O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti biotexnologiya kafedrasi

3-BOB. NATIJALAR VA ULARNING TAHLILI 
 
3.1. Toksik gepatitda jigar mitoxondriyalari membranasi fiziologik holatining 
o„zgarishi 
 
Yuqoridagi ma‘lumotlarda ta‘kidlab o‗tganimizdek, organizmning turli 
xildagi zaharli ta‘sir qiluvchi moddalar bilan toksik zararlanishi natijasida, birinchi 
navbatda katta talafot jigar hujayralarida kuzatiladi. Jigarning bunday 
zararlanishini toksik gepatit deb yuritiladi.
Adabiyotlarda ta‘kidlanishicha, toksik gepatit hujayra metabolizmi va 
mitoxondriya funksional parametrlarini buzilishiga olib keladi, ya‘ni 
mitoxondriyalarning nafas olish va oksidlanishli fosforlanish jarayoni buzilishi, 
nafas zanjiri orqali elektronlar tashilishining pasayishi, mitoxondriya Са
2+
pulining 
bo‗shab qolishi kabi jarayonlar yuzaga keladi. 
Shu sababdan keyingi yillarda ushbu yo‗nalishda olib borilayotgan 
tadqiqotlarda jigar hujayralari mitoxondriyalari membranasida joylashgan Сa
2+
ga 
bog‗liq megakanal yoki SsA-sezgir poralarning funksional xususiyatlarining 
o‗zgarishlariga qaratilmoqda.
Biz ushbu bitiruv malakaviy ishimizda bu borada ilmiy tadqiqot o‗tkazgan 
olimlar tomonidan olingan ma‘lumotlarni umumiylashtirdik. 
Ko‗pgina olimlar (N.X. Abdullaev, X.Y. Karimov, Z.G. Aprosina va 
boshqalar) ning fikricha, ushbu poralarning ochiq holatga o‗tishi L–arginin-azot 
oksidining faollashuviga bog‗liq bo‗lishi mumkin. O‗z navbatida peroksinitritning 
ko‗p hosil bo‗lishi natijasida Са
2+ 
ga bog‗liq megakanali konformasion holatining 
o‗zgarishiga olib keladi.
U.Salixodjaeva (2004) ning olib borgan tadqiqotlari geliotrin bilan 
zararlangan kalamush jigari hujayralari ichki membranasida joylashgan SsA-sezgir 
poralarning funksional o‗zgarishlariga bag‗ishlangan. Xususan, bunday 

---

43 
yo‗nalishdagi ishlar O‗zR FA Fiziologiya va biofizika instituti xodimlari (Beskina, 
V.Kamburova va I.CHuliyevlar) tomonidan ham amalga oshirilgan.
U.Salixodjaeva 
tomonidan 
olib 
borilgan 
ushbu 
tadqiqotlarda 
ko‗rsatilishicha, intakt kalamush jigari mitoxondriyalarini Са
2+
ionlari yordamida 
inkubasiya qilinganda, ular shishadi. Bu mitoxondriya ichki membrasida 
joylashgan SsA-sezgir poralarning ochiq holatga o‗tib qolishi bilan tushuntiriladi 
(8-rаsm). Jigarning geliotrin bilan surunkali zararlantirilganda (60 kunlik tajribada) 
jigarning ushbu sharoitda Са
2+
-га bog‗liq shishishining dastlabki tezligi intakt 
kalamushlarnikiga nisbatan 1,5 marta tezlashganligi aniqlangan (8-rаsm).
Poraning klassik ingibitori siklosporin qo‗shilganda, porani yopadi hamda 
mitoxondriyaning shishishini ingibirlaydi.