovut agrosanoat kasb – hunar kolleji
Mavzu : Arxivator dasturlari bilan ishlash
Bajaruvchi : “304” guruh o’quvchisi Allayorov Said Ahmad
Loyiha rahbari : ______ Yuldashev. J (imzo) (ismi-familiyasi)
(imzo) (ismi-familiyasi)
2
Reja:
1. Arxivlash dasturi haqida.
1.Fayllarni arxivlash. 2.Arxivlangan fayllarni tekshirish.
3.Arxiv fayl mundarijasini ko`rish. III. Хulosa.
1.Ko`p tomli arxivlarni ochish. 3
Insoniyat turmush tarzining rivojlanishi yangi – yangi kashfiyotlarning yaratilishiga sabab bo`lmoqda. Inson yangilik yaratish jarayonida har xil to`siqlarga duch keladi va shu to`siqlarni yengib o`tish mobaynida yana yangi ixtirolar vujudga kelaveradi. Lekin hayot tajribalaridan ma`lumki, ko`pincha yangi kashfiyot ma`lum bir muammoni hal qilish jarayonida yuzaga keladi .
Biz kompyuterning yaratilishini XX asrning buyuk kashfiyotlardan biri desak yanglishmaymiz. Davr talabiga ko`ra bugunga kelib kompyuter texnologiyasi juda rivojlanib ketdi. Ma`lumotlarni boshqarish, ayniqsa hozirgi kunda muhum axamiyat kasb etmoqda. Ma`lumotlarni boshqarish tizimlariga bo`lgan talab kun sayin ortib bormoqda . Katta hajmdagi ma`lumotlar bazasi va axborotlar ustida ishlashga to`g`ri kelyapti. Jamiyat taroqqiyotida yuz berayotgan jadal o`zgarishlar uning bir qismi bo`lgan informatika soxasiga ham o`z ta`sirini ko`rsatmoqda. Bu ta`sir shunchalik kuchliki, axborot texnologiyalarida bo`layotgan o`zgarishlar yillar ichida emas, balki oylar ichida o`zgarib va boyib bormoqda. Malumki, kompyuterlarda o`zaro ma`lumotlar almashinuvi qulaylashtirish maqsadida turli xil hajmdagi disketalardan foydalaniladi. Lekin ba`zan shu disketalar ham kattaroq hajmdagi ma`lumotlarni o`zida sig`dirolmaydi va ma`lumot almashinuvi jarayonida yetarli muommolar tug`diradi. Bundan tashqari , kompyuterni ishlatish jarayonida magnit diskka ko`p bor murojat bo`lishi natijasida daskdagi axborotlar ishdan chiqishi mumkin. Shular va shu kabi boshqa muommolarni bartaraf qilish maqsadida kompyuter texnologiyasiga arxivlash degan yangi usul kiritiladi. (Arxuvlash – ko`rsatilgan fayllarni siqib umumiy bitta nom bilan saqlash. 4 Shundan so`ng turli xil sabablarga ko`ra magnit diskdagi axborotlarning ishdan chiqishi va yo`qolib ketishi unchalik xavf tug`dirmay qoldi va eng asosiysi kompyuter texnikasi uchun muhumligi jihatidan birinchi o`rinda turadigan ,, xotiradan joy egallash” masalasiga bir muncha erkinlik berildi. Dastlab , bir marta yaratilib olinganidan keyin unung ustida ko`p ishlanadi va natijada arxivlashning bir qancha turlari vujudga keladi. DOS operatsion tizimi ostida ishlaydigan ARJ, PKZIP, PKUNZIP, RAR arxivatorlari yaratiladi. Fayl yoki fayllar arxivlanganda arxiv fayli hosil bo`ladi va ularda arxivning mundarujasini tashkil etadi. Arxiv mundarijasida arxivda qaysi fayllar borligi haqida ma’lumot olish mumkin. Arxiv mundarijasida arxivdagi har bir fayl uchun quydagi ma’lumot lar saqlanadi. Fayl nomi
Fayl saqlangan katalog haqida ma’lumot Faylning oxirgi modifikatsiyasining kuni va vaqti. Diskdagi va arxivdagi faylning uzunligi. Arxivdagi har bir faylni davriy nazorat qilish uchun maxsus kod. Bu kod arxivni butunligini tekshirish uchun foydalaniladi.
