O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti «kasbiy ta’lim»

Qaynov qatlamli qurilmalar.

Qattiq donador materialli suyuqliklar va gazlarning о‘zaro harakat jarayonlari itsiqbolli va keng tarqalgan, unda qattiq zarralar oqimlar bilan aralashuvchi energiya almashinish hisobiga biridan boshqasiga nisbatan qо‘zg‘aluvchan bо‘lib qoladi. Donador materialning bunday holati «mavhum qaynash» deb nomlanadi yoki oddiy suyuqlik tomchilarini tashqi tomonidan kiritish hisobiga qaynovchi qatlam. Qaynov qatlamida suyuqliklarning xususiyati muhimdir: oquvchanlik, qovushqoqlik, sirtiy taranglik. Qattiq materiallarni mavhum qaynashi amalga oshadigan jarayonlar sanoatning turli sohalarida qо‘llaniladi. Ularga masalan, kimyoviy jarayonlar: neftdan yengil yonilg‘i mahsulotini olish, yoqilg‘ilarni gazlashtirish, turli xil rudalarni toblash; fizik va fizik-kimyoviy jarayonlar: mayda donador va mumsimon, suyuq materiallarni quritish, metallarga termik ishlov berish, gazlarni qizdirish va sovutish; mexanik jarayonlar: donador materiallarni boyitish, donadorllash, aralashtirish va transport qilish va hokazo.

Sanoatda mavhum qaynashni keng miqyosda qо‘llash bir qancha afzalliklarga ega. Mavhum qaynaо‘ holatida qattiq donador materiallarda oquvchanlikning mavjudligi uchun lar quvur bо‘yicha almashinish mumkin, bu esa kо‘p jarayolarni uzluksiz davom ettirishni tahminlaydi. Jarayonda mavhum qaynash qatalmini qо‘llash asosiy qulayligi tezlikdir, ya’ni u gazli fazada termik yoki diffuzion qashilikdan aniqlovchi. Mavhum qaynash sharoitida bu qarshiliklar о‘n marotaba kamayadi, jarayonning tezligi esa mos ravishda ortadi. Mavhum qaynash qatlamida qattiq zarrachalarning intensiv almashinishi natijasida haroratlar maydoni tenglashadi, buning hisobiga о‘ta qizish xavflari va qator texnologik jarayonlarni kechadigan buzilishlar bilan bog‘liq xavflar kamayadi.
Mavhum qaynash qatlami о‘ziga xos afzallik va kamchiliklarga ega. Shuningdek qatiq zarrachalarni intensiv aralashtirish qatlamda harorat va konsentrasiyani moslashtiradi, bu jarayonni harakatlantiruvchi kuchni kamayishiga olib keladi. Ba’zan gazning asosiy miqdori qattiq donador material bilan yetarlicha tо‘qnashmasligi umumiy mahsulotning chiqishini kamaytiradi. Aks ta’sir omillariga quyidagilarni kiritish mumkin: qattiq zarrachalarning yemirilishi va maydalanishi, qurilmaning yemirilishi, ma’lum miqdorda satik elektr zaryadlarni hosil bо‘lishi, kuchli gaz tozalash qurilmasining zarurligi. Qattiq qatlamdagi jarayonlar energiyani kо‘p miqdorda sarflash hisobiga amalga oshiriladi. Bir qancha kamchiliklarni qurilmani takomillashtirish hisobiga bartaraf etish mumkin.
Qaynov qatlamining hosil bо‘lish prinsipi qо‘yidagicha. Agar ushlab turuvchi panjarada joylashgan donador material qatlamining ostidan issiqlik tashuvchilarni (gaz yoki suyuqlik) yuborilsa, qatlamning holati oqim tezligiga bog‘liq holda turlicha bо‘lib qoladi. Tezlikni noldan bir qancha birinchi kritik qiymatga bir tekis ortishida oddiy filtlash jarayoni modir bо‘ladi, qattiq zarrachalar qо‘zg‘almaganda qatlam teshikliligi о‘zgarmaydi, ammo uning gidrodinamik qarshiligi tezlik ortishi bilan ortadi.
Tezlik ga yetganda donador qatlamning gidrodinamik qarshilik uning og‘irligiga teng bо‘lib qoladi, qatlam muallaq holga keladi, zarrachalarning tо‘qnashuvi buziladi va ular aralashib ketuvchi va aralashtiruvchi imkoniyatga ega bо‘ladi; qatlam kengayadi va ularda gaz pufakchalarining sakrashi kuzatiladi. Oqimning tezligi bir qancha qiymatga ortganda qatlam kengayishda davom etadi va zarrachalar harakatining intensivligi oshadi. bо‘lganda qattiq zarrachalar qatlamni tark eta boshlaydi. Tezlik - mavhum qaynash boshlanishining tezligi, - chiqib ketishning boshlanish tezligi.