5
Fayllarni arxivlash.
Arxivlash jarayonida fayllar siqiladi. Shuning uchun ham arxivlashda siqish darajasi tushunchasi kiritilgan. Arxivlashda siqish darajasi deganda , faylning siqilgandan keyingi hajmining ( uzunligining ) boshlang`ich hajmiga nisbatiga aytiladi. Masalan , faylning boshlang`ich hajmi 100 kb bo`lib , uning siqilgandan keyingi hajmi 10 kb bo`lsa , ARJ arxivatori siqish darajasini 10% deb ( boshlang`ich hajmining necha foiz qolganligini) PKZIP arxivatori esa 90% deb ( boshlang`ich hajmining necha foizga qisqarganligi) ko`rsatiladi. Arxivlovchi fayllarning hozirgi kunda eng ommobop , qulay va ko`p ishlatiladigan turlaridan biri bu DOS operatsion tizimi ostida ishlaydigan
Fayllarni arxivlash bilan ARJ dasturi misolida tanishib chiqamiz. MATN katalogidagi fayllani arxivlash lozim bo`lsa , Arj a matn ko`rinishida buyruq beriladi. Bu yerda arj arxivlash dasturining nomi , a – qilmoq) so`zidan olingan arxivni tuzish yoki movjud arxivga fayllarni qo`shimcha qilish amalini anglatuvchi ko`rsatma , matn esa hosil qilinadigan arxiv faylining nomi. Mazkur buyruq berilgandan so`ng
nomi hamda uning siqilish foizi ko`rsatib boriladi. Dastur ishi tugagandan so`ng , katalogdagi barcha fayllarni o`z ichiga olgan matn .arj arxiv fayli hosil bo`ladi.(Fayl nomidagi arj kengaytmani arxivlash dasturining o`zi qo`shadi.) Mazkur buyruq L. Narc arxivlash dasturi uchun L . Narc a matn. 6 ko`rinisida, PKZIP arxivlash dasturi uchun Pkzip a m ko`rinishoda bo`ladi. Buyruqlar mos ravishda matn .lzh va matn .zip fayllarini hosil qiladi. Joriy katalogdagi fayllarni bir buyruq yordamida
uchun buyruq ko`rinishi quydagicha bo`ladi: Arj a c :\ archive \ matn yoki arj a a: matn Birinchi buyruq matn. Arj faylini C diskdagi ARCHIVE katologida, ikkinchi buyruq katologida hosil qiladi. Arxivdagi fayllarning yangiroq versiyasi ustiga eskiroq versiyani yozmaslik uchun arxivniyangilash amali mavjud. Bu maqsadda arj u matn ko`kinishidagi buyruqlardan foydaliniladi. U harfi update ( << обнoвитъ>> - yangilash ) so`zidan olingan bo`lib, buyruqning bajarilishida matn. arj fayliga katalogdagi unda yo`q bo`lgan fayllar va yangiroq versiyasi mavjud bo`lgan fayllar qo`shiladi. Fayllar versiyasining yangiligi ular diskka saqlangan vaqt bo`yicha aniqlanadi. ( Bu bompyuterlarda vaqtni to`g`ri o`rnatishni taqazo etadi.) Arxiv fayli ichidagi ma`lumotlarni yo`qotgan holda katalogdagi barcha fayllarni arxivga jaylashtirish ham mumkin. Bundan buyruq Arj m matn ko`rinishida bo`ladi. Yudoyidagi buyruqlar kiritilgach, ular ko`satilgan amallarni bajarishga kirishadilar. Ekranda arxivga kiritilayotgan fayllar nomlari tasvirlanadi. Har bir faylni << siqishda >> faylning qayta ishalgan foizi va bu jarayonni ko`rsatuvchi gorizantal chiziqcha hosil bo`ladi. Faylni arxivlash tugatilgach, uning qarshisida siqilish darajasi haqida habar chiqadi. Shuni ta`kidlash kerakki ARJ va PKZIP dasturlari siqilish darajasi haqidagi xabarni fayllar arxivdan ketma-ket chiqariladi va joriy katalogga yoziladi. 7
muammolarni keltirib chiqaradi. Ma`lumotlar hajm jihatidan kichraytirish uchun arxivlash dasturlaridan foydalanish mumkin. Arxivlash natijasida bir nechta fayl, hatto kataloglar siqilgan holda bir faylga birlashtiriladi, arxiv faylni ochish natijasida ular o`z holatiga qaytariladi. Masalan, dastlabki fayl 10 marta << siqilsa >> ARJ dasturi ishi tugagach 10 % ni ( << siqilgan >> fayl uzunligining fayl uzunligiga nisbati ), PKZIP esa 90 % ni ( faylni arxivga joylashtirishda necha foizga
Arxivni ochish, ya`ni undagi fayllarni ochish uchun yuqoridagi buyruqda a harfi o`rniga e ( << extrost >> so`zidan olingan - < извлечь > - chiqarish ) harfi qo`yiladi. Arj e matn yoki шаге e matn yoki pkunzir matn Arxivlarni ochishda faqat oxirgi buyruqda PKZIP o`rniga PKUNZIP dasturi bajarilishini ko`rish mumkin. Maskur buyruqlarning bajarilishida qirqib arxivlash, arxiv fayllarni birlashtirish, arxiv fayllar mundarijasini ko`rish, arxivlash dasturisiz ochiladigan arxiv fayllarni hosil qilish bilan tanishiladi.
kichraytirishga imkon beruvchi dasturlar. Ular turlicha ko`rinishda ishlatilsada, ishlash tamoyili bir xil: fayllarda aynan takrorlanadigan o`rinlar mavjud bo`lib, ularni diskda to`liq saqlash mumkin emas. Arxivlash dasturlarining vazifasi takrorlanadigan shunday bo`laklarni topib, ularning o`rniga boshqa biror ma`lumotni yozish hamda ularning ketma – ketligini aniq ko`rsatishdan iboratdir. Bundan ko`rinadiki, turli fayllar uchun ularning siqilganlik darajasi turlicha bo`ladi. Masalan, matn yozilgan 8 fayllar 2 martagacha siqilsa, rasmlarni ta`svirlovchi fayllar 4 hatto 5 martagacha siqiladi. Arxivlash dasturlarining bir necha turlari mavjud. Ular qo`llaniladigan usullar arxivni ochish tezligini va egn asosiysi ish samaradorligi bilan bir- biridan farq qiladi. Arxivlash dasturlaridan yetarli darajada tez va yaxshi ishlaydiganlari PKZIP, LHARC, ARJ, RAR dasturlaridir. Arxiv fayllar yagona birlashtirilgan bir yoki bir necha faylning siqilgan holdagi ko`rinishi bo`lib , undan kerakli hollarda fayllarni dastlabki ko`rinishida chiqarib olish mumkin. Arxiv fayli undagi fayllar nomlarini ko`rsatuvchi mundarejaga ega bo`ladi. Arxivda joylashgan har bir fayl haqida ma’lumot beruvchi mundarejada quydagilar joylashgan bo`ladi:
Fayl nomi ; Fayl joylashgan katalog haqida ma’lumot; Fayl o`zgartirilganligini ko`rsatuvchi sana va vaqt ; Faylning diskdagi , arxivdagi o`lchami va parametrlari ; PKIZIP / PKUNZIP va ARJ dasturlari arxiv fayllarining nomlari , odatda quyidagi kengaytmalarga ega bo`ladi : ZIP- PKZIP \ PKUNZIP dasturlari arxiv fayllari uchun: ARJ- RAR dasturi arxiv fayllari uchun :
Fayllarni arxivlash va arxiv fayllarni ochish. Fayllarni arxivlash bilar ARJ dasturi misolida tanishib chiqamiz.Agar MATN katalogidagi fayllarini arxivlash lozim bo`lsa, Arj a matn ko`rinishida buyruq beriladi. Bu yerda arj arxivlash dasturining nomi, a - << add >> ( qo`shimcha qilmoq) so`zidan olingan arxivni tuzish yoki mavjud arxivga fayllarni qo`shimcha qilish amalini anglatuvchi ko`rsatma matn esa hosil qilinadigan
9 arxiv faylining nomi. Maskur buyruq berilgandan so`ng fayllarni arxivga joylashtirish boshlanadi va bunda har bir faylning nomi hamda uning siqilish foizi ko`rsatib boriladi. Dastur ishi tugagandan so`ng, katalogdagi bacha fayllarni o`z ichiga olgan mant.arj arxiv fayli hosil bo`ladi. ( Fayl nomidagi arj kengaytmani arxivlash dasturining o`zi qo`shadi. ) Maskur buyruq L Harc arxivlash dasturi uchun L Narc a matn ko`rinishida PKZIP arxivlash dasturi uchun Pkzip - a matn ko`rinishida bo`ladi. Buyruqlar mas ravishda matn.lzh va matn. Zip fayllarni hosil qiladi. Joriy katalogdagi fayllarni bir buyruq yordamida boshqa katalog yoki
quyidagicha bo`ladi: Arj a c :\ archive \ matn yoki arj a a: matn `Birinchi buyruq matn . arj faylini C diskdagi ARCHIVE katalogida, ikkinchi buyruq A diskning bosh katalogida hosil qiladi. Arxivdagi fayllarning yangiroq versitasini yozmaslik uchun arxivni yangilash amali mavjud. Shu maqsadda arj u matn ko`rinishidagi buyruqdan foydalaniladi. U harfi uptate ( << обновить >> - yangilash ) so`zidan olingan bo`lib, buyruqning bajarilishida matn . arj fayliga katalogdagi unda yo`q bo`lgan fayllar va yangiroq versiyasi mavjud bo`lan fayllar qo`shiladi. Fayllar versiyasining yangilini ular diskka saqlangan vaqt bo`yicha aniqlanadi. ( Bu kompyuterni vaqtni to`g`ri o`rnatishni taqazo etadi.) Arxiv fayl ichidagi ma`lumotlarni yo`qotgan xolda katalogdagi barcha fayllarni arxivga joylashtirish ham mumkin. Bunda buyruq Arj m matn ko`rinishida bo`ladi. 10
Yuqoridagi buyruqlar kiritilgach, ular ko`rsatilgan amallarni bajarishga kirishadilar. Ekranda arxivga kiritilayotgan fayllar nomlari tasvirlanadi. Har bir faylni << siqilishda >> faylning qayta ishlangan foizi yoki bu jarayonni ko`rsatuvchi gorizantal chiziqcha hosil bo`ladi. Faylni arxivlash tugatilgach, uning qarshisida siqilish haqidagi xabar chiqariladi. Shuni takidlash kerakki , ARJ va PKZIP dasturlari siqilish darajasi haqidagi xabarni turli xlida ko`rsatadi. Masalan, agar ( dasturni ) dastlabki faylni 10 marta << siqilsa >> ARJ dasturi ishi tugagach 10 % ni (<< siqilgan >> fayl uzunlining fayl uzunligiga nisbati ), PKIZIP esa 90 % ni ( faylni arxivga joylashtirishda necha foizga << siqilishini >> ko`rsatadi. Afxivni ochish , ya`ni undagi fayllarni olish uchun yuqoridagi buyruqda a harfi o`rniga e ( << extrost >> so`zidan olingan - << извлечь >> - chiqarish ) harfi qo`yiladi.
Arxivlarni ochishda faqat oxirgi buyruqda PKZIP o`rniga PKUNZIP dasturi bajarilishini ko`rish mumkin. Maskur buyruqlarning bajarilishida fayllar arxivdan ketma-ket chiqariladi va joriy katalogga yoziladi. Navbatdagi biror faylni arxivdan chiqarishda maskur katalogda shu nomdagi fayl mavjud bo`lsa, kompyuter << Eski faylning ustiga yozaymi? >> deb so`raydi. Agar savolga Y ( Yes ) deb javob berilsa, eski fayl o`rniga yangisini yozadi, aks holda << Arxivdan chiqarilayotgan faylga yangi nom berish kerakmi? >> deb so`raydi. Kerak bo`lsa, qanday nom berilishi ham ko`rsatiladi. arj e matn – u Buyrug`i yordamida maskur katalogda bo`lmagan va yangiroq versiyasi ( saqlangan vaqti bo`yicha ) mavjud bo`lgan fayllar arxivdan chiqariladi. Bunda yangilanadigan fayllarning har birida eskisining o`rniga yozish mumkinligi yoki nom bilan yozilishi kerakligi haqida yoziladi.
11
Katalogda mavjud eski versiyadagi fayllarni arxivdagi yangi versiyasi bilan kompyuterning so`rovsiz almashtirish ham mumkin. Bu maqsadda buyruq ko`rinishi quyidagicha beriladi: arj e matn – u – y Boshqa catalog yoki diskda bo`lgan arxiv fayllarni ochib, undagi fayllarni ochib, undagi fayllarni boshqa catalog yoki diskka joylashtirish mumkin. Buning uchun arxiv fayl joylashgan va undagi fayl joylashishi lozim bo`lgan o`rin buyruqda to`liq ko`rsatiladi. Masalan: arj c a: \ matn . arj c: \ archive
katalogdagi / йу // а / Т ? Z bo`laklarga bo`lib arxivlash ham mumkin. Masalan: katalogdagi bitta mavzu. txt faylini arxivlash uchun buyrug`i: arj a mant mavzu. txt ko`rinishida ikkita – mavzu l. txt va mavzu 2. txt fayllarini arxivlash uchun buyruqni arj a mant mavzu l. txt mavzu 2. txt ko`rinishida, umuman bir nechta faylni arxivlash uchun ularni buyruqda bo`sh joylar bilan ajratib ko`rsatish lozim. Bir xil masalan, txt kengaytmali fayllarni arxivlash uchun esa buyruq arj a matn * . txt ko`rinishida bo`lishi lozim. Fayllarni qirqib arxivlash imkoniyatidan ham foydalanish mumkin. Faraz qilaylik, MAVZULAR katalogidagi fayllarni diskka arxiv fayl sifatidayozish kerak. Buning uchun arj a – va a:/ matn buyrug`i beriladi. Bunda –va paramerti bo`laklab arxivlashni bildiradi va buyruqning bajarilishi jarayonida disk to`lsa, arxivlash dasturi bu haqida xabar beradi hamda navbatdagi diskni qo`yishni so`raydi. Katalogdagi 12
barcha fayllar arxivlangandan so`ng disk yurituvchiga qo`yilgan har bir diskda arxiv fayllar hosil bo`ladi. Ularning nomlari 1-diskda matn. arj, keyingi disklarda matn . a 00 matn. a 01 matn. a 02 va hakazo ko`rinishda bo`ladi. Bir necha diskka bo`laklab arxivlangan yuqoridagi arxiv fayllarni C diskdagi MAVZULAR katalogiga ochib joylashtirish uchun mant. arj fayli joylashgan 1-diskdan quyidagi buyruq arj e - v matn . arj c: / mavzular Diskdagi arxiv fayl to`liq ochib bo`lingandan so`ng arxivlash dasturi keyingi diskni qo`yishni va << Y >> harfini bosishni so`raydi. Shu tartibda barcha diskdagi arxiv fayllar ochiladi. Mobodo bir diskdan keyin qaysi disk qo`yilishini eslay olmasangiz, arxivlash dasturi boshqa diskni qo`yishni o`zi talab qiladi, ya`ni ketma – ketlikni o`zi aniqlaydi. Katalogda bir nechta arxiv fayl mavjud bo`sa, fayllarni birlashtirish mummkin. Masalan, ikkita matn 1 arj va matn 2 arj fayllarni birlashtirish uchun buyruq arj j matn 1 matn z ko`rinishda beriladi. Bunda matn 1.arj fayliga matn 1.arj fayli qo`shimcha qilinadi. Shuningdek, bir arxiv faylni tuzib, unga bir nechta arxiv faylni birlashtirish mumkin. Masalan,
Download 486.93 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